GORA DİLİNDEKİ TÜRKÇE KELİMELER *

GORA DÝLÝNDEKÝ
TÜRKÇE KELÝMELER*
Dr. Selçuk KIRBAÇ *
Dr. Ebubekir SOFUOÐLU *
28 GORA DÝLÝNDEKÝ TÜRKÇE KELÝMELER
KARADENÝZ ve Adriyatik arasýnda yer alan Balkan yarýmadasý, en eski
devirlerden itibaren farklý milletlerin göç hareketlerine þahitlik etmiþtir. Bu topraklara gelen milletler, yüzyýllar boyunca sürecek olan farklýlaþmanýn ve aynýlaþmanýn
da öncüleridirler. Hem etnik bakýmdan bir araya geliþler ve ayrýlýþlar hem de dil
ve kültür bakýmlarýndan görülen karýþmalar, Balkan milletlerini birbirlerinden
ayrýlmayacak bir tarihin içine itmiþlerdir. Balkan milletleri bu tarihî beraberlik
içinde eski dil ve kültür kalýntýlarýný da bugüne dek muhafaza etmiþlerdir.
Balkan yarýmadasýna gelen en eski topluluklardan biri de þüphesiz Türklerdir.
Önce Hunlar, ardýndan Ogurlar, Avarlar, Peçenekler, Uzlar ve Kuman-Kýpçaklarla
Balkanlarda hüküm süren Türkler, Osmanlýlarla da bu bölgedeki hâkimiyetlerini
perçinlemiþlerdir. Böylece miladýn ilk yýllarýndan itibaren aralýksýz olarak Türk
topluluklarýný Balkanlarda görüyoruz. Bu da Türk dilinin Balkanlarda en eski
çaðlardan beri yaþadýðýný gösteriyor. Yani Osmanlýlara gelinceye dek Türk dilinin varlýðý bu bölgede devam etmiþtir. Osmanlýlarla birlikte de ‘üst katman etkisisuperstratum’ söz konusu olmuþ ve binlerce kelime Türk dilinden Balkan dillerine geçmiþtir.
Türk diliyle Balkan dillerinin ilk temaslarý ile ilgili bazý bilgiler bize bu ilginin
ne kadar erken dönemlerde baþladýðýný söylüyor. Eski Slâvcada bazý Türkçe sözlerin muhafaza edildiðini görüyoruz. Eski Slâvca ‘býku’ Türkçe ‘boða’, Eski
Slâvca ‘koza’ Türkçe ‘keçe, keçi’.1 1884 yýlýnda yayýmladýðý ‘Die türkischen
Elemente in den südost-und osteuropaischen Sprachen’ adlý eserinde Miklosich,
Bulgarca, Sýrpça, Lehçe, Ukraynaca, Rusça, Yunanca, Arnavutça ve
Romence’ye geçmiþ Türkçe kelimeleri konu edinir. Bilim adamý, Türk dilinden
geçmiþ kelimelerin kronolojisini kurarak geçiþ devrini tespit etmeye çalýþmýþtýr.
Miklosich’in incelediði kelimeler en eski dönemlerden itibaren Türk dilinin Slâv
dilleriyle iliþkisini göstermesi bakýmýndan fevkalâde bilgileri ortaya çýkarmaktadýr.2 Türk dilinden Sýrp-Hýrvat diline geçen kelimeleri bir sözlükte toplayan A.
Škaljid, Türk sözlerinin Balkanlarda ve özellikle Slâv dillerinde yerleþmesinin
Osmanlý Türklerinin bu yerlere gelmesine baðlý olmasýna raðmen reddedilmeyen
bir gerçeðin daha olduðunu belirtir. Bu gerçek de Osmanlýlardan önce Türk dilinin etkisinin bu dillerde görüldüðüdür. Avarlarýn Panoniya adlý geniþ ovaya
gelmesinden ve bunlarýn Balkan topluluklarý ile iliþkiye girmesinden itibaren Türk
dilinin Balkan dillerinde iz býraktýðýný belirten Škaljid, Jrexek adlý yazarýn ‘Ýstorija
Srba, 1952, s.4’ adlý eserinden þu bilgiyi bize aktarýr: ‘Katun’ kelimesi Sýrpçada
‘kaduna’ þeklinde kullanýlmaktadýr ve ‘Turska Jena’ yani Türk kadýný veya asil
kadýn anlamýndadýr. Bu kelime de Avarlar döneminde bu dile girmiþ olmalýdýr.3
Bütün bu bilgiler bize, Türk topluluklarýnýn Balkanlarda yaþayan topluluklarla sýký bir temas içerisinde olduðunu göstermektedir. Yukarýda da ifade edildiði
GORA ABÝDESÝ 29
gibi yüzyýllar, hem etnik bakýmdan hem de dil ve kültür bakýmlarýndan Balkan
topluluklarýnýn tarihlerini birbirlerinden ayrýlmaz hâle getirmiþtir. Türk etnik zümrelerinin etkisi4 Balkanlarda yaþayan kültürleri de Türk kültürünün bir uzantýsý
hâline getirmiþtir.
Bu tarihî derinlik içerisindeki topluluklardan biri olan Goralýlarý da bu bütünlük içerisinde deðerlendirmek uygun olacaktýr.
GORALILAR
Goralýlar, Makedonya, Kosova, Arnavutluk devletlerinin sýnýrlarýný kesiþtiði
yerler olan ve yoðunlukla Kosova’nýn Güneyinde kalan bölgede yaþayan halktýr.
Çoðu Kosova’da olmak üzere Makedonya’da, Sýrbistan’da, Bulgaristan’da,
Arnavutluk’da, Yunanistan’da da Goralýlar vardýr. Makedonya, Arnavutluk,
Kosova’nýn kesiþme noktasý olan bölgede yaþayan Goralýlar, coðrafî olarak çok
önemli bir bölgeye sahiptirler. Goralýlar, Gora bölgesinin Kosova tarafýnda kalan
kýsýmda 15.000 kadar Gora’lý olduðunu söylemektedirler. Buna ilâve olarak
Goralýlar, Prizren baþta olmak üzere Kosova’nýn diðer bölgelerinde Goralýlarýn
olduðunu, bu bölgelerdeki Goralýlarýn da yaklaþýk 5000 olduðunu beyan etmektedirler. Arnavutluk tarafýnda kalan Gora bölgesinde de nüfuslarýnýn 15.000
olduðunu ileri süren Gora’lýlar, Makedonya tarafýnda kalan Gora bölgesinde
20.000 kiþiden fazla bir nüfusa sahip olduklarýný ifade etmektedirler. Goralýlar,
Makedonya’daki nüfuslarýna yine Makedonya’da var olan, Goralýlar gibi kendilerini Türk olarak ifade eden Torbeþ’leri de ilâve etmektedirler. Makedonya’daki
Torbeþlerin kendilerinin yönettiði iki belediyeleri vardýr ve bu belediyelerde
Torbeþler, Türk bayraklarý dalgalandýrmaktadýrlar.
Bundan baþka Goralýlar, baþta Voyvodina, Belgrat olmak üzere Sýrbistan’nýn
birçok bölgesinde olmak üzere 20.000 ve baþta Selanik olmak üzere
Yunanistan’da da sayýsýný tam ifade edemedikleri Goralýlarýn olduðunu beyan
etmektedirler. Diðer taraftan Türkiye’ye göç etmiþ Goralýlarýn da olduðu bilinmektedir.
Goralýlarýn kimler olduðuna ya da ýrk veya etnik kökenlerine dair birçok tartýþmalar yürütülmekte ve çeþitli tezler ortaya atýlmaktadýr. Bilim adamlarý, tarihçiler, sosyolog ve dilcilerin Goralýlarýn kimler olduðuna dair bugüne kadar yaptýklarý araþtýrmalarýn çoðu objektiflikten uzak, yüzeysel ya da siyasî yönlendirmelerin etkisi altýndadýr. Ancak bilim adamlarýnýn hemfikir olduklarý
görüþ, Osmanlý ordularýnýn Balkan topraklarýna çýktýðý zaman Goralýlarý,
Torbeþleri ve Pomaklarý isim olarak o þekliyle bulduðudur. Baþta Ýslâm dinine
mensup olmalarý gibi kültür ve yaþam tarzlarýnda ortak özellikler taþýyan bu halk-
30 GORA DÝLÝNDEKÝ TÜRKÇE KELÝMELER
larýn Goralý, Torbeþ veya Pomak isimlendirilmesinden yola çýkarak, günümüzde
Bulgar, Yunan, Arnavut, Sýrp tarihçiler, bu halklarý çeþitli þekillerde kendi ýrklarý
ya da halklarý olarak göstermeye çalýþmaktadýrlar. Onlarýn Ýslâmlaþtýrýlmýþ Bulgar,
Makedon, Sýrp, Rus ya da Yunan’lýlar olduklarý tez ve iddialarý hâlâ güncelliðini
korumaktadýr.
Dragaþ Belediyesinden 15 kilometre uzaklýkta bulunan Brod, Gora köylerinden biridir. Burasý, Osmanlý döneminin bölgedeki önemli ticaret merkezlerinden sayýlýr. Makedonya-Kosova sýnýrý yaný baþýnda bulunan bu köy halkýnýn
çoðu, Osmanlý askerinin bölgeden ayrýlmasý üzerine Türkiye’ye göç etti. Bu göç,
1999 Kosova Savaþý’na kadar aralýksýz sürdü. 1999 yýlý Kosova savaþý sonrasýnda bölgede son bir göç dalgasý daha yaþandý. Goralýlar, savaþýn ardýndan baský,
yaðmalama ve saldýrýlarýn kurbaný oldu. Üsküp’teki yakýnlarýnýn yanýnda yanýna
giden 450 Brod’lu aile, ayrýca Ýþtip, Bitola, Prilep, Veles ve Koçani gibi þehirlere
de yerleþti.
Gora üzerine çeþitli araþtýrmalar yapýlýp ve çeþitli tezlerin ileri sürüldüðünü dile
getiren Brod’un “DAG” Kültür ve Araþtýrma Merkezi Baþkaný Yahya Maznikar,
yapýlan bu araþtýrmalar hakkýnda þunlarý anlatýyor: “1876 yýlýnda Osmanlýnýn
ayrýlýþý ardýndan Rus Bilim adamý Yastrebov’un yapmýþ olduðu araþtýrmalar
sonucunda Gora bölgesinde yaþayan halkýn Rus asýllý olduklarýný ileri
sürülmüþtür. Yastrebov’un ardýndan bu bölgede araþtýrma yapan Bulgaristanlý
araþtýrmacý Þiþkov, “Bulgari Muhamedani” isimli eserinde Goralýlarý Bulgar asýllý
Müslümanlar olduðu tezini ortaya atar. Daha sonra Makedonyalý Todor Petrova
ve Niyazi Limanovsko, Gora’da yaptýðý araþtýrmalarda burada yaþayan halkýn
Müslüman dinini benimsemiþ Makedonlar olduðunu ileri sürer. Goralýlarla ilgili
ortaya atýlan deðiþik tezlerden kimileri ise bura halkýnýn Arumuni (Romanyalý),
Bogumiller ya da deðiþik soylardan geldiðini ortaya atmýþtýr. Goralýlarýn kimler
olduðuna dair ortada duran soru iþareti bura halký için hassas konulardan biri
olmuþtur. Bizce Goralýlarýn kimler olduðuna dair gerçekler Osmanlý arþivlerinde
yatmaktadýr.”
1876 yýllarý arasýndaki dönemde ve Osmanlý belgelerindeki kayýtlara göre bu
bölgede yaþayan Goralýlar, kendilerini Türk olarak bildirmiþlerdir” diyen
Maznikar, Osmanlý yönetiminin ayrýlýþý ardýndan Sýrp-Hýrvat-Sloven Krallýðýnda
ve Yugoslavya Sosyalist Federatif Cumhuriyeti kayýtlarýnda Goralýlarýn kendilerini Türk olarak bildirdiðini ifade ediyor. Birçok doðum kayýt belgesi de bu halkýn
kendilerini Türk olarak bildirdiklerini kanýtlamakta. Ýkinci dünya savaþý sonrasý
baský ve asimilasyon giriþimleri sonucu Gora bölgesinden Türkiye’ye göçlerin
yine ivme kazandýðýný kaydeden Maznikar, 1971’de Gora’dan 5000 kiþilik bir
gurubun daha Türkiye’ye yerleþtiðini anlatýyor ve sözlerine þöyle devam ediyor:
GORA ABÝDESÝ 31
“Osmanlý arþivlerinde Gora bölgesinde yaþayan halkýn Türk olduðu ve
Osmanlý’dan önce buraya yerleþen Türk kavimlerinden olduklarý vurgulanmaktadýr. Osmanlýnýn ayrýlýþý ardýndan bura halkýna yönelik Pan- Slavcýlýk ve asimilasyon hareketleri baþlatýlmýþ, direnenler ya öldürülmüþ, ya da göçe zorlanmýþlardýr. Bu asimilasyon, günümüzde de açýk olmasa bile dolaylý bir þekilde
sürmektedir”.5
Goralýlar, kendilerini Türk olarak tanýtmaktadýrlar. Buna karþýlýk diðer milletler
ise Goralýlarýn bu tanýmlamalarýnýn tersine onlarý deðiþik þekillerde tanýmlamaktadýrlar. Goralýlarla yakýndan ilgilenen Bulgarlar, onlara Bulgar demektedirler.
Ayrýca bölgeye Bulgar bilim adamlarýný gönderip Goralý aydýnlarla görüþtürerek,
bilimsel açýlardan da Goralýlarýn Bulgar olduklarýna ikna etmeye çalýþmalarý
devam etmektedir. Bulgarlardan baþka Makedonlar da Goralýlarýn aslýnda
Makedon olduklarýný söylemektedirler. Sýrplar, Goralýlarýn Sýrp olduklarýný söylemekte ve bunu da bilimsel olarak ispat etmeye çalýþmaktadýrlar. Goralýlarýn Sýrp
olduðu tezi, Sýrplara yakýnlýðý ile bilinen Fransýzlarca da savunulmakta hatta
bölgede görevli Fransýzlarca Sýrplara bu konuda destek saðlanmaktadýr.
Goralýlar üzerine olan bu kadar uluslararasý ilgiye ve yukarýda sayýlan birçok
milletin Goralýlarý kendilerinden göstermeye çalýþmasýna raðmen, Goralýlar
kendilerini Türk saymaktadýrlar. Goralýlar, Osmanlý’nýn yapmýþ olduðu, Yemen
dâhil bütün savaþlara katýlmýþlar, 1878 Osmanlý-Rus Savaþýnda Gora taburu diye
adlandýrýlan bir tabur meydana getirmiþlerdir. Hatta Osmanlý’nýn Balkanlardan
1912 yýlýnda çekilmesinden üç yýl sonra gruplar hâlinde Çanakkale Savaþý’na
katýlan birçok Goralý genç, Çanakkale Savaþý’nda þehit olmuþtur.
GORA DÝLÝ VE TÜRKÇE
Diller arasýndaki etkileþimler yalnýz toplumsal veya siyasî iliþkilerle gerþekleþmez. Ýki dilin deðiþik sebeplerle ve deðiþik þartlar altýnda karþýlaþmalarý, bir
arada yaþamalarý ya da kullanýlýr olmalarý, bunlar arasýnda geçiþme ve etkileþmelere, bu dillerden birinde görülen ses, þekil ve söz dizimiyle ilgili eðilimlerin
diðerine yansýmasýna, aktarýlmasýna yol açar.6 Ayrýca diller arasýndaki bu iliþkilerin çözülmesi bir dilin tarihini aydýnlatabilir. Bu bakýmdan deðerlendirildiðinde
bu yönde yapýlan dil çalýþmalarýnýn bir ‘dil arkeolojisi’ alanýný ortaya çýkardýðýný
düþünebiliriz.
Gora dili, söz varlýðýndaki Türkçe kelimelerle bu bakýmdan deðerlendirildiðinde ilgi çekici bir tablo ortaya koyar. Bu Türkçe kelimeleri iki grup
hâlinde deðerlendirmek mümkündür. Birinci gruba dâhil edeceðimiz kelimeler,
Türk dili kökenli olanlardýr ve sayýca bir hayli fazla olduklarý görülür. Türk diliyle
32 GORA DÝLÝNDEKÝ TÜRKÇE KELÝMELER
iliþkisi olan diðer Balkan dillerindeki kelimelerle mukayese edildiðinde bu durum
daha net olarak anlaþýlýr. Maddî ve manevî kültürle ilgili birçok anlam alanýndaki Türk dili kökenli kelimeler, Gora dilinde kullanýlmaktadýr. Ýkinci gruba dâhil
edebileceðimiz kelimeler, Türk dili kökenli olmayan, Türk dili aracýlýðýyla Gora
diline geçmiþ kelimelerdir. Arap, Fars, Grek ve Lâtin kökenli bu kelimeler, Türk
dilinin fonetiðiyle Gora diline girmiþlerdir. Her iki gruba dâhil ettiðimiz kelimeler,
Gora dilinin söz varlýðýnda önemli bir yer iþgâl etmektedirler. Bu kelimelerin tesbiti hem Gora dili bakýmýndan hem de Türk dili bakýmýndan önem arzeder.
Gora dilinde kullanýlan Türk dili kökenli kelimeler bugün hem Türkiye
Türkçesinde hem de Türk dilinin diðer lehçelerinde kullanýlýrlar. Bu kelimeler,
yukarýda söylediðimiz gibi farklý anlam alanlarýna aittirler. Öncelikle Gora dilinde
kullanýlan Türk dili kökenli kelimeler hakkýnda bilgi vermek amacýyla bu
kelimelerin Türkiye Türkçesinde ve diðer Türk lehçelerindeki þekillerini incelemek doðru olacaktýr. Gora dilinde varolan Türk dili kökenli kelimelerin ortaya
çýkarýlmasý bakýmýndan bu þekiller önem arzederler. Ýncelememizin ilk
bölümünde Gora dilinde kullanýlan Türk dili kökenli kelimelerin önce Gora dilindeki þekli ardýndan da Türkiye Türkçesindeki ve diðer Türk lehçelerinde olan
þekilleri yer almaktadýr.
Gora dilindeki Türk dili kökenli kelimeler baþlýðý altýnda ortaya koyduðumuz
bu kelimelerin ardýndan Gora dilinde kullanýlan Türk dili kökenli ve Türk dilinden bu dile geçmiþ Türkçe kelimelerin anlam alanlarýna göre gruplandýrmasý yer
alýr. Bu gruplandýrma, bize, Gora dilinde birçok anlam alanýnda Türkçe
kelimelerin yaygýn olarak kullanýldýðýný göstermesi bakýmýndan önemli ipuçlarý
verecektir. Þüphesiz bu makalede kullandýðýmýz kelimeler elimizde Gora dilinin
bir sözlüðü olmadan tespit ettiðimiz kelimelerdir. Bu dilin bir sözlüðü yayýmlandýðý takdirde Gora dilinin bütün sözvarlýðý ortaya çýkacak ve bizim bu çalýþmada göstermeye çalýþtýðýmýz Türk dilinden Gora diline geçmiþ kelimelerin varlýðý
daha net bir biçimde ortaya konacaktýr.
Diðer taraftan anlam alanýnda yaptýðýmýz bu gruplandýrmadan baþka Gora
dilinde kullanýlan bazý Türkçe fiil kelimelerinin Gora dili kurallarýna göre þekillendirildiðini gördük ve bunlardan tespit edebildiðimiz bazý örnekleri de verdik.
Gora dilinde Türk dilinden geçmiþ kelimelerde kullanýlan bazý ekler bulunmaktadýr. Bu ekler, diðer Balkan dillerine de ayný þekilde Türk dili aracýlýðýyla
geçmiþ ve sadece Türkçeden geçen kelimelerde deðil bu dillerin kendi
kelimelerinde kullanýlýr olmuþlardýr.7 Meselâ Türkçe +lik (+lýk, +luk) eki
Boþnakçada Slâv kelimelerine de getirilmiþtir: lopovluk (hýrsýzlýk), bezobrazluk
(yüzsüzlük). Gora dilinde kullanýlan Türk dilinden geçmiþ eklerden þunlarý görüyoruz: +li(ja), +luk (+lik), +ci (cija): rahatljija (rahat), joldzije (yolcu), jorgandzija (yorgancý), hamallik (hamallýk), agalik (aðalýk),
GORA ABÝDESÝ 33
GORA DÝLÝNDEKÝ TÜRK DÝLÝ KÖKENLÝ KELÝMELER
Axik TT. Açýk, Az. açýg, Bþk. asýk, Kzk. aþýk, Krg. Açýk, Özb. Açýk, Tat. Açýk,
Trk. Açýk, Uyg. Oçuk.
Adaš TT. Adaþ, Az. adaþ, Bþk. azaþ, Kzk. attaþ, Krg. adaþ, Özb. adaþ, Tat.
adaþ, Trk. atdaþ, Uyg. atdaþ.
Altin TT. altýn, Az. altun, Bþk. altýn, Kzk. altýn, Krg. altýn, Özb. altin, Tat. altýn,
Trk. altýn, Uyg. altun.
Aga TT. aða, Az. aða, Kzk. iye, ege, Krg. ê, Özb. aða, Uyg. aka.
Arka TT. arka, Az. arha, Bþk. arka, Kzk. arka, Krg. arka, Özb. arka, Tat. arka,
Trk. arka, Uyg. arka.
Arabe TT. araba, Az. araba, Bþk. arba, Kzk. arba, Krg. araba, Özb. arava,
Tat. arba, Trk. araba, Uyg. harvu.
Arkadaš TT. arkadaþ, Tat. arkadaþ.
Aslan TT. aslan/arslan, Az. aslan, Bþk. arýslan, Kzk. arýstan, Krg. arstan, Özb.
ärslan, Tat. arýslan, Trk. arslan, Uyg. arslan.
At TT. at, Az. at, Bþk. at, Kzk. at, Krg. at, Özb. at, Tat. at, Trk. at, Uyg. at.
Avdzija TT. Avcý<av+cý.
Azgîn TT. Azgýn<az-gýn
Bajrak TT. bayrak, Az. bayrag, Bþk. bayrak, Kzk. bayrak, Krg. bayrak, Özb.
bayrak, Tat. bayrak, Trk. baydak, Uyg. bayrak.
Baldiza TT. baldýz, Az. baldýz, Bþk. baldýz Kzk. baldýz, Krg. baldýz, Özb.
baldiz, Tat. baldýz.
Baš TT. baþ, Az. baþ, Bþk. baþ, Kzk. bas, Krg. baþ, Özb. baþ, Tat. baþ, Trk. baþ,
Uyg. baþ.
Baška TT. baþka, Az. baþga, Bþk. baþka, Kzk. baska, Krg. baþka, Özb. baþka,
Tat. baþka, Trk. baþða, Uyg. baþka.
Bogaz TT. boðaz, Az. boðaz, Bþk. boðaz, Tat. buðaz, Trk. boðaz, Uyg. boðaz.
Bubrek TT. böbrek, Az. böyrek, Bþk. böyör, Kzk. büyrek, Krg. böyrök, Özb.
büyrek, Tat. böyir, Trk. bövrek, Uyg. börek.
Beg TT. bey, Az. bäy, Bþk. bay, Tat. bay, Trk. Açýk, Uyg. bäk.
Boj TT. boy, Az. boy, Bþk. buy, Kzk. boy, Krg. boy, Özb. boy, Tat. buy, Trk.
boy, Uyg. boy.
Boš TT. boþ, Az. boþ, Bþk. buþ, Kzk. bos, Krg. boþ, Özb. boþ, Tat. buþ, Trk.
34 GORA DÝLÝNDEKÝ TÜRKÇE KELÝMELER
boþ, Uyg. boþ.
Bujlje TT. böyle, Az. belä, Trk. Beyle.
Demija TT. gemi, Az. gämi, Kzk. keme, Krg. keme, Özb. kemä, Trk. gämi,
Uyg. kemä.
Duzelj TT. güzel, Az. gözäl, Bþk. güzäl, Krg. gözöl, Özb. gözäl, Tat. güzäl, Trk.
gözel, Uyg. gözäl.
delj TT. kel, Krg. kal, Trk. kel.
dizgija TT. çizgi, Az. çizgi, Bþk. hýzýk, Kzk. sýzýk, Krg. sýzýk, Özb. çizýk, Tat. sýzýk,
Trk. çýzýk, Uyg. sýzýk.
xor TT. kör, Az. kor, Kzk. kör, Krg. kör, Özb. kör, Trk. kör, Uyg. kör.
xuprija TT. köprü, Az. körpü, Bþk. küpir, Kzk. köpir, Krg. köpürö,
Özb.
köprik, Tat. küpir, Trk. köpri.
Dajdzo TT. dayý, Az. dayý, Kzk. dayý, Krg. taða, Özb. taða, Trk. dayý, Uyg.
taða.
Domuz TT. domuz, Az. donuz, Kzk. donýz, Krg. donuz, Özb. tonðýz, Tat.
dungýz, Trk. donuz, Uyg. tonðuz.
Dorija TT. doru, Bþk. turý, Kzk. torý, Krg. toru, Özb. toruk, Tat. turý, Trk. dor,
Uyg. toruð.
Eksik TT. eksik, Az. äskik, Krg. öksük, Trk. eðsik.
Ešte (ište) TT. iþte
Evet TT. evet.
Κîk TT. ýþýk, Az. iþýg, Trk. ýþýk.
Jaka TT. yaka, Az. yaha, Bþk. yaða, Kzk. jaða, Krg. caka, Özb. yaka, Tat.
yaka, Trk. yaka, Uyg. yaka.
Janlîš TT. yanlýþ, Az. yanlýþ, Bþk. yanýlýþ, Kzk. janýlýs, Krg. canýlýþ, Özb.
yängliþ, Tat. yalðýþ, Trk. yalnýþ.
Jardîm TT. yardým, Az. yardým, Bþk. yarzam, Kzk. järdem, Krg. cardam, Özb.
yardäm, Tat. yärdäm, Trk. yurdam, Uyg. yardäm.
Jan TT. yan, Az. yan, Bþk. yan, Kzk. jan, Krg. can, Özb. yan, Tat. yan, Trk.
yân, Uyg. yan.
Jatak TT. yatak, Az. yatag, Bþk. yatak, Kzk. jatak, Tat. yatak, Uyg. yatak.
Jorgan TT. yorgan, Az. yorðan, Bþk. yurðan, Krg. curkan, Tat. yurðan, Trk.
yorðan, Uyg. yotkan.
GORA ABÝDESÝ 35
Javrije TT. yavru, Az. yavru.
Javaš TT. yavaþ, Az. yavaþ, Trk. yuvaþ.
Jazîk TT. yazýk, Az. yazýg, Kzk. jazýk.
Jigit TT. yiðit, Az. igid, Bþk. yigit, Kzk. jigit, Özb. yigit, Tat. yigit, Uyg. jigit.
Jok TT. yok, Az. yoh, Bþk. yuk, Kzk. jok, Krg. cok, Özb. yok, Tat. yuk, Trk.
yok, Uyg. yok.
Joldaš TT. yoldaþ, Az. yoldaþ, Bþk. yuldaþ, Kzk. joldas, Krg. coldoþ, Özb.
yoldaþ, Tat. yuldaþ, Trk. yoldaþ, Uyg. yoldaþ.
Joldzije TT. yolcu, Az. yolcu, Bþk. yulsý, Kzk. jolavþý, Krg. coloçu, Özb. yolçi,
Tat. yulçý, Trk. yolaðçý, Uyg. yolçi.
Jufke TT. yufka, Az. yuha, Özb. yupka, Uyg. yupka.
Kaplan TT. kaplan, Kzk. kabýlan, Trk. gaplan.
Karandza TT. karýnca, Az. garýþka, Trk. garýnca.
Karabaš TT. kara+baþ
Kadak TT. kaçak, Az. gaçag, Bþk. kasak, Özb. kaçak, Tat. kaçak, Trk. gaçðak,
Uyg. kaçak.
Kapija TT. kapý, Az. gapý, Trk. gapý.
Kamšija TT. kamçý, Az. gamçý, Bþk. kamsý, Kzk. kamþý, Krg. kamçý, Özb.
kamçi, Tat. kamçý, Trk. gamçý, Uyg. kamça.
Karšija TT. karþý, Az. garþý, Kzk. karsý, Krg. karþý, Özb. karþý, Tat. karþý, Trk.
garþý, Uyg. karþý.
Kajiš TT. kayýþ, Az. gayýþ, Kzk. kayýs, Özb. kayiþ, Tat. kayýþ, Trk. gayýþ, Uyg.
keyiþ.
Kîskandzije TT. kýskanç, Az. gýsganc, Kzk. kýzðanýþ, Krg. kýzðançuk, Özb.
kýsðançik, Uyg. kýzðançuk.
Kîšla TT. kýþla.
Kodzaman TT. kocaman, Az. gocaman.
Kokija TT. koku, Az. gohu.
Kolaj TT. kolay, Bþk. kulay, Trk. golay, Uyg. kolay.
Komþija TT. komþu, Az.gonþu, Bþk. kürþi, Kzk. konsý, Krg. Konþu, Özb.
Koþni, Tat. kürþi, Trk. gonþý, Uyg. hoþna.
Kuršum TT. kurþun, Az. gurðuþun, Kzk. korðasýn, Krg. korðoþun, Özb.
36 GORA DÝLÝNDEKÝ TÜRKÇE KELÝMELER
korðaþin, Trk. gurþun, Uyg. koðuþun.
Kutija TT. kutu, Az. gutu, Kzk. kutý, Krg. Kutu, Özb. Kuti, Trk. gutý, Uyg. kuta.
Odaja TT. oda, Az. otag, Trk. otað.
Ordija TT. ordu, Az. ordu, Bþk. urda, Özb. ordu, Tat. urda.
Orman TT. orman, Az. orman, Bþk. urman, Kzk. orman, Özb. orman, Tat.
urman, Uyg. orman.
Ortak TT. ortak, Az. ortag, Bþk. urtak, Kzk. ortak, Krg. ortok, Tat. urtak, Uyg.
ortak.
Parmaklîk TT. parmak+lýk.
Paša TT. paþa, Az. paþa, Bþk. paþa, Kzk. paþa, Krg. paþa, Özb. paþa, Tat.
paþa, Trk. paþa, Uyg. paþa.
Peki TT. pek+iyi.
Saglam TT. saðlam, Az. saðlam, Özb. saðlam, Uyg. saðlam.
Sivrisinek TT. sivrisinek.
Sungija TT. süngü, Az. süngü, Krg. süngü.
Surija TT. sürü, Az. sürü, Özb. sürüv, Trk. süri.
Taban TT. taban, Az. daban, Bþk. taban, Kzk. taban, Krg. taman, Özb. tavan,
Tat. taban, Trk. daban, Uyg. tapan.
Torba TT. torba, Az. torba, Bþk. torba, Kzk. dorba, Krg. torbo, Özb. torvä,
Tat. torba, Trk. torba, Uyg. torva.
Tek TT. tek, Az. täk, Trk. täk.
Toptan TT. toptan, Az. topdan.
Turli TT. türlü, Bþk. törlö, Kzk. türli, Krg. türdü, Özb. türli, Tat. törli, Trk. dürli,
Uyg. türlük.
Uxan-kuš TT. uçan+kuþ.
Ugur TT. uður, Az. uður.
Ujgun TT. uygun, Az. uyðun, Özb. uyðun, Uyg. uyðun.
Urnek TT. örnek, Bþk. ürnäk, Kzk. örnek, Krg. örnök, Özb. örnäk, Tat. ürnäk,
Uyg. örnäk.
Ust TT. üst, Az. üst, Bþk. öst, Kzk. üst, Krg. üst, Özb. üst, Tat. öst, Trk. üst,
Uyg. üst.
Ûfke TT. öfke, Bþk. üpkä, Tat. üpkä, Uyg. öpkä.
GORA ABÝDESÝ 37
FÝÝL ÞEKÝLLERÝ
Bazý Türkçe fiillerin Gora dilinde Gora dili gramer þekillerine göre türetildiði
görülür:
Aldirisujene (aldýrmak), Azdisujene (azdýrmak), Bajramlaštisujene
(bayramlaþmak), Begendisujene (beðenmek), Begendisati (beðenmek),
Bitirisanje (bitirmek), Davrandisa (davranmak, karþý gelmek), Denetisati
(denemek), Denetisujene (denemek), Deetisujene (defetmek), Demlejsujene
(demlemek), Dertlesujene (dertlenmek), Kajbetisujene (kaybetmek),
Kiskandisujene (kýskandýrmak), Kurtaljisati (kurtarmak), Mahvetisujene
(Mahvetmek), Zaptisujene (zaptetmek).
AKRABALIK ADLARI
Bir dilin temel söz varlýðý içinde sayýlan akrabalýk adlarýnýn önemli bir
bölümünün Gora dilinde Türkçeden geçmiþ olduðu görülür. Bu akrabalýk
adlarýndan bazýlarýnýn Türk dili kökenli olduklarýný görüyoruz. Türkiye Türkçesi
dýþýndaki Türk lehçelerinde de bu akrabalýk adlarý kullanýlmaktadýr: baldiza
(baldýz), badzanak (bacanak), amidza, adzo (amca), amidzaoglu (amca
oðlu), dajdzo (dayý), dajoglu (dayý oðlu), aga baba (dede), kardaš (kardeþ),
akraba (akraba), akrabalik (akrabalýk). Bu kelimelerin son ikisi hâriç diðerleri
Türk dili kökenlidir.
EV KÜLTÜRÜYLE ÝLGÝLÝ KELÝMELER
Avljija (avlu), bardak (bardak), bakrax (bakraç), dzezve (cezve), xanak
(çanak), xardak (çardak), xaršaf (çarþaf), xekmedze (çekmece), Èxerxeve
(çerçeve), filjvan (fincan), ibrik (ibrik), kapija (kapý), kašika (kaþýk), kajiš
(kayýþ), kazan (kazan), xerpix (kerpiç), xilim (kilim), komšija (komþu), minder (minder), mušama (muþamba), peškir (peþkir), sandik (sandýk), saksija
(saksý), tapsija (tepsi), testija (testi), jatak (yatak), odaja (oda), musafir
(misafir), penver (pencere).
YEMEK KÜLTÜRÜYLE ÝLGÝLÝ KELÝMELER
Ašxija (aþçý), ajran (ayran), burek (börek), vuvex (güveç), xufte (köfte), gurabija (kurabiye), halva (helva), hošaf (hoþaf), kadaif (kadayýf), kajmak (kaymak),
lezetlija (lezzetli), limunada (limonata), sutliaš (sütlaç), šexer (þeker), šexerpare (þekerpare), turšija (turþu), yemek (yemek), yogurt (yoðurt), pilaf (pilav).
38 GORA DÝLÝNDEKÝ TÜRKÇE KELÝMELER
DÝNÝ KELÝMELER
Abdest, ahiret, ajet (ayet), besmele, dzenaza (cenaze), dzenet (cennet),
ezan, hair dova (hayýr dua), daba (kâbe), dafir (kâfir), idindija (ikindi namazý),
iftar (iftar), jacija (yatsý namazý), kijamet (kýyamet), kijametski dan
(kýyamet günü), mejt (cenaze).
KALIP SÖZLER
Bir dilin söz varlýðýný oluþturan unsurlardan biri olan kalýp sözler, dili konuþan
toplumun kültürüne ýþýk tutmakta, onun inançlarýný, geleneklerini, toplum hayatýndaki ayrýntýlarý yansýtmaktadýr. Bu bakýmdan kalýp sözler, bir dilin anlaþýlabilmesi, o
dili konuþan toplumun kültürünün ortaya konabilmesi için en önemli dil
öðelerindendir. Gora dilinde de Türk dilinden geçmiþ birçok kalýp sözün olduðu
görülür: aferim (aferin), afedersîn (afedersin), Allahušuxur (Allaha þükür),
aškolsun (aþk olsun), baš-ûstune (baþ üstüne), bujrun (buyrun), hajrola (hayrola), ne mutlji (ne mutlu), ozbulduk (hoþ bulduk), ozgeldîn (hoþ geldin),
ozgeldînîz (hoþ geldiniz), sabahhajrola (sabahhajrolsun) (sabah hayrola, sabah
hayrolsun), sahatljer-olsun (sýhhatler olsun), seljam aljejkum (selam
aleyküm), ugurola (uður ola).
Gora dilinde kullanýlan þu sözler ilgi çekicidir: dur be arkadaš, dur
bakalîm, jolunuz serbes olsun. Bunlardan baþka Gora dilinde kullanýlan þu
sözler vardýr: jarîm uljema dini bozar, jarîm usta binai bozar (yarým ulema
dini bozar, yarým usta binayý bozar), halal mal zulum olmaz (helâl mal zulüm
olmaz). Þu ifadeler Gora dilinde kullanýlýrlar: jalînvi šajit (yalancý þahit), kara
orman (büyük orman), kara vuzelj (kara, esmer güzel), kara sevdah (kara
sevda), fani dunja (fâni dünya). Bazý ikilemeler Türk dilinden geçmiþ olmasý
bakýmýndan ilgi deðerdir: param-parxe (paramparça), jaka-paxa (yaka paça),
vumle-aljem (cümle âlem).
HAYVAN ADLARI
Hayvan adlarýndan bazýlarýnýn Gora diline Türk dilinden geçmiþ olduðunu
görüyoruz: aslan, bulbul (bülbül), at, deva (deve), sivrisinek.
MESLEK ADLARI
Gora dilinde Türk dilinden geçmiþ birçok meslek adýnýnýn kullanýldýðý görülür:
dzamdzilik (camcýlýk), hamallik (hamallýk), kalajdzija (kalaycý), kasap
(kasap), kasaplik (kasaplýk), kunduradzija (kunduracý), kujundzija (kuyumcu), yorgandzija (yorgancý).
GORA ABÝDESÝ 39
SONUÇ VE DEÐERLENDÝRME
Tarihin en eski dönemlerinden itibaren birçok Türk topluluðunun Balkan yarýmadasýnda bulunduðunu biliyoruz. Türk topluluklarý, yüzyýllar boyunca bu
topraklarda devletler kurmuþlar, hem siyasî hem de kültürel bakýmdan Balkan
topraklarýnda derin izler býrakmýþlardýr. Balkanlara Hunlarla baþlayan Türk akýnlarý Ogurlar, Avarlar, Peçenekler, Uzlar, Kuman-Kýpçaklar ve Osmanlýlarla devam
etmiþ ve Balkan tarihi kesintisiz olarak Türk tarihinin bir parçasý olmuþtur. Bu
süre zarfýnda burada yaþayan diðer milletlerin oluþmasýnda, yerleþmesinde Türk
topluluklarýnýn büyük paylarý vardýr. Balkan topraklarýnda yaþayan Türk topluluklarý bölgenin etnik zümreleri üzerinde büyük tesir sahibidirler. Deðiþik zamanlarda farklý Türk topluluklarý, bu bölgede hükmetmiþ, yerleþmiþ, daðýlmýþtýr. Tabiî
bu Türk topluluklarýnýn bölge üzerindeki önemli etkilerinden biri dil alanýnda
gerçekleþmiþtir. Bugün Balkan coðrafyasýnda Türk dilinden etkilenmeyen bir dil
olmadýðý gibi Türk dilinin izini taþýmayan bir bölge de yoktur. Bu bakýmdan
Balkanlarda yaþayan topluluklar Türk dili ve tarihi açýsýndan önem taþýr.
Hâlihazýrda Balkan milletleri ile ilgili yapýlan her çalýþma ayný zamanda Türk dili
ve tarihini ilgilendirmektedir.
Makedonya, Arnavutluk, Kosova’nýn kesiþme noktasý olan bölgede yaþayan
Goralýlar, coðrafî olarak çok önemli bir bölgeye sahiptirler. Kendilerini Türk
olarak tanýtan bu topluluk hakkýnda þimdiye kadar Türkiye’de önemli bir araþtýrma yapýldýðýna þahit olmuyoruz. Dil, kültür ve tarih bakýmýndan bu topluluðun
araþtýrýlmasý önümüze bilimsel olarak önemli sonuçlar çýkaracaktýr. Zira Balkan
topraklarýnda aralýksýz süren Türk tarihi, araþtýrmacýlara bazý noktalarda cimri
davranmakta, bazý tarihî ipuçlarýný saklamaktadýr. Bu yüzden bu topraklarda
yaþayan her topluluk için yapýlacak araþtýrmalar, bize dilimizin ve tarihimizin
derinliklerini gösterecektir. Goralýlarýn ifade ettiði Türklük gerçeði de bize bu
konularda araþtýrmalarýn yapýlmasýný elzem olduðunu göstermektedir.
Gora dilinin bir sözlüðünün yayýmlanmasý, bu dilin söz varlýðý hakkýnda net
fikirler vereceðinden, Goralý araþtýrmacýlardan böyle bir çalýþmanýn yapýlmasýný
bekliyoruz. Zira Gora dili, söz varlýðý açýsýndan deðerlendirildiðinde karþýmýza
ilginç sonuçlar çýkarýr. Bu dilin, kelime servetinin önemli bir bölümünün Türkçe
kelimelerden oluþtuðu görülür. Bu kelimelerin içinde de Türk dili kökenli olanlarýn sayýsý Türk diliyle iliþkisi olan diðer Balkan dillerindeki kelimelerle mukayese
edildiðinde çok fazladýr. Bu durum, Gora dili ile Türk dili arasýndaki ilginin
mahiyetini anlama bakýmýndan önemli ipuçlarý vermektedir. Çalýþmamýzda yapmaya çalýþtýðýmýz Türk dili ile Gora dili arasýndaki dil ilgisinin gösterilmesinin
amacý, Gora dilinin yukarýda bahsettiðimiz sözlüðü yapýldýðý takdirde daha ayrýntýlý olarak ortaya konacaktýr. Ayrýca Türk dilinden Gora diline giren kelimelerin
daha büyük bir listesini hazýrlama imkâný da bulunacaktýr.
40 GORA DÝLÝNDEKÝ TÜRKÇE KELÝMELER
KAYNAKLAR
Abdulah Škaljid, Turcizmi u srpskohrvatskom Jeziku, Sarajevo, 1989.
Akdes Nimet Kurat, IV-XVIII. Yüzyýllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk
Kavimleri ve Devletleri, Ankara, 1972.
Doðan Aksan, Türkçenin Söz Varlýðý, Ankara, 1996.
Hamdi Hasan, Bugünkü Makedonca Sözlükte Türkçe ve Türkçeleþmiþ
Kelimeler, V. Uluslar arasý Türk Dili Kurultayý Bildiriler I, 20-26 Eylül 2004,
Ankara, 2004, s.1355-1366.
Hasan Eren, II. Uluslar arasý Güney-Doðu Avrupa Araþtýrmalarý Kongresi,
TDAY-Belleten 1971, s. 263-266.
Ýrfan Morina, Balkan Bilim Çevrelerinin Türkçe Kelimelere Karþý Aldýklarý
Tavýr, V. Uluslar arasý Türk Dili Kurultayý Bildiriler I, 20-26 Eylül 2004, Ankara,
2004, s.2129-2137.
Ýsmail Eren, Güney Ýslav (Sýrp-Hýrvat-Bulgar ve Makedon) Dillerinde
Kullanýlan Türkçe Ekler, XII. Türk Dil Kurultayýnda Okunan Bilimsel Bildiriler,
Ankara, 1968, s.239-246.
Karþýlaþtýrmalý Türk Lehçeleri Sözlüðü I, Ankara, 1991.
L.Rasonyi, Tarihte Türklük, Ankara, 1988.
-------, Tuna Köprüleri, Ankara, 1974.
N. Poppe, Rusça’daki Türkçe Kelimelerle Ýlgili Çalýþmalara Bir Bakýþ (Çev.
Günay Karaaðaç), Türk Dünyasý Araþtýrmalarý, Haziran 1983, s.132-158.
Ramadan Redzeplari, Bif umren dur bif zif, Dragaš, 2006.
-------, xekmedxe, Prizren, 2005.
KISALTMALAR
Ar. Arapça
Kzk. Kazakça
Trk. Türkmence
Az. Azerîce
Krg. Kýrgýzca
TT. Türkiye Türkçesi
bk.Bakýnýz
Özb. Özbekçe
Uyg. Uygurca
Bþk. Baþkurtça
s. Sayfa
Yun. Yunanca
Far. Farsça
T. Türkçe
Gor. Gora dili
Tat. Tatarca
GORA ABÝDESÝ 41
* Sakarya Üniversitesi, Öðretim Üyesi
* Sakarya Üniversitesi, Öðretim Üyesi
* Bu makalenin dil malzemesi konusunda önemli yardýmlar saðlayan Emrullah Redzeplari'ye
teþekkürlerimizi sunarýz.
DÝPNOTLAR
1- Akdes Nimet Kurat, IV-XVIII. Yüzyýllarda Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve
Devletleri, Ankara, 1972, s. 10.
2- N. Poppe, Rusça'daki Türkçe Kelimelerle Ýlgili Çalýþmalara Bir Bakýþ (Çev. Günay
Karaaðaç), Türk Dünyasý Araþtýrmalarý, Haziran 1983, s.132-158.
3- Abdulah Škaljid, Turcizmi u srpskohrvatskom jeziku, Sarajevo, 1989, s.12.
4- Bu konuda önemli bilgileri þu eserde bulabiliriz: L.Rasonyi, Tuna Köprüleri, Ankara, 1984.
5- Taner Güçlütürk, Göç ve terk edilmiþlikle bütünleþenler:Gora ve Goralýlar, Yeni Dönem,
Kosova için bk. www.balgoc.com
6- Doðan Aksan, Her Yönüyle Dil-Ana Çizgileriyle Dilbilim. 3. cilt, Ankara, 1998, s.26.
7- Ýsmail Eren, Güney Ýslav (Sýrp-Hýrvat-Bulgar ve Makedon) Dillerinde Kullanýlan Türkçe
Ekler, XII. Türk Dil Kurultayýnda Okunan Bilimsel Bildiriler, Ankara, 1968, s.239-246.
MAKALEDE KULLANILAN TÜRKÇEDE OLMAYAN HARFLER
GORA DÝLÝ
TÜRKÇE
K
K
A
A
L
LL
B
B
LJ
L
C
TS
M
M
N
d
x
Ç ( INCE)
N
Ç (KALIN)
O
O
D
D
P
P
C (INCE)
R
R
C (KALIN)
S
S
E
E
Š
Þ
E
F
T
T
G
G
U
U
H
H
Û
Ü
Î
I
V
V
Ý
Ý
J
Y
D
DZ
Z
Z
Z
ARNAVUTCADAKI – X Z J
42 GORA DÝLÝNDEKÝ TÜRKÇE KELÝMELER
MAKALEDE GEÇEN GORA DÝLÝNDEKÝ
TÜRKÇE KELÝMELER VE ÝFADELER
Abdest Far. âbdest
Baba T. baba
Axik
Badzanak T.bacanak
T. açýk
Adaš T. adaþ
Bajrak T.bayrak
Adzo bk. amca
Bajramlaštisujene
Afedersîn Ar. Afv+ T.edersin
T.bayram+laþ+Gor.tisujene
Aferim Far. âferîn
Bakrax T.bakraç
Aga T.aða
Baldiza T.baldýz
Ajet Ar.âyet
Bardak T.bardak
Ajran T. ayran
Baš T. baþ
Akraba Ar.akribâ
Baška T.baþka
Akrabalik Ar.akribâ+T.+lýk
Baš-ûstune T.baþ+üstüne
Aldirisujene T.aldýr-Gor.-sujene
Beg T.beð
Allahušuxur Ar.Allah+a+Ar.þükr
Begendisati T.beðen+Gor.disati
Altin T.altýn
Begendisujene T.beðen+Gor.disujene
Amidza T.amca
Besmele Ar.besmele
Amidzaoglu T.amca+T.oðlu
Bitirisanje T.bitir+Gor.isanje
Arabe T.araba
Bogaz T.boðaz
Arka T.arka
Boj T.boy
Arkadaš T.arkadaþ
Boš T.boþ
Ašxija T.aþ+çý+Gor.ja
Bubrek T.böbrek
Aškolsun Ar.aþk+T.olsun
Bujlje T.böyle
Aslan T.arslan/aslan
Bujrun T.buyrun
At T. at
Bulbul Far.bulbul
Avdzija T.av+cý+Gor.+ja
Burek T.börek
Avljija Yun.aule+Gor.+ja
Azdisujene T.az-+Gor.-sujene
Azgîn T.azgýn
Faba Ar.Kâbe
Fafir Ar.kâfir
Fanak T.çanak
GORA ABÝDESÝ 43
Bardak Far.çâr+Ar.tâk
Baršaf Far.çâder-i þeb
Bekmedxe T.çekmece
Felj T.kel
Berxeve Far.çâr+çûbe
Dzamdzilik Far.câm+T.ci+lik
Dzenaza Ar.cenâze
Dzenet Ar.cennet
Dzezve Ar.cezve
Eksik T.eksik
Berpix T.kerpiç
Ešte (ište) T.iþte
Fizgija T.çizgi+Gor.+ja
Ezan Ar.ezân
Bufte Far.kûfte
Filjvan Ar.fincân
Bilim Far.gilîm
Evet T.evet
Bor T.kör
Fani dunja Ar.fânî+Ar.dunyâ
Buprija T.köprü+Gor.+ja
Gurabija Ar.kurâbiye
Dajdzo T.dayý+ca
Dajoglu T.dayý+oðlu
Davrandisa T.davran+Gor.disa
Deetisujene Ar.def+Gor.sujene
Demija T.gemi+Gor.+ja
Demlejsujene T.demle-(j)Gor.sujene
Denetisati T.dene+Gor.tisati
Hair dova Ar.hayr+Ar.dua
Hajrola Ar.hayr+T.ola
Halal mal zulum olmaz
Ar.halâl+Ar.mâl+Ar.zulum+
T.olmaz
Halva Ar.helvâ
Hamallik Ar.hammâl+T.lýk
Denetisujene T.dene+Gor.tisujene
Hošaf Far.hoþ-âb
Dertlesujene
Far.derd+T.le+Gor.sujene
Ýbrik Ar.ibrîk
Ýxindija T.ikindi+Gor.ja
Deva T.deve
Ýftar Ar.iftâr
Domuz T.domuz
Κîk T.ýþýk
Dorija T.doru+Gor.ja
Jacija T.yatsý+Gor.ja
Dumle-aljem Ar.cümle+Ar.âlem
Jaka T.yaka
Dur bakalîm T.dur+bakalým
Jaka-paxa T.yaka+Far.pâçe
Dur be arkadaš T.dur+be+arkadaþ
Jalînvi šajit T.yalan+cý+Ar.þâhid
Duvex T.güveç
Duzelj T.güzel
Jan T.yan
Janlîš T.yanlýþ
44 GORA DÝLÝNDEKÝ TÜRKÇE KELÝMELER
Jardîm T.yardým
Karabaš T.kara+baþ
Jarîm uljema dini bozar, jarîm
usta binai bozar
Karandza T.karýnca
Jatak T.yatak
Karšija T.karþý+Gor.ja
Javaš T.yavaþ
Kasap Ar.kassâb
Javrije T.yavru+Gor.je
Jazîk T.yazýk
Jemek T.yemek
Jigit T.yiðit
Jok T.yok
Joldaš T.yol+daþ
Joldzije T.yol+cu+Gor.je
Jolunuz serbes olsun
Jorgan T.yorgan
Jogurt T.yoðurt
Jorgandzija T.yorgan+cý+Gor.ja
Jufke T.yufka
Kaxak T.kaçak
Kadaif Ar.katâ’if
Kardaš T.kardeþ
Kasaplik Ar.kassâb+T.lýk
Kašika T.kaþýk
Kazan T.kazan
Kijamet Ar.kiyâmet
Kijametski dan
Ar.kiyâmet+Gor.ski+Gor.dan
Kiskandisujene T.kýskan+Gor.disujene
Kîšla T.kýþla
Kodzaman T.kocaman
Kokija T.koku+Gor.ja
Kolaj T.kolay
Komþija T.komþu+Gor.ja
Kujundzija T.kuyum+cý+Gor.ja
Kajbetisujene
Kunduradzija
Yun.kothurne+T.ci+Gor.ja
Ar.gayb+T.et+Gor.isujene
Kuršum T.kurþun
Kajiš T.kayýþ
Kurtaljisati T.kurtar+Gor.isati
Kajmak T.kaymak
Kutija T.kutu+Gor.ja
Kalajdzija T.kalay+cý+Gor.ja
Lezetlija Ar.lezzet
Kamšija T.kamçý+Gor.ja
Limunada Ýt.limonada
Kapija T.kapý+Gor.ja
Mahvetisujene
ar.mahv+T.et+Gor.isujene
Kaplan T.kaplan
Kara vuzelj T.kara+güzel
Mejt Ar.meyyit
Kara orman T.kara+orman
Musafir Ar.musâfir
Kara sevdah T.kara+Ar.sevdâ
Mušama Ar.muþamma
GORA ABÝDESÝ 45
Ne mutlji T.ne+mutlu
Tek T.tek
Odaja T.oda+Gor.ja
Testija Far.destî+Gor.ja
Ordija T.ordu+Gor.ja
Toptan T.toptan
Orman T.orman
Torba T.torba
Ortak T.ortak
Turli T.türlü
Ozbulduk Far.hoþ+T.bulduk
Turšija Far.turþî+Gor.ja
Ozgeldîn Far.hoþ+T.geldin
Uxan-kuš T.uçan+kuþ
Ozgeldînîz Far.hoþ+T.geldiniz
Ûfke T.öfke
Param-parxe T.paramparça
Ugur T.uður
Parmaklîk T.parmak+lýk
Ugurola T.uður+ola
Paša T.paþa
Ujgun T.uygun
Peki T.pek+iyi
Urnek T.örnek
Penver Far.pencere
Ust T.üst
Peškir Far.pîþ+gîr
Zaptisujene Ar.zabt+Gor.isujene
Pilaf Far.pelâv
Sabahhajrola (sabahhajrolsun)
Ar.sabâh+Ar.hayr+T.ola
Saglam T.saðlam
Sahatljer-olsun Ar.sihhat+T.ler+olsun
Saksija T.saksý+Gor.ja
Sandik Ar.sandûk
Šexer Far.þeker
Šexerpare Far.þeker+pâre
Seljam aljejkum Ar.selâm aleykum
Sivrisinek T.sivri+sinek
Sungija T.süngü+Gor.ja
Surija T.sürü+Gor.ja
Sutliaš T.süt+lü+aþ
Taban T.taban
Tapsija T.tepsi+Gor.ja