Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat ve Tasarım

Yıldız Teknik Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü
Sanat ve Tasarım Ana Bilim Dalı
Sanat ve Tasarım Doktora Programı
Asım Evren Yantaç
Ön Araştırma Raporu
1. ÇALIŞILMAK İSTENEN DOKTORA ALANI
_ Kamu yönetimi için geliştirilen bilgi sistemlerinin halk tarafından kullanılmasında kültürel
etkenler
Anahtar kelimeler: civic government, electronic government, citizen, indigenous, Geographical Information
Systems(GIS), Community Information Systems(CIS), Participatory GIS (P-GIS), network, graphical
representation, risk management, uncertainty maps, multiple data, interface complexity, cross-cultural,
globalizaton, localization.
2. ARAŞTIRMA PROBLEMİYLE İLGİLİ DAHA ÖNCE YAPILAN ÇALIŞMALAR
2.1 Kamusal Bilgi Sistemleri
Kamu yönetimine yönelik grafik tabanlı bilgi sistemleri genellikle yönetimler tarafından karar alma
mekanizması için kullanılmaktadır. Yapılan araştırmalar, karmaşık bilginin verilmesinde, grafik anlatım
dilinin yardımcı öğe olarak kullanılmasının, karar alma sürecini kolaylaştırdığını göstermektedir(Leitner, M.
1997). Görsel medyanın sağladığı bu avantajla grafik destekli bilgi sistemlerinin sayıları son 10 yıl içinde
hızla artmış ve her alanda kullanılmaya başlamıştır.
2.2 Katılımcı Bilgi Sistemleri
Elektronik bilgi sistemleri, ortaya çıkışlarından itibaren, ticari kuruluşlar ve kamu yönetimi birimleri
tarafından kullanılmış ve zamanla özel hayatın rahatsız edilmesi sorunu gündeme gelmiştir(Curry, M. R.
1999). Ayrıca sadece belirli organizasyonların ve kamu kuruluşlarının kullanımına açık olan bilgi
sistemleri, o kuruluşlara hakkında bilgi edinilen gruplar üzerinde güç sağlamaktadır(Hoeschele, W. 2000).
Söz konusu sorun,
1- toplumla bütünleşik bilgi sistemi(community integrated IS)
2- katılımcı bilgi sistemi(participatory IS)
olmak üzere iki yeni çalışma alanını doğurmuştur(Obermeyer, N. 1998). Bu iki yeni alan, katılımcı bilgi
sistemlerinin gelişimi ile bilgi paylaşımını hızlandırmış, sistemi dışardan kullananların, yerli halk ile iletişim
kurmasını sağlayıp sistemin verimini yükseltmiştir(McCall, M. K. 2004).
2.3 Katılımcı Bilgi Sistemler ve Kültürel Etkenler
Araştırmacılar, yeni çalışma alanı ile ilgili, birey kullanımına açık ve farklı kültürde kitlelerin iletişimini
sağlama işlevini üstlenen bilgi sistemlerine, sosyo-kültürel özelliklerin ve küreselleşmenin etkisi üzerine
yoğunlaşmıştır(Sieber, R. E. 2003). Bu bağlamda düşünüldüğünde, bilgi sistemleri kullanım amacına göre
üç ana başlıkta farklılaşmaktadır(Day, D. 1996):
1- bir çok farklı kültürün bir arada kullandığı küresel bilgi sistemleri(globalisation),
2- yerel örgütlerinin kullanması için sonradan yerelleştirilen bilgi sistemleri(internationalisation),
3- baştan tek bir kültüre yönelik tasarlanan yerel bilgi sistemler(localisation).
Küresel bilgi sistemleri ile ilgili son dönemde yapılan en kapsamlı ve önemli çalışmalardan biri Avrupa Bilgi
Toplumu Komisyonu(European Commission Information Society) 6. çerçeve programı(2003–2005)
dahilinde geliştirilen CALIMERA(Cultural Applications: Local Institutions Mediating Electronic Resource
Access) projesidir. Avrupa Birliği ülkelerinde yer alan kütüphane, müze ve arşivlerin erişimi için bilgi
sistemleri geliştirilmesini hedef almıştır. Yapılan çalışmalar sırasında uzmanlar, söz konusu hizmetlerin
hiçbir kültür ayrımı yapılmadan kullanıma açık olmasının önemini vurgulamış ve “kültürler-arası
kullanılabilirlik”(cross-cultural usability)(Smith, A. 2004) ve B. Shneiderman tarafından ortaya atılan
“küresel
kullanılabilirlik”(universal
usability)(Shneiderman,
B.
2001)
maddeleri
üzerinde
durmuştur(Manzhukh, Z. 2005). Proje sırasında, “kültürler-arası kullanılabilirlik” konusunun, ISO
standartları ve belirli kuruluşların girişimleri ile şekillendirildiği, fakat paylaşımcı müze arşivleme sistemi
gibi özel durumlara yönelik çalışmaların detaylandırılması gerektiği ortaya çıkmıştır.
Küresel bilgi sistemleri için bir diğer önemli örnek, Meksika-US sınırında sivil toplum örgütleri tarafından su
kirliliği ve sağlık durumunun takip edilmesi amacıyla hazırlanmış olan sınır ötesi bilgi sistemidir. Projenin
diğer projelerden en büyük farklılığı, farklı kültüre sahip iki komşu ülkenin kullanımı için ortak bir katılımcı
bilgi sisteminin hazırlanmış olmasıdır ve söz konusu özel durum yerel halkın katılımının ve sivil toplum
örgütlerinin projeye dahil olmasının önemini ortaya koymuştur(Sieber, R.E. 2003).
Yerel amaçlı bilgi sistemi için en önemli örneklerden biri, 1996 yılında Avustralya’nın doğusunda
gelişmemiş ve kendi içine kapalı bir kültürün gelişiminin sağlanması için kullanılmaya başlamıştır. Proje,
çoğu eğitimsiz 1500 kişinin yaşadığı bir topluluğu hedef almış ve bu topluğun katılımcı bilgi sistemine dahil
olmasını sağlamıştır(Turk, A.; 98). Söz konusu projenin en önemli çıktısı, hiç bilgisayar kullanmamış bir
toplumun gelişiminin sağlanması için teknolojinin onlara, onların teknolojiye adapte edilebileceğini ortaya
koymuş ve bu aşamada kültürünün arayüz tasarımında özellikle metafor kullanımı açısından önemini
vurgulamıştır. Bir diğer önemli bulgu ise bir toplumun kültürel kimliğinin çıkartılabilmesi için,
1- yer (bir mekana orada yaşayan insanlar tarafından yüklenmiş olan değer)
2- insan (mekanın zamanla kazandığı anlamları hazırlar)
2
3- kurallar (mekan ve insanlar arasındaki ilişkiler topluluğu)
4- anlatım (mekan ve insan arasındaki ilişkilerin dışa vurumu)
konuları arasındaki ilişkinin önemi olmuştur(Turk, A.; 1998).
Aynı kapsamda başka bir farklı yaklaşım, Filipinlerde farklı etnik guruplar arasında yerleşim konusunda
yaşanan anlaşmazlıkların çözümü için kullanılmıştır. 3 boyut tabanlı bilgi sistemi sayesinde, yerel etnik
gruplar arasında yaşanan anlaşmazlıklar takip edilmiş, bu grupların yerel yönetim ile iletişimi saplanmış,
muhtemel çözümler üretilmiştir(McCall K, 2004). Proje, grafik tabanlı bilgi sistemlerinin sadece mekansal
konuları değil sosyal konuların çözümünde de kullanılabildiğini göstermiştir.
2.4 Arayüzde Kültürel Etkenler ve Kültürler-arası Kullanılabilirlik
Kültürler-arası kullanılabilirlik konusu çok yeni bir çalışma alanı olmasına rağmen, yukarıdaki örneklerde
de görüldüğü gibi farklı amaçlara ve farklı kültürlere yönelik bilgi sistemlerinin sayısının artıyor olması konu
hakkında çalışmaların önemini arttırmaktadır. Söz konusu çalışma alanı ile ilgili akademik ve ticari
çalışmaların çokluğuna rağmen, bir süre öncesine kadar, yerel arayüz tasarımına yönelik kültürler-arası
kullanıcı çalışmaları için yönlendirici nitelikte kaynağın azlığı dikkat çekmekteydi(Singh, N. 2003). Son 10
yıl içinde yapılan çalışmalar bu konu ile ilgili açığın kapatılmasına yönelmiştir.
Araştırmalar sırasında kültürel etkenlerin ortaya çıkartılması için birçok farklı yaklaşım geliştirilmiş fakat
zamanla, geliştirilen farklı yaklaşımların birbirleriyle ilişkilendirilmelerinin önemi ortaya çıkmıştır(Triandis,
H. C. 1994). Söz konusu sorunun çözümü için yapılmış olan en önemli çalışmada, Nitish Singh, arayüz
tasarımını kültürel olarak incelemek için farklı yaklaşımları kullanarak üç aşama olduğunu öne
sürmüştür(Singh, N. 2003):
1- algısal(perceptual level): toplumun kati ilkelerine göre inceler(Trompenaars, 1994),
2- davranışsal(behavioral level): toplumun inanç ve değerlerine göre inceler(Goodenough, 1981),
3- sembolik(symbolic level), toplumun sembollerine göre inceler(Geertz, 1973).
Bu aşamalardan geçilerek yapılacak bir kültür çalışması, arayüz kullanıcısının hem içe dayalı, hem de
etrafındaki toplumdan etkilenerek ortaya koyduğu davranışları bütüncül olarak inceler.
2.4.1 Algısal Aşama
Algısal aşama, arayüzü, dil ve renk gruplarının kullanımı açısından incelenmiştir. 1900’lerin başından
itibaren kültürü algılasal düzeyde inceleyen en önemli çalışmalar Rivers, Sapir, Whorf(1900’s),
Segal(1966), Deregowski(1990), ve Detweiler(1978) tarafından yapılmıştır ve kültürün algıyı etkilediği
detaylı şekilde ortaya çıkmıştır. Detweiler tarafından yapılan önemli bir çalışma, Türklerin, kavramların
sınıflandırılmasında Amerikalılara göre daha sınırlı sonuca ulaştığını ortaya çıkartmıştır. Bir diğer önemli
bulgu ise, Çincenin resimsel bir yazı dili olması dolayısıyla, Çinlilerin görsel öğrenme yetisinin çok gelişmiş
3
olduğudur(Turnage ve Mc Ginnies, 1973). Bu örneklerden de görüldüğü gibi bir sistem, yeni bir kültüre
uyarlanırken(internationalism) sadece dilin çevrilmesi yetmemektedir ve arayüz algısal açıdan 6 aşamada
incelenmektedir:
1- Mekansal yönlendirme(spatial orientation)
2- Arayüz yerleşimi(webpage layout)
3- Yazı uzunluğu(text lenght)
4- Dolaşım tarzı(navigation modes)
5- Lehçe(dialect)
6- Renk sınıfları(color categories)
2.4.2 Davranışsal Aşama
Yapılan önemli bazı araştırmalarda kültürün davranışsal etkisi araştırılırken, bireylerin davranışlarının
sebepleri incelenmiştir. Pazarlama ve reklam sektöründe, en önemlileri Hall(1987), Hofstede(1980),
Kluckohn ve Strodtbeck(1961), Trompenaars(1994) olmak üzere bir çok araştırmacı kültürün davranışsal
etkisi için temel etkenlerin neler olduğunu araştırmıştır. Basılı medya ve reklam sektöründe, söz konusun
çalışmaların içinde en çok tercih edilen Hofstede’nin ki olmuştur. Bunun yanında, interaktif ortam
tasarımına yönelik davranışsal ölçümlerin çıkartılması ile ilgili çok az çalışma yapılmıştır ve bu
çalışmaların en önemlileri, Ju-Pak (1999), Fock (2000), Simon (1999) ve (Singh, N. 2003)’in çalışmaları
olmuştur. Sonuç olarak, interaktif tabanlı arayüz sistemlerinde, kültürel etkenlerin davranışsal algılamaya
olan etkisinin ölçülmesi için Hofstede’nin belirlediği 4 temel etken ve Hall’ın ortaya koyduğu zamansal
yönlendirme etkeni kullanılmaktadır:
1- bireycilik-toplumculuk(individualism-collectivism)
2- belirsizlikten kaçınma(uncertainty avoidance)
3- güç etkisi(power distance)
4- erkek-kadın egemenliği(masculanity-feminity)
5- çok zamanlı-tek zamanlılık(polychronic-monochronic)
Yukarıdaki etkenlerden 5. madde, yani çok ve ya tek zamanlılık, toplumların aynı anda birden fazla konuya
yoğunlaşma yeteneklerinin ölçülmesini hedef almaktadır ve interaktif yapının doğrusal ya da doğrusal
olmayan bir yapıya sahip olmasında ile direk olarak etkilidir.
2.4.3 Sembolik Aşama
4
Sembolik aşama, diğer aşamalardan, kültürü bireysel değil daha bütünleşik olarak incelemesi özelliği ile
farklılaşmaktadır. Burada ortaya çıkan bulgular farklı objelerin, farklı kültürlerde zaman içinde gelişmiş olan
anlamlarını inceler(Geertz, 1973). Bu aşamada 3 farklı etken incelenmektedir:
1- ülkeye özel semboller(county-specific symbols)
2- ikonlar(icons)
3- renk sembolleri(color symbolism)
2.5 İnteraktivite ve Kültür Etkisi
Şu ana kadar anlatılmış olan çalışmalar genellikle reklam, basılı ve sonlara doğru internet sayfası
tasarımını konu almaktadır. Bilgi sistemlerinin tasarımında, etkileşim için 1980’lere kadar sadece komut
satırı girişi kullanılırken, önce pencere, ikon, menü sistemleri kullanılmaktadır (Egenhofer ve Kuhn, 1999),
daha sonra da kullanıcıların iletişim alışkanlıklarının kullanan yeni etkileşim modelleri olan canlandırma ve
video(Shiffer, 1995; Weber, 1997), jestler(Rauschert, A. et al. 2002), eskizler(Oviatt, 1996) ve son olarak
insan-insan iletişimini taklit eden ajan etkileşim stilleri(Mark ve Frank, 1992) kullanılmaya başlandı. Konu
ile ilgili önemli bir çalışmada, söz konusu sistemlerin kültürel açıdan incelenmesi için aşağıdaki etkenler
dikkate alınması gerektiği ortaya çıkartılmıştır(Wang, 2005):
1- Uzaysal bilginin gösterilmesinde geleneksel yöntemler
2- Hafıza sınırlaması
3- İletişim alışkanlıkları
4- Göreve bağlı iletişimlerde yardımlaşma
5- Yaşamsal deneyimler
Wang’ın çalışmasında ortaya koyduğu yapının avantajı birçok farklı çalışmayı bir araya getirerek bütüncül
bir yapı oluşturmasıyken, kullanıcı katılımının test edilmemiş olması çalışmanın eksik tarafıdır.
3. ARAŞTIRMA ALANININ AÇIK NOKTALARI
Son 10 yıl içinde, dünya üzerinde Kuzey Amerika, Avrupa, Asya ve Avustralya başta olmak üzere, birçok
ülkede kamu ve özel araştırma grupları bilgi teknolojileri üzerine yapılan çalışmaları arttırmıştır. Söz
konusu çalışmalar, raporun 2.2 numaralı bölümünde değinilen örneklerde görüldüğü gibi, son zamanlara
doğru yeni bir alan olan kültürler-arası kullanıcı testleri ve kültürel farklılıklar üzerine yönelmiştir. Yukarıda
anlatılmış olan kültürel etkenlerin arayüz tasarımı üzerinden etkilerinin ve kullanıcı ölçümlerinin yapılması
ile ilgili bütüncül yöntem reklamcılık, basılı tasarım ve arayüz tasarımını internet sayfası tasarımı konusu
ele alınarak incelenmiştir(bkz. Bölüm 2.4). Ancak söz konusu çalışmaların etkileşimli katılımcı bilgi
sistemleri(interactive participatory information system) için uyarlanması konusunda bir araştırma
yapılmamıştır.
5
Bu bağlamda, kültürün tasarım üzerindeki etkilerinin araştırılması aşamasında şu başlıklar araştırma
aşamasındadır:
1- bilgisayar tabanlı bilgi sistemleri ve teknolojiden uzak yerli halkların uyumu
2- yerli kültürün zengin yapısı bilgisayar teknolojisi ile ifade edilebilirliği
3- bilgi teknolojilerinin farklı kuşaklar üzerinde etkisi
4- dile dayalı kültürün görsel bilgi teknolojisi ile ifade edilebilirliği
5- arayüzdeki görsel elemanların farklı kültürler için anlamı
Ayrıca yukarıda anlatıldığı gibi, Avrupa birliğinin desteklediği CALIMERA projesi dahilinde, Avrupa Birliği
üyesi toplumların kullanması için katılımcı arşiv bilgi sistemlerinin geliştirilmesi gündeme gelmiştir.
Dünyanın her yerinde olduğu gibi arayüz tabanlı coğrafi bilgi sistemleri, toplumsal sorunların çözülmesine
yönelik projelere doğru yönelmiştir. Yaptığımız araştırma sırasında, Türkiye’de benzer çalışmaların
yapılmadığı saptanmıştır. Türkiye’de son
dönemde yapılmaya
başlanan kamusal bilgilendirme
sistemlerinin halkın kullanımına açılması, sosyal konuları ele alan yeni sistemlerin geliştirilmesi,
Türkiye’nin Avrupa Birliğine girme sürecinde, Avrupa Birliği dahilinde yapılan bilgi sistemi projelerinin
entegrasyonu konuları yukarıda anlatılan gelişmeler ışığında önem kazanmaktadır. Bu aşamada en
önemli açığı, Türk toplumunun kültürel özelliklerinin yukarıda anlatılmış yöntemler açısından
değerlendirilmesi ve söz konusu yöntemlerin Türk kültürüne uygulanabilirliği konusu olarak
görmekteyim. Türk insanı üzerinde yapılacak çalışmaların yukarıdaki maddelerden başka, şu önemli
noktaları konu alması gerekmektedir:
1- Kullanıcı testlerinin yöntemi için doğru sistemin seçimi
2- Türkiye’nin ve İstanbul’un çok kültürlü yapısının incelenmesi
3- Turistik yapının ve gelişmekte olan ekonomik yapının içinde yabancı yatırımın ve iştirakçilerin
etkisinin dikkate alınması
4- İstanbul’un tarihsel yapısının bu doğrultuda incelenmesi
5- Doğu ve batı kültürünün bir arada olduğu bir metropolün kültürel yapısının incelenmesi
6- Yukarıdaki maddeler ile ilgili yapılacak kullanıcı testlerinin şehrin kültürel yapısına uygunluğu
İstanbul ve Türkiye’nin çok dinli, çok kültürlü yapısı, Orta Doğu, Balkan ve Akdeniz ülkeleri içinde kültürlerarası kullanılabilirlik çalışmalarının azlığı, Türkiye’nin Avrupa Birliği’ne dahil olma sürecinde oluşu konunun
araştırma potansiyelini güçlendirmektedir. Raporun ikinci bölümünde anlatılmış olan çalışmalar ya tek bir
toplumu, ya da homojen dağılıma sahip ülke topluluklarını konu almaktadır. Oysa, Türkiye’nin Müslüman
çoğunluklu bir ülke olmasına rağmen, Avrupa kültürüne yakınlığı, yüz yıllardır farklı kültürlerden etkilenmiş
olması, daha önce araştırılmamış bir yapıyı ortaya çıkartma potansiyelini göstermektedir.
6
4. ÇÖZÜLMEK İSTENEN PROBLEM VE BİRLİKTE ÇALIŞMAK İSTENEN ÖĞRETİM ÜYESİ
Çalışma alanının üst başlığı olan kamu yönetimi için geliştirilen elektronik bilgi sistemlerinin
tasarlanmasında başvurulan kaynaklardan en önemlisi uluslararası interaktif tasarım kurallarına (ISO
13407:1999-E) göre şekillendirilmektedir. Yukarıda bahsi geçen değerlendirmeler doğrultusunda, konunun
interaktif medya olan ilişkisi düşünüldüğünde, konunun bizim çalışma alanımızın içinde önemli bir
araştırma konusu olduğunu ortaya çıkmaktadır.
Madde 3’de tespit edildiği gibi etkileşimli katılımcı bilgi sistemlerinin(interactive participatory
information system)
halkın kullanımına
açık
uygulanması konusunda
yeterince
çalışma
yapılmamıştır. Özellikle, Türk insanı ile ilgili hiç çalışma yapılmadığını da ayrıca vurgulamıştım.
Ben bu kapsamda, doktora çalışmamda, kamu yönetimi amaçlı görsel bilgi sistemlerinin, daha efektif
bir arayüz tasarımına sahip olabilmesi için kültür bir etken midir, buna bağlı olarak Türk insanının
kültürel özelliklerinin arayüz tasarımında ayrı bir faktör olarak karşımıza çıkmakta mıdır?
Problemleri üzerine yoğunlaşmak istiyorum. Doktora çalışması dahilinde, sırasıyla
1- özellikle İstanbul’a yönelik kamu yönetimi amaçlı bilgi sistemleri için efektif bir arayüz tasarımının
nasıl oluşması gerektiği,
2- kamu yönetimi amaçlı bilgi sistemlerinin efektif bir şekilde nasıl halkın kullanımına açılacağı,
3- Türk insan tipinin hem Doğu, hem de Batı kültürüne sahip oluşunun kültürler-arası kullanılabilirlik
konusu açısından yeni bir faktör oluşturup oluşturmayacağı,
problemlerini araştırmayı planlıyorum.
Bu çalışmayı, interaktif medya tasarımı ve kullanıcı testleri konusunda uzman olduğu için Prof. Dr.
Oğuzhan Özcan ile yapmayı düşünmekteyim.
5. ARAŞTIRMANIN ALANA, ÜNİVERSİTEYE VE ÜLKEYE KATKISI
Kamusal bilgi sistemlerinin arayüz tasarımında kültürel etkilerin araştırılmasında, Türk kullanıcısının ele
alındığı bir çalışmanın yapılması, alana daha önce ele alınmayan bir kullanıcı kitlesi ve yeni bir kullanıcı
tipi potansiyeli sağlamaktadır.
Türkiye’de yeni geliştirilmeye başlayan uzaysal bilgi sistemlerinin gelişimde,
1- arayüz tasarımında kültürel etkenlerin ortaya çıkartılması
2- sistemlerin halkın kullanımına açılması ve bu sayede bilgi girişinin hızlanması
etkili olacaktır. Halkın söz konusu sistemleri kullanır hale gelmesi,
3- ülkenin Avrupa Birliğine adaptasyonunu hızlandıracak,
4- halkın sorunlarının çözümü için alternatif yollar geliştirilmesine yol açacaktır.
7
Araştırma sırasında, Yıldız Teknik Üniversitesi bünyesinde yapılan çalışmalar üniversiteyi, kullanılabilirlik
konusunda etkin bir noktaya getirecektir.
6. ARAŞTIRMADA KULLANILACAK OLANAK VE FONLAR
Araştırma sırasında yapılacak kullanılabilirlik testleri ve tasarım çalışmaları sırasında ortaya çıkacak
bilgisayar, elektronik araç-gereç, sarf malzemeleri ve mekan ihtiyaçları için harici bir maddi desteğe ihtiyaç
duyulacaktır. Bu ihtiyaçların karşılanması için aşağıdaki araştırma destek programlarına başvurulması
düşünülmektedir.
♣
TUBİTAK Yurtiçi Doktora Burs Programı
Üniversitelerin doğa bilimleri, sağlık bilimleri, mühendislik dalları veya sosyal bilimler
alanlarında doktora programına kayıtlı T.C. vatandaşı öğrencilere karşılıksız burs
verilecektir. Bursiyerler; koşulları sağlayan başvurular arasından, adayların lisans ve
(yapmışlarsa) yüksek lisans ağırlıklı genel not ortalamaları, LES eşit ağırlıklı puanları esas
alınmak suretiyle, gerektiğinde üniversitelere ve alanlara göre dağılım da gözetilerek, Bilim
Adamı Yetiştirme Grubu (BAYG) Yürütme Komitesi’nce belirlenecektir.
Başvuru tarihleri: 25 Eylül - 20 Ekim 2006
♣
TÜBİTAK Bilimsel Ve Teknolojik Araştırma Projelerini Destekleme Programı:
Yeni bilgiler üretilmesi, bilimsel yorumların yapılması veya teknolojik problemlerin
çözümlenmesi için bilimsel esaslara uygun olarak yapılan çalışmaları, ayrıca ülkemizin
uluslararası pazarlardaki rekabet gücünün artırılması amacı ile ileri teknoloji uygulamasına
yönelik projeleri öncelikli alanlar çerçevesinde desteklemektir.
Dönemlere göre son başvuru tarihleri:
1. Dönemin son başvuru tarihi: 29 Nisan 2006
2. Dönemin son başvuru tarihi: 31 Ağustos 2006
3. Dönemin son başvuru tarihi: 30 Aralık 2006
♣
Avrupa Birliği Altıncı Çerçeve Programı TR-ACCESS Mobilite Bursları
AB 6. Çerçeve Programı Ulusal Koordinasyon Ofisi’nin yürüttüğü TR-ACCESS Projesi
kapsamında, Türkiye içinde araştırmacıların dolaşımını destekleyecek burslar, yüksek
lisans ya da doktora programlarına kayıtlı öğrencilere ve doktora, tıpta uzmanlık
çalışmalarını tamamlamış araştırmacılara karşılıksız olarak verilir. Bu burslar, iki üniversite
arasında veya üniversite ile sanayi kuruluşları arasında dolaşım esas olmak üzere,
araştırmacıların önerecekleri bir proje kapsamında kullanılır. Çalışma alanları: Temel fen,
uygulamalı fen, sağlık bilimleri ve sosyal bilimler.
8
1. Başvuru Tarih Aralığı: 15 Aralık 2004 – 15 Şubat 2005
2. Başvuru Tarih Aralığı: 15 Nisan 2005 – 15 Haziran 2005
3. Başvuru Tarih Aralığı: 15 Ağustos 2005 – 15 Ekim 2005
4. Başvuru Tarih Aralığı: 15 Aralık 2005 – 15 Şubat 2006
♣
COST Bilimsel ve Teknik Araştırma Alanında Avrupa İşbirliği Programı
Bilimsel ve teknik araştırma ve geliştirme konularında ülkelerin ulusal düzeyde
gerçekleştirdikleri projeler arasında koordinasyonun sağlanması amacıyla oluşturulmuş bir
Avrupa araştırma programı olan COST çerçevesinde, Türk bilim insanlarının araştırma
projelerinin desteklenmesi. Alanları: Telekomünikasyon ve enformasyon teknolojisi,
ulaştırma, sosyal ve beşeri bilimler.
♣
ISTANBUL BELEDİYESİ- İstanbul Büyükşehir Belediyesi ile İstanbul’daki Üniversitelerin
İstanbul Büyükşehir Belediyesi Görev ve Sorumluluk Alanlarına Giren Konularda Araştırma
Projeleri
İstanbul’un problemlerinin çözümü, sosyal kültürel hayatın geliştirilmesi, vatandaşlarını
hayat standartlarını iyileştirilmesi gibi konularda araştırma projeleri yürütmek ve
uygulamalarını gerçekleştirmek, Akademik araştırmalar (yüksek lisans tezi, doktora tezi,
araştırma projesi), İstanbul ile ilgili olması kaydıyla hazırlanması, tamamlanan tezlerin
yayınlanması konularını hedef alan ortak çalışma programı söz konusu araştırma konusu
direk ilgilidir.
7. ALINMASI PLANLANAN DERSLER
Tezden önce zorunlu dersler dışında aşağıdaki seçmeli dersleri almamın tez süresince çalışacağım
konuyla ilgili temel hazırlaması yönünden faydalı olacağını düşünmekteyim:
♣
8307115
İnsan Bilgisayar Arabirim Tasarımı (YTÜ, Sanat ve Tasarım Doktora)
♣
8306321
Multimedya Tasarımında İşlevsellik ve ISO Standartları (YTÜ, İnteraktif Medya
YL)
♣
8306345
İkon Tasarımı (YTÜ, İnteraktif Medya YL)
♣
EMMA
Image Synthesis and Computer Animation (Utrecht School of Media and
Technology-European Media Master of Arts)
♣
EMMA
Interactive Multimedia (HKU-European Media Master of Arts)
♣
LING 488
Linguistic Semantics (BOUN-Bilişsel Bilim Yüksek Lisans Programı)
♣
PSY 228
Cognitive Psychology (BOUN-Bilişsel Bilim Yüksek Lisans Programı)
9
♣
CULT 503
Methods of Cultural Analysis I (Bilgi Üniversitesi – MA in Culture Studies)
♣
CULT 518
Multipli-city: Representations of Urban Experience (Bilgi – MA in Culture Studies)
8. ARAŞTIRMANIN YAYIN POTANSİYELİ
Kaynakçada da görüldüğü üzere
♣
grafik tabanlı bilgi sistemleri,
♣
arayüz tasarımında kültür etkisi,
♣
kültürler-arası kullanılabilirlik
konuları üzerinde dünya çapında pek çok yayın bulunmakta ancak bu alanların halkın kullanımına açık
bilgi sistemlerinde kültür etkeni ve Türk kullanıcısının kültürel kimliğinin arayüz tasarımına etkisi
konuları üzerine yapılacak yayınlar yenilik taşımaktadır. Söz konusu, çalışmalar ile ilgili hazırlanacak
yayınların,
♣
Behavioural and Social Sciences
♣
Behaviour & Information Technology
♣
The Politics of Usability
♣
Transactions in GIS
♣
ACM Interactions
♣
International Journal of Human-Computer Interactions
♣
Interacting with Computers
♣
People and Computers
Başlıklı uluslar arası indexli dergilerde yayınlanma imkanı vardır.
9. KAYNAKÇA
[1] Barber, W. ve Badre, A. 1998. Culturability: The Merging of Culture and Usability at:
http://www.research.att.com/conf/hfweb/
[2] Berry, J.W., Poortinga, Y.H., Segall, M.H., ve Dasen P.R 1992. Cross-Cultural Psychology: Research
and Applications, Cambridge University Press.
[3] Burrough, P.A. ve McDonnell, R. A., 1998. Principles of Geographic Informatoin Systems, Oxford
University Press , 327, Oxford, UK.
[4] Curry, M., R. 1997. The Digital Individual and the Private Realm. Annals of the Association of American
Geographers, 87(4), 1997, pp. 681–699, Blackwell Publishers, Oxford, UK.
10
[5] Day, D., 1996. Cultural bases of interface acceptance: foundations. In: Sasse, M.A., Cunningham, J.,
Winder, R.L. (Eds.), People and Computers XI, Proceedings of HCI’96, Springer, London, pp. 35–47.
[6] Detweiler, R.A. 1978. Culture, Category width, and Attributions, Journal of Cross-Cultural Psychology,
9 (3), 259-284.
[6] Hoeschele, W. 2000. Geographic Information Engineering and social ground truth in Attappadi, Kerala
State, India. Annals of the Association of American Geographers, 90(2), 2000, pp. 293–321, Blackwell
Publishers, Oxford, UK.
[7] Kuhn, W. 1995. Questions and Answers about Metaphors for GIS User Interfaces. In Cognitive
Aspects of Human-Computer Interaction for Geographic Information Systems. (Nyerges, T.L., et al., eds.),
Series D: Behavioural and Social Sciences, Vol. 83, Dordrecht, The Netherlands, Kluwer Academic
Publishers, pp: 113-122.
[8] Leitner, M. 1997. The visualization of data quality in cartographic displays and its impact on decision
making. Ph.D. diss, Department of Geography, State University of New York, Buffalo, NY
[9] Manzhukh, Z. 2005. Usability for Memory Institutions: Experience of CALIMERA Project. 11th
Conference on Professional Information Resources Prague, May 24-26, 2005
[10] McCall M. K. 2004. Can Participatory-GIS Strengthen Local-level Spatial Planning? Suggestions for
Better Practice. In GISDECO 2004 Skudai, Johor, Malaysia, 10-12 May 2004
[11] Nitish, S. 2003. Analyzing Cultural Sensitivity of Websites A Normative Framework. Doctoral Study,
John Cook School of Business in the Department of Marketing at St. Louis University
[12] Obermeyer, Nancy J. 1998. The evolution of public participation in GIS. Cartography and Geographic
Information Systems 25(2): 65-66
[13] Sieber, R.E. 2003. Public participation geographic information systems across borders. The Canadian
Geographer, 47, no 1 50–61
[14] Shapiro, S. C., Chalupski, H., & Chou, H. C. 1991. Linking ARC/INFO with SNACTor (Technical Paper
91-11). Santa Barbara, California.: National Center for geographic Information and Analysis.
[15] Sharma, R., Pavlovic, V. I., & Huang, T. S. 1998. Toward a multimodal human computer interface.
Proceedings of the IEEE, 86(5), 853-869.
[16] Shiffer, M. J. 1995. Geographic interaction in the city planning context: beyond the multimedia
prototype. In T. L. Nyerges & D. M. Mark & R. Laurini & M. J.Egenhofer (Eds.), Cognitive Aspects of
Human-Computer Interaction for 24 Geographical Information Systems (pp. 295-310). Dordrech, Boston,
London: Kluwer Academic Publishers.
11
[17] Shneiderman, B.ve Hochheiser, H. 2001. Universal usability as a stimulus to advanced interface
design, Behaviour & Information Technology, Vol 20, No 5, pp. 367–376.
[18] Smith, A. et al. 2004. A process model for developing usable cross-cultural websites, Interacting with
computers, Vol 16, pp. 63–91.
[19] Triandi,H.C. 1994. Culture and Social Behavior. New York: Mc Graw-Hill.
[20] Turk, A. ve Trees. K. 1998. Culture and participation in the development of CMC: Indigenous Cultural
Information System Case Ssytem. In Proceedings Cultural Attitudes Towards Communication and
Technology ’98, University of Sydney, Australia, 263-267.
[21] Turk, A. 1993. The relevance of human factors to geographical information system. In D. MedyckyjScott & H. M. Hearnshaw (Eds.), Human factors in Geographical Information Systems (pp. 15-36).
London, Florida: Belhaven Press.
[22] Turnage, T.W. and Mc Ginnies, E. 1979. A Cross-Cultural Comparison of the effect of Presentation
Mode and Meaningfulness on Short Term Recall. American Journal of Psychology, 86(2), 369-381.
[23] Vries S. ve Kommers, P. 2004. Online knowledge communities: future trends and research issues.
Int. J. Web Based Communities, Vol. 1, No. 1, 2004 115
[24] Wang, H. 2005. The Influence/Impact relationship between the GIS users and HCI of GIS. School of
Information Sciences and Technology, Pennsylvania State University
12