Chapter 15

Transkript

Chapter 15

Chapter 15
Para, Faiz
Oranları ve Döviz
Kurları
Slides prepared by Thomas Bishop
Copyright © 2009 Pearson Addison-Wesley. All rights reserved.
Önizleme
•
•
•
•
•
•
Para Nedir?
Para arzının kontrolü
Parasal varlık tutma isteği
Para piyasası modeli
Para, faiz oranları ve döviz kuru
Para arzı değişimlerinin uzun vade etkisi
14-3
Para Nedir?
• Para yoğun olarak ödeme aracı olarak kullanılan bir
varlıktır (asset).
 Farklı varlık grupları para olarak sınıflandırılabilir.
• Para geniş ya da dar çerçevede tanımlanabilir.
• Dolaşımdaki para (currency in circulation), vadesiz
mevduatlar (checking deposits), ve kredi kartı hesapları
dar bir para tanımını oluşturur.
• Döviz mevduatları (Deposits of currency) bu dar tanımın
dışında tutulmuştur, aslında daha geniş bir tanım altında
para yerine kullanabilirler.
14-4
Para Nedir? (devam)
• Para likit bir varlıktır: ürün ve servisi ödemelerinde
ya da borç geri ödemelerinde kolayca, ciddi bir işlem
maliyeti olmadan kullanılabilir.
 Ancak parasal ve likit varlıklar ya hiç ya da çok az faiz
kazancı sağlarlar
• Likit olmayan varlıklar (İlliquid assets) ödeme için
nakde çevrilebilmesi zaman, çaba ya da önemli
miktarda işlem masrafı (transaction costs) gerektirir.
 Ancak parasal varlıklara göre genellikle daha yüksek bir faiz
oranı ya da getiri kazanırlar.
• Likidite: ne kolaylıkta nakte çevrilebildiğinin ölçüsü.
14-5
Para Nedir? (devam)
Varlıları ikiye ayırabiliriz:
1. Parasal varlıklar (monetary assets) ya da likit varlıklar (liquid
assets)
2. Parasal olmayan varlıklar (non-monetary assets) ya da likit
olmayan varlıklar (illiquid assets).
Bu ayrım çok net değildir. Ancak
• dolaşımdaki para, vadesiz mevduatlar (checking deposits),
kredi kartı hesapları (debit card accounts), tasarruf mevduatları
(savings deposits), vadeli mevduatlar (time deposits)
genel olarak
• Tahvillere (bond), borç senetlerine (kredi) (loans), döviz
piyasasındaki yabancı para cinsinde mevduatlara, hisse
senetlerine (stocks), gayri menkul (real estate) ve diğer
varlıklara
göre daha likittir.
14-6
Para Arzı (Money Supply)
• Merkez bankaları ekonomide dolaşan para miktarını,
yani para arzını (Ms), kontrol ederler.
 Türkiye’de: TCMB
 ABD’de:Federal Reserve System’dir (FED).
 Merkez Bankası direkt olarak piyasadaki para mikatarını
düzenler.
 Endirekt olarak da banka kartı hesapları (debit card
accounts), vadesiz mevduat (checking deposits) ve diğer
parasal varlıkların miktarını etkiler.
14-7
Para Arzı (Money Supply)
 ABD’de: Federal Reserve System’dir (FED).
14-8
Para Talebi (Money Demand)
• Para Talebi insanların ellerinde tutmak istediği
parasal varlık miktarı (likiditesi olmayan varlık yerine)
 Parasal varlık tutma isteği neye bağlıdır?
 Bireysel ve toplam para talebini düşünüyoruz.
14-9
Bireylerin ya da Kurumların (Bireysel)
Para Talebini Neler Etkiler?
1.
Faiz oranları beklenen getiri oranları : parasal varlıkların
parasal olmayan varlıklara oranla beklenen getiri oranları/
(expected rates of return)
2.
Risk: parasal varlık tutmanın riski paranın alım gücünü azaltan
beklenmeyen enflasyondan kaynaklanır.

3.
Ancak birçok varlıkta da bu risk mevcuttur, bu nedenle bu risk
parasal ve parasal olmayan varlılıkların talebini beirlerken çok
önemli değildir.
Likidite (Liquidity): işlemlerin fiyatları ya da işlemlerde satın
alınan ürünlerin miktarı arttıkça daha fazla likidite ihtiyacı
oluşur.
14-10
Toplam Para Talebini Neler Etkiler?
1.
Faiz oranları/ beklenen getiri oranları (expected rates of
return): parasal varlıklar ya hiç ya da çok az faiz öderler,
böylece tahvil, kredi, mevduat gibi parasal olmayan varlıkların
faiz oranı parasal varlık tutmanın fırsat maliyetidir.
 Daha yüksek bir faiz oranı  daha yüksek bir parasal varlık
tutma fırsat maliyeti (opportunity cost)  daha düşük para
talebi.
2.
Fiyatlar: işlemlerde satın alınan ürün ve hizmet fiyatları bu
işlemleri yapabilmek için gereken para tutma talebini etkiler
• Daha yüksek ortalama fiyat seviyesi aynı miktarda ürün ve
hizmeti satın alabilmek için daha fazla likidite talebi
anlamına gelir  daha yüksek para talebi.
14-11
Toplam Para Talebini Neler Etkiler?
(devam)
3.
Gelir (Income): Daha yüksek gelir  daha fazla ürün ve
hizmet alımı  alım-satım işlemlerini yapabilmek için daha
fazla para talebi anlamına gelir.
 Daha yüksek bir reel GSMH (GNP)  alım-satım işlemleri
ile daha fazla ürün ve hizmet üretiliyor ve satlıyor  artan
likidite talebi  daha yüksek para talebi.
14-12
Toplam Para Talebi
Toplam para talebi (nominal): Md = P x L(R,Y)
(+) (-)
P : fiyat seviyesi (price level)
Y : reel milli gelir
R : parasal olmayan varlıklara ait fazi oranı
L(R,Y) : reel parasal varlıklara (real monetary assets) olan
toplam talep
Ms : para arzı (supply)
Md : para talebi (demand)
Alternatif olarak toplam reel para talebi :
Md/P = L(R,Y)
(+) (-)
Reel parasal varlıklara olan toplam talep milli gelir ve
faiz oranlarının bir fonksiyonudur.
14-13
Şekil 15-1: Toplam Reel Para Talebi ve Faiz Oranı
15-14
Toplam Para Talebi (devam)
•Reel para talebi= Md/P = L(R,Y)
(+) (-)
•Faiz oranlarının toplam reel para talebine etkisi:
•Faiz oranları artıkça (her gelir seviyesindeki) reel para talebi
azalır.
•Reel para talebi ile faiz oranları arasında (-) ilişki vardır.
•Gelir seviyesinin toplam reel para talebine etkisi:
•Gelir artıkça (her bir faiz oranındaki) reel para talebi artar.
•Reel para talebi ile gelir seviyesi arasında (+) ilişki vardır.
14-15
Şekil 15-2: Reel Gelir Artışının Toplam Reel
Para Talebi Eğrisine Etkisi
15-16
Para Piyasası Modeli
(A Model of the Money Market)
• Para Piyasası (money market) geniş anlamıyla
“para” olarak nitelendirilen parasal ya da likit
varlıkların borç alınıp verildiği yerdir.
 Para piyasasındaki parasal varlıklar (monetary assets)
genellikle tahvil, kredi ve yabancı mevduatların faiz
oranından daha düşük faiz verirler.
 Yerli faiz oranları döviz piyasasındaki yerli mevduatların faiz
oranını direkt olarak etliler.
14-17
Para Piyasası Modeli
(A Model of the Money Market)
• Parasal varlık eksikliği (talep fazlası) (excess demand) ya da
fazlalığı (arz fazlası) (excess supply) olmaması durumunda
model dengededir ve reel para arzı reel para talebine eşittir:
• Ms = Md
• Ms/P = L(R,Y)
• Başka bir deyişle parasal varlık talebi parasal varlık arzına
eşitlendiğinde para piyasası modeli dengededir:
• Bunu sağlayan faiz oranları denge faiz oranlarıdır.
14-18
Para Piyasası Modeli (devam)
• Para arzı fazlası olması durumunda, tahvil, bono, vadeli
mevduat gibi faiz veren varlıklara talep fazlsı vardı
(Daha çok kişi para yerine yerine faiz veren varlık tutmak yani borç
vererek faiz kazanmak istiyor) (paraya talep az, faiz veren
varlıklara talep fazla).
 Para fazlası olanlar paralarını daha düşük faize razı olarak
faiz veren varlık alarak (borç vererek) değerlendirmek isterler
(bu şekilde faiz oranları düşüyor).
 Diğerlerinde de faiz oranları düştükçe (para tutmanın fırsat
maliyeti azaldığı için) parasal varlık tutmak isteği artar (para
talebi artıyor).
 Arz ve talep dengelenen kadar bu şekilde faiz oranları
düşmeye devam eder.
14-20
• Para talebi fazlası olması durumunda tahvil, bono, vadeli
mevduat gibi faiz veren varlıklarda arz arzı fazlası var. (Daha çok
kişi faiz veren varlık yerine para tutmak istiyor. Borç vererek faiz
kazamak isteyen kişi az.) (faiz veren varlıklara talep az, paraya
talep fazla)
 Para ihtiyacı olanlar daha yüksek faiz ödemeye razı olarak
parasal olmayan varlık satarlar (borç alırlar) (bu şekilde faiz
oranları artıyor).
 Parası olan diğerleri için de faiz oranları arttıkça (para
tutmanın fırsat maliyeti arttığı için) para tutma isteği azalır
(para talebi azalır) . Paralarını faiz veren varlık alarak (borç
vererek) değerlendirmek isterler (para arzı ve parasal
olmayan varlık talebi artar).
 Arz ve talep dengelenen kadar bu şekilde faiz oranları
artmaya devam eder.
14-22
Bu şekilde faiz oranları piyasa koşullarına göre
değişerek para arz ve talebi dengelenir.
• Para arzı fazlası olması durumunda faiz oranları
düşer.
• Para talebi fazlası olması durumunda faiz oranları
yükselir.
14-23
Şekil 15-3: Denge Faiz Oranının Belirlenmesi
15-24
Denge Faiz Oranlarının Belirlenmesi
Denge faiz oranları toplam reel para talebinin toplam
reel para arzına eşit olması ile bulunur.
Ülkedeki Para Arzı Değişimlerinin Faiz Oranlarına Etkisi
• Para arzındaki artış, belirli bir fiyat seviyesi için (P
sabitken), faiz oranını düşürür.
Ülkedeki Para Arzı Değişimlerinin Faiz Oranlarına Etkisi
• Para arzındaki azalış, belirli bir fiyat seviyesi için (P
sabitken), faiz oranını arttırır.
14-25
Merkez Bankası ve Para Arzı
14-26
Merkez Bankası Müdahalesi ve Para Arzı
• Merkez bankaları döviz piyasalarına nasıl müdahale
eder?
• Merkez bankası döviz piyasasına müdahalesinin
etkilerini incelemek için önce merkez bankası için
basit bir bütçe hazırlayalım.
• Bu bütçe merkez bankasının varlık ve
yükümlülüklerini kaydeder.
 Bütçede çifte kayıt muhasebesi (double booking keeping)
uygulanır: her işlem bütçeye iki kere kaydedilir.
14-27
Merkez Bankasının Bilançosu
(Balance Sheet)
Varlıklar (Assets)
 Yabancı varlılar (resmi uluslararası rezervler) (official
international reserves)
• Yabancı devlet tahvilleri (Foreign government bonds)
• Altın
 Yerli varlılar
• Yerli devlet tahvilleri (Domestic government bonds)
• Yerli bankalara verilen krediler (Loans to domestic banks)
(ABD’de “discount loans” denir)
Yükümlülükler (Liabilities)
 Yerli banka mevduatları (Deposits of domestic baks)
 Dolaşımdaki para (eskiden merkez bankaları vatandaşlara
para karşılığında altın vermekle yükümlüydüler)
14-28
Merkez Bankasının Bilançosu
(Balance Sheet) (devam)
• Varlıklar = Yükümlülükler + Net değer
 Net değeri sabit varsayarsak,
• Varlıklarda bir artış yükümlülüklerde eşit bir artışa neden olur.
• Varlıklarda bir azalış yükümlülüklerde eşit bir azalış neden olur.
• Merkez Bankalarının bütçelerindeki değişiklikler
dolaşımdaki parada ya da bankaların mevduatlarında
değişikliklere neden olur, bu da para arzında
değişiklikleri doğurur.
 Eğer bankaların merkez bankasındaki mevduatları artarsa,
bankalar bu ekstra fonları genel olarak müşterilere kredi
amacıyla kullanabilirler, böylece dolaşımdaki para miktarı
artar.
14-29
Varlıklar, Yükümlülükler ve Para Arzı
• Merkez bankası tarafından herhangi bir varlık alımı
merkez Bankası tarafından para ya da çek ile ödenir,
 Her ikisi de yerli para üzerindendir, ve
 Her ikisi de dolaşımdaki para arzını arttırır.
 Bu işlem varlık ve yükümlülüklerde eşit artışa neden olur.
• Merkez bankası yerli tahviller ya da yabancı tahviller
satın alırsa, yerli para arzı artar.
14-30
(devam)
• Merkez bankası tarafından herhangi bir varlık satımı
merkez bankasına para ya da çek ile ödenir,
 Her ikisi de yerli para üzerindendir, ve
 Merkez Bankası parayı kasalarına koyar ya da bankaların
mevduat miktarlarını düşürür,
 Her ikisi de dolaşımdaki para arzını azaltır.
 Bu işlem varlık ve yükümlülüklerde eşit azalışa neden olur.
• Merkez bankası yerli tahviller ya da yabancı tahviller
satarsa, yerli para arzı azalır.
14-31
(devam)
• Merkez bankasının yerli varlık piyasasında alım/satım
gerçekleştirerek para arzını değiştirdi işlemlere açık
piyasa işlemleri (OMO-Open Market Operations)
denir.
• Merkez bankası para arzını yapancı varlık alım/satımı
ile de değiştirebilir. Bu işlemlere döviz piyasası
müdahalesi (forein exchnage intervention) denir.
• Merkez bankası para arzını zorunlu karşılık
oranlarını (reserve requirements) değiştirerek de
kontrol edebilir.
14-32
Şekil 15-4: Para Arzı Artışının Faiz Oranına
Etkisi
15-33

Chapter 15

Transkript

Benzer belgeler

Kisim1

Treponema Pallidum Antikor Hızlı Test

Kalzinol

aksigorta anonim şirketinin 30.03.2009 tarihinde yapılan olağan