hrryt ynlsalıskan kap - Aile İçi Şiddete Son

Transkript

HRRYT YNLSALISKAN KAP 06.05.2005 13:24 Page 1
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
YANLIfi ‹NANIfiLAR
Efller Arası ‹liflkiler Destek Programı ve Gönüllü Program› - Tel: 0212 361 51 52
www.aileicisiddeteson.com
Composite
HRRYT YNLSALISKAN 06.05.2005 13:15 Page 1
C
YANLIfi ‹NANIfiLAR
Yazanlar
Psikolog Dr. Nevin Dölek
Uzman Psikolojik Danıflman Neylan Özdemir
Editörler
Emel Armutçu
Elvan Omay
Tasarım
Rafineri
‹llüstrasyonlar:
Bora Baflkan
Baskı
Ofset Yap›mevi
Mayıs 2005
Composite
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
C
2
Composite
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
‹Ç‹NDEK‹LER
BÖLÜM 1
A‹LE ‹Ç‹ fi‹DDET NED‹R
5
BÖLÜM 4
S‹Z DE fi‹DDETE U⁄RUYOR OLAB‹L‹RS‹N‹Z
• Dünyada aile içi fliddet
• Türkiye'de aile içi fliddet
• Kad›nlara yönelik fliddet
• Çocuklara yönelik fliddet
• Erkeklere yönelik fliddet
• Yafll›lara yönelik fliddet
BÖLÜM 2
A‹LE ‹Ç‹ fi‹DDET HAKKINDA YANLIfi ‹NANIfiLAR
11
• “fiiddet sadece yoksul ve e¤itimsiz ailelerde yayg›nd›r.”
• “Aile içi fliddet san›ld›¤› kadar yayg›n de¤ildir.”
• “Aile içi fliddet sadece fiziksel oldu¤u zaman fliddettir.”
• “Aile içinde fliddet sadece kad›nlara yöneliktir.”
• “fiiddetten sonra özür dilenirse her fley unutulur.
• “Aile bireylerinin birbirine sevgisi ve ba¤l›l›¤› öylesine
yüksektir ki, aile içi fliddet önemli zararlar vermez.”
• “Ma¤dur fliddeti istemese, kabullenmese evini
terk eder ya da kanuni haklar›n› kullan›r!”
• “K›zg›nl›k kontrol edilemez ve fliddete yol açar.”
• “Aile içi fliddetin nedeni alkoldür.”
• “fiiddet uygulayan kifli duygusuzdur.”
• “Aile içinde fliddetten kurtulufl yoktur.”
• “Aile içinde fliddetle bafl edilemez.”
• Aile içinde fliddet görüyorsan›z
• Yasal haklar›n›z› ö¤renin
• Evlili¤inizi devam ettirmek istiyorsan›z
• Tehlikedeyseniz
• Asla kabul etmeyin
• Ayr›lmay› planl›yorsan›z
• Efliniz tehditlerini sürdürüyorsa
BÖLÜM 5
ÇOCUKLARA NELER OLUYOR
39
• Yak›nlar›n›zdan bir çocuk aile içinde fliddete u¤ruyorsa
• Aile içi fliddetin çocuklar üzerindeki etkilerini nas›l
azaltabilirsiniz
BÖLÜM 6
A‹LE ‹Ç‹NDE fi‹DDET GÖREN YAKININIZA
NASIL YARDIMCI OLAB‹L‹RS‹N‹Z
42
• Nas›l anlayacaks›n›z
• Nas›l davranacaks›n›z
BÖLÜM 7
A‹LE ‹Ç‹ fi‹DDET KONUSUNDA DESTEK
ALINAB‹LECEK KURULUfiLAR
BÖLÜM 3
21
fi‹DDETE BAfiVURMADAN ÇATIfiMALARI ÇÖZMEK
44
• Siz ne yapabilirsiniz
EK 1
Aile ‹çi fiiddete Son! Kampanyas›
EfiLER ARASI ‹L‹fiK‹LER DESTEK PROGRAMI ANKET‹
• fiiddet göstermeye neden olan duygular› anlamak ve
fark etmek
• Gerginli¤i azaltma becerilerini ö¤renmek ve kullanmak
• K›zg›nl›k duygusunu anlamak ve kontrol etmek
• fiiddete baflvurmadan k›zg›nl›¤› yaflamak
• Farkl› düflünce yap›lar›n› da de¤erlendirmek
• Sorunlar› çözmek
EK 2
fiiddetin nedenleri
YANLIfiLAR DO⁄RULAR
EK 3
Uluslararas› Sözleflmeler’in Aile ‹çi fiiddetle ‹lgili Maddeleri
YARARLANILAN KAYNAKLAR
3
Composite
32
53
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
G‹R‹fi
Dünyada her dört kad›ndan ve her alt› erkekten biri aile içi fliddeti yafl›yor.
Her üç aileden birinde daya¤›n, her iki aileden birinde sözlü fliddetin var oldu¤u Türkiye’de de, dünyada oldu¤u gibi en tehlikeli
fliddet davran›fllar›n›n kurban› kad›nlar ve çocuklar. Ancak fliddet ço¤u zaman aç›¤a ç›km›yor. Toplumda kad›n ve erkek rolleriyle
ilgili olarak benimsenen geleneksel de¤erler, kad›n›n ekonomik ve sosyal destekten yoksun oluflu ve fliddetin yaratt›¤› psikolojik
etkiler evdeki fliddetin gizli kalmas›na, “aile meselesi” olarak görülmesine ve hatta do¤al bir olaym›fl gibi kabul edilmesine sebep
oluyor.
1998 y›l›nda yürürlü¤e giren Ailenin Korunmas›na Dair Kanun, özellikle kad›nlar› fliddetten koruma konusunda çok önemli bir
ad›m olmakla birlikte, kanunun uygulanmas›n› engelleyen bilgisizlik ve ihmalin afl›lmas›, fliddete maruz kalan kad›n ve çocuklara
s›¤›nak, psikolojik ve ekonomik destek sa¤lanmas› ve belki de esas olarak evdeki fliddeti “hofl gören” anlay›fl›n ve aile içi fliddet
hakk›ndaki yanl›fl inan›fllar›n de¤iflmesi, fliddetin ortadan kald›r›lmas›nda öncelikli rol oynuyor.
Aile ‹çi fiiddet Hakk›nda Yanl›fl ‹nan›fllar kitapç›¤›, evdeki fliddetle ilgili “gerçekleri” hat›rlatmak ve fliddetle bafla ç›kma konusunda
aile bireylerine öneriler sunmak amac›yla, Hürriyet’in CNN TÜRK, Ça¤dafl E¤itim Vakf› ve ‹stanbul Valili¤i ile iflbirli¤i içinde bafllatt›¤›
Aile ‹çi fiiddete Son! Kampanyas› kapsam›nda haz›rland›. Kitapç›k, ‹stanbul Kad›n Kurulufllar› Birli¤i Baflkan› Nazan Moro¤lu,
‹stanbul Valili¤i ‹nsan Haklar› ‹l Masas› Baflkan› Avukat Vildan Yirmibeflo¤lu, ÇEV’den Projeler Dan›flman› Bike Karaduman,
Psikolog Dr. Nevin Dölek, Uzman Psikolojik Dan›flman Neylan Özdemir ve Hürriyet Gazetesi’nden Elvan Omay’dan oluflan Dan›flma
Kurulu’nun katk› ve önerileriyle Dr. Nevin Dölek ve Neylan Özdemir taraf›ndan kaleme al›nd›.
Kampanya kapsam›nda bir e¤itim projesi ve bir gönüllü program› eflzamanl› olarak hayata geçiriliyor. Efller Aras› ‹liflkiler Destek
Program› adl› e¤itim projesinde uzman psikologlar gezici bir otobüste hem kad›nlara hem de erkeklere, fliddetin aile bireyleri
üzerindeki etkileri, kad›n ve erkek aras›ndaki farkl›l›klar, çat›flmalar› fliddete baflvurmadan çözme yöntemleri, iyi ve güçlü efl/baba
kavram›, k›zg›nl›k kontrolü, Ailenin Korunmas›na Dair Kanun ve fliddetle bafl etme yollar›n› anlat›yor. ‹lk etab› Ekim–Aral›k 2004’te
‹stanbul’da pilot bölge olarak seçilen Gaziosmanpafla, Ka¤›thane, Ümraniye ve Bak›rköy ilçelerinde gerçeklefltirilen e¤itimler 1500
kifliye ulaflt›. E¤itimler 2005’te farkl› duraklarda devam ediyor.
Hürriyet, CNN TÜRK, Ça¤dafl E¤itim Vakf› ve ‹stanbul Valili¤i, aile içi fliddetin hiçbir sebeple hofl görülemeyece¤ine, ola¤an kabul
edilemeyece¤ine ve bedelini çok uzun y›llar tüm aile bireylerinin ödedi¤i çok önemli bir toplumsal sorun oldu¤una inan›yor. Bu
düflünceden do¤an Aile ‹çi fiiddete Son! Kampanyas›’n›n amac›; evdeki fliddetin, baflta fliddete ço¤unlukla maruz kalan kad›nlar
ve çocuklar olmak üzere, tüm aile fertleri üzerindeki y›k›c› ve kal›c› etkilerini ortaya koymay› ve fliddetin hakim olmad›¤› aileler
oluflmas›na katk›da bulunmay› amaçl›yor.
Herkesi “Aile ‹çi fiiddete Son!” demeye ça¤›r›yoruz.
Hürriyet, CNN TÜRK, ÇEV, ‹stanbul Valili¤i
May›s 2005
4
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
BÖLÜM 1
A‹LE ‹Ç‹ fi‹DDET NED‹R?
Aile içi fliddet; bir kiflinin efline, çocuklar›na, anne babas›na, kardefllerine ve/veya yak›n akrabalar›na uygulad›¤› her türlü
sald›rgan davran›flt›r. Bu tan›ma sadece kaba kuvvet içeren davran›fllar de¤il, afla¤›lamak, tehdit etmek, ekonomik özgürlü¤ünü
k›s›tlamak gibi fliddet gören kiflinin kendisine olan sayg›s›n›, kendisine ve çevresine olan güvenini azaltan, korku duymas›na
sebep olan pek çok davran›fl da girer. fiiddete sadece ayn› evde oturan kifliler de¤il, eski efl, k›z/erkek arkadafl veya niflanl›
da maruz kalabilir.
DÜNYADA A‹LE ‹Ç‹ fi‹DDET
• Dünya genelinde her dört kad›ndan ve her alt› erkekten biri yaflamlar›n›n bir döneminde aile içi fliddete u¤ruyor. (Council
of Europe, 2002; BMA, 1998; British Home Office Research Study, 1999)
• Dünya Sa¤l›k Örgütü’nün (WHO) 2002 y›l› raporlar›nda belirtilen tahminlere göre tüm dünyada üç kad›ndan biri yaflamlar›n›n
bir döneminde dövülüyor, cinsel iliflkiye zorlan›yor ve di¤er yollarla taciz ediliyor. Tacizi yapan kifli genellikle kendi ailesinden
biri ya da tan›d›¤› bir kifli!
• Japonya’da, istismar yaflam›fl 613 kad›n›n yüzde 57'sinin fiziksel, duygusal ve cinsel fliddetin hepsine maruz kald›¤›
görüldü.
• Koreli kad›nlar›n üçte ikisi efllerinden düzenli olarak dayak yiyor.
• Kenya'da 1990 y›l›nda yap›lan bir araflt›rmada kad›nlar›n yüzde 41'inin kocalar›ndan düzenli olarak dayak yedi¤i saptand›.
• 1992 y›l›nda fiili'de cinsel suç iflleyenlerin yüzde 72'sinin, bu suçu yak›ndan tan›d›klar› kiflilere karfl› iflledi¤i ortaya ç›kt›.
• 1993 y›l›nda M›s›r'›n ‹skenderiye kentinde öldürülen kad›nlar›n yüzde 47,1'i akrabalar› taraf›ndan tecavüze u¤rad›ktan
sonra öldürüldü.
• Dünya genelinde her dört kad›ndan biri hamilelik s›ras›nda, istememesine ra¤men, efli taraf›ndan cinsel iliflkiye zorlan›yor.
• Öldürülen kad›nlar›n yüzde 40 ila 70'i yak›n iliflki içinde oldu¤u partneri taraf›ndan öldürülüyor. 1989-1996 y›llar› aras›nda
Avustralya'da cinayete kurban giden kiflilerin yüzde 43'ü; Bangladefl'te yüzde 50'si; Zimbabwe'de yüzde 60'›; Papua-Yeni
Gine'de yüzde 73'ü eflleri taraf›ndan öldürüldü. 2000-2001 y›llar›nda ‹ngiltere ve Galler'de öldürülen kad›nlar›n yüzde 42'sinin,
erkeklerin ise yüzde 4'ünün katili eflleriydi. (WHO, 2002; Australian Institute of Criminology, 1998; Crime in England and
Wales, Home Office, July 2002)
• 2001-2002 Britanya suç araflt›rmas› sonuçlar›na göre, ‹ngiltere ve Galler'de, fliddet içeren suçlar›n yaklafl›k dörtte biri aile
içinde ifllendi. Efller aras›ndaki fliddetin kurbanlar›n›n yüzde 81'i kad›n, yüzde 18'i ise erkekti. (Crime in England and Wales,
Home Office, July 2002)
• Aile içi fliddete u¤rayanlar›n ancak yüzde 35'i bu durumu baflkalar›na söyleyebiliyor. (Crime in England and Wales, Home
Office, July 2002; Home Office Research Study, 1999)
5
Composite
C
6
Composite
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
TÜRK‹YE’DE A‹LE ‹Ç‹ fi‹DDET
“21 y›ll›k evlili¤imiz boyunca bana fliddet uygulad›, kaç kez büyük o¤lum beni onun elinden kurtard›...”
(Bir davan›n bilirkifli raporundan)
• T.C. Baflbakanl›k Aile Araflt›rma Kurumu'nun yapt›¤› araflt›rma sonuçlar›na göre, aile içi fliddet ülkemizde de çok yayg›n.
Ülkemizdeki ailelerin yüzde 34'ünde fiziksel fliddete, yüzde 53'ünde sözlü fliddete rastlan›yor. Çocuklara yönelik fiziksel
fliddete rastlanma oran› yüzde 46. Ailelerde cinsel fliddet ve tacize rastlanma oran› yüzde 9. fiiddete maruz kalanlar›n
yüzde 80'i yapacak fazla bir fley olmad›¤›na inan›yor. Bu durum çaresizli¤in kabulü anlam›na geliyor ve fliddete maruz
kalan›n pasif davranmas›na yol aç›yor. (T.C. Baflbakanl›k Aile Araflt›rma Kurumu, 1995)
• Kad›n Dayan›flma Vakf›'n›n 1995'te Baflkent Ankara'daki gecekondularda yaflayan kad›nlar üzerinde yapt›¤› bir araflt›rma,
kad›nlar›n yüzde 97'sinin kocalar›n›n sald›r›s›na u¤rad›¤›n› ortaya koyuyor. (Baflbakanl›k Kad›n›n Statüsü ve Sorunlar›
Genel Müdürlü¤ü, 2001)
• Ankara Tabip Odas›’n›n 2002’de yapt›¤› araflt›rma, kad›nlar›n yüzde 58'inin yaln›zca kocalar›, niflanl›lar›, erkek arkadafllar›
ve erkek kardeflleri de¤il, kad›n akrabalar da dahil olmak üzere, kocalar›n›n ailesi taraf›ndan da fliddete maruz kald›¤›n›
gösteriyor.
• Bir araflt›rmaya göre; fliddet sonucu ölen 40 kad›ndan 34'ü evinde öldü, 20'si as›ld› ya da zehirlendi, di¤er 20'sinde de
öldürüldüklerine dair kesin belirtiler görüldü ve 10'u da ölmeden önce aile içi fliddete maruz kald›. (Bütün, Sözen & Tok,
2003)
• Türkiye'nin do¤u ve güneydo¤usundaki çeflitli kentlerde yap›lan bir araflt›rma, kad›nlar›n yüzde 45,7'sine kocalar›n›n
seçiminde dan›fl›lmad›¤›n› ve yüzde 50,8'inin r›zalar› olmadan evlendirildi¤ini ortaya koyuyor. (‹lkkaracan, 2000)
• Bir baflka araflt›rma için görüflülen 695 kad›n›n yüzde 54'ü, ailelerinde fliddet gördüklerini söylüyor. Bunlar›n yüzde 35,2'si
en az 4 y›l ve daha fazla zamand›r fliddete maruz kald›¤›n› anlat›yor. Yüzde 42,3'ü dayak, yüzde 40,1'i tehdit ve küfür,
yüzde 12,6's› yaralanma, yüzde 3,2'si cinsel taciz ve tecavüz, yüzde 1,4'ü eve kapatma ve yüzde 0,4'ü öldürülme tehdidi
fleklinde fliddet gördü¤ünü belirtiyor. Bu grubun yüzde 40,4 'ünün de çocuklar›na karfl› fliddet uygulad›¤› araflt›rman›n
sonuçlar›ndan. (Kocac›k, 2004)
• 112 kad›nla görüflülen bir di¤er araflt›rma, fliddete u¤rayan kad›nlar›n yüzde 91,1'inin kocalar›ndan , yüzde 8,9'unun
babalar›ndan fliddet gördü¤ünü ortaya ç›kar›yor. fiiddete u¤rayan kad›nlar›n bedensel flikayetleri flöyle: yüzde 43,4’le
morarma, yaralanma, çürük; yüzde 44,3’le hastanelik dereceye gelme (k›r›k, a¤›r yaralanma); yüzde 13’le çocuk düflürme...
fiiddetin devam etti¤i süre ise, fliddete u¤rayanlar›n yüzde 37,5'inde 11 y›ldan fazla; yüzde 28,6's›nda 6-10 y›l; yüzde 23'ünde
ise 1-5 y›l. (Y›ld›r›m, 1998)
• Ve bir baflka araflt›rman›n sonucu: Görüflülen kad›nlar›n yüzde 39'u fiziksel fliddete maruz kalm›fl, yüzde 2'si ölüm tehdidi
alm›fl. (Vatandafl, 2003)
• Aile Araflt›rma Kurumu ve Mor Çat› Kad›n S›¤›na¤› Vakf›'n›n 1997'de birlikte yapt›¤› araflt›rmaya göre kad›nlar›n,
yüzde 45,8'i balay› döneminin sonunda, yüzde 1,3'ü ilk çocuklar›na hamileliklerinde ve yüzde 9,9'u do¤umdan sonra
fliddete maruz kald›klar›n› belirtiyorlar.
7
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
KADINLARA YÖNEL‹K fi‹DDET
Tehlike Evin ‹çinde
Birleflmifl Milletler Kad›nlara Yönelik fiiddetin Önlenmesi Bildirgesi’nin birinci maddesi kad›nlara yönelik fliddeti flöyle
tan›ml›yor:
“‹ster kamusal, ister özel yaflamda meydana gelsin; kad›nlara fiziksel, cinsel, psikolojik ac› veya ›st›rap veren/verebilecek
olan, cinsiyete dayanan bir eylemle ya da bu tür eylemlerle tehdit etme, zorlama veya keyfi olarak özgürlükten yoksun
b›rakma...”
Bu tan›ma son olarak, “kurban› ekonomik ihtiyaçlardan yoksun b›rakma” da eklendi.
Erke¤e yönelik fliddet genellikle evin d›fl›ndan gelirken, kad›nlar daha çok aile bireylerinin ya da efllerinin uygulad›¤› fliddete
maruz kal›yorlar. Yani kad›nlar ço¤unlukla kendilerini istismar edenlere duygusal ve ekonomik olarak ba¤›ml›lar.
“Eve giderken o gün kavga ve dayak olmas›n diye dua ederdim.” (Aile Mahkemesi bilirkifli raporundan)
Töre Namus K›skac›
Türkiye’de aile üyelerinin kad›nlara uygulad›¤› fliddet, hakaretten, ekonomik ihtiyaçlardan yoksun b›rakmaktan daya¤a,
cinsel fliddete, cinayete kadar genifl bir yelpazeye yay›l›yor. Bu fliddetin en uç noktas› ise, namus ve töre cinayetleri. Türk
Ceza Kanunu’nda yap›lan son de¤iflikliklerle, töre cinayetleri “nitelikli adam öldürme” kapsam›na al›nd› ve daha önce bu
maddelerde bulunan ceza indirimleri kald›r›ld›. Ancak töre cinayetleri, namus cinayetleri tan›m›n› içermedi¤i için namus
cinayetlerinde indirim uygulanmas› hala söz konusu ve bu uygulama kad›n örgütleri ve hukukçular taraf›ndan çok elefltiriliyor.
Kad›n›n e¤itim haklar›n›n k›s›tlanmas› da kad›na yönelik bir istismar türü. Birleflmifl Milletler Çocuklara Yard›m Fonu
UNICEF’in 2004 bulgular›na göre Türkiye’de 640 bin k›z, zorunlu olan ilkö¤retim e¤itimini göremiyor. 15 yafl üstündekilerin
okuma yazma bilme oran› kad›nlarda yüzde 75, erkeklerde ise yüzde 93.
8
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
ÇOCUKLARA YÖNEL‹K fi‹DDET
Çocu¤a yönelik fliddet için yayg›n olarak kullan›lan terim “çocuk istismar›”. Bu tan›m, ailesi ya da yak›nlar› taraf›ndan çocu¤a
karfl› uygulanan fiziksel, psikolojik veya cinsel kötü davran›fllar›n tümünü kaps›yor. Çocuk istismar›; çocu¤u dövme,
tekmeleme, ›s›rma, aç b›rakma, bir odaya kilitleme, yak›c› nesnelerle da¤lama, cinsel sald›r›, duygusal olarak afla¤›lama
gibi suçlar› içeriyor. Çocu¤un sa¤l›¤›na, beslenmesine, giyimine, e¤itimine ve sosyalleflmesine gereken dikkat ve özenin
gösterilmedi¤i anne baba davran›fllar› ise çocuk ihmali olarak niteleniyor.
Dünyada çocuk istismar›n›n görülme s›kl›¤›n› belirten kapsaml› bilimsel veriler yok. Bunun bir nedeni de hemen bütün
zamanlarda ve tüm toplumlarda çocu¤a yönelik fiziksel fliddetin “terbiye etme” gerekçesiyle onaylanm›fl olmas›. ‹stismar
ve disiplin aras›ndaki ince s›n›r toplumdan topluma de¤ifliyor.
Haklar› Var Ama...
Türkiye’nin de 1994 y›l›nda imzalad›¤› Birleflmifl Milletler Çocuk Haklar› Sözleflmesi’ne göre, çocuklar do¤ufltan flu haklara
sahip: fiiddetten ar›nd›r›lm›fl güvenli evlerde yaflama, kendilerine adil ve sayg›l› bir flekilde davran›lmas›, sevgiyle ilgilenen
kiflilerle büyüme, e¤itim görme, evde ve okulda güvende olma, tehlike ve istismardan korunma. Buna ra¤men
T.C. Baflbakanl›k Aile Araflt›rma Kurumu’nun 1995 verilerine göre ülkemizde, özellikle 4 yafl›ndan itibaren, çocuklar fazla
miktarda dayak yiyor ve bunun sonucunda hem bedensel, hem de ruhsal sorunlar yafl›yorlar.
Baflka bir araflt›rmaya göre çocuklar›n u¤rad›klar› fiziksel fliddetin yüzde 69’unun faili çocukla ayn› evde yaflayan di¤er aile
bireyleri, özellikle de anne babalar! Çocuklar›n fiziksel istismar› sonucunda meydana gelen ölümler, 1-4 yafl aras›nda oluflan
ölümlerin yüzde 3’ünü oluflturuyor. Ancak Türkiye’de çocuk istismar› ço¤unlukla gizli kal›yor, kay›tlara geçen ya da
mahkemelere yans›yan fliddet olaylar› çok az oluyor.
Çocuk istismar›, sonraki nesillerde de kal›c› izler b›rakabilecek önemli bir sosyal sorun olmaya devam ediyor. Ayr›ca,
kendilerine do¤rudan fliddet uygulanmasa bile evde fliddete tan›k olan çocuklar da önemli risk alt›nda.
ERKEKLERE YÖNEL‹K fi‹DDET
Baflbakanl›k Aile Araflt›rma Kurumu taraf›ndan 1998 y›l›nda Türkiye genelinde yap›lan araflt›rmada, erkeklerin yüzde 2,1'inin
s›k s›k, yüzde 1,2'sinin ara s›ra eflleri taraf›ndan dövüldüklerini söylemeleri ilginç. Yine Türkiye genelinde, kentsel ve k›rsal
olmak üzere toplam 271 yerleflim biriminde 5385 kifli üzerinde yap›lan bir araflt›rmada, erkeklerin kad›nlara oranla efllerinin
sözlü fliddetine daha çok maruz kald›klar› saptand›. Araflt›rman›n bulgular›na göre erkeklerin yüzde 69’u, kad›nlar›n ise
yüzde 73,2’si efllerine de¤iflik s›kl›klarda hakaret, küfür, alaya alma, afla¤›lama gibi kaba söz veya ifadelerle sözlü fliddet
uyguluyorlar.
Aile içi fliddetle ilgili araflt›rmalar, erke¤in iliflkide “kontrolü uzun süreli olarak elinde tutmak” için fliddet uygulad›¤›n›, kad›n›n
ise “anl›k çat›flmalar› kontrol alt›na almak” için fliddete baflvurdu¤unu gösteriyor. Bu nedenle erke¤in uygulad›¤› fliddetin
yaratt›¤› korku daha uzun süreli oluyor. Araflt›rmalar›n büyük bir bölümü, özellikle fiziksel fliddet uygulayan kad›n›n, kendisinin
de fiziksel fliddete maruz kald›¤›na ve kad›n›n fliddetten korunmak için fliddete baflvurdu¤una iflaret ediyor.
9
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
YAfiLILARA YÖNEL‹K fi‹DDET
“Yafll›l›kta insan hayat arkadafl› istiyor. Tan›d›klar bana bir han›m buldu. Benden 20 yafl küçük.
Evlendikten iki ay sonra hakaret etmeye bafllad›, bana ‘moruk’ dedi. Üzerine ev yapt›m ama yetmedi.
K›zd›¤›nda bana sald›r›yor, yüzümü gözümü t›rmal›yor. Gücüm yetmedi¤i için karfl›l›k veremiyorum.
Geçen gün banyoda itti, duvara çarpt›m, bir taraf›m boydan boya mosmor. K›z›m geldi¤inde gösterdim,
beni ald› evine götürdü.” (Erkek, 78 yafl›nda)
Aile içi fliddete maruz kalma riski tafl›yan di¤er bir grup da yafll›lar. Yafll›lar da di¤er aile bireyleri gibi çeflitli boyutlarda
fliddet görebiliyor. Mesela ekonomik fliddet, yafll›ya ait paran›n gasp edilmesi ve onun izni olmadan di¤er aile bireyleri
taraf›ndan kullan›lmas› veya yafll›ya ait malvarl›klar›n›n onun r›zas› olmadan elinden al›nmas› ve kullan›lmas› fleklinde
yaflan›yor.
Duygusal/sözlü/sosyal fliddet, yafll›n›n sözle küçük düflürülmesi, haklar›n›n yok say›lmas›, çeflitli olanaklardan yoksun
b›rak›lmas› olarak ortaya ç›k›yor. Fiziksel fliddet ise yafll›n›n dövülmesi, cinsel taciz veya tecavüze u¤ramas›, aç b›rak›lmas›
fleklinde meydana geliyor.
En Yayg›n›: ‹hmal Etme
Yafll›lara en s›k uygulanan fliddet biçimi ise yafll›n›n ihmal edilmesi. Bu, yaflamak için baflkalar›n›n bak›m ve yard›m›na
ihtiyac› olan bir insan›n bu yard›m› alamamas›, kendi bafl›na ve yapayaln›z b›rak›lmas› anlam›na geliyor.
Yafll›lara yönelik fliddetin yayg›nl›¤› hakk›nda güvenilir bilgiler bulunmasa da zihinsel olarak kötü durumda olan yafll›lar›n
daha s›k olarak fliddete maruz kald›¤›n› biliyoruz. fiiddet kurban› olan yafll›lar›n tipik özelli¤i, sa¤l›klar›n›n kötü oluflu ve
yaflamak için baflkalar›na muhtaç olmalar›. fiiddeti uygulayan kifli ise genellikle y›llardan beri ona bakan bir akrabas› oluyor.
10
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
BÖLÜM 2
A‹LE ‹Ç‹ fi‹DDET HAKKINDA YANLIfi ‹NANIfiLAR
Yanl›fl inan›fl: “fiiddet sadece yoksul ve e¤itimsiz ailelerde yayg›nd›r.”
GERÇEK: fiiddet, e¤itimli ve ekonomik geliri yüksek ailelerde de görülür. Aile içinde fliddet uygulayanlara da, fliddet
ma¤durlar›na da toplumun her kesiminde rastlan›r. Sadece, yüksek ekonomik düzeydeki ve e¤itimli ailelerde fliddetin
varl›¤›n› saklama e¤ilimi daha yüksektir.
Aile Araflt›rma Kurumu’nun 1993’te 2479 kad›n üzerinde yapt›¤› araflt›rmada sözlü fliddet s›kl›¤› kentsel bölgede yüzde 62,
k›rsal alanda ise yüzde 49 olarak saptand›. Ülkemizde yap›lan bir di¤er araflt›rmada ise bir grup orta ve üst s›n›f kad›n›n
yüzde 63,5’inin cinsel tacizin bir türüne maruz kald›¤› görüldü.
2004 y›l›nda, tesadüfen seçilmifl dört ilden (Sivas, Ad›yaman, Denizli, K›rklareli) 695 kad›nla görüflülerek yap›lan bir araflt›rmada,
efli okur-yazar olmayan kad›nlar›n yüksek oranda aile içi fliddete u¤ramas›n›n yan› s›ra, kocan›n orta okul/lise ya da yüksek
okul/üniversite mezunu oldu¤u ailelerde de yüksek oranda fliddet oldu¤u görüldü. Araflt›rmada, e¤itim düzeyi yükseldikçe
fliddetin azald›¤› varsay›m› do¤rulanmakla birlikte, e¤itim düzeyi yüksek olanlarda görülen fliddetin de yüzde 79,5 (orta-lise)
ve yüzde 77,3 (yüksek okul-üniversite) gibi yüksek oranlarda ç›kmas› flafl›rt›c›yd›. Ayn› araflt›rmada ailenin ayl›k gelir düzeyi
yükseldikçe kad›na yönelik fliddette azalma görüldü¤ü de tespit edilmiflti.
“Beni özellikle evin d›fl›nda dövüyor, sanki cümle aleme göstermek ister gibi. Büyük o¤lum da
babas›n› model al›yor, bana ba¤›r›p ça¤›r›p el kald›r›yor.” (Bir dava bilirkifli raporundan)
Bir baflka araflt›rmada, kad›na yönelik fiziksel fliddetle ilgili tutumlar incelendi. Hem kad›nlarda, hem erkeklerde, “bir erkek
gerekti¤inde kar›s›n› dövebilir” diyenlerin oran› e¤itim düzeyi yükseldikçe belirgin bir flekilde azal›yordu. Öte yandan yine
bu araflt›rmada, üniversiteli kad›nlar içinde eflinin fiziksel fliddetine "bazen” maruz kalanlar›n oran›n›n, liseli olup da eflinin
fiziksel fliddetine maruz kalanlar›n oran›ndan yüksek oldu¤u görüldü.
11
Composite
C
M
REKTÖRLER DE DÖVER
“Acaba onurumdan m› sustum, yoksa onursuzlu¤umdan
m›, hâlâ karar veremiyorum. Evlili¤imin ikinci ay›ndan
itibaren bafllayan dayak ve sözlü fliddet 25 y›l devam
etti. ‹lk do¤umumu bir dayak sonras›nda yapt›m,
hamileliklerimde yedi¤im dayaklar›n haddi hesab› yok.
Neden b›rakmad›m? Üstelik çal›fl›yordum da. Beni,
ayr›l›rsam çocuklar›m› göstermemekle tehdit ediyordu.
Babam yoktu, annemin evi ve geliri yoktu, üstelik
geleneksel bir anlay›fl içinde, ayr›l›rsam bafl›ma kötü
fleyler gelebilece¤i anlay›fl›yla büyütülmüfltüm.
En önemlisi kendime güvenim yoktu...
Dayak yemek için neden çoktu, bir pijama dü¤mesinin
çapraz dikilmemesi bile fliddeti do¤uruyordu, çünkü
do¤rular onun do¤rular›yd›. Zamanla fleker hastas›
oldum, hipertansiyon bafllad›, iki kez bafl bölgemden
oldukça önemli operasyon geçirdim. Ameliyatl›yken de
dayak yedim. Eflim bir e¤itim görevlisi olarak en üst
düzeye gelmiflti, hiç böyle bir koca b›rak›l›r m›yd›?
Yasalar ayr›ld›¤›m zaman eflimin bana nafaka ya da
tazminat vermesini, elimde bir mesle¤im oldu¤u için
gerekli görmüyor. Sonuç olarak y›llarca yapt›¤›m
fedakarl›klar sonucu en üst düzeyde yaflama
kavuflturdu¤uma inand›¤›m eflim neredeyse benden
ev kiras› isteyecek. Oysa eflim, alt›ndaki makam
arabalar›, ayr›l›rken götürdü¤ü birikimlerimiz, yeni bir
yaflam kurma projeleri ile oldukça mutlu görünüyor;
say›n bakanlar›n aras›nda.” (Duygu Asena. Nisan 2000,
Milliyet Gazetesi,)
12
Composite
Y
CM
MY
CY CMY
K
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
Yanl›fl inan›fl: “Aile içi fliddet san›ld›¤› kadar yayg›n de¤ildir.”
GERÇEK: Dünya üzerinde her ›rk ve ülkede, dört aileden birinde aile içi fliddet görülüyor. Baflbakanl›k Aile Araflt›rma
Kurumu’nun yapt›rd›¤› bir araflt›rma sonucuna göre Türkiye’deki ailelerin yüzde 34’ünde fiziksel fliddet, yüzde 53’ünde sözlü
fliddet uygulan›yor ve ev içi fliddet yo¤un olarak yaflan›yor.
Yanl›fl inan›fl: “Aile içi fliddet sadece fiziksel oldu¤u zaman fliddettir.”
GERÇEK: Pek çok kifli fliddeti sadece dayak veya vurmak olarak alg›lar. Oysa fliddetin pek çok türü vard›r. Kiflinin
kar›s›n›/kocas›n› afla¤›lamas›, kar›s›na/kocas›na ve çocuklar›na küfretmesi, onu eve kilitlemesi, cinsel olarak zorlamas› da
fliddettir. fiiddetin pek çok türü vard›r:
Fiziksel fiiddet: ‹tmek, tokat atmak, tekmelemek, tükürmek, yumruklamak, kol k›v›rmak, kol-bacak k›rmak, saç›ndan
sürüklemek, temel ihtiyaçlar›n› esirgemek (su, yemek, uyku, tuvalete gitmek, vs.), gerekti¤i halde t›bbi tedavi almas›n›
engellemek, silahla yaralamak, öldürmek...
Sözlü fiiddet: Sürekli elefltirmek, afla¤›lamak, küfür etmek, tehdit etmek, kararlara kat›l›m›n› engellemek, sorguya çekmek,
s›k s›k ba¤›rmak, afla¤›lay›c› isim takmak, alay etmek, dini veya etnik kimli¤ine yönelik hakaret etmek, görüfllerini ve
çal›flmalar›n› küçümsemek...
Toplumsal ‹liflkileri S›n›rlay›c› fiiddet: Ailesi, arkadafllar›, komflular› ile görüflmesini, evden d›flar› ç›kmas›n› yasaklamak,
gitti¤i her yerde takip etmek, baflkalar›n›n önünde afla¤›lamak, sözünü kesmek, özel yaflam ve mahremiyet hakk› tan›mamak,
zorla evlendirmek, namus ve töre nedeniyle bask› uygulamak...
Cinsel fiiddet: ‹stemedi¤i cinsel iliflkiye zorlamak, tecavüz, baflka kiflilerle cinsel iliflkiye zorlamak, cinsel olarak korkutan
ve k›ran davran›fllarda bulunmak, sürekli kad›nl›¤›n›/erkekli¤ini afla¤›lamak, telefonla/mektupla veya sözlü olarak sürekli
cinsel içerikli tacizlerde bulunmak, cinsel organlara zarar vermek...
“Eflim hamileli¤im boyunca da beni afl›r› cinsel iliflkiye zorlad›. Sekiz ayl›k hamile iken afl›r› fliflmifltim,
buna ra¤men cinsel iliflkiye girmek istemedi¤im için beni dövdü. Bunun üzerine karakola baflvurdum,
kap›y› kilitleyip polis gelince açt›m. Polisler beni hastaneye götürdü ve doktor erken do¤uma karar
verdi. O¤lum, eflimin daya¤› nedeniyle bir ay erken do¤du.” (27 yafl›nda, üniversite mezunu,
muhasebeci)
Ekonomik fiiddet: Paras›n› almak ve geri vermemek, zorla istemedi¤i bir iflte çal›flt›rmak, istedi¤i halde çal›flt›rmamak/ifle
yollamamak, paras›z b›rakmak...
“Eflim çal›flt›¤›m sürece maafl›m› elimden ald›. Bana verdi¤i harçl›klar› bile bazen geri isterdi. Asl›nda
eflim hakk›nda fazla bir fley bilmiyorum; örne¤in malvarl›¤›n›n tam olarak nelerden olufltu¤unu
bilmem. Bir ara çekmecede Alanya’da bir evin tapusunu görmüfltüm. Kendi üzerime hiçbir mal yok.
Bir gün beni evden atsa, nereye giderim bilmem.” (Kad›n, 44 yafl›nda)
13
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
DAYAK YEMED‹M AMA K‹ML‹⁄‹M‹ KAYBETT‹M
“Eflimle nispeten geç bir yaflta, 29 yafl›nda evlendim. Bir flirkette çal›fl›yordum
ve baflar›l›yd›m. Eflim ise baflka bir flirkette bölüm yöneticisiydi. Bizim evlili¤imiz
mant›k evlili¤i oldu.
Eflim paraya düflkün biriydi, benden iyi kazan›yordu ve kendisine çok önemli
vas›flar atfediyordu. Bana s›k s›k macerac› bir ruhu oldu¤unu ve çekip
Avustralya’ya gidece¤ini söylerdi. Eflini ve çocuklar›n› b›rak›p baflkalar›yla
evlenen kad›nlar› örnek verirdi. Birkaç kez de kavga ettikten sonra evden gitti
ve bir süre gelmedi. Bu adam beni her an terk edebilir kayg›s›n› çok s›k
yaflad›m.
Kendisini baflkalar›na sevimli göstermeye ve onlar› etkilemeye çabalard› ama
asl›nda güvensiz biriydi. Beni hep küçük görürdü, bana: ‘Sen hiçbir fley de¤ilsin’
derdi. Evlili¤imiz boyunca çal›flt›¤›m flirketi, baflar›lar›m›, kazanc›m›, anneli¤imi,
kad›nl›¤›m› afla¤›lad›, bedenimi be¤enmedi¤ini söyledi.
Bir süre sonra afla¤›lamalar›na al›flt›m, hatta bunlar› kabul eder bir hale geldim
ve kendime güvenimi kaybettim. Ondan iyi sözler duymak, kendimi ona
be¤endirmek için sürekli çaba sarf etmeye bafllad›m. Zay›flay›p 46 kiloya
indim. Gö¤üs büyütme ameliyat› oldum. Evdeki s›k›nt›larla birlikte iflteki
s›k›nt›lar›n da artmas› sonucu bir ara panik atak ve depresyon yaflad›m. Bu
nedenle bana: ‘manyak, ruh hastas›’ demeye bafllad›. Sordu¤um sorulara
cevap vermez, ’Sen sus. Git ilac›n› iç. Odana git’ derdi. Kimli¤ini kaybetmifl
bir insan haline geldim. Evlili¤imizde dayak, içki, aldatma gibi a¤›r sorunlar
yaflamad›k ama çok yo¤un psikolojik ezilme gördüm.”
14
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
Yanl›fl inan›fl: “Aile içinde fliddet sadece kad›nlara yöneliktir.”
GERÇEK: Dünyada ve Türkiye’de yap›lan araflt›rmalar aile içi fliddete maruz kalanlar›n çok büyük bir bölümünün kad›nlar
oldu¤unu ortaya koymakla birlikte erkeklerin de aile içinde fiziksel ve sözlü fliddete u¤rad›¤› görülüyor. Ayr›ca çocuklar ve
yafll›lar da yayg›n bir flekilde aile içi fliddetin hedefi oluyor.
Yanl›fl inan›fl: “fiiddetten sonra özür dilenirse her fley unutulur.”
GERÇEK: E¤er bir önlem al›nmazsa, fliddet tekrarlanabilir. Aile fertleri fliddet uygulayan kifliyi affetmifl görünseler veya
kendilerini affetmek zorunda hissetseler de fliddetin etkileri kal›c› olabilir.
fiiddet çemberi birbirini takip eden üç aflamadan oluflur:
• Gerginli¤in artmas›
• Patlama
• Özür
Bu, sonuçlar› yaralanmalara hatta ölümlere yol açabilecek bir k›s›rdöngüdür. Gerginli¤in artmas› evresinde kifli k›zg›nl›¤›n›
kontrol edememe yönünde sinyaller verir ve karfl›s›ndaki, bir fleylerin yolunda gitmemeye bafllad›¤›n› hisseder. Patlama
evresinde fliddet uygulayan kifli sözlü, fiziksel ya da cinsel olarak karfl›s›ndakine sald›r›r. Bu süre k›sa veya uzun olabilir,
hatta günler sürebilir. Özür evresinde ise fliddet uygulayan
kifli di¤erinden özür diler, affedilmek ister, bir daha
olmayaca¤›na dair sözler verir.
Bazen özür evresi yaflanmayabilir ve gerginli¤in
artmas›-patlama ikilemi devam edip gider. Baz›
kiflilerin ise fliddeti ne zaman uygulayacaklar› belli
olmaz, beklenmedik bir zamanda ön belirti
vermeden patlayabilirler.
Gerginli¤in artmas› döneminde her iki taraf da çat›flma
çözme yöntemlerine baflvurursa bu k›s›rdöngü k›r›labilir.
ÖZÜR
D‹LEME
GERG‹NL‹⁄‹N
ARTMASI
PATLAMA
15
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
BABAM PATLAYINCA
“Babam›n ne zaman patlayaca¤›n› bilirdik. Önce çenesi gerilir, sonra b›y›klar› titremeye bafllard›.
Bu durumda korunma pozisyonu al›rd›k. Ben ellerimle bafl›m› kapat›rd›m, ablam oturdu¤u yerde
büzülür ve k›vr›l›rd›. En küçü¤ümüz ise divan›n alt›na girerdi. Bir keresinde o kadar uzun süre divan›n
alt›nda kalm›fl ki, alt›na kakas›n› yapm›fl sonra da uyumufl.”
NE ZAMAN ANNEM‹ DÖVSE
“Babam ne zaman annemi dövse hepimizi karfl›s›na al›r saatlerce tek tek tüm hatalar›m›z› sayar
ve neden böyle davranmak zorunda kald›¤›n› anlat›rd›. ‹nsan›n içini tafllaflt›racak kadar uzun
konuflurdu. Zamanla onu dinlememeyi ö¤rendim. ‹ki oyun uydurmufltum. Biri kulakl›¤› kapama
oyunu; babam›n sesini k›st›¤›m› ve onu art›k duymad›¤›m› hayal ederdim ve gerçekten duymazd›m
da. ‹kinci oyun gözleri aç›k uyuma oyunuydu. Babam konuflurken uyudu¤umu hayal ederdim hatta
galiba gerçekten gözlerim aç›k uyurdum, çünkü birkaç kez rüya gördü¤ümü hat›rl›yorum.”
Yanl›fl inan›fl: “Aile bireylerinin birbirine sevgisi ve ba¤l›l›¤› öylesine yüksektir ki, aile içi fliddet önemli zararlar vermez.”
GERÇEK: Aile içi fliddet, gerek efllerin birbirine duyduklar› sevgi ve sayg›y›, gerekse aile fertlerinin fiziksel ve ruhsal sa¤l›¤›n›
ciddi bir flekilde zedeler.
Araflt›rmalar, fliddetin hedefi olan kiflilerde afla¤›daki tepkilerin do¤du¤unu gösteriyor:
Afl›r› korku ve titreme krizi, ani seslere karfl› afl›r› tepki, çarp›nt›, öfke patlamalar›, içten içe afl›r› k›zg›nl›k ve intikam alma
iste¤i, ürkeklik, sessizlik, çekingenlik, uyku sorunlar›, korkulu rüyalar görme, halsizlik, bitkinlik, bafl dönmesi, ayakta
duramama, unutkanl›k, umutsuzluk, çaresizlik duygusu, gelece¤e yönelik plan yapamama, karar verme güçlü¤ü, afl›r›
mutsuzluk, yaflamdan zevk alamama, perdeleri açma korkusu, soka¤a yaln›z ç›kamama, güvensizlik, kendini sevmeme,
kendinde bir sorun oldu¤una inanma, her fley için baflkalar›n› suçlama, düzgün cümleler kurmakta zorlanma, konuflurken
göz iletiflimi kuramama, donuk bakma, s›k a¤lama krizleri, suçluluk duygular›, ani duygu de¤iflimleri, kar›fl›k duygular,
u¤rad›¤› fliddeti gizleme ya da daha önemsiz gösterme...
Yanl›fl inan›fl: “Ma¤dur fliddeti istemese/kabullenmese evini terk eder ya da kanuni haklar›n› kullan›r!”
GERÇEK: Pek çok ma¤dur, ekonomik nedenler, toplumsal bask›lar, çocuklar›n› zor durumda b›rakmama, çaresizlik, nas›l
yard›m alaca¤›n› bilememe gibi nedenlerle evini terk edemez.
14 Ocak 1998 tarihinde aile içi fliddete u¤rayanlar›n korunmas› amac›yla kabul edilen ve k›saca “Korunma Emri” olarak
tan›mlanan 4320 say›l› Ailenin Korunmas›na Dair Kanun, aile içi fliddetin önlenmesi aç›s›ndan önemli bir ad›md›r. Ancak
bu kanundan haberdar olanlar›n ve faydalananlar›n oran› hâlâ oldukça düflüktür. Bunun neden böyle oldu¤una bak›ld›¤›nda,
fliddete maruz kalan kad›n›n ekonomik bak›mdan güçsüz olmas› sebebiyle cesaretinin olmad›¤›, iddias›n›n ciddiye al›nmayaca¤›
korkusunu tafl›d›¤› ya da sald›rgan›n cezaland›r›lmayaca¤› ve fliddetin tekrarlanaca¤› endiflesine sahip oldu¤u görülür. Tabii
karakol ya da savc›l›k mensuplar›n›n da kendi toplumsal de¤erleri nedeniyle ya da henüz yeterince bilmediklerinden bu
kanunu gerekti¤i gibi uygulamamas›n›n da bunda etkisi vard›r.
16
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
“Uzun süredir boflanmay› arzu ediyorum. Her güne bu evlili¤i bitirece¤im diye yemin ederek bafll›yorum
ama maddi imkans›zl›klar ve çocuklar nedeniyle boflanma baflvurusu yapamad›m.
Ona boflanmak istedi¤imi söyledi¤imde güldü. Alayc› bir flekilde ‘sana kimse flahit olmaz, sen
boflanmay› bile beceremezsin’ dedi.” (Bir bilirkifli raporundan)
Baflbakanl›k Aile Araflt›rma Kurumu’nun araflt›rma sonuçlar›na göre de aile içi fliddete maruz kalanlar›n yüzde 80'i “yapacak
fazla bir fley olmad›¤›na” inan›yor. Çaresizli¤in kabulü anlam›na gelen bu durum, ülkemizde aile içi fliddete maruz kalanlar›n
yeterli ekonomik ve sosyal destekten ne derece yoksun oldu¤unu göstermenin yan› s›ra fliddetin yol açt›¤› psikolojik etkileri
de ortaya koyuyor.
17
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
fi‹DDET GÖREN KADIN...
Korkar: Korku, fliddet ma¤duru kad›n›n en bask›n duygusudur.
Korku uyku düzenini etkiler; uykusuzluk ve kabuslara yol açar.
Bu safhada kad›n yard›m almay› ister ama erke¤in fliddetinin daha
da artaca¤›ndan ya da müdahale eden kiflilere de zarar
verece¤inden korktu¤u için fliddeti gizleme e¤ilimine girer.
"Herkesi bana karfl› çevirdi. Arkadafl›m, sosyal
hayat›m, deste¤im kalmad›. Çocuklar›ma, o yokken
neler yapt›¤›m›, kimlerle konufltu¤umu kendisine
anlatmalar›n› tembihledi. Peflimi hiç b›rakmayaca¤›n›
biliyordum.”
Kendine sayg›s›n› yitirir: Sürekli fliddete u¤raman›n en belirgin
sonucu kendine sayg›n›n azalmas›d›r. Kad›n kendisine tak›lan
“çirkin, aptal, beceriksiz, kötü anne, pasakl› …” gibi s›fatlar› benimsemeye bafllar. Yaflam› üzerinde kontrolü kaybetme
duygusu yaflar ve karar vermekte zorlan›r.
“Beni be¤enmiyor. Ne yapaca¤›m› bilemiyorum. Giyimimi de¤ifltirmeye çal›flt›m, ama bir yarar› olmad›.
Kocam daha bak›ml› kad›nlardan hofllan›yor. Sen kad›n m›s›n ki, diyor. Bazen pasakl› oldu¤umu
ve çocuklara iyi bakmad›¤›m› söylüyor. Ben de kendimi be¤enmiyorum.”
Bask›y› içsellefltirir: Bir kiflinin kendisinin daha önemsiz oldu¤una ve kötü davran›lmay› hak etti¤ine inanmas›, karfl›s›ndaki
kiflinin fliddet uygulamaya devam etmesini kolaylaflt›r›r. Bu durumda kad›n kendisinde bir hata oldu¤unu kabullenir.
Kendini suçlar: Kad›n s›kl›kla kendini suçlar ve erke¤i fliddet uygulamas› için tahrik etti¤ine inan›r. fiiddet uygulayan
erkeklerin neredeyse tamam›n›n iddias› da budur: “Neden ille dayak aran›yorsun?”, “Dedi¤imi yapsayd›n da daya¤› yemeseydin.”
Kad›n elinden geldi¤ince erke¤in istedi¤i gibi davranmaya gayret eder. Oysa fliddetin, kad›n›n davran›fllar› ya da kiflili¤iyle
bir ilgisi yoktur.
"Y›llarca bunun benim hatalar›mdan kaynakland›¤›n› sand›m. Bana aptal oldu¤umu, çirkin oldu¤umu
ve daya¤› hak edecek fleyler yapt›¤›m› söyleyip durdu. Zaman içinde ben de buna inand›m.
Korkuyordum. Onsuz yapamayaca¤›m› ve kimsenin bana ifl vermeyece¤ini düflündüm...”
18
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
Karmafl›k duygular hisseder: Sald›rgan efl her zaman sald›rmaz. Uzun süre sevecen ve ilgili bir koca olabilir. Bu durum
kad›nda karmafl›k duygulara yol açar. fiiddet yüzünden evlili¤ini bitirmek istemez. Öte yandan gelecek kayg›s› da duyar.
Yaln›zl›k çeker: Çocuklar›n›n ve yak›nlar›n›n güvenli¤i için sessiz kalmay› tercih edebilir. ‹çinde bulundu¤u durumdan utan›r
ve baflkalar›ndan yard›m isteyemez. Ayr›ca kocas› arkadafllar› ve ailesi ile görüflmelerini de kontrol etti¤i için toplumsal
deste¤i azal›r. ‹çine düfltü¤ü yal›t›lm›fll›k duygusu, durumunu gerçekçi bir gözle de¤erlendirmesini engeller. Böylece erke¤e
olan ba¤›ml›l›¤› artar.
Eflinden umudunu kesmez: Sürekli, erke¤inin bir gün de¤iflece¤i ve hayal etti¤i gibi biri olaca¤› umudunu tafl›r.
"Onu sevdim ve hâlâ seviyorum. Beni iki kez döverek hastanelik etti ama her ikisinde de a¤lad›¤›n›
gördüm, dayanamay›p affettim. Beni çok sevdi¤i için dövdü¤ünü san›yordum. De¤iflece¤im dedi¤inde
ona hep inand›m.”
Duygulan›m bozuklu¤u yaflar: fiiddet ma¤duru kad›nda, a¤larken gülme, gülerken öfke patlamas› gibi ani duygu de¤iflimlerine
s›k rastlan›r.
K›zg›nd›r: K›zg›nl›¤›n› genellikle fliddet kayna¤›na de¤il, baflkalar›na -örne¤in çocuklar›na- yöneltir. fiiddetin gerçekleflti¤i
anlardan y›llar sonra bile içindeki k›zg›nl›k canl›l›¤›n› koruyabilir ve hafif bir k›flk›rtmayla öfkesini baflkalar›ndan ç›karabilir.
Kad›n›n intikam alma iste¤i öylesine güçlü bir hal al›r ki, tüm yaflam›n› bir bulut gibi kaplayabilir.
Sözü edilen etkilere, fliddete maruz kalan erkeklerde ve çocuklarda da rastlanabilir.
Yanl›fl inan›fl: “K›zg›nl›k kontrol edilemez ve fliddete yol açar.”
GERÇEK: fiiddet uygulayan kifliler kendilerini flöyle savunurlar: “Zarar vermek istemezdim ama k›zg›nl›ktan gözüm hiçbir
fley görmedi.” “Kendimi kaybettim, dövdüm.”
K›zg›nl›k kontrol edilmezse fliddete yol açabilir. Ancak normal, sa¤l›kl› bir duygu olan k›zg›nl›¤› kontrol etmek mümkündür.
Yanl›fl inan›fl: “Aile içi fliddetin nedeni alkoldür.”
GERÇEK: fiiddet uygulayan erkeklerin önemli bir k›sm› “Ay›kken dövmem” ya da “Çok içkiliydim, ne yapt›¤›m› bilmiyordum”
gibi ifadeler kullan›rlar. Oysa alkol kullanmay› fliddete gerekçe göstermek, fliddet içeren davran›flla ilgili sorumluluk almay›
reddetmektir. Alkol, fliddet kullan›m›n› art›rabilir; ama ikisi farkl› sorunlard›r. Birinin tedavisi, di¤er sorunu ortadan
kald›rmayabilir.
Yanl›fl inan›fl: “fiiddet uygulayan kifli duygusuzdur.”
GERÇEK: fiiddete baflvuran kiflilerde s›k s›k flu özellikler görülür:
•
•
•
•
•
•
K›skançl›k
Kaybetme korkusu
Baflkalar›n›n davran›fllar›n› kontrol etme iste¤i
‹stekleri yerine gelmedi¤inde afl›r› tepki
Kendi ihtiyaçlar›, duygular› ve isteklerinin daha önemli oldu¤una inanma
Gerçekçi olmayan beklentiler
19
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
• Afl›r› al›nganl›k
• Düflük benlik sayg›s› (d›flar›ya karfl› afl›r› güvenli bir görünüm verebilirler, hatta buna kendileri de inanabilirler ama
gerçekte olumsuz benlik alg›s›na sahiptirler)
• Sorunlar› için baflkalar›n› suçlama e¤ilimi
• Ani duygu de¤iflimleri
• Davran›fllar›n›n baflkalar› -özellikle fliddet uygulad›klar› kifliler- üzerindeki olumsuz etkilerini görmezden gelme ve kabul etmeme
• Aile kurumu içindeki veya toplumdaki cinsiyet ay›r›mc›l›¤› kal›plar›ndan yararlanma
• fiiddeti art›rabilecek di¤er etkenlerden birine sahip olma: Alkol veya madde ba¤›ml›l›¤›, ruhsal rahats›zl›klar gibi.
Aile içi fliddetin ve çocuk istismar›n›n, fliddete baflvuran kifliler üzerinde de etkileri vard›r. Kar›s›na s›k s›k hakaret eden bir
koca veya çocuklar›n› döven bir anne-baba, yapt›¤› bu iflten utan›r, suçluluk hisseder. Duygular›n› ve davran›fllar›n› kontrol
edemedi¤i için kendini cezaland›rmaya çal›fl›r, piflmanl›k duyar, özgüvenini yitirebilir.
fiiddet uygulayan kiflinin de yard›ma ihtiyac› vard›r.
Piflmanl›klar›n› dile getirip af dileseler de bir süre sonra yeniden fliddet davran›fllar› gösterebilirler. Bu kiflilerin mutlaka
bir psikolojik tedaviye ve deste¤e ihtiyaçlar› vard›r.
ABLACI⁄IM BENDE BOZUKLUK MU VAR?
“Ablac›¤›m ben gönlü genifl, iyilik yandafl› evli bir erke¤im. Ama nedense bazen olur olmaz sebeplerle
agresif davranabiliyorum. Evlilik hayat›mda gerçekten mutluyum. Ama örne¤in eflim lens takmak
ister: Kavga! Kendine biraz aç›kça bir elbise yak›flt›rm›fl: Kavga! Kar›flmayay›m diyorum, olmuyor.
Ne yapmam laz›m bilemiyorum. Acaba bende psikolojik bir sorun mu var? Kendimi düzeltmek ve
hiç sinirlenmemek, hayat›n tad›n› ç›karmak, gerçekten mutlu olmak istiyorum. Rumuz: Kavgac›”
(Hürriyet Gazetesi, Güzin Abla köflesine yollanan bir mektup)
Yanl›fl inan›fl: “Aile içinde fliddetten kurtulufl yoktur.”
GERÇEK: Aile içinde fliddet gören kifliler yasalar taraf›ndan korunmaktad›r. fiiddete u¤rayanlar kendi güçlerini fark ettiklerinde,
toplumda ve çevrelerinde var olan kaynaklardan (akrabalar, arkadafllar, komflular, adli makamlar, kad›n s›¤›nma evleri,
dan›flmanl›k merkezleri) destek alabilirler.
Yanl›fl inan›fl: “Aile içinde fliddetle bafl edilemez.”
GERÇEK: Efllerin anlaflmazl›klar›n› fliddet kullanmadan çözmeyi ö¤renmeleri mümkündür.
“Art›k bu dayak üzerine dayanamay›p a¤abeyimin evine gittim. Bana, seni tavuk gibi kesece¤im,
diye tehditler yollad›. Ailemi inand›ramad›m, alt› ay çocuklar›m› göremedim. Sonra bir flirkete temizlik
görevlisi olarak girdim. Yafll› halamla bir bodrum kat› tuttuk. Zamanla çocuklar›m yan›ma yerleflti.
En küçük o¤lum bu sene üniversite s›nav›na girecek.” (Kad›n, 39 yafl›nda, ilkokul mezunu)
20
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
BÖLÜM 3
ÇATIfiMALARI fi‹DDETE BAfiVURMADAN ÇÖZMEK
fiiddete dayal› davran›fllar› ortadan kald›rmak için öncelikle aile birli¤inin huzurlu ve düzenli olmas›n› istemek, önerilen
yollar› ö¤renmek, ö¤renilenleri uygulamak gerekir.
fiiddete dayal› davran›fllar› ortadan kald›rmay›
• ‹steyin
• Ö¤renin
• Deneyin
Önerilen yollar aras›nda flunlar bulunur:
• fiiddet göstermeye neden olan duygular› fark etmek, anlamak
• Gerginli¤i azaltmay› ö¤renmek ve uygulamak
• K›zg›nl›k duygusunu anlamak ve kontrol etmek
• fiiddet davran›fl›na neden olan düflünce yap›s›na bakmak ve gerekirse
farkl› düflünce yap›lar›n› da de¤erlendirmek
• fiiddetten baflka çözüm yollar› üzerinde çal›flmak için
sorunlar› çözme yöntemini ö¤renmek ve denemek...
21
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
fi‹DDET GÖSTERMEYE NEDEN OLAN DUYGULARI ANLAMAK
VE FARK ETMEK
Aile içindeki çat›flmalar bize bir fleylerin istedi¤imiz gibi olmad›¤›n› anlat›r. Böyle durumlarda da k›zg›nl›k, nefret gibi duygular
yaflayabiliriz.
Duygular hakk›nda bilgi edinmek duygular› fark ve ifade etmek bizi rahatlat›r. Örne¤in fliddet davran›fl›na neden olan
duygumuzu anlar (k›skançl›k, hiçe say›lma gibi) ve fark edersek davran›fl›m›z› kontrol etmek daha kolay olacakt›r.
DUYGULAR HAKKINDA HER fiEY‹ B‹L‹YOR MUSUNUZ?
• Duygular normaldir, herkes her duyguyu yaflar
• Duygular kifliyi iyi ya da kötü hissettirir ama iyi ya da kötü insan yapmaz
• Duygular birden oluflur ve nedeni yoktur
• Duygular, dakikadan dakikaya, kifliden kifliye, yerden yere de¤iflir. Her an ayn› duygular
içinde olmay›z
• Duygular görülmez ve duyulmaz; içimizdedir
• Duygular›m›z vücudumuzdad›r. Kafam›zda de¤il. Örne¤in korkunca titreriz, kalbimiz
çarpar, karn›m›z a¤r›r
• Düflünceler duygularla ayn› de¤ildir. Düflünceler bilgiyle, olaylarla ilgilidir. Duygular ise gerçeklere ba¤l› de¤ildir, kimse
yaflanan duygular›n yanl›fl oldu¤unu tart›flamaz, ispat edemez.
DUYGULARINIZI NASIL ‹FADE ED‹YORSUNUZ?
Duygular›n›z› k›zg›nl›¤a, öfkeye dönüflmeden önce ifade edin. Bunu yaparken olumsuz duygular›n yan›nda yeri geldikçe
olumlular› da söyleyin.
Karfl›n›zdaki kiflinin davran›fl›n›n, size olumlu ya da olumsuz hangi duygular› yaflatt›¤›n› anlamaya çal›fl›n. Sonra bu duyguyu
size bu duyguyu yaflatan davran›flla birlikte iletmeyi deneyin.
22
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
Mesela,
Eve geldi¤imde benimle suçlay›c› konuflman beni sinirlendiriyor.
davran›fl
duygu
Bir fley anlatmaya çal›flt›¤›mda sözümü kesmen beni k›r›yor.
davran›fl
duygu
Bunun yan›nda olumlu duygular›n›z› da iletmeniz yararl› olur.
Ben geldi¤imde hat›r›m› sorman beni mutlu ediyor.
Senin kimlerle oldu¤unu merak ediyorum.
Ben yokken ne yapt›¤›n› bilince huzurlu oluyorum.
Bir sorunun oldu¤u zaman bunu benimle paylaflman hofluma gidiyor.
Benimle ba¤›rmadan konufltu¤unda seni daha iyi anl›yorum ve daha huzurlu oluyorum.
Duygular›n›z› aktar›rken, eflinizin sizi rahats›z eden davran›fl›n› söylerken suçlay›c› olmay›n.
“Senin sorumsuz davran›fl›n…” demek yerine
“Eve gelece¤in saati söylemedi¤inde …” deyin.
GERG‹NL‹⁄‹ AZALTMAYI Ö⁄RENMEK VE UYGULAMAK
Genellikle, hoflumuza gitmeyen bir davran›flla karfl›laflt›¤›m›zda gerginlik yaflar›z. Zihnimizdeki olumsuz düflünceler de
gerginli¤i art›r›r ve vücudumuz kaslara daha fazla oksijen gitmesini sa¤lamak için kendili¤inden önlemler al›r. Daha s›k
nefes al›p vermeye bafllar›z, kalbimiz daha h›zl› çarpar, rengimiz de¤iflir, vücudumuzun çeflitli yerlerinde gerginlik hissederiz
ve bedenimizi kontrol etmekte zorlan›r›z.
Bedensel ve düflünsel rahatlama teknikleri stresli durumlar karfl›s›nda bedenimizin gösterdi¤i tepkileri azaltmaya yard›mc›
olur.
Gerginli¤i azalt›c› rahatlama teknikleri
• Bedensel rahatlama
• Düflünsel rahatlama
23
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
BEDENSEL RAHATLAMA
Nefes kontrolü: Nefes alma düzeninizin fark›nda olmaya çal›fl›n. H›zl› nefes ald›¤›n›z› fark eder etmez nefes kontrolü yap›n.
Nefes kontrolü
• H›zl› nefes almay› durdurma
• Karbondioksit (Co2) miktar›n› yeniden dengeleme
Nefesinizi kontrol etmek için:
1- Sakin bir yer bulup oturun
2- Gözünüzü kapay›p, “sakin ol“ kelimesini akl›n›zdan geçirin
3- Karn›n›zdan mümkün oldu¤u kadar uzun ve derin bir nefes al›n
4- A¤z›n›zdan nefes verin
5- Nefes verirken yaln›zca nefesinize konsantre olun
Kaslar›n gevfletilmesi:
Bu teknikle kaslardaki gerginli¤in azalt›lmas› amaçlan›r. Mümkün oldu¤unca rahat bir flekilde oturarak afla¤›daki dört ad›m›,
s›rayla boyun, omuzlar, kollar, eller, s›rt, kar›n, bacak ve ayak bölgeleri için uygulay›n:
1- Befl saniye kas›n
2- Konsantre olup kas›lan bölgeyi hissedin
3- Sonra 5 saniye kas› gevfletin
4- Gevfleme hareketine odaklan›p gevflemeyi hissedin
Her kas bölgesi için en az iki kez bu ad›mlar› tekrarlamak yararl› olacakt›r. Ayr›ca, yürüyüfl yapmak, bir sporla u¤raflmak,
bedensel hareketlere dayal› herhangi bir ifl yapmak gibi aktiviteler de gerginli¤i azaltmaya yard›mc› olur.
24
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
DÜfiÜNSEL RAHATLAMA
Hayal kurmak:
• Kendinizi güvenli, rahat ve huzurlu hissetti¤iniz bir ortamda hayal edin
• Bir süre o ortamda dolafl›p orada bulunan her fleyi inceleyin ve isterseniz orada hoflunuza giden bir fleyi yan›n›za ald›¤›n›z›
düflünün
• Hayalinizden uzaklafl›p gerçekte bulundu¤unuz yere gelin
• Gergin bir durumla karfl›laflt›¤›n›zda k›sa da olsa bu yere yine hayali bir ziyaret yapabilirsiniz
Sözlü telkinde bulunmak:
Olumsuz düflünceler, olumsuz davran›fllar› do¤urur. Dolay›s›yla bir davran›fl›n›z› de¤ifltirmek istedi¤inizde, kendinize olumlu
telkinde bulunmak daha iyi sonuç verir. Örne¤in, “Ben bu problemi fliddete baflvurmadan çözebilirim” gibi.
Bunun için,
1- Durum karfl›s›nda yapt›¤›n›z iç konuflmalar›n›z› fark edin.
2- Olumsuz olan düflünceleri olumluya çevirin.
Olumsuz düflünceyi olumlu düflünceye çevirmede 3 aflama vard›r:
Haz›rl›k
Olmas›n› bekledi¤iniz durumdan önceki zaman haz›rl›k aflamas›d›r. Haz›rl›k aflamas› için olumlu düflüncelere örnek:
“Düflündü¤üm kadar kötü olmayacak”
“Daha önce bafl ettim”
“Denersem hofllanabilirim”
“Olumsuz duygular›m olursa bunun uzun sürmeyece¤ini biliyorum”
Bafl etme
Olmas›n› bekledi¤iniz durum bafl etme aflamas›d›r. Bafl etme aflamas› için olumlu düflüncelere örnek:
“Bu sadece bir k›zg›nl›k, bana zarar vermez”
“Rahatlama ve sakin düflünceler olumsuz düflünceleri uzaklaflt›racak”
“Sakin ol, baflka çözüm yollar› üret”
Takdir
Durum sonras›ndaki zaman takdir aflamas›d›r. Takdir aflamas› için olumlu düflüncelere örnek:
“Harika, baflard›m”
”Gittikçe daha iyi oluyorum, kontrol ediyorum“
“Gerçekten yapt›m“
“Bafl edebildim“
Bedensel ve düflünsel rahatlama teknikleri bu konuda uzman psikolog ve psikolojik dan›flmanlar taraf›ndan da ö¤retilmektedir.
25
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
KIZGINLIK DUYGUSUNU ANLAMAK VE KONTROL ETMEK
KIZGINLIK NORMALD‹R AMA KONTROLDEN ÇIKMAMALIDIR
Öfke ve k›zg›nl›k, çok k›sa sürse bile, ortaya ç›kt›¤› andan itibaren öfkeli kifliyi ve kiflinin çevresindekileri olumsuz etkiler.
Örne¤in aile içinde biri k›zg›nl›¤›n› sözlü ya da fiziksel sald›r›yla ortaya koyarsa bu durum di¤er bireyler için yaralay›c›, y›ld›r›c›
ve tehdit edici olacakt›r. Bu da aile bireylerinin do¤al davranmas›n› engelleyecektir. Aile bireyleri k›zg›nl›¤›n› bu biçimde
gösteren kifliden uzaklaflacak, ayn› durum yaflanmas›n diye duygu ve düflüncelerini söylemeye çekinecektir.
K›zg›nl›k normal, sa¤l›kl› ve insani bir duygudur. Ancak kontrolden ç›kt›¤› ve y›k›c› oldu¤u zaman birçok probleme neden
olur. K›zg›nl›¤›n bizim düflman›m›z m› yoksa dostumuz mu olaca¤› onu nas›l ifade etti¤imize ba¤l›d›r.
Sald›rgan davran›fl, k›zg›nl›¤›n afl›r› uçtaki ifadesidir. Öte yandan e¤er k›zg›nl›¤›m›z› bast›r›r, hiç ifade etmezsek, k›zg›nl›k
giderek büyür ve ileride daha fliddetli tepki vermemize ya da vücudumuzda sa¤l›ks›z de¤iflimlere neden olur. ‹fade edilmemifl
k›zg›nl›k düflmanca tav›rlara dönüflebilir; korku, suçluluk hissi, öç alma iste¤i, içine kapanma gibi duygular ortaya ç›karabilir.
K›zg›nl›k duygusunun alt›nda incinme, hayal k›r›kl›¤›, utanma, korku, varl›¤›m›z›n tehdit alt›nda oldu¤unu hissetme gibi
baflka duygular vard›r. Bu duygular›n varl›¤›n› kabul etmekte zorlan›yor ya da göstermemeye çal›fl›yor olabiliriz. Her iki
durumda da k›zg›nl›k yaflar›z.
K›zg›nl›k bir çeflit tav›rd›r. Örne¤in eflimizin bizi terk etmesinden ya da bizi ifle yaramaz biri olarak de¤erlendirmesinden
korkuyor olabiliriz. Bu duygular› kendimize bile itiraf etmek kolay de¤ildir. Ac› veren duygudan uzaklaflmak için k›zg›nl›¤›
bir tav›r olarak ortaya koyar›z ama asl›nda k›zg›nl›¤›n alt›ndaki ac›n›n bu flekilde yok olmayaca¤›n› bilmeliyiz.
K›zg›nl›k duygusundan kaçamay›z ama k›zg›nl›kla nas›l bafl edece¤imizi ö¤renebiliriz.
Aile birli¤inin olumsuz etkilenmemesi için öfkeyi kontrol etmeyi ve daha verimli flekilde ifade etmeyi ö¤renebiliriz.
26
Composite
C
27
Composite
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
fi‹DDETE BAfiVURMADAN KIZGINLI⁄I YAfiAMAK ‹Ç‹N:
KAPLUMBA⁄A TEKN‹⁄‹N‹ DENEY‹N
• K›zg›nl›k kendi kendine oluflmaz. Önce k›zg›nl›¤a neden olan ipuçlar› oluflur. Bu ipuçlar›n› önceden fark etmeye çal›fl›n.
• Sald›rganl›¤a dönüflen k›zg›nl›¤›n hem sizde hem de k›zg›nl›¤›n›z› yöneltti¤iniz kiflilerde yol açabilece¤i 10 olumsuz
etkiyi listeleyin. Örne¤in:
- çocuklara olumsuz model olma,
- kendinize sayg›n›z›n azalmas›,
- aile üyelerinin sayg›s›n› kaybetme, gibi.
• K›zg›n hissetti¤inizde durup düflünün. Biraz bekleyip kendinize zaman tan›y›n. Akl›n›za ilk geleni söylemeyin. Baflka
nas›l tepkiler gösterebilece¤inizi düflünmeye çal›fl›n. Durup düflünmeye vakit ay›rd›¤›m›zda olaylara daha farkl›
bakabiliriz. Piflman olaca¤›n›z davran›fllar› yapmadan önce kendinize kaplumba¤a tekni¤ini uygulay›n; yani k›zd›¤›n›zda,
sakinleflinceye kadar kabu¤unuza çekilin.
• Kendinizi karfl›n›zdaki kiflinin yerine koyun ve k›zman›za neden olan durumu bir de o gözle de¤erlendirin. Örne¤in:
“Beni hiçe sayd›¤› için dedi¤imi yapm›yor” yerine “fiu anda kendisi için daha önemli bir ifli yetifltirmek zorunda”
diye düflünebilirsiniz.
• K›zg›nl›¤›n›z› öfkeli “ç›k›fllar” yerine neden böyle hissetti¤inizi aç›klayarak ifade etmeye çal›fl›n. “Ben …… yapt›¤›n
için k›zd›m” gibi.
• Sald›rgan davran›fllar›n sizi yak›nlar›n›zdan uzaklaflt›rd›¤›n› bilin. Hangi k›zg›nl›k ifadelerinin di¤erleri taraf›ndan
tehditkâr ve sayg›s›z olarak alg›land›¤›n› anlamaya çal›fl›n.
• Yukar›daki bölümde belirtilen rahatlama teknikleri k›zg›nl›¤›n azalmas›na yard›m eder. K›zg›nl›k anlar› d›fl›nda da
yapaca¤›n›z al›flt›rmalarla bu teknikleri uygulamadaki ustal›¤›n›z› gelifltirin.
• Geçmiflte k›zg›nl›¤›n›z› uygun yollarla ifade etti¤iniz ve olumlu sonuçlar ald›¤›n›z durumlar› hat›rlay›n. Benzerini
yapmaya çal›fl›n.
• K›zg›nl›¤›n›z› kontrol etmek için aile bireylerinden destek isteyin. Onlara k›zg›nl›¤›n›zla bafl etme çaban›zdan ve burada
anlat›lan yollardan bahsederseniz daha kolay ve içtenlikle destek vermelerini sa¤layabilirsiniz.
• K›zg›nl›¤a neden olan konu ya da olay›, olay›n hemen sonras›nda de¤il de farkl› bir zaman ve ortamda tart›fl›n.
• Baflkas›n›n fliddetine maruz kal›rsan›z ne yapaca¤›n›z› ve haklar›n›z› ö¤renin.
• Bu önerileri denedi¤iniz halde k›zg›nl›¤›n›z zararl› sonuçlara neden oluyor ve kontrol etmekte zorlan›yorsan›z ya da
bu önerleri tek bafl›n›za hayata geçiremiyorsan›z uzmanlardan yard›m al›n.
28
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
FARKLI DÜfiÜNCE YAPILARINI DA DE⁄ERLEND‹RMEK
KADINLARIN SÖZÜ D‹NLENMEZ M‹? EV‹ ERKEK M‹ GEÇ‹ND‹R‹R?
fiiddet ö¤renilmifl bir davran›flt›r.
• Daha önceki deneyimlerimiz
• Geleneklerimiz
• Ailede ö¤rendiklerimiz ve
• Önyarg›lar›m›z düflüncelerimizi etkiler.
Bu durumda, fliddet davran›fl›n› azaltman›n ve ortadan kald›rman›n bir yolu da bu davran›fllar yerine yeni bir düflünce
yap›s›yla ilgili davran›fllar› ö¤renmeye aç›k olmakt›r. Düflüncelerin davran›fllar› nas›l etkiledi¤ini anlamaya çal›flmak fliddet
yaratan düflüncelerle bafl etmemize yard›mc› olabilir.
Örne¤in; “kad›nlar›n sözü dinlenmez” ya da “evi erkek geçindirir“ düflüncesine sahipsek ve eflimiz çal›flmak, eve katk›da
bulunmak istiyorsa, bu iste¤ini kabul etmeyiz ve do¤al olarak bu durum ailede sorunlar ve anlaflmazl›klar yaflanmas›na
neden olur. Kifliler birbirlerine karfl› olumsuz duygular yaflar.
Buna karfl›l›k “Evde herkesin sözü geçer” ya da “Eve herkesin katk›s› kutsald›r” bak›fl›n› benimseyen bir kiflinin ailesinde
ayn› sorun, büyük ihtimalle yaflanmayacakt›r. Daha kolay çözüm yollar›na ulafl›lacakt›r.
• Problemlerin do¤mas›nda düflüncelerinizin, daha önce ö¤rendiklerinizin etkisini bulmaya çal›fl›n. Sahip oldu¤unuz de¤er
yarg›lar›n› ve karfl›n›zdaki kiflinin de¤er yarg›lar›n› anlamaya gayret gösterin.
Yeni bir fleyler denemek ve yeni düflünceler oluflturmak için cesur olun. Bunu yaparken hangi düflünce kal›plar›n›z›n sizi
sald›rgan davran›fllara yönlendirdi¤ini anlamaya çal›fl›n. Bunun yerine hangi düflünceleri koyabilece¤inizi bulmaya çal›fl›n.
• “Yanl›fll›k nerede? Yap›lanlar neden ifle yaram›yor? Neden sorunsuz bir aile olam›yoruz?” diye düflünmek farkl› çözüm
yollar› üretmenize yard›m eder.
“Bazen bir kufl olsam da kocam›n omzuna konsam, duygular›n›, vicdan›ndan geçenleri ö¤rensem
diye düflünüyorum. Nas›l böyle duyars›z oldu¤unu anlayam›yorum.”
(Bir bilirkifli raporundan)
29
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
SORUNLARI ÇÖZMEK
fi‹DDET ÇÖZÜM DE⁄‹L, YEN‹ B‹R PROBLEMD‹R
Çat›flmal› durumlarda duygular çok yo¤un oldu¤u için iliflki daha kolay zedelenir.
Aile içinde bir problem yafland›¤›nda fliddete baflvurmak problemleri art›r›r. Bu davran›fllar yerine yeni yarat›c› çözüm yollar›
bulmaya çal›flmak, problem çözme aflamalar›n› ö¤renmek ve uygulamak çat›flmalar›n kavgas›z çözülmesine yard›mc› olur.
‹yi bir problem çözücü daha sosyal, daha sakin ve daha temkinlidir. Belli aflamalar› takip ederek çözüme odaklan›r. Bu da
düflünmeden karar vermeyi engeller.
Sorunlar›n›za çözüm yollar› üretirken afla¤›daki aflamalar› uygulayabilirsiniz:
1-Sorununun ne oldu¤unu ve ihtiyaçlar›n›z› belirleyin
Yap›lacak ilk ifl, bir sorun yaflad›¤›n›z› kabul etmektir. Baz› problemler büyük ve kaç›n›lmazd›r; ailede maddi koflullar›n
de¤iflmesi nedeniyle de¤iflimler yaflanmas› gibi. Baz›lar› süreklidir; eflin sorumluluklar›n› ihmal etmesi gibi. Baz› problemler
ise geçici ve küçüktür; “Bu akflam ne piflirsem” gibi.
Sorunun ne oldu¤unu belirlemek için kendinize afla¤›daki sorular› sorun.
a. Neden bu bizim için bir sorun oldu? Hangimizin ne gibi ihtiyaçlar› karfl›lanm›yor?
b. Sorun daha çok nerede yaflan›yor?
c. Nas›l oluyor?
d. Ne zaman oluyor?
e. Kiminle oluyor? (burada probleme dahil olan kiflileri belirlerken kiflileri suçlamamaya dikkat edin)
f. Neden oluyor?
g. Problemi tarif eden birkaç cümle yaz›n.
Bu sorular›n cevaplar› verildi¤inde bazen birden fazla problem oldu¤u fark edilir. Bu durumda en öncelikli problemi belirlemek,
ilgili di¤er problemler için de ayn› çal›flmay› yapmak önerilir.
2- Problemli durum hakk›nda probleme dahil olan kiflilerle konuflup onlar›n bak›fl aç›s›n› ö¤renin, bilgilerinizi geniflletin
• Problemin olas› nedenlerine ve sonuçlar›na bak›n.
• Bu aflamada kiflileri yarg›lamadan, suçlamadan dinleyin.
• Probleme dahil olan herkesin ihtiyaçlar›n› belirleyin.
30
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
3- Çözümler üretin
• Toplanan bilgiler do¤rultusunda olabilecek çözüm yollar›n› s›ralay›n.
• Bu çözüm yollar›n› üretirken di¤er aile bireylerini de iflin içine kat›n.
• Üretilen çözüm yollar› uygun olmasa da onlar› engellemeyin. Ne kadar çok çözüm yolu üretilirse aradan seçmek
o kadar kolay olur.
• Bu aflamada gerçekleflmesi kolay m› zor mu diye bakmadan çok say›da çözüm listeleyin.
4- Çözümler üzerinde karar verin
• Çözüm yollar›na tek tek bakarak olabilecek sonuçlar› düflünün.
• Karfl›laflabilece¤iniz engelleri s›ralay›n ve bu engellerle nas›l bafl edece¤inizi düflünün.
• Yaln›z bir kifliye de¤il problemden etkilenen herkese uyabilecek çözüm yollar› üzerinde durun ve bunlardan
bir tanesini seçin.
• En iyi çözümü seçmeye çal›fl›rken flu sorulara
cevap vermeye çal›fl›n:
- Hangi çözüm uzun vadede de ifle yarar?
- Hangi çözüm en gerçekçi?
- Bu çözümü gerçeklefltirmek için gerekli kaynaklar var m›?
- Her bir çözüm yolunun riskleri neler?
- Hangi çözümler herkesin ihtiyac›n› karfl›l›yor?
5- Seçti¤iniz çözüm yolu için yap›lacaklar› planlay›n
• Problemin çözümünde kimin nas›l rol alaca¤›n› belirleyin ve
yap›lacaklar› s›ralay›n.
• Problemin çözülmüfl oldu¤unu nas›l anlayaca¤›n›z› belirleyin.
• Yap›lacaklar› gerçeklefltirmek için sistemde ve kurallarda yapman›z gereken
de¤ifliklikleri s›ralay›n.
• Size gerekli zaman› belirleyin.
6- Seçilen çözüm yolunu uygulad›ktan sonra sonuçlar› de¤erlendirin
• Çal›flmalar›n planlanan flekilde yürütülüp yürütülmedi¤ini gözden geçirin.
• ‹stedi¤iniz sonuçlara ulafl›p ulaflamad›¤›n›z› tespit edin. E¤er istedi¤iniz
sonuçlara ulaflamad›ysan›z, planda gerekli de¤ifliklikleri yap›n.
31
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
BÖLÜM 4
S‹Z DE fi‹DDETE U⁄RUYOR OLAB‹L‹RS‹N‹Z!
TEST‹ YAPIN ANLAYIN
Sizinle arkadafllar›n›z, aileniz, çocuklar›n›z›n önünde alay ediyor mu?
Baz› arkadafllar›n›z› görmenizi yasakl›yor veya engelliyor mu?
Sizi rahats›z eden isimlerle hitapta bulunuyor mu?
Eflyan›z› k›rd›¤›, y›rtt›¤›, parçalad›¤› oldu mu?
‹stemedi¤iniz fleyler yapman›z için zorluyor mu?
Onunla seviflmek istemedi¤inizde veya cinsel birlikteli¤inizde istedi¤i fleyleri yapmad›¤›n›zda size kötü
davran›yor mu?
Cinsel birlikteli¤iniz s›ras›nda can›n›z› yakan, sizi korkutan veya hiç hofllanmad›¤›n›z fleyleri yapman›z için
›srarc› m›?
Bir kiflinin efline vurmas›n›, korkutmas›n› do¤al karfl›lad›¤›n› söylüyor mu?
Ona karfl› gelmeye veya farkl› düflündü¤ünüzü söylemeye korkuyor musunuz?
Onun yan›nda kendinizi tedirgin, huzursuz ve ne söyleyece¤ini bilmez hissediyor musunuz?
Her dakika ne yapt›¤›n›z› ve nerede oldu¤unuzu takip etmek istiyor mu?
Sizin müzik, giysi, dizi film gibi seçimlerinizi afla¤›l›yor mu?
‹çkili oldu¤unda size karfl› kolayca sald›rganlafl›yor mu?
Size veya çocuklar›n›za vurdu mu?
Sizi tehdit etti mi?
S›k s›k kendinizi ona karfl› savunuyor musunuz?
Siz baflka türlü düflünseniz de sizin ne giyece¤inizi, ne giyemeyece¤inizi o mu belirliyor?
O yokken asl›nda yanl›fl yapmad›¤›n›z› düflündü¤ünüz baz› durumlar› ona nas›l aç›klayaca¤›n›z› düflünerek
zaman geçiriyor musunuz?
Onunla yaln›z konuflmak sizde gerginlik yarat›yor mu?
Onunla ayn› fikirde olmad›¤›n›z› söylerken kalbiniz çarp›yor, çeneniz titriyor, gözlerinizden yafl boflan›r
gibi oluyor mu?
Onu k›zd›rmamak için her fleyi yapmaya raz› m›s›n›z?
Çocuklar›n›za onu k›zd›rmamalar›n› tembih edip onlar› sürekli kontrol alt›nda tutma ihtiyac›
duyuyor musunuz?
Onunla birlikteyken veya o gelmeden ya da gittikten sonra bafl, kar›n, boyun a¤r›s› gibi a¤r›lar, titreme,
elinizin aya¤›n›z›n boflalmas›, afl›r› yorgunluk ya da gerginlik hissediyor musunuz?
O yokken siz ve çocuklar›n›z kendinizi daha rahat, mutlu, huzurlu hissediyor musunuz?
Sizi s›k s›k bencil, aptalca, cahilce, çocukça, k›skanç, tutucu, yanl›fl davranmakla suçluyor mu?
Onun istemedi¤i bir fleyi yapt›¤›n›zda size çok uzun sürelerle ve s›k s›k küsüyor mu?
32
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
Size k›zd›¤› zaman s›k s›k sizinle vakit geçirmek veya birlikte olmak istemedi¤ini söylüyor veya
hissettiriyor mu?
Onu b›rakacak olursan›z size, çocuklar›n›za veya kendisine zarar verece¤ini söylüyor mu?
Sizi s›k s›k kendisinden para istemek zorunda b›rak›yor mu?
Paran›z› elinizden al›yor mu?
Size s›k s›k kendi paras›na ihtiyaç duydu¤unuzu hat›rlat›yor mu?
Ailenize ve size ait bütçenin nas›l yap›laca¤›n›, paran›z›n nereye ve nas›l harcanaca¤›n›
o mu belirliyor?
Çal›flman›z› engelliyor mu? Sizi sevdi¤iniz bir iflten zorla ç›kard› m›? Ya da istemedi¤iniz bir iflte
çal›flman›z için size bask› yap›yor mu?
Sizi s›k s›k suçluyor mu? Siz de onun suçlamalar›n› kabul eder ve onu hakl› bulur bir hale
geldiniz mi? Onun suçlamalar›n› kabul edip kendinizden utanmaya m› bafllad›n›z?
Size, kendisine hizmet etmekle yükümlü olan biriymiflsiniz gibi davran›yor mu?
Görüfllerinizi, inanc›n›z› küçümsüyor mu?
S›k s›k sözünüzü kesip, söylemek istedi¤iniz fleyleri söylemenizi engelliyor mu? Tart›flmak
istedi¤inizde “seninle tart›flm›yorum” diyor mu?
Ne kadar direnseniz de önünde sonunda ifller onun istedi¤i flekilde mi gerçeklefliyor?
Kendinizi, istemeseniz de onun taleplerini yerine getirirken buluyor musunuz?
Onun elefltirileri karfl›s›nda sizi siz yapan davran›fllar›n›zdan, al›flkanl›klar›n›zdan, tutumlar›n›zdan,
zevklerinizden utan›r hale mi geldiniz?
Çocuklar›n›z›, arkadafllar›n›z›, yak›nlar›n›z› kendi yan›na çekmeye çal›fl›p, sizi onlara flikayet
ediyor mu?
K›zd›¤›nda kap›lar› çarp›yor, cam çerçeve k›r›yor, eflya f›rlat›yor mu?
Onunla baflkalar›n›n yan›nda birlikteyken ne dedi¤inize, nas›l oturdu¤unuza, nas›l güldü¤ünüze
sürekli dikkat etmek zorunda hissediyor musunuz?
Yak›nlar›n›za yüzünüzde, kollar›n›zda, bacaklar›n›zda oluflan çürük veya kesikleri aç›klamakta
zorluk çekiyor musunuz?
Sizi ›ss›z, tehlikeli olabilecek yerlerde yaln›z b›rak›p gitti mi?
Kad›nl›¤›n›z veya erkekli¤inizle ilgili afla¤›lay›c› sözler kullan›yor mu?
Size s›k s›k “Beni k›zd›rma!” diye ba¤›r›yor mu?
Nedenini anlayamad›¤›n›z flekilde, haftada birkaç kez size ba¤›r›yor, söyleniyor veya küsüyor mu?
Ona duygular›n›z› anlatmaya çal›flt›¤›n›zda kendinizi daha da k›r›lm›fl, anlafl›lmam›fl, afla¤›lanm›fl
hissediyor musunuz?
Yukar›daki kutulardan en az beflini iflaretlediyseniz, iliflkinizde fiziksel, sözel, sosyal veya
ekonomik fliddet türlerinden birine u¤ruyor olma ihtimaliniz bulunuyor...
33
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
A‹LE ‹Ç‹NDE fi‹DDET GÖRÜYORSANIZ YASAL HAKLARINIZ
Ailenin Korunmas›na Dair Kanun (Korunma Emri)
Aile içi fliddet sorununun çözümü için haz›rlanan ve 14 Ocak 1998 tarihinde kabul edilen 4320 Say›l› Ailenin Korunmas›na
Dair Kanun, aile üyelerine ailenin di¤er bir üyesi taraf›ndan fliddet uygulanmas› halinde birtak›m özel tedbirler al›nmas›n›
içerir.
Aile içi fliddete maruz kalan efl veya aile bireylerinden biri ya da olaya tan›k olan 3. bir kifli polise, en yak›n adliyedeki Aile
Mahkemesi’ne veya savc›l›¤a baflvurabilir. Baflvuru için harç ödemek gerekli de¤ildir. Polis veya savc›l›¤a baflvuruldu¤u
takdirde olay Aile Mahkemesi’ne yönlendirilir.
Baflvuru üzerine Aile Mahkemesi hakimi olay›n niteliklerini göz önünde bulundurarak kanunda yaz›l› tedbirlerin birine,
birkaç›na veya hepsine birden gecikmeksizin hükmeder.
Bu tedbirler kusurlu eflin;
a) fiiddete veya korkuya yönelik davran›fllarda bulunmamas›,
b) Müflterek evden uzaklaflt›r›lmas›, evin (aile konutunun) fliddete u¤rayan efle ve çocuklar›na tahsis edilmesi, fliddet uygulayan
eflin eve yaklaflmamas›,
c) Ev eflyalar›na zarar vermemesi,
d) Aile bireylerini iletiflim vas›talar›yla rahats›z etmemesi,
e) Varsa silah ve benzeri araçlar›n› zab›taya teslim etmesi,
f) Alkollü veya herhangi bir uyuflturucu madde kullanm›fl olarak ortak konuta gelmemesi, fleklinde olabilir.
Hakim bu tedbirlere en çok 6 ay süre için hükmedebilir.
Kusurlu efle, kararda hükmolunan tedbirlere uymazsa tutuklanaca¤› ve tedbir süresinin hapis cezas›na dönüflece¤i ihtar
edilir.
Hakim, fliddete u¤rayan›n yaflam düzeyine uygun bir tedbir nafakas›na da karar verebilir.
Koruma karar›n›n bir örne¤i Aile Mahkemesi’nce Cumhuriyet Baflsavc›l›¤›’na iletilir. Savc›l›k karar›n uygulanmas›n› zab›ta
(ve gerekti¤inde psikolog, sosyal çal›flmac› gibi uzman kifliler) arac›l›¤›yla izler. fiiddete baflvuran eflin karara uymamas›
halinde, zab›ta ma¤durun flikayetine gerek kalmaks›z›n evrak› savc›l›¤a iletir. Savc› da karara uymayan kusurlu efl hakk›nda
Sulh Ceza Mahkemesi’nde kamu davas› açar. Örne¤in; evden uzaklaflt›r›lan kifli eve yaklafl›r, iletiflim araçlar›yla ma¤duru
rahats›z ederse, alkollü bir flekilde kap›ya dayan›rsa, hakim uzaklaflt›rma cezas›n› hapis cezas›na çevirebilir.
KANUN GEREKT‹⁄‹ G‹B‹ UYGULANMALI
Kanunun pratikte uygulanmas›nda en çok flikayet edilen konulardan biri, fliddete u¤rayan kad›nlar›n baflvuru s›ras›nda
karfl›laflt›klar› zorluklard›r. ‹lk baflvurusunu genellikle karakola yapan bir kad›n, polisin gösterdi¤i olumsuz ve ters davran›fllar
karfl›s›nda, kendini ikinci kez fliddete u¤ram›fl hisseder.
Özellikle semt karakollar›ndaki polislerin Ailenin Korunmas›na Dair Kanun hakk›nda daha fazla bilgilendirilmesi ve fliddet
iddialar› karfl›s›nda kanunun gere¤ince uygulanmas› için derhal ve etkin flekilde harekete geçmesi önemlidir.
34
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
EVL‹L‹⁄‹N‹Z‹ DEVAM ETT‹RMEK ‹ST‹YORSANIZ
KORUNUN, ÖNLEM ALIN, YALNIZLI⁄INIZI KIRIN
Aile içi fliddet suçtur ve herkesin fliddetten ar›nm›fl bir yaflam sürdürme hakk› vard›r. Yine de fliddet görmenize ra¤men
evlili¤inizi devam ettirme karar› alm›fl olabilirsiniz. Bunun için çeflitli nedenleriniz olabilir; belki çocuklar›n›z›n biraz daha
büyümesini beklemek istiyorsunuzdur ya da ekonomik koflullar›n›z uygunsuzlu¤u, toplumsal deste¤inizin olmamas› evlili¤inizi
devam ettirmenizi zorunlu k›l›yordur.
Evlili¤i sürdürme nedenleriniz ne olursa olsun, kendinizi ve çocuklar›n›z› evlilik içinde daha güvenli k›lman›n yollar› vard›r.
Korunun: Evde kavga s›ras›nda saklanabilece¤iniz güvenli bir yer belirleyin.
Ç›k›fl› olmayan odalardan (banyo, tuvalet) ve tehlikeli alet bulunan
yerlerden (mutfak) kaç›n›n.Evden ayr›lman›z gerekirse, kimlere
s›¤›nabilece¤inize karar verin ve bu kiflilerle önceden konuflun.
Çocuklar›n›z› da bu kiflilerden haberdar edin. Kimliklerinizin
ve di¤er belgelerinizin fotokopisini bir yak›n›n›za verin.
Sakin kal›n ve sakinlefltirin: Efliniz sald›rganlaflt›¤›nda onu
hangi sözlerinizin ve davran›fllar›n›z›n sakinlefltirdi¤ini ya da
sald›rganl›¤›n› art›rd›¤›n› belirleyin.
Yaln›zl›¤›n›z› k›r›n: Güvendi¤iniz bir yak›n›n›z, arkadafl›n›z ya da
komflunuzla s›k›nt›n›z› konuflmay› deneyin. Aile büyüklerinizden
veya eflinizin ve sizin güvendi¤iniz, uzlaflt›rma becerileri oldu¤unu
bildi¤iniz bir tan›d›¤›n›zdan destek isteyin.
S›n›rlar›n›z› ve sorunlarla bafl etme gücünüzü belirleyin: Eflinizi
siz de¤ifltiremezsiniz, de¤iflmeyi kendisi istemelidir. Öte yandan
siz ona karfl› olan davran›fllar›n›z› de¤ifltirebilirsiniz. Hiç
kimse canavar de¤ildir. Onun kayg› ve korkular›n› fark
eder, duygular›n› anlad›¤›n›z› belirtir, kendi duygular›n›z›,
ihtiyaçlar›n›z› ve s›n›rlar›n›z› aç›kça ama sakin bir flekilde
anlat›rsan›z efliniz de size karfl› davran›fllar›n›
de¤ifltirebilir.
35
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
Aile içi fliddetle bafl etme sürecinin bir yolu ihtiyaçlar›n›z› ve s›n›rlar›n›z› belirlemek ve sorunlarla bafl etme gücünüzü
fark etmektir.
• Eflinizden neler bekliyorsunuz? Size nas›l davranmas›n› isterdiniz?
• Eflinizin sizde ne gibi davran›fl de¤ifliklikleri bekliyor?
• Bu iliflkide hiç kabullenemeyece¤iniz davran›fllar neler?
• Bu iliflkide eflinizin hiç kabullenemeyece¤i davran›fllar neler?
• Eflinizle iyi geçindi¤iniz zamanlarda birbirinize nas›l davran›yorsunuz? Bu davran›fllar› daha s›k göstermeniz
mümkün mü?
• Bir mucize olsayd› ve flu anki fliddet ve geçimsizlik sorununuz ortadan kalksayd›, eflinize nas›l davran›yor olurdunuz?
Bu davran›fllar› flimdiden göstermeniz mümkün mü?
E¤er efliniz de kendi davran›fllar›ndan flikayetçi ise birlikte bir psikolojik dan›flmanl›k hizmeti almaktan çekinmeyin. Bafl›n›z
a¤r›d›¤›nda veya midenizde bir sorun oldu¤unda nas›l bir hekime görünmeniz öneriliyorsa, iliflki sorunlar› veya duygusal
s›k›nt›lar yaflad›¤›n›zda da tedavi almak do¤ru olur.
TEHL‹KEDEYSEN‹Z YARDIM ‹STEY‹N
• 155 Polis ‹mdat telefonunu aray›n.
• Yak›n bir karakola giderek flikayette bulunun. Karakolda flikayetinizin tutana¤a geçmesinde
›srarc› olun. Tutana¤› okuduktan sonra imzalay›p mümkünse bir örne¤ini, de¤ilse tarih ve
numaras›n› al›n.
• Karakol sizi hekime gönderecektir. Hekim, ya Hükümet Tabibi ya da Adli T›p’tan bir görevli
olacakt›r. Oradan da bir rapor al›n.
• Herhangi bir adliyede Aile Mahkemesi’ne veya Cumhuriyet Savc›l›¤›’na baflvurup,
Ailenin Korunmas›na Dair Kanun uyar›nca korunma talebinde bulunun.
• Yaflad›¤›n›z fliddete tan›k olan veya fliddetten haberi olan aile dostu ya da aile üyesi kifliler de
sizin ad›n›za karakola, Aile Mahkemesi’ne veya Cumhuriyet Savc›l›¤›’na telefonla
veya flahsen baflvurabilir.
36
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
“Bu evlilikte kendimi yaln›z ve desteksiz hissettim.”
ASLA KABUL ETMEY‹N
Nedeni ne olursa olsun eflinizin fliddet içeren davran›fllar›n› kabul etmemelisiniz.
Hamilelik karar›n›z› gözden geçirin Yeni bir bebe¤in fliddet içeren sa¤l›ks›z bir evlili¤i düzeltti¤i çok nadir görülür. Efliniz,
hamileli¤iniz s›ras›nda ve çocu¤unuz do¤duktan sonra da fliddet kullanmaya devam edebilir.
‹ntihar çözüm de¤ildir fiiddet gören bir kiflinin yo¤un mutsuzluk ve duygusal çökküntü yaflamas› normaldir. Ama unutmay›n
ki baflka çözüm yollar› da bulunmaktad›r. ‹ntihar etme
e¤iliminizden güvendi¤iniz bir kifliye söz edin ve birlikte
psikolojik destek için bir sa¤l›k merkezine baflvurun.
E¤er istedi¤iniz yard›m size hemen verilmezse
baflvurular›n›za devam edin ya da baflka yerler
aray›n.
Mesleki beceriler edinin E¤er bir ifliniz olursa
veya ifl edinebilmek için bir beceriniz var ise
gelecek daha az ürkütücü görünür. E¤er
herhangi bir ifl beceriniz yoksa ilinizdeki Halk
E¤itim Merkezleri, belediyeler ya da çeflitli
kurulufllar›n açm›fl oldu¤u meslek edindirme
kurslar›n› araflt›r›n ve ilk f›rsatta uygun
buldu¤unuza kay›t olun. Üniversitelerin yaflam boyu
e¤itim programlar›na kat›l›n. Çocu¤unuzun okulundaki Okul Aile
Birli¤i’nin etkinliklerinde veya sivil toplum kurulufllar›n›n
çal›flmalar›nda gönüllü olun. Böylece çevreniz genifller ve kendinize
güveniniz artar.
37
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
PLANLIYORSANIZ
Evlili¤iniz hakk›nda karar vermeden önce eflinizden en az›ndan geçici olarak ayr›lmay› düflünebilirsiniz. E¤er mümkünse
eflinize evden ayr›lmas›n› önerin. Sizin çocuklar›n›zla birlikte kalacak bir yer bulman›z daha zor olabilir. fiiddet uygulayan
kifliler genellikle efllerinin kendilerini terk etmesine dayanamazlar ve afl›r› sald›rganlaflabilirler. Bu nedenle ayr›l›¤›n mümkün
oldu¤unca güvenli bir flekilde gerçekleflmesi için bir plan yap›n.
• Eflinizle ayr›l›k ya da boflanma konusunu güvenli bir flekilde nas›l konuflabilece¤inizi planlay›n.
• Evden ayr›l›rken çocuklar›n›z› da yan›n›zda götürmeye çal›fl›n.
• Evden eflinizin olmad›¤› ve birkaç saat dönmeyece¤i bir zamanda ayr›l›n.
• Kimin yan›nda kalaca¤›n›z› planlay›n, bu kiflilerle önceden konuflun ve niyetinizi aç›klay›n.
• Yasal yollara baflvurabilmek için yan›n›za size ve gerekiyorsa çocuklar›n›za ait kimlik, pasaport, evlilik cüzdan›, varsa
sa¤l›k karnesi, banka hesap cüzdan›, alm›fl oldu¤unuz e¤itimlerle ilgili diploma veya sertifikalar› ve varsa daha önceki fliddet
olaylar› sonras› ald›¤›n›z Hükümet Tabibi ya da Adli T›p raporlar›n› al›n.
“Kendi annem de boflanmam› istemiyor. Bu konuda kocamla iflbirli¤i halindeler. Hatta ifl bulmak
için baflvurdu¤um kiflileri aray›p ‘e¤er bir ifle girerse eflinden boflanacak, destek olmay›n ki efline
dönsün’ diyormufl.” (Bir bilirkifli raporundan)
Efi‹N‹Z TEHD‹TLER‹N‹ SÜRDÜRÜYORSA
• Gerekirse evinizin kilidini de¤ifltirin.
• Evde yaln›z kalmamaya dikkat edin.
• Onunla karfl›laflacak olursan›z nas›l kaçabilece¤inizi planlay›n.
• Yak›nlar›n›za, komflular›n›za, ifl arkadafllar›n›za, eflinizi evinizin ya da iflyerinizin yak›n›nda gördüklerinde size haber
vermelerini söyleyin.
• Eski eflinizle buluflman›z gerekti¤inde mümkün oldu¤unca toplu yerlerde görüflün.
• Eski eflinizin sald›rganl›¤›n› art›rd›¤›n› bildi¤iniz sözlerle konuflmamaya dikkat edin.
• Her zaman kulland›¤›n›z güzergâhlar› s›k s›k de¤ifltirin.
• Çocu¤unuzun okulunu veya ifl yerinizi endiflelerinizden haberdar edin.
• Efliniz sizi rahats›z etmeye devam ederse polise baflvurun.
• Ailenin Korunmas›na Dair Kanun uyar›nca haklar›n›z› kullan›n.
38
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
BÖLÜM 5
ÇOCUKLARA NELER OLUYOR
Yanl›fl inan›fl: “Aile içi fliddet çocuk terbiyesinin kaç›n›lmaz bir ö¤esidir.” “K›z›n› dövmeyen dizini döver!“ Anne ya da
babalar “ders vermek için” döverler!
GERÇEK: Hem fliddete do¤rudan maruz kalan, hem de annesinin, babas›n›n veya kardefllerinin s›k s›k küçük düflürüldü¤üne,
tehdit edildi¤ine ya da dayak yedi¤ine flahit olan çocuklar fliddetten olumsuz etkilenir. Her iki durumda da çocu¤un kendine
sayg›s›, büyüklere duydu¤u güven duygusu ve yaflam sevinci yara al›r.
Aile içi fliddetin çocuk üzerindeki etkisi çocu¤un yafl›na, fliddete maruz kald›¤› ya da flahit oldu¤u süreye, çevresindeki
akraba-arkadafl-yetiflkin çemberinde fliddetin nas›l yorumlad›¤›na göre farkl›l›k gösterir.
Evlerinde fliddetle iç içe yaflayan çocuklarda s›k s›k flu tepkiler görülür:
Duygusal: Ailede yaflanan fliddet ve fliddeti durduramamak ile ilgili suçluluk duygular›, ailesi ad›na üzüntü, anne babas›na
karfl› duygular›nda kar›fl›kl›k (sevgi ve nefreti ayn› anda hissetme), terk edilmekten korkma, duygular›n› ifade etmekten
korkma, yaralanmaktan korkma, yaflam›ndaki fliddet ve karmafla nedeni ile k›zg›nl›k duyma, depresyon (afl›r› mutsuzluk),
çaresiz ve güçsüz hissetme, evde olan bitenlerden utanma gibi.
Biliflsel: fiiddetin sorumlulu¤unun kendinde oldu¤unu düflünme, kendi davran›fllar› için baflkalar›n› suçlama, istedi¤ini
yapt›rmak, k›zg›nl›¤›n› belirtmek, güçlü hissetmek ve ihtiyaçlar›n› karfl›lamak için sevdi¤i insanlara vurman›n normal
oldu¤una inanma, ailede fliddetle ba¤lant›l› olarak düflük benlik sayg›s›, istediklerini ve ihtiyaçlar›n› belirtememe, verilenle
yetinme, baflkalar›na güvenmeme, k›zg›nl›¤›n kötü bir fley oldu¤una ve k›zg›n insan›n baflkalar›na zarar verece¤ine inanma,
rollerle ilgili kat› yarg›lara sahip olma (kad›nlar flöyle davran›r, k›zlar böyle yapar, o¤lanlar böyle davranmal›d›r...) gibi.
Davran›flsal: Afl›r› h›rç›n davranma ve isyankarl›k, içine kapanma, okulda baflar›s›zl›k veya baflar› için afl›r› gayret, okula
gitmeyi reddetme, baflkalar›n› memnun etmek için afl›r› çaba gösterme, sald›rganl›k ya da afl›r› pasiflik, bahaneler bulma,
kendini savunma gayretleri, alayc› yaklafl›mlar, duygusuz davranma, donukluk, her fleyi “siyah ya da beyaz” görme, afl›r›
ilgi çekme davran›fllar›, yalan söyleme, uyku sorunlar›, kabuslar, alt›n› ›slatma, kontrol edilememe, s›n›rlar›n› bilmeme,
yönergeleri yerine getirememe gibi.
Toplumsal: Arkadafllar›ndan ve akrabalar›ndan uzak durma, iliflkilerinde genellikle kavgac› olma, çok çabuk arkadafl olup
arkadafll›klar›n› aniden bitirme, baflkalar›na güvenmekte (özellikle yetiflkinlere) zorluk çekme, k›zg›nl›¤›n› kontrol edememe,
uzlaflma becerileri gösterememe, evden uzaklaflma, afl›r› sosyal yaflant›, arkadafllar›na zorbal›k yapma ya da kendini
ezdirme, fliddet içeren iliflkiler içine girme ve bu iliflkilerde ezen ya da ezilen taraf olma, arkadafllarla afl›r› sert oyunlar
oynama gibi.
Fiziksel: Bafl a¤r›s›, kar›n a¤r›s› gibi a¤r› flikayetleri, sinirlilik, gerginlik, k›sa dikkat, yorgunluk ya da afl›r› enerji, s›k
hastalanma, kiflisel temizli¤ine dikkat etmeme, geliflimsel gerileme, yafl›ndan küçük davran›fllara geri dönme (yatak ›slatma,
parmak emme gibi), ac›ya karfl› duyars›zl›k, tehlikeli oyunlar oynama ve etkinliklerde bulunma, kendine zarar verme (bilerek
bir yerini kesme, yakma, kafas›n› vurma) gibi.
39
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
A‹LE ‹Ç‹ fi‹DDET‹N YAfiANDI⁄I EVLERDE...
• Çocuklar anne baba aras›ndaki gerginli¤e yol açmakla suçlan›rlar
• Çocuk evin içinde korku duyarak dolafl›r
• Evdeki mutsuzluk nedeniyle çocu¤un yeme, içme, bak›m ve temizlik ihtiyaçlar› ihmal edilebilir, okul durumu takip edilmez
veya çocu¤un uykular› bölünür, ders çal›flamaz
• Çocu¤un duygusal ihtiyaçlar› karfl›lanamaz; üzüntüsü, sevinci, korkusu, endiflesi yetiflkinler taraf›ndan fark edilmez
• Çocu¤un kavgalar s›ras›nda taraf tutmas› istenir
• Çocu¤un fliddet gören kifliyi korumas›, rahatlamas› veya fliddet gösteren kifliyi sakinlefltirmesi beklenir
• fiiddet gösteren ebeveyn s›k s›k çocu¤a kendisinin ne kadar hakl› oldu¤unu anlatmaya çal›fl›r ve çocu¤un kafas› kar›fl›r
• Çocuk fliddet an›nda annesini ve kardefllerini korumaya çal›fl›r
• Çocuk afla¤›lamalar›, hakaretleri duymak ve daya¤a seyirci olmak veya bunlar› kendisi yaflamak zorunda kal›r.
fiiddet olan evlerde büyüyen çocuklar güçlü olan›n güçsüz
olana vurma hakk› oldu¤unu, fliddet yoluyla istediklerini
elde etmenin mümkün oldu¤unu ö¤renir.
YAKINLARINIZDAN B‹R ÇOCUK A‹LE
‹Ç‹NDE fi‹DDETE U⁄RUYORSA
Yan›nda güvende olabilece¤i bir akrabas›n› bulup çocu¤u
korumas›n› isteyin. En yak›n karakola, Sosyal Hizmetler Çocuk
Esirgeme Kurumu’na veya do¤rudan herhangi bir adliyede Aile
Mahkemesi’ne baflvurarak ihbarda bulunabilirsiniz. (Ayn› baflvurular›
ailesinde fliddet gördü¤ünü bildi¤iniz bir yafll› için de yapabilirsiniz.)
40
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
A‹LE ‹Ç‹ fi‹DDET‹N ÇOCUKLAR ÜZER‹NDEK‹ ETK‹LER‹N‹
NASIL AZALTAB‹L‹RS‹N‹Z?
Çocu¤unuzun her fleyin fark›nda oldu¤unu bilin Çocuklar kendilerine fliddet uygulanmasa veya fliddet onlar›n yan›nda
gerçekleflmese bile evdeki fliddeti hissederler ve bundan olumsuz olarak çok etkilenirler.
Çocu¤unuzla fliddeti konuflun Çocu¤unuzla fliddet konusunda konuflmaya karar verdi¤inizde onun sizinle bu konuyu
konuflmak istemeyebilece¤ini veya cevaplamakta oldukça zorlanaca¤›n›z sorular sorabilece¤ini bafltan kabul edin.
K›saca durumu ve ailenin bu durumdan nas›l etkilendi¤ini anlat›n Sorular›na aç›k ve do¤ru cevap verin. Detaylara girmeyin.
Baz› çocuklar sizi üzmemek için fliddet hakk›nda konuflmak istemezler ve üzüntülerini, korkular›n›, k›zg›nl›klar›n› içlerine
atarlar. Sizinle duygular›n› paylaflmas› için onu cesaretlendirin ama konuflmak istemiyorsa zorlamay›n.
Onu dinleyin ve duygular›n› kabul edin Çocu¤unuz sizinle duygular›n› paylafl›rsa onu ilgi ve anlay›flla dinleyin. Yarg›lamay›n,
elefltirmeyin ve duygular›n› geçifltirmeye çal›flmay›n. Çocuklar genellikle evdeki fliddetten kendilerini sorumlu tutarlar.
Suçluluk duygusu çocu¤u derinden yaralayabilir. Çocu¤unuza bunun onun suçu olmad›¤›n› aç›k bir flekilde belirtin. Çocu¤unuz
fliddet nedeniyle size de k›zg›n olabilir ve sizi suçlayabilir. Bu normal bir tepkidir. Savunmaya geçmeden dinlemeye çal›fl›n.
Söylediklerini dikkate alaca¤›n›z› ama fliddetin, nedeni ne olursa olsun kesinlikle yanl›fl bir davran›fl oldu¤unu belirtin.
fiiddet kullanman›n yanl›fl oldu¤unu ö¤retin Baz› çocuklar fliddet uygulayan ebeveyni taraf›ndan fliddet kullanmaya teflvik
edilir. Onlara fliddet kullanmamay› ö¤retmek önemlidir. Çocu¤unuza fliddetin kabul edilemez ve yanl›fl bir davran›fl oldu¤unu
anlat›r, k›z ve erkek çocuklar›n›z aras›nda ay›r›m yapmayarak ona kad›n ve erkek rolleriyle ilgili sa¤l›kl› bir bak›fl aç›s›
kazand›r›r, k›zg›nl›¤›n›z› ondan ç›kartmaya kalk›flmazsan›z onun da fliddeti do¤al bir olaym›fl gibi görmesinin önüne
geçebilirsiniz. Örne¤in çocu¤unuza, onlar büyürken anne-babalar›n baz› s›n›rlamalar getirebilece¤ini, ancak k›zlar›n da ayn›
erkekler gibi kendi davran›fllar›ndan sorumlu oldu¤unu anlatabilirsiniz.
Çocu¤u arac› olarak kullanmay›n Çocu¤unuzun sizinle efliniz aras›nda arabuluculuk yapmas›n› ya da taraf tutmas›n›
istemeyin. Arabuluculuk küçük bir çocuk için oldukça a¤›r bir görevdir. Efller kendi aralar›nda anlaflamasa bile çocuk her
iki ebeveynini de sever. E¤er kendisi tercih ederse ve güvenli bulursa bu konuda yaflad›¤› üzüntü, gerginlik ve di¤er duygular›
fliddet gösteren ebeveynine anlatabilir. Bu konuda çocu¤unuzu siz zorlamay›n.
fiiddete maruz kal›rsan›z çocu¤unuzun sizi korumas›n› istemeyin Kendinizi korumak sizin görevinizdir. fiiddet s›ras›nda
çocu¤unuz da yaralanabilir. Ayr›ca sizi koruyamad›¤›n› düflünürse suçluluk duyabilir.
Güven verin Çocu¤unuza evde yaflanan fliddet hakk›nda yard›m alabilece¤iniz kifliler oldu¤unu ve gerekirse yasal yollara
baflvurabilece¤inizi anlatarak, güven verin.
Gerekti¤inde ö¤retmeniyle konuflun Ö¤retmen fliddetin etkileriyle bafl etmesinde çocu¤unuza destek ve anlay›fl gösterebilir,
e¤er varsa okuldaki psikolojik dan›flma ve rehberlik servisine yönlendirebilir. Ayr›ca en yak›ndaki Rehberlik Araflt›rma
Merkezi ve destek verebilecek kurulufllar hakk›nda size bilgi verebilir. Evdeki fliddet nedeniyle çocu¤unuzun okuldaki
davran›fllar› da de¤iflmifl olabilir. Ö¤retmen, durumdan haberdar olursa çocu¤unuzun davran›fllar›yla ilgili daha do¤ru bir
anlay›fl gelifltirebilir. Çocu¤unuza konuyu ö¤retmeniyle konufltu¤unuzu söylemeniz ise ondaki fliddeti gizli tutman›n yol
açabilece¤i gerginli¤i azaltabilir.
Korunmay› ö¤retin Çocu¤unuza evdeki fliddet tehlikeli boyutlara varacak olursa neler yapmas› gerekti¤ini ö¤retin (saklanmak,
polise haber vermek, komflunun ya da akrabalardan birinin evine kaçmak gibi).
41
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
BÖLÜM 6
A‹LE ‹Ç‹NDE fi‹DDET GÖREN YAKININIZA NASIL YARDIMCI
OLAB‹L‹RS‹N‹Z?
“A‹LE MESELES‹” DE⁄‹L, SUÇ!
Aile içi fliddet sadece bir “aile meselesi” de¤ildir. fiiddet suçtur. ‹lgisiz veya sessiz kalman›z, fliddete u¤rayan yak›n›n›z için
tehlike yaratabilir. Aile içinde fliddete u¤rayan bir tan›d›¤›n›za (komflunuz, arkadafl›n›z, iflyerinden bir tan›d›¤›n›z, akraban›z,
ö¤renciniz, veliniz...) verece¤iniz destek çok de¤erlidir. Bu kiflinin size aile s›rlar›n› açmas› gerekmez. Yaln›zl›¤›n› ve
çaresizli¤ini onu dinleyerek, fliddet hakk›nda bilgi vererek, çözüm yollar›n› düflünmesine yard›mc› olarak azaltabilirsiniz.
NASIL ANLAYACAKSINIZ?
• Tan›d›¤›n›z›n yüzünde, s›rt›nda, kollar› veya bacaklar›nda belirgin morluklar, yaralar, k›r›klar var m›? S›k s›k “Merdivenden
düfltüm”, “Kap›ya çarpt›m” gibi çeflitli kaza bahaneleriyle ifle -e¤er ö¤renci ise okula- geliyor mu?
• Tan›d›¤›n›z›n efli onu s›k s›k herkesin içinde azarl›yor, ona hakaret ediyor veya tehditler savuruyor mu?
• Tan›d›¤›n›z›n efli onu çok s›k› kontrol ediyor mu? Örne¤in onun ne giyece¤ine, nereye gidece¤ine, kiminle konuflaca¤›na,
ailesi ile görüflüp görüflmeyece¤ine efli mi karar veriyor?
• Tan›d›¤›n›z›n davran›fllar›nda bir de¤ifliklik var m›? Örne¤in, ürkmüfl, bitkin, uykusuz, gergin, sinirli ya da a¤lamakl›
görünüyor mu? Çocuklar› s›k s›k a¤lay›p, huysuzluk yap›yorlar m›? Eskiden farkl› olarak okul baflar›lar› düfltü mü?
NASIL DAVRANACAKSINIZ?
Sizinle konuflmas›n› sa¤lay›n Ona, size güvenebilece¤ini, onun için endiflelendi¤inizi söyleyin ve sizinle maruz kald›¤› fliddet
hakk›nda konuflup konuflamayaca¤›n› sorun. Sizin de elinizden fazla bir fley gelmeyebilir. Her sorunun cevab›n› bilemeyebilirsiniz.
Yine de ona yard›mc› olmak istedi¤inizi belirtin. Bu onun yaln›zl›k ve çaresizlik duygusunu azaltacakt›r. Tan›d›¤›n›zla efli
yokken, yaln›zken görüflün.
Dinleyin Dinlemek ona yapaca¤›n›z en de¤erli yard›md›r. Onu konuflmak için zorlamay›n, ayr›nt›l› sorular sormay›n. B›rak›n
size kendi istedi¤i kadar aç›ls›n. Hiçbir zaman onu suçlamay›n ve korkusunu küçümsemeyin. Söylediklerine inan›n.
Yarg›lamay›n, elefltirmeyin, olaylar› hafife alan veya alayc› yorumlar yapmay›n.
‹lgilenin Tan›d›¤›n›z› s›k s›k ziyaret edin veya evinize davet edin. Onunla ba¤lant›n›z› koparmay›n. Kendisini daha iyi hissetmesini
sa¤lay›n. E¤er evde afla¤›lan›yorsa büyük bir ihtimalle kendine güveni zay›flam›flt›r. Ona de¤er verdi¤inizi, dostlu¤unu
önemsedi¤inizi hissettirin. Onun güçlü yanlar›n›, be¤endi¤iniz özelliklerini belirtin. Yapt›klar›n› övün.
42
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
Yard›m almas› için destek olun Ona yard›mc› olabilecek yak›nlar›n›n olup olmad›¤›n› sorun. Gerekirse ona evini açabilecek
akrabalar› var m›? Efline sözü geçen bir aile büyü¤ü, eflinin bir yak›n›, arkadafl› var m›? Bu kifliden efliyle konuflmas› için
yard›m istenebilir mi?
Bilgi verin Bu kitapç›kta da yer alan ve fliddete u¤rayan kiflilere destek verebilecek kurulufllar› araflt›r›n ve bu bilgileri
tan›d›¤›n›za verin. Ona Ailenin Korunmas›na Dair Kanun’dan söz edin.
Kararlar›na sayg› gösterin Ona evlili¤iyle ilgili ne yapmas› gerekti¤ini siz söylemeyin. Onun kendisi veya çocuklar› için ne
yapabilece¤ine karar vermesine yard›mc› olun. E¤er tan›d›¤›n›z eflinden ayr›lmak istemiyorsa ve eflini affetmeye haz›rsa,
onun bu karar›na sayg› gösterin ama fliddet göstermenin yanl›fl bir fley oldu¤unu ve suç say›ld›¤›n› vurgulay›n. E¤er tan›d›¤›n›z
eflinden ayr›lmaya karar verdiyse ona fliddete katlanmaya devam etmesini önermeyin. Unutmay›n; siz tan›d›¤›n›za destek
olmak istiyorsunuz.
Korunmas›na yard›mc› olun E¤er efli, tan›d›¤›n›z› (veya bir anne/ baba çocu¤unu) sizin önünüzde azarl›yor veya afla¤›l›yor
veya ona vuruyor ise bunu onaylamad›¤›n›z› aç›k bir flekilde belirtin.
Kendinizin de güvenli¤ini önemseyin Buna öncelik verin. fiiddete baflvuran kifli sizin müdahalenizden hofllanmay›p daha
da sald›rganlaflabilir.
Bir flifre belirleyin Tan›d›¤›n›z›n acil durumda size haber verebilmesi için mümkünse bir sinyal veya flifre belirleyin; ona
kendisinin ve çocuklar›n›n önemli evraklar›n›n bir fotokopisini size vermesini önerin.
Lütfen unutmay›n Aile içi fliddet ciddi yaralanmalar, hatta ölümle sonuçlanabilir. E¤er fliddete flahit olursan›z ya da ç›¤l›klar›
iflitiyorsan›z derhal polisi ya da jandarmay› (155 -156) arayabilir ya da savc›l›k veya Aile Mahkemesi’ne olay› ihbar ederek
Ailenin Korunmas›na Dair Kanun uyar›nca tedbir al›nmas›n› isteyebilirsiniz.
43
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
BÖLÜM 7
A‹LE ‹Ç‹ fi‹DDET KONUSUNDA DESTEK ALINAB‹LECEK
BAZI KURULUfiLAR
YARDIM ‹Ç‹N BAfiVURULAB‹LECEK TELEFONLAR
‹stanbul Barosu Kad›n Haklar› Uygulama Merkezi
‹stanbul Üniversitesi Çapa Eriflkin Psikiyatri
‹stanbul Üniversitesi Çapa Çocuk Psikiyatri
SHÇEK ‹stanbul ‹l Sosyal Hizmetler Müdürlü¤ü
SHÇEK ‹stanbul Gazi Mahallesi Toplum Merkezi
SHÇEK ‹stanbul Ba¤c›lar-Evren Toplum Merkezi
SHÇEK ‹stanbul Kocamustafapafla Toplum Merkezi
SHÇEK ‹stanbul Sultanbeyli Toplum Merkezi
SHÇEK ‹stanbul Yakac›k Toplum Merkezi
SHÇEK ‹stanbul Mustafa Kemal Toplum Merkezi
SHÇEK ‹stanbul Zeytinburnu Toplum Merkezi
Küçükçekmece Belediyesi Kad›n Konukevi
Kad›köy Belediyesi Kad›n Konukevi
Alia¤a Belediyesi Kad›n Dayan›flma Merkezi
Ankara Kad›n Dayan›flma Vakf›
‹zmir Bornova Belediyesi Kad›n Dan›flma Merkezi
Kad›n›n Statüsü Genel Müdürlü¤ü
Diyarbak›r KA-MER
0212 292 77 39
0212 414 24 10
0212 414 20 00 - dahili 1390
0212 511 42 75 (5 hat)
0212 650 33 21
0212 489 09 41
0212 632 00 17
0216 496 45 99
0216 309 91 25
0216 472 72 99
0212 416 25 53
0212 411 06 00-41
0216 414 38 61-62
0232 616 19 80 - dahili 42
0312 430 40 05-06
0232 461 47 94
0312 419 29 64
0412 228 10 53
Tehlikedeyseniz 155 Polis ‹mdat'› aray›n.
Özellikle çocuklara yönelik fliddet ve istismarla ilgili baflvurulabilecek baz› kurulufllar ise flunlard›r:
Sosyal Hizmet ‹l Müdürlükleri
Emniyet Müdürlükleri Küçükleri Koruma fiubesi
‹stanbul Barosu Çocuk Haklar› Komisyonu
Çocuk Mahkemeleri Cumhuriyet Savc›l›¤›
Türkiye’de fliddet gören aile bireylerine, özellikle kad›nlara, dan›flma, telefonla acil yard›m, s›¤›nma, psikolojik yard›m
anlam›nda destek veren kurulufllar›n say›s› ve yayg›nl›¤› halen çok s›n›rl›d›r.
44
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
Kad›na yönelik fliddet konusunda devletin sundu¤u hizmetler ve kad›na iliflkin politikalar Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme
Kurumu Genel Müdürlü¤ü ile Kad›n›n Statüsü ve Sorunlar› Genel Müdürlü¤ü taraf›ndan planlan›r. Avrupa Birli¤i raporuna
göre, her 10 bin kifli için bir s›¤›nma evi kurulmas› gerekirken, 70 milyonluk Türkiye'de devlet eliyle iflletilen yaklafl›k
14 konukevi ve fliddete u¤rayan kad›nlara destek veren birçok sivil toplum örgütü bulunmaktad›r. Ancak var olanlar›n ço¤u
son derece güç koflullar alt›nda çal›flmaktad›r ve ihtiyac› karfl›lamaktan uzakt›r. Belediyeler taraf›ndan aç›lan ço¤u s›¤›nma
evi ise zaman içinde kapat›lm›flt›r.
Toplumda bu konudaki bilinç, az da olsa yükselmeye devam ediyor. Kad›na yönelik fliddete karfl› kimi sivil kad›n kurulufllar›n›n
yan› s›ra, Türk Kad›nlar Birli¤i, Türk Anneler Derne¤i, Ça¤dafl E¤itim Vakf›, Ana Çocuk E¤itim Vakf›, Ça¤dafl Yaflam› Destekleme
Derne¤i, Kad›n Eme¤ini De¤erlendirme Vakf›, Türkiye Aile Sa¤l›¤› ve Planlama Vakf›, Rotaryenler, Lions ve Soroptimistler’in
kad›n komisyonlar› ve çeflitli dernekler de özellikle son y›llarda kad›na yönelik fliddetle ilgili toplant›, e¤itim gruplar› ve
konferanslar düzenliyor.
Ankara Üniversitesi, At›l›m Üniversitesi, Çankaya Üniversitesi, Çukurova Üniversitesi, Ege Üniversitesi, Eskiflehir Anadolu
Üniversitesi, Gaziantep Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, ‹stanbul Üniversitesi, Marmara Üniversitesi, Mersin Üniversitesi, Orta
Do¤u Teknik Üniversitesi, Yüzüncü Y›l Üniversitesi’nde Kad›n Sorunlar›n› Araflt›rma ve Uygulama Merkezleri bulunuyor.
fi‹DDET‹N HOfi GÖRÜLMED‹⁄‹ B‹R TOPLUM
fi‹DDET‹N HAK‹M OLMADI⁄I A‹LELER ‹Ç‹N
S‹Z NE YAPAB‹L‹RS‹N‹Z
Aile içi fliddet toplumsal bir sorundur ve her kesimden insan›n bafl›na gelebilir. fiiddetin hofl
görülmedi¤i bir toplum ve fliddetin hakim olmad›¤› aileler oluflmas› için her birimiz
bireysel olarak katk›da bulunabiliriz:
• Çevrenizdeki aile içi fliddete u¤rayan kiflileri dinleyebilir ve onlara kitapç›kta
önerilenler ›fl›¤›nda yard›mc› olmaya çal›flabilirsiniz.
• Onlara fliddetin sorumlusu olmad›klar›n›, yaln›z hissetmemelerini söyleyebilirsiniz.
• Ailenin Korunmas›na Dair Kanun’dan söz edebilirsiniz.
• Gerekti¤inde baflvurabilecekleri kurulufllar›n isimlerini söyleyebilirsiniz.
• Bu kitapç›kta ö¤rendiklerinizi üç kad›n ve üç erkek tan›d›¤›n›za anlatabilirsiniz.
• fiiddete baflvurdu¤unu bildi¤iniz bir tan›d›¤›n›z varsa onunla konuflabilirsiniz.
• Çocu¤unuza, özellikle o¤lunuza kad›n ve erke¤in eflit oldu¤unu, erke¤in kad›na
fliddet uygulama hakk› olmad›¤›n› ö¤retebilirsiniz.
• Eflinizle anlaflmazl›klar›n›z›, çat›flma çözme yöntemleriyle çözmeye gayret edip
çocuklar›n›za fliddet içermeyen bir iliflki modeli oluflturabilirsiniz.
• S›¤›nma evlerinin aç›lmas› ve yayg›nlaflt›r›lmas› için yürütülen kampanyalara destek
verebilirsiniz.
• www.aileicisiddeteson.com adresine gidip (e¤er istemezseniz isminizi vermeden) kiflisel
hikayenizi yazabilirsiniz. Böylece sizin deneyimleriniz baflkalar›na da ›fl›k tutabilir.
45
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
EK 1
A‹LE ‹Ç‹ fi‹DDETE SON KAMPANYASI
EfiLER ARASI ‹L‹fiK‹LER DESTEK PROGRAMI ANKET‹
Ankete kat›lanlar›n DÖRTTE B‹R‹ haftada birkaç kez, ONDA B‹R‹NDEN FAZLASI
her gün fliddet görüyor.
Aile ‹çi fiiddete Son Kampanyas› kapsam›nda, Uzman Psikolojik Dan›flman Neylan Özdemir ve Psikolog Nevin Dölek
taraf›ndan, 2004’ün Ekim-Aral›k aylar›nda ‹stanbul’da Gaziosmanpafla, Ümraniye, Ka¤›thane ve Bak›rköy ilçelerini dolaflan
kampanya e¤itim otobüslerinde gerçeklefltirilen Efller Aras› ‹liflkiler Destek Program› s›ras›nda bir de anket yap›ld›. Bir
anlamda kampanya çal›flmalar›n›n ilk sonuçlar› niteli¤inde olan bu ankete göre, kat›l›mc›lar›n önem verdi¤i ilk üç konu
s›ras›yla flöyle:
• fiiddetten korunma yollar›, yard›m kurulufllar›, yasal haklar ve kanunlar,
• fiiddetin yanl›fll›¤› ve zararlar›,
• Aile içi iletiflimin önemi.
E¤itimcilerden gelen de¤erlendirme sonuçlar› da bu önceliklere benziyor. E¤itimciler de yukar›daki konulara ek olarak aile
içi ihtiyaçlar, fliddetle bafl etme ve kontrol etme yollar› ve fliddet çeflitleri konular›n›n ilgi çekti¤ini belirtiyorlar.
ÇARPICI SONUÇLAR
Anketin en çarp›c› sonuçlar› ise flunlar oldu: Anketi cevaplayanlar›n neredeyse hepsinin ailesinde, aile içi fliddet yaflan›yor.
fiiddet sadece fiziksel oldu¤u zaman fliddet olarak alg›lan›yor, sözel, duygusal, cinsel fliddet gibi baz› fliddet türleri fliddet
uygulama olarak kabul edilmiyor. Kad›nlar, kendileri de fliddet görmelerine ra¤men çocuklar›na fliddet uyguluyor. Hemen
tamam› fliddete karfl› olduklar›n› söyledikleri halde yar›ya yak›n› yard›m almak istemiyor.
Genç yafltaki kad›nlar›n fliddet görme nedenleri ev içi ve kifliyi kontrol etmeyle ilgiliyken, yafl ilerledikçe ev d›fl› nedenler
a¤›rl›k kazan›yor. fiöyle: 18-25 yafl “Çal›flmak istedi¤im için” (yüzde 20) 26-30 yafl “Eflim ev görevlerini yerine getirmedi¤imi
söylüyor” (yüzde 20) ve “Eflim cinsel isteklerini yerine getirmedi¤imi söylüyor” (yüzde 20) 31-40 yafl “Eflimden izinsiz bir
yere gitti¤im için" (yüzde 23,26) 41 yafl ve üzeri “Ev d›fl›, iflle ilgili s›k›nt›lar.”
F‹Z‹KSEL OLMAYAN fi‹DDET, fi‹DDET SAYILMIYOR
Anket sorular›n›, kampanya e¤itimine kat›lanlardan 684'ü cevaplamay› kabul etti. E¤itimlere kat›lan erkek say›s› çok k›s›tl›
oldu¤u için anketi cevaplayanlar›n da büyük bir ço¤unlu¤u kad›nlard› (yüzde 90,18).
46
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
fi‹DDET‹N TÜRLER‹NE GÖRE DA⁄ILIMI
Kad›nlar›n aile içinde efl, baba, anne veya kardefllerinden gördü¤ü fliddetin türleri ve oranlar› ise flöyle:
Küfür ve azar yüzde 26,01
Alay ve hakaret yüzde 22,74
Dövme, tokat, tekme yüzde 22,16
Yak›nlar› ve ailesiyle görüflmesini yasaklama yüzde 8,29
Eve kapama yüzde 5,40
Cinsel zorlama yüzde 4,62
fi‹DDET‹N GÖRÜLME SIKLI⁄I
Anket sorular›n› cevaplayan kad›nlar›n yüzde 26,21'i haftada birkaç kez, yüzde 23,30'u ayda birkaç kez, yüzde 22,33'ü y›lda
birkaç kez, yüzde 12,62'si ise her gün fliddet gördü¤ünü söyledi. En çok fliddet gördükleri kifli eflleriydi (yüzde 40,63). Çal›flmaya
kat›lan 18 yafl›ndan küçük kad›nlar›n ço¤unlu¤u ise anne ve erkek kardefl/a¤abeylerinden fliddet gördüklerini ifade ettiler.
Kad›nlar›n küçük de olsa bir bölümü o¤ullar›ndan (yüzde 6,63) veya k›zlar›ndan (yüzde 3,46) fliddet gördü¤ünü belirtti.
YAfiADIKLARI fi‹DDET‹ NASIL DE⁄ERLEND‹R‹YORLAR
“Sizce fliddet do¤ru bir davran›fl m›d›r?” sorusuna kad›nlar›n yüzde 91,58'i, erkeklerin yüzde 87,04'ü “hay›r” cevab›n› verdi.
Anketi cevaplayan kad›nlar›n, fliddeti onaylamalar› ile e¤itim durumlar› aras›nda iliflki yok. Hangi e¤itim düzeyinde olursa
olsun kad›nlar›n neredeyse tamam› fliddeti onaylam›yor.
YARDIM ALIYORLAR MI
"fiimdiye kadar fliddet görme konusunda ne tür yard›m almaya çal›flt›n›z?" sorusunu cevaplayan 492 kad›n›n üçte birden
fazlas› (yüzde 35,98) hiçbir fley yapmad›¤›n› belirtti. Yüzde 21,14'ü "eflimle konufltum", yüzde 18,09'u "anne babama veya
di¤er büyüklerime anlatt›m", yüzde 15,04 'ü "komflular›ma veya arkadafllar›ma anlatt›m" fl›klar›n› iflaretledi. Yüzde 3,46's›
ise karakola, yüzde 3,05'i mahkemeye veya savc›l›¤a baflvurdu¤unu belirtti.
47
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
fi‹DDETE NASIL KARfiILIK VER‹YORLAR
“fiiddet gördü¤ünüzde nas›l karfl›l›k verirsiniz?” sorusunu cevaplayan 348 kad›n›n yüzde 38,51 “ba¤›r›r›m”, yüzde 16,38'i “a¤›r
fleyler söylerim”, yüzde 9,20'si “vururum” derken, yüzde 31,03'ü “karfl›l›k vermem”, yüzde 4,89’u “a¤lar›m” fl›kk›n› iflaretledi.
18’den küçük ve "hiçbir fley yapmam" fl›kk›n› iflaretleyen kad›nlar›n oran›, yüzde 54,17. 26-30 yafllar›ndaki kad›nlarda bu
oran 25,81.
E⁄‹T‹M DÜZEY‹ DÜfiTÜKÇE KARfiILIK VERME ORANI DA DÜfiÜYOR
fiiddet gören okur yazar kad›nlar›n yüzde 70,91’i hiçbir fley yapm›yor. ‹lkokul mezunu (yüzde 29,92), ortaokul mezunu
(yüzde 40,91) ve lise mezunu (yüzde 31,52) kad›nlar›n da en belirgin davran›fl flekli hiçbir fley yapmamak.
Üniversite mezunu kad›nlar›n yüzde 29,63’ü ise kocalar›yla konuflmay› birinci davran›fl flekli olarak benimsiyor.
K‹M YARDIM ALMAK ‹ST‹YOR
Kad›nlar›n yar›dan fazlas› (yüzde 53,20) erkeklerin de yar›ya yak›n› (yüzde 41,67) “fiiddetle ilgili daha fazla yard›m
almak ister misiniz?" sorusuna “evet” cevab› veriyor. Okur yazar (yüzde 56,25) ve ilkokul mezunu (yüzde 60,87) kad›nlar›n,
ortaokul mezunlar› (yüzde 48,21), lise mezunlar› (yüzde 47,27) ve üniversite mezunlar›ndan (yüzde 14,29) daha fazla yard›m
almay› istemekte oluflu da dikkat çekici.
EK 2
fi‹DDET‹N NEDENLER‹, YANLIfiLAR-DO⁄RULAR
fi‹DDET‹N ARKASINDA YATAN NEDENLERLE ‹LG‹L‹ PEK ÇOK FARKLI
BAKIfi AÇISI BULUNUYOR:
B‹YOLOJ‹K NEDENLER
• Erkekli¤in do¤as›: Sald›rgan yani fliddeti uygulayan aile bireylerinin büyük oranlarda erkek oluflu erkeklik hormonlar›n›n
fliddet davran›fl›nda etkili oldu¤unu düflündürmektedir. Artan yaflla birlikte erkeklerde sald›rganl›¤›n azald›¤› saptamas›
bunu desteklemekle birlikte, bu görüflün kesin do¤rulu¤unu kan›tlayan veriler bulunmamaktad›r.
• Patoloji: fiiddet uygulayanlar›n dengesiz veya ruhsal bozuklu¤u olan kifliler oldu¤u düflünülür. Kabul görmeyen bu
yaklafl›ma göre fliddet olaylar› sadece “normal” olmayan bireyler aras›nda ortaya ç›kmaktad›r. Oysa fliddet kullananlar›n
sadece yüzde 10’unda ruhsal bozuklu¤a rastlanmaktad›r.
48
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
• Uyuflturucu ve alkol kullan›m›: Alkol ve madde ba¤›ml›l›¤› olan kifliler kulland›klar› maddelerin neden oldu¤u ruhsal
etkiler sonucunda fliddet uygulamaya daha yatk›nd›rlar. Ancak alkol fliddetin esas nedeni olarak de¤erlendirilmemektedir.
• Kendini kaybetme: fiiddeti, davran›fllar›n kontrolünün kaybedilmesi ile aç›klayan yaklafl›m kabul görmemektedir. Sald›rgan
kiflilerin sadece belli yerlerde ve belli kiflilere karfl› fliddet kulland›¤› görülür. Örne¤in bu kifliler evde efllerini döverken, ne
kadar k›zg›n olurlarsa olsunlar patronlar›na veya bir polise sald›rmaya kalk›flmazlar. Ayr›ca ailede fliddet kullananlar fliddet
taktiklerini de dikkatlice seçerler. Efllerini s›kl›kla etrafta baflkalar› yokken belirgin bir iz b›rakmayacak flekilde dövme gibi
tutumlar fliddet kullananlar›n asl›nda davran›fllar›n› kontrol edebildiklerini göstermektedir.
Ö⁄RENMEYLE ‹LG‹L‹ NEDENLER
• Ailede fliddet görme: Kiflinin çocukluk ve gençlik dönemlerinde, aile içi fliddetin var oldu¤u bir ortamda
yetiflmesi veya fliddete maruz kalmas› yetiflkinlikte fliddete baflvurma olas›l›¤›n› art›rmaktad›r. ‹stismara
u¤rayan çocuklar›n yüzde 30’u yetiflkinli¤inde fliddet uygularken, u¤ramayanlarda bu risk sadece
yüzde 2-4’tür (Gelles,1995). Öte yandan ailede istismara u¤rad›¤› veya fliddete tan›k oldu¤u halde
yetiflkinli¤inde fliddete baflvurmayan pek çok kifli bulunmaktad›r.
• fiiddet kullanmay› ö¤renme: Sosyal ö¤renme kuram›na göre, fliddet taklit yoluyla ö¤renilen bir
davran›flt›r. En önemli ö¤renme kayna¤› ise fliddeti uygulayan kiflinin kendi ailesidir. Çocuk istediklerini
elde etmek için fliddetin etkin bir araç oldu¤unu ö¤renir.
Baz› ailelerde yetiflkinler, davran›fllar›yla sadece çocu¤a model olmakla kalmaz. Özellikle erkek
çocu¤un k›z kardefllerine hatta annesine fliddet kullanmas› hofl görülür, hatta kimi durumlarda
ödüllendirilir. Erkek çocuklar ayr›ca kahve, sokak gibi ev d›fl›ndaki ortamlarda da kad›n›n kontrol
edilebilmesi için erke¤in fliddete baflvurabilece¤i bilgisini edinir.
Her ne kadar yap›lan araflt›rmalar, babas›n›n annesini dövdü¤ünü gören erkek çocuklar›n kendi
efllerini dövme ihtimalinin yedi kat artt›¤›na iflaret etse de (Schecter,1982), fliddet gören k›zlar›n
ilerde de fliddet uygulayaca¤› veya fliddete u¤ramay› kabul edece¤ine dair anlaml› bir sonuç
bulunamam›flt›r.
Araflt›rmalar ayr›ca bas›nda ve televizyonda yay›nlanan sald›rgan davran›fl örneklerinin çocuklar üzerinde
yapt›klar› etkiye de dikkat çekmektedir.
• fiiddetin bir e¤itim arac› olarak kullan›m›: fiiddetin ö¤renilmifl bir davran›fl oldu¤unu savunan bak›fl
aç›s› fliddetin ayn› zamanda bir ö¤retme tekni¤i olarak kullan›ld›¤›na da dikkat çeker. Dayak kimi ailelerde
çocu¤u e¤itme arac› olarak görülmektedir. Evde ve okulda disiplini sa¤lamak üzere fliddet kullan›m›na
tan›k olan çocuk, yetiflkinli¤inde bunu sorun çözmede do¤al bir seçenek olarak görmektedir. Kad›n›n da
“terbiye edilmesi” gerekti¤i inanc›n›n yayg›n oldu¤u ve erke¤e de kad›n› terbiye etme görevinin verildi¤i
toplumlarda dayak, çocu¤un yan› s›ra kad›n› da terbiye etme arac› olarak kullan›lmaktad›r.
TOPLUMSAL NEDENLER
• Toplumda fliddetin hofl görülmesi ve paylafl›lan bir de¤er olmas›: Bu bak›fla göre, aile içi fliddetin
nas›l alg›land›¤›n› ve tan›mland›¤›n› toplumun ve bireylerin kültürel de¤erleri belirler. fiiddetin belli durumlarda
ve belli kiflilere karfl› kullan›m› kabul görür ve kuflaktan kufla¤a aktar›l›r. Örne¤in, “maçoluk” ço¤u zaman
hofl görülür ve di¤er erkekler için model olmaya devam eder.
49
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
Toplumun fliddeti bir sorun çözme yöntemi olarak benimsemesinin de aile içi fliddetin artmas›nda önemli rol oynad›¤›
düflünülmektedir. Ayr›ca toplumun ailede fliddete verdi¤i tepki, yak›n iliflkilerde de fliddetin kabul edilip edilmeyece¤ini
belirler. Baz› toplumlar konuya aile içi özel mesele gözüyle bakar. Koruyucu toplumsal örgütlerin çabas› da s›n›rl›d›r.
• Cinsiyet rolleri: Kad›na yönelik fliddetin, kad›n›n toplumda geleneksel olarak benimsenen rolüyle ba¤lant›s› vard›r. Feminist
bak›fl aç›s›na göre kad›na yönelik fliddet; kad›n› mal, köle, terbiye edilmesi gereken yarat›k gibi gören toplumlar›n erkek
egemen yap›s›ndan kaynaklanmaktad›r.
Bu modele göre erkekler, kad›nlar üzerindeki haklar›n›n tehdit alt›nda oldu¤unu düflündüklerinde ya da kad›nlar›n evdeki
sorumluluklar›n› yerine getirmemeleri durumunda fliddete baflvurmaktad›rlar. Kad›nlar gerek fiziksel, gerekse ekonomik
aç›dan yetersiz olduklar›ndan buna karfl› koyamazlar.
Kad›n-erkek eflitli¤inin olmad›¤›, kad›n›n daha edilgen oldu¤unun kabul edildi¤i toplumlarda erkek fliddeti kültürel kurumlar,
siyasi ve ekonomik düzen taraf›ndan pekifltirilir ve hofl görülür.
Erke¤in korku, çaresizlik, üzüntü gibi duygular›n› belli etmesini yetersizlik olarak gören, k›zg›nl›¤›n fliddet yoluyla ifade
edilmesini erke¤e daha fazla yak›flt›ran kültürlerde erkek sald›rganl›¤› özendirilir. Sald›rganl›¤›n erkeklerde cesaret, güçlü
olma, enerji, atakl›k anlam›na geldi¤i, erke¤e baflar› ve üstünlük sa¤lad›¤›na inan›l›r. Öte yandan toplum kad›n sald›rganl›¤›n›
olumsuz karfl›lamakta; sald›rgan kad›nlar düflmanca duygulara sahip ve kavgac› kifliler olarak de¤erlendirilmektedir.
• Yaflam s›k›nt›lar›: Hayat karfl›s›nda flanss›z olmak, beklentilerin ve kazan›lm›fl niteliklerin yoksunlu¤u gibi sosyo-ekonomik
bask› unsurlar› da gerginlik ve kayg› yaratabilir. ‹flsizlik veya düflük gelir düzeyi, beraberinde yaflanan stres ve imkanlar›n
k›s›tl›l›¤› fliddet uygulama riskini art›rabilir.
K‹fi‹LER ARASI ETK‹LEfi‹M ‹LE ‹LG‹L‹ NEDENLER
• fiiddetin getirdi¤i kazanç: Bu yaklafl›m, kiflilerin fliddet sonucunda elde edeceklerinin kâr ve zarar hesab›n› yaparak bu
tür davran›fllara yöneldiklerini öne sürer. Erkekler için efllerini dövmenin kazançlar› aras›nda, yo¤un duygular için bir ç›k›fl
yolu bulmak ve kendi isteklerinin gerçekleflmesini garanti alt›na almak say›labilir. fiiddete baflvuran kiflinin karfl›laflabilece¤i
en yüksek maliyet, eflini boflanma yoluyla kaybetmesidir ki, bu da ço¤u kez fliddetin art›r›lmas› yoluyla kontrol alt›na al›n›r.
• Güç ve Kontrol Sa¤lama: fiiddet, güçlüden güçsüze do¤ru uygulanmaktad›r. Efller aras›ndaki ya da ebeveynler ve çocuklar
aras›ndaki güç iliflkisi genel toplumsal güç iliflkilerinin bir yans›mas› olarak görülebilir ve böyle bak›ld›¤›nda kocalar›n
kad›nlardan, ebeveynlerin de çocuklardan daha güçlü oldu¤u varsay›labilir. fiiddetin amac› bir baflka kifli üzerinde denetim
sa¤lamakt›r. fiiddet uygulayan kifli beklentileri karfl›lanmad›¤›nda bilinçli olarak kurban›n›n kendisine boyun e¤mesini
sa¤layacak taktikler kullan›r.
• Ba¤›ml›/muhtaç olma: Aile içi fliddetin kurban› olan kiflilerin ço¤u, fliddet kullanan kifliye özellikle ekonomik aç›dan
ba¤›ml›d›r. Araflt›rmac›lar fliddete maruz kalan kad›nlar›n büyük bir bölümünün yaflam›n›n tamamen erke¤in isteklerini
yerine getirecek flekilde kontrol edildi¤ine iflaret etmektedirler. Fiziksel fliddet, ekonomik ba¤›ml›l›k, tehditler, yaln›zlaflt›r›lma
gibi davran›fl denetimi taktikleriyle kad›n›n ba¤›ml›l›¤› pekifltirilir.
• Aile sistemi yaklafl›m›: Aile sistemi yaklafl›m› fliddetin anlafl›labilmesi için özellikle aile içi güç dengelerinin araflt›r›lmas›
gereklili¤ini vurgular. fiiddetin ve sald›rganl›¤›n belirli durumlarda olufltu¤unu, sald›rgan ve kurban olarak niteledi¤imiz
50
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
taraflar› karfl› karfl›ya getirdi¤ini, bunlar›n sald›r› ve fliddet olaylar›nda oynad›klar› "kurban ve sald›rgan" rolleriyle birbirlerini
karfl›l›kl› olarak koflulland›rd›klar›n› öne sürer. Böylece fliddet bir dizi tahrik edici davran›fl ve sözler sonucunda ortaya
ç›kabilir.
Aile, kimi durumlarda fliddete yatakl›k edebilecek özellikleri olan bir sosyal iliflki sistemidir. Örne¤in aile üyeleri zamanlar›n›n
önemli bir bölümünü birlikte geçirirler, birbirleriyle etkileflimleri yo¤undur, dolay›s›yla birbirlerine yönelik k›zg›nl›klar› da
yo¤un yaflayabilirler; bir aile üyesinin yaflam›nda oluflan bir de¤ifliklik di¤er aile üyelerini de do¤rudan etkiler; birbirlerinin
zay›f yanlar›n›, k›r›lganl›k noktalar›n› iyi bilirler; aile meseleleri özel kabul edildi¤i için d›flar›dan bir müdahale veya destek
sa¤lanmas› kolay de¤ildir. Ayn› zamanda aile içindeki yo¤un sevgi, karfl›l›kl› ba¤›ml›l›k b›rak›p gitmeyi zorlaflt›r›r. Ayr›ca
kimi zaman fliddete ailenin varl›¤›n› sürdürmesi, bir arada tutulmas› ya da ailenin onurunun korunmas› ad›na baflvurulur.
Ayr›ca d›flar›dan kifliler, polis dahil, fliddeti bir aile meselesi olarak görmekte ve müdahale etmemeyi tercih etmektedirler.
Benzer bir flekilde ailenin akrabalar› ya da komflular›, ma¤duru korumak için yap›lacak giriflimlerin veya yasal yollara
baflvurman›n ailenin y›k›lmas›na neden olabilece¤inden endiflelenirler. Oysa aile içi dayan›flma ve akrabalarla bir araya
gelip yard›mlaflma azald›kça aile içi fliddetin yükseldi¤i görülmektedir.
Bir baflka önemli olgu da ailedeki karar alma süreçlerine kat›l›md›r. Ailede karar alma süreçlerinin ortaklaflmas› sonucunda
efllerin duygu ve düflüncelerinin paylafl›m› ve uyumlu iliflki olas›l›¤› artmakta; ayn› flekilde efller aras›ndaki fliddet de
gerilemektedir. Ailedeki karar alma süreçlerinin ortaklaflmas› evde çocuklar›n dövülmesini de azaltmaktad›r.
• ‹letiflim ve çat›flma çözme becerileri: ‹nsanlar anlaflmazl›klar›n› konuflarak çözme yetene¤inden yoksun olduklar› için
fliddete yönelirler. Kiflilerin, insanlar aras› iliflkiler, etkin iletiflim becerileri, k›zg›nl›k kontrolü ile k›zg›nl›¤›n etkin ifadesi ve
çat›flma çözme becerileri konusunda e¤itilmesi aile içi fliddetin önlenmesine katk›da bulunabilir.
EK 3:
ULUSLARARASI SÖZLEfiMELER‹N A‹LE ‹Ç‹ fi‹DDETLE ‹LG‹L‹
MADDELER‹
‹NSAN HAKLARI B‹LD‹RGES‹
1948’de Birleflmifl Milletler Genel Kurulu’nda kabul edilen ‹nsan Haklar› Evrensel Bildirgesi, herkesin hiçbir ayr›ma u¤ramadan
insan haklar›ndan yararlanaca¤›n› (2. Madde) belirterek, “Yaflam, özgürlük ve kifli güvenli¤i her insan›n hakk›d›r” (3. Madde)
ve “Hiç kimseye iflkence ve zulüm uygulanamaz, insanl›k d›fl› ya da onur k›r›c› biçimde davran›lamaz, ceza verilemez” (5.
Madde) demifltir.
51
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
CEDAW
1979’da kabul edilen ve Türkiye’nin de taraf oldu¤u BM Kad›nlara Karfl› Her Türlü Ayr›mc›l›¤›n Önlenmesi Sözleflmesi
(CEDAW-Kad›n Haklar› Sözleflmesi), taraf devletlerin kad›nlarla erkekler aras›nda eflitli¤i sa¤lama ve kad›nlara yönelik
ayr›mc›l›¤› yasaklama konusundaki yükümlülüklerini ayr›nt›yla ortaya koyar. Taraf devletlerden “herhangi bir kifli, örgüt ya
da kurulufl taraf›ndan kad›nlara karfl› uygulanan ayr›mc›l›¤› ortadan kald›rmak için gereken tüm önlemleri alma”lar›n› (2.
Madde) aç›k bir ifadeyle talep eder.
ÇOCUK HAKLARI SÖZLEfiMES‹
1989’da kabul edilen ve Türkiye’nin de taraf oldu¤u BM Çocuk Haklar› Sözleflmesi, 18 yafl›n alt›ndakileri çocuk olarak
tan›mlamaktad›r. Bu sözleflme, devletlerin “çocu¤un ana-babas›n›n ya da onlardan yaln›zca birinin, yasal vasi veya vasilerinin
ya da bak›m›n› üstlenen herhangi bir kiflinin yan›nda iken bedensel veya zihinsel sald›r›, fliddet veya suistimale, ihmal ya
da ihmalkâr muameleye, ›rza geçme dahil her türlü istismar ve kötü muameleye karfl› korunmas›” (Madde 19/1) ve çocuklar›n
sa¤l›¤› için zararl› geleneksel uygulamalar›n kald›r›lmas› (Madde 24) için etkili ve uygun tüm önlemleri almalar›n› talep
etmektedir. Ayr›ca taraf devletleri, çocuklar› her türlü cinsel sömürü ve tacizden (34. Madde), iflkence ve di¤er kötü muameleden
(Madde 37/1) koruma yükümlülü¤ü alt›na da sokmaktad›r.
KADINLARA YÖNEL‹K fi‹DDET‹N ÖNLENMES‹ B‹LD‹RGES‹
1993’te Birleflmifl Milletler’in sponsorlu¤unda Viyana’da toplanan Dünya ‹nsan Haklar› Konferans›, kad›nlara yönelik fliddetin
acil ve derhal ele al›nmas› gereken bir insan haklar› ihlali oldu¤unu ilan etmifltir. Ayn› y›l içinde BM Kad›nlara Yönelik fiiddetin
Önlenmesi Bildirgesi Genel Kurul taraf›ndan kabul edilmifltir.
SADECE KADININ KONUSU DE⁄‹L
1998’de benimsenen Uluslararas› Ceza Mahkemesi Roma Tüzü¤ü,
tecavüz ve öteki a¤›r cinsel fliddet biçimleri de dahil olmak üzere
kad›nlara yönelik çeflitli fliddet biçimlerini savafl suçlar› ve insanl›¤a
karfl› ifllenen suçlar olarak tan›mlamaktad›r:
“Kad›n›n ilerlemesi ve kad›n-erkek eflitli¤inin sa¤lanmas› bir insan
haklar› sorunudur, toplumsal adaletin olmazsa olmaz bir kofluludur;
bu nedenle sadece bir kad›n konusu olarak görülmemelidir. Bunlar,
sürdürülebilir, adil ve kalk›nm›fl bir toplum infla etmenin tek yoludur.
Kad›n›n güçlendirilmesi ve kad›n – erkek eflitli¤i, bütün insanlar için
politik, sosyal, ekonomik, kültürel ve çevresel güvenli¤i baflarman›n ön
kofluludur.” (Haziran 2000 Pekin+5 Siyasi Deklarasyonu ve Sonuç Belgesi)
52
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
YARARLANILAN KAYNAKLAR
Albert. E. (1993) Anger: How to Live With and Without It. Citadel Press, New York
Arat N. (1995) Türkiye’de Kad›n Olmak. Say Yay›nlar›, ‹stanbul
Bilir fi., Ar› M., Dönmez N., Güneysu S. (1991) 4-12 Yafllar› Aras›nda 16100 Çocukta, Örselenme Durumlar› ile ‹lgili Bir ‹nceleme. Çocuk
‹stismar› ve ‹hmali, Çocuklar›n Kötü Muameleden Korunmas› I. Ulusal Kongresi 12-14 Haziran 1989 Kitab›, Ankara
Bütün, C., Sözen, S. & M. Tok (2003) Evaluation of violence against women resulting in death (Ölümle sonuçlanan kad›nlara yönelik fliddetin
de¤erlendirilmesi). Konferans Tebli¤leri, Adli T›p Enstitüsü, ‹stanbul
Cowey. S.R. (1997).Etkili Ailelerin 7 Al›flkanl›¤›. Beyaz Yay›nlar›, ‹stanbul
Datillo, M.F., Jongsma, E.A. (2000) The Family Therapy Treatment Planner. John W›ley&Sons,Inc., New York
Davis L.V. ve Hagen, J.L. (1992) The Problem of Wife Abuse: The Interrelationship of Social Policy and Social Work Practice, Social Work.
1992; 37:15-26
Dünya Sa¤l›k Örgütü (2002) World Report on Violence and Health. Cenevre.
Fagan J. ( 1988) Contributions of Family Violence Research to Criminal Justice Policy on Wife Abuse: Paradigms of Science and Social
Control, Violence and Victims. 1988; 3:159-85
Gladding. S.T. (2002) Family Therapy. Merril Printice Hall, New York
Gelles RJ. (1993) Through A Sociological Lens: Social Structure and Family Violence, RJ. Gelles ve DR Loseke (Editörler), Current
Controversies On Family Violence. Sage Publications, California
Gordon, T. ( 1997) Kat›l›mc› Yönetimin Temeli. Sistem Yay›nc›l›k, ‹stanbul
Gordon, T. ( 1997) Etkili ‹letiflim E¤itimi. Sistem Yay›nc›l›k, ‹stanbul
Griscom J.L. ( 1992) Women and Power: Definition, Dualism, and Difference. Psychology of Women Quarterly. 1992;16:389-413
Heise LL. (1994) Violence Against Women: The Hidden Health Burden. The World Bank, Washington D.C.
‹lkkaracan, P. (2000) Women and Sexuality in Muslim Societies (Müslüman Toplumlarda Kad›n ve Cinsellik) içinde, P. ‹lkkaracan (Ed.),
Kad›n›n ‹nsan Haklar› ‹çin Kad›nlar. ‹stanbul, (Türkçe bas›m, ‹letiflim Y. 2003)
‹stanbul Barosu Kad›n Haklar› Komisyonu (2004) Aile Mahkemeleri Yasal Çerçevesi (Yay›na Haz›rlayan: Nazan Moro¤lu). ‹stanbul Barosu
Yay›nlar›, ‹stanbul
Kocac›k, F. (2004) Aile ‹çi ‹liflkilerde Kad›na Yönelik fiiddet. Cumhuriyet Üniversitesi Yay›nlar›, Sivas
Kozcu, fi. (1991) “Çocuk ‹stismar› ve ‹hmali” Aile Yaz›lar›. T.C. Baflbakanl›k Aile Araflt›rma Kurumu, Ankara
Kurz D. (1989) Social Science Perspective in Wife Abuse: Current Debates and Future Directions. Gender and Society 1989; 3:489-505
53
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
Loseke D.R. (1989) "Violence" is "Violence"...Or is It? The Social Construction of "Wife Abuse" and Public Policy. J. Best (Editör). Images
of Issues: Typifying Contemporary Social Problems içinde. Aldine De Gruyter, New York
Lupri, E. (1992 ). Why Does Family Violence Occur, Everyday Life, Lorne Tepperman and James Curtis (Editörler).
McGraw-Hill Ryerson, Toronto
Mor Çat› Kad›n S›¤›na¤› Vakf› (1997) Gelece¤im Elimde, ‹stanbul.
Moro¤lu, N. (2004) Kad›na Yönelik fiiddet ve Ailenin Korunmas›na Dair Kanun, Aile Mahkemeleri, ‹stanbul Barosu Yay›nlar›, ‹stanbul
Moro¤lu, N. (1998) Kad›nlar›m›zla Birlikte On Y›l, ‹stanbul
Say›n Ü. Ziyalar, N. & ‹. Kahya, (2003) Sexual Behaviour ‹n Educated Turkish Women (E¤itimli Türk Kad›nlar›nda Cinsel Davran›fl). Konferans
Tebli¤leri, Adli T›p Enstitüsü, ‹stanbul
Schecter S. (1982). Women and Male Violence. South End Press, Massachusetts
T.C. Aile Araflt›rma Kurumu Baflkanl›¤› (1994). Aile ‹çinde fiiddetin Boyutlar›, Nedenleri, Sonuçlar› ve Oluflum Sürecinin Analizi. Ankara
T.C. Baflbakanl›k Aile Araflt›rma Kurumu Baflkanl›¤› (1995) Aile ‹çi fiiddetin Sebep ve Sonuçlar›. Ankara
T.C. Aile Araflt›rma Kurumu Baflkanl›¤› (1997) Aile ‹çinde ve Toplumsal Alanda fiiddet. Ankara
T.C. Baflbakanl›k Kad›n›n Statüsü ve Sorunlar› Genel Müdürlü¤ü (2001) Türkiye'de Kad›n 2001. Ankara
Tekeli fi. (1993) Kad›n Bak›fl Aç›s›ndan Kad›nlar. ‹letiflim Yay›nlar›, ‹stanbul
Toner, R.P. (1993) Stres Management and Self-esteem Activities. The Center for Applied Research, New York
Topp›ng. J.K. (1986) Parents as Educators. Brookline Books, Cambridge
Ünsal, A. (1966) Geniflletilmifl Bir fiiddet Tipolojisi. Cogito, Say› 6-7 K›fl-Bahar 29-36.
Vatandafl, C. (2003) Aile ve fiiddet Türkiye’de Efller Aras› fiiddet. Kocatepe Üniversitesi, Afyon
Violence and Health (2000) Proceedings of a WHO Glabal Symposium, WHO/WKC/SYM/00.1. WHO, 2000
Y›ld›r›m, A. (1998) S›radan fiiddet. Boyut Yay›nlar›, ‹stanbul
‹nternet Siteleri
http://www.aile.gov.tr (T.C. Baflbakanl›k Aile Araflt›rma Kurumu)
http://www.die.gov.tr/tkba/tkba_tr.htm (Türkiye’de Kad›n Bilgi A¤›)
http://www.kssgm.gov.tr/duyuru.html (T.C. Baflbakanl›k Kad›n›n Statüsü ve Sorunlar› Genel Müdürlü¤ü)
http://www.aile.gov.tr/gelismeler.html (T.C. Aile Kurumu Baflkanl›¤›-Aile ile ‹lgili Yasal Düzenlemeler)
http://www.shcek.gov.tr (T.C. Baflbakanl›k Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu)
54
Composite
C
M
Y
CM
MY
CY CMY
K
http://www.shcek.gov.tr/portal/dosyalar/shcek/kuruluslar/krl_list/tablo_topmerk.asp (T.C. Baflbakanl›k Sosyal Hizmetler ve Çocuk
Esirgeme Kurumu Toplum Merkezleri listesi)
http://www.dunyaonline.com/7282.asp (Dünya Online Kad›n ‹stanbul, Ankara, ‹zmir, Antalya, Diyarbak›r’daki Kad›n Derneklerinin listesi
ve adresleri)
http://www.forsnet.com.tr/tkdf (Türkiye Kad›n Dernekleri Federasyonu Genel Baflkanl›¤›)
http://www.soc.metu.edu.tr/yildizecevit (Türkiye'de Kad›n Çal›flmalar›nda Kim Kimdir?)
http://www.huksam.hacettepe.edu.tr/linkler.shtml (Hacettepe Üniversitesi Kad›n Sorunlar› Uygulama ve Araflt›rma Merkezi-Türkiye'deki
Di¤er Kad›n Araflt›rma Merkezleri listesi)
http://www.amnesty-turkiye.org/sindex.php3?sindex=ozdais0206200401 (Uluslararas› Af Örgütü, Türkiye: fiiddet ailede bafll›yor bas›n
duyuru no: 131)
http://www.amnesty-turkiye.org/sindex.php3?sindex=vifois1812200301 (Uluslararas› Af Örgütü, Türkiye-Kad›nlara yönelik gözalt›nda
cinsel fliddete son!)
http://www.hukukcu.com/bilimsel/genelkanunlar/4320.html (Ailenin Korunmas›na Dair Kanun)
http://www.hukukcu.com (Hukukçu: Türkiye’nin Hukuk Portal›)
www.kriminoloji.com (fiiddet-Prof. Dr. O¤uz Polat)
http://europa.eu.int/comm/employment_social/equ_opp/violence_en.html (European Commission- Gender Equality: European Campaign
to Raise Awareness of Violence against Women
http://www.unifem.org/ (UNIFEM: United Nations Development Fund for Women)
http://www.unicef.org/gender/index.html (UN‹CEF- Gender Equality)
http://www.unicef.org/sowc04/sowc04_chapters.html (UNICEF, State of the World’s Children 2004)
http://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/ (Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against Women)
http://www.bbc.co.uk/health/hh/what.shtml (BBC–Health & Relationships: Hitting Home - Domestic Violence)
http://www.ci.kent.wa.us/DomesticViolence/GeneralInfo/WhatisDomesticViolence.htm (Kent Washington: Domestic Violence
http://www.domesticviolence.com.au/ (Domestic Violence Service Gold Coast, Avustralya)
http://www.hc-sc.gc.ca/hppb/familyviolence/index.html (Health Canada)
http://www.endvaw.org/ (Johns Hopkins Üniversitesi- End Violence Against Women)
www.homeoffice.gov.uk/rds/violencewomen.html (Home Office Research Develepment Statitic, Violence, Violence against Women)
55
Composite
C
Composite
M
Y
CM
MY
CY CMY
K

hrryt ynlsalıskan kap - Aile İçi Şiddete Son

Transkript

Benzer belgeler

Bu kart›n sahibinde Asperger sendromu ile birlikte Otizm hastal

Dergi A4 - ARI Magazin

HABER tığ TEBER

sayfa 11 - Spormeydani.org

TripAdvisor işletme sayfanızın aileleri çekmesini

Bülten 1 - Hindistan Gezi Rehberi

Türkiye Çin`i solladı!

Sanat Delisi - Pera Museum