Seher TÜRKMEN – Belgin SAVAŞ

ANMED
ANADOLU AKDENİZİ
Arkeoloji Haberleri
2010-8
News of Archaeology from
ANATOLIA’S MEDITERRANEAN AREAS
(Ayrıbasım/Offprint)
Suna - İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü
Suna & İnan Kıraç Research Institute on Mediterranean Civilizations
İÇİNDEKİLER
KAZI RAPORLARI
• Alara Kazısı 2009
Osman Eravşar
1
• Antiokheia ad Kragum Arkeolojik Araştırma Projesi: Kuzeydoğu Tapınağı 2009 Sezonu
Michael Hoff – Rhys F. Townsend Ece Erdoğmuş
9
• Arykanda Kazısı 2009
Cevdet Bayburtluoğlu
14
• Bademağacı 2009 Yılı Kazıları
Refik Duru – Gülsün Umurtak 19
• Karain Mağarası 2009 Yılı Kazıları
Harun Taşkıran
26
• Kelenderis 2009 Yılı Kazıları
Levent Zoroğlu
31
• Kibyra 2009 Yılı Çalışmaları
Şükrü Özüdoğru – F. Eray Dökü
37
• Ksanthos 2009
Jacques des Courtils
46
• Limyra 2009
Martin Seyer − Ulrike Schuh
50
• Myra ve Andriake Kazıları’nda İlk Yıl: 2009
Nevzat Çevik
55
• Myra-Demre Aziz Nikolaos Kilisesi Kazısı ve Duvar Resimlerini Belgeleme, Koruma-Onarım
Çalışmaları 2009
S. Yıldız Ötüken – Nilay Çorağan Karakaya
Ebru Fatma Fındık
61
• Olympos Kazısı 2009
B. Yelda Olcay Uçkan
66
• Perge 2009
Haluk Abbasoğlu
73
• Pisidia Antiokheiası 2009 Kazı Çalışmaları
Mehmet Özhanlı
81
• Rhodiapolis Kazıları ve Çevresi Araştırmaları 2009
İsa Kızgut – Emrah Akalın – Süleyman Bulut
86
• Side Tiyatrosu ve Çevresi 2009 Yılı Çalışmaları
Hüseyin Sabri Alanyalı
94
• Soli/Pompeiopolis 2009 Kazıları
Remzi Yağcı
104
• Yumuktepe Höyüğü 2009 Yılı Ortaçağ Kazıları
Gülgün Köroğlu
111
• Beydağları Yüzey Araştırmaları 2009: Mnara
İsa Kızgut – Emrah Akalın
115
• Çaltılar Yüzey Araştırması 2008 - 2009 Çalışmaları
Nicoletta Momigliano – Alan Greaves
Tamar Hodos – Belgin Aksoy
119
• Isparta Bölgesi Arkeolojik Yüzey Araştırması 2009: Konane Antik Kenti ve Çevresi
Bilge Hürmüzlü
124
• Isparta ve Burdur 2009 Yılı Yüzey Araştırmaları
Mehmet Özsait 127
• Kahramanmaraş Yüzey Araştırması 2009
Erkan Konyar
136
• Kibyratis Araştırmaları 2009
Thomas Corsten – Oliver Hülden
Jörg Gebauer
143
• Dağlık Kilikia 2009: Yerleşim Tarihi ve Epigrafya Araştırmaları Hamdi Şahin
148
YÜZEY ARAŞTIRMA RAPORLARI
CONTENTS
EXCAVATION REPORTS
• Excavations at Alara in 2009
Osman Eravşar
1
• The Antiocheia ad Cragum Archaeological Research
Project: Northeast Temple 2009 Season
Michael Hoff – Rhys F. Townsend
Ece Erdoğmuş
9
• Excavations at Arykanda in 2009
Cevdet Bayburtluoğlu
14
• Excavations at Bademağacı in 2009
Refik Duru – Gülsün Umurtak
19
• Excavations at Karain Cave in 2009
Harun Taşkıran
26
• Excavations at Kelenderis in 2009
Levent Zoroğlu
31
• Work at Kibyra in 2009
Şükrü Özüdoğru – F. Eray Dökü
37
• Xanthos 2009
Jacques des Courtils
46
• Limyra 2009
Martin Seyer − Ulrike Schuh
50
• First Season of Excavations at Myra and Andriake: 2009
Nevzat Çevik
55
• Excavations at the Church of St. Nicholas in Myra-Demre and the Conservation-Restoration and Documentation of the Wall Paintings in 2009
S. Yıldız Ötüken – Nilay Çorağan Karakaya
Ebru Fatma Fındık
61
• Excavations at Olympos in 2009
B. Yelda Olcay Uçkan
66
• Perge 2009
Haluk Abbasoğlu
73
• Excavations at Pisidian Antioch in 2009
Mehmet Özhanlı
81
• Excavations at Rhodiapolis and Surveys in
Its Environs 2009 İsa Kızgut – Emrah Akalın – Süleyman Bulut
86
• Work at and around Side Theatre in 2009
Hüseyin Sabri Alanyalı
94
• Excavations at Soli/Pompeiopolis in 2009
Remzi Yağcı
104
• Excavations in the Medieval Strata of Yumuktepe Höyüğü in 2009
Gülgün Köroğlu
111
• Surveys in Beydağları in 2009: Mnara
İsa Kızgut – Emrah Akalın
115
• Report on the Çaltılar Survey Project 2008 - 2009
Nicoletta Momigliano – Alan Greaves
Tamar Hodos – Belgin Aksoy
119
• Archaeological Surveys in Isparta Region in 2009: Konane Ancient City and Environs
Bilge Hürmüzlü
124
• Surveys in Isparta and Burdur in 2009
Mehmet Özsait 127
• Surveys in Kahramanmaraş in 2009
Erkan Konyar
136
• Research in the Kibyratis in 2009 Thomas Corsten – Oliver Hülden
Jörg Gebauer
143
SURVEY REPORTS
İÇİNDEKİLER
• Dağlık Kilikia’da Kentleşme ve Tarımsal Organizasyon Araştırması 2009
Ümit Aydınoğlu
152
• Doğu Likya – Batı Pamfilya Epigrafik-Tarihi Coğrafi Araştırmalar 2009 Bülent İplikçioğlu
157
• Osmaniye Arkeolojik Yüzey Araştırması 2009
Füsun Tülek
159
• Sillyon Antik Kenti ve Çevresi Yüzey Araştırması 2009 Elif Özer – Murat Taşkıran
165
DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI
• Alanya Kızılkule – Tophane Eksen Projesi Kazı Çalışmaları Seher Türkmen – Belgin Savaş
170
• Doğu Garajı-Halk Pazarı Mevkii (Attaleia Nekropolü) Aynur Tosun
Kurtarma Kazısı 2009 174
• Kekova Bölgesi Liman Araştırmaları 2009: “Aperlai Limanı”
Erdoğan Aslan
181
• Oinoanda Arazi Çalışmaları 2009
Martin Bachmann
189
• Soli/Pompeiopolis’in Roma Dönemi Limanı: ROMACONS 2009 Arazi Çalışmaları Christopher Brandon – Robert L. Hohlfelder
John Peter Oleson – Nicholas K. Rauh
Remzi Yağcı
195
• Selinus Şekerhane Köşkü’nde Jeoarkeolojik Çalışmalar 2009
Seher Türkmen – Claudia Winterstein
Gülcan Demir
199
• Soli/Pompeiopolis’te LRA 1 Amphora Fırını Alanı Caroline Autret – Remzi Yağcı
Nicholas K. Rauh
203
CONTENTS
• Rough Cilicia 2009: Settlement History and Epigraphy Surveys
Hamdi Şahin
148
• Surveys of Urbanization and Agricultural
Organization in Rough Cilicia in 2009
Ümit Aydınoğlu 152
• Epigraphic-Historical Geography Surveys in East Lycia – West Pamphylia in 2009
Bülent İplikçioğlu
157
• Archaeological Surveys in Osmaniye in 2009
Füsun Tülek
159
• Surveys in and around the Ancient City of Sillyon in 2009
Elif Özer – Murat Taşkıran
165
OTHER REPORTS
• Excavations at the Kızılkule – Tophane Axis of Alanya Seher Türkmen – Belgin Savaş
170
• Salvage Excavations at the Necropolis of Attaleia at Doğu Garajı – Halk Pazarı Mevkii in 2009
Aynur Tosun
174
• Harbour Surveys in Kekova Region in 2009: “Harbour of Aperlai”
Erdoğan Aslan
181
• Fieldwork at Oinoanda in 2009
Martin Bachmann
189
• The Roman Harbour of Pompeiopolis:
The 2009 ROMACONS Field Campaign
Christopher Brandon – Robert L. Hohlfelder
John Peter Oleson – Nicholas K. Rauh
Remzi Yağcı
195
• Geoarchaeological Survey at Şekerhane Köşkü, Selinus in 2009
Seher Türkmen – Claudia Winterstein
Gülcan Demir
199
• An LRA 1 Amphora Kiln Site at Soli/Pompeiopolis Caroline Autret – Remzi Yağcı
Nicholas K. Rauh
203
DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI / OTHER REPORTS
Alanya Kızılkule – Tophane Eksen Projesi
Kazı Çalışmaları
Excavations at the Kızılkule – Tophane Axis of Alanya
Seher TÜRKMEN – Belgin SAVAŞ
Alanya Kalesi 1. Derece Arkeolojik, Doğal, Tarihi ve
Kentsel Sit alanında bulunan 288 ada 2 parseldeki
çeşme yapısı ile 288 ada 3-4 parsellerdeki tanımsız yapıların kazı çalışmaları 19.10.2009-01.12.2009 tarihleri
arasında gerçekleştirilmiştir (Res. 1).
İki adet tanımsız yapı, çeşme ve yakın çevresi olarak
geçen (288 ada 1 parsel) alan Alanya yarımadasının
doğusunda bulunan Kızılkule’nin hemen güneyinde yer
almaktadır (Res. 2).
1. Tanımsız Yapı
Bu yapı yaklaşık 21.20x16 m., ebatlarında moloz taş ve
harçla örülmüş tonozlu, birbirine bitişik iki mekândan
oluşmaktadır. Dıştan kare planlı olup üstleri tonoz örtülüdür (Res. 3).
İçinde iki mekânı birbirine bağlayan ve sonradan örülerek kapatıldığı anlaşılan iki adet kemer açıklığı bulunmaktadır. Mekânların girişleri doğu yönündedir. 4 no.’lu
mekânın üzerinde aydınlatma ve havalandırma olarak
kullanıldığı düşünülen iki pencere açıklığı, 3 no.’lu
mekânda ise bir pencere açıklığı yer almaktadır. Tanımsız
yapının güney tarafındaki mekân (koruma amaçlı imar
planında 4 nolu tanımsız yapı), 10.60x8 m. ölçülerinde
olup güney batısında doğal kaya kütlesi bulunmaktadır
ve bu aynı zamanda kısmen duvar olarak da kullanılmıştır. Yapı içerisindeki kazılar sonucunda yer yer 1.5 m.’den
20 cm.’e kadar değişen moloz ve toprak biriktiği görülmüştür ve 2 evreli zemin tespit edilmiştir. Bunlardan
üstteki, çok az kısmı korunagelen tuğla döşeme bir
zemindir; alttaki ise kireç harçlı bir tabaka halindedir
ve aralarında yaklaşık 30 cm.’lik bir seviye farkı
bulunmaktadır.
Excavations were carried out at fountain in Kızılkule
located in Lot 2, while further excavations were conducted in unidentified buildings located in Lots 3 and 4
of Insula 288. All were conducted within the first degree
archaeological, historical and urban protection area of
Alanya Citadel. Work began on October 19th and continued through December 1st, 2009 (Fig. 1).
Two buildings, a fountain and its surroundings (Insula
288 Lot 1) are all located just next to the south of
Kızılkule which lies on the east of Alanya peninsula
(Fig. 2).
1. Unidentified Building
The first building is almost square (21.20x16.00 m.) and
comprises two adjoining rooms roofed over with vaults
of rubble and mortar (Fig. 3).
Inside, there are two arches that originally connected the
two rooms but were later blocked. The entrances to the
rooms are on the east side. Room nr. 4 has two window
openings on top, possibly for lighting and air ventilation,
while room nr. 3 has only one. The room, south of the
unidentified building (room nr. 4 in the protection plan)
measures 10.60x8.00 m. and has a natural rock mass in
its southwest. This natural rock formation was partially
used as a wall. Excavations showed the interior was filled
with rubble of varying depth, ranging from 0.20 m. to
1.5 m. The floor was seen to be two-levelled with a difference of 0.30 m. between them. The upper floor is a
poorly preserved brick floor, while the bottom one is of
a lime mortared layer.
In the course of the work, fragments of ceramics, metal
and glass were uncovered, including baked clay pipe,
vessel fragments datable to the 19th century.
170
DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI
OTHER REPORTS
Res. 1 Kızılkule Tophane ekseni projesi
Fig. 1 The project of the Kızılkule – Tophane Axis
Res. 2 Kazı alanı 288 Ada 1-2-3-4 parseller hava fotoğrafı
Fig. 2 Aerial view excavation area (Insula 288 Lots 1-2-3-4)
Çalışmalar sırasında seramik, metal ve cam parçaları ele
geçmiştir. Bunlar arasında 19. yy.’a tarihlenebilecek pişmiş toprak lüle ve parçaları, kap parçaları sayılabilir.
Unidentified building nr. 3 measures 10.60x8.00 m. A
layer of fill, 0.35-0.40 m. thick, was removed, exposing
the floor. The flooring here has grooves formed by holes
for wooden beams and is similar to the pool flooring in
front of the baths, still under excavation (Insula 291
Lot 1.) It is thought that wooden flooring might have
been preferred due to its proximity to the sea and the
humid climate.
3 no.’lu tanımsız yapı ise 10.60x8 m. ölçülerinde olup
35-40 cm.’lik bir kazı ile zemine ulaşılmıştır. Buradaki
zemin döşemesi, bu alana yakın olan ve halen çalışmaları yürütülen hamam (291 ada 1 parsel) önündeki
havuzların zemini ile aynı özellikte olup, ahşap hatıl
yuvalarının boşluklarından oluşmuş oluklu zemin şeklindedir. Alanın denize olan yakınlığı ve nemli iklim şartları nedeniyle ahşap bir zemin döşemenin tercih edildiği
düşünülmektedir.
Zemindeki ahşap hatıl aralığı yaklaşık 25 cm.’dir. Ancak
hatıllar çürüdüğünden yerleri boşluk halinde görülebilmektedir. Bu mekândaki kazı sırasında ahşap hatıllara ait
bol miktarda çivi ve metal parçaları ile seramik ve cam
parçaları ele geçirilmiştir. Genellikle 20. yy.’a ait oldukları söylenebilir.
2. Girene Çeşmesi ve Çevresi (Res. 4)
Tanımsız yapının hemen kuzey kenarına bitişik, Girene
adıyla bilinen çeşme ve çevresinde de kazı çalışmaları
gerçekleştirilmiştir. Çeşme, Tophane Mahallesi’ne Meyit
Kapısı’ndan geçerek ulaşan yolun kot farkı nedeniyle
altında kalmaktadır.
Çeşme üzerinde yer alan mermer bir kitâbe ile ilgili olarak Prof. Dr. A. Yardım “Çeşmenin kitâbelik yerine bir
kitâbe kırığı yerleştirilmiştir. Kitâbenin başı, sonu, sağı ve
solu kırıktır. Bir başka yerden getirildiği aşikârdır. Mevcut
kitâbenin ebadı 70x45 cm.’dir. İki satır halindedir. Satır
arasında cedvel çizgisi vardır. Sülüs hattıyla yazılmıştır”
demektedir (Bk.: A. Yardım, Alanya Kitâbeleri, 2002).
Bu kitâbe, İ. H. Konyalı ve S. Lloyd tarafından da yayınlanmıştır.
The width of wooden beams in the floor averages 0.25
m. but, as the beams have rotted away, only exposed
areas are visible. Numerous nails and metal pieces
belonging to the wooden flooring, along with ceramic
and glass pieces were uncovered. Generally the finds
date to the 20th century.
2. Girene Fountain and Surrounding Area (Fig. 4)
Excavations were carried out at the fountain, known as
Girene Fountain, and environs adjoining the unidentified
building to the north. The fountain stands below the
present street level as one comes into Tophane Mahallesi
from Meyit Kapısı.
Prof. Dr. A. Yardım states the inscription panel on the
fountain, badly damaged on four sides and with the
beginning and ending of the text missing, clearly was
brought from elsewhere, and placed on the fountain at a
later date. This plaque measures 70x45 cm. The inscription in sülüs (thuluth) script is rendered in two lines
separated by another line (A. Yardım, Alanya Kitâbeleri,
2002).
This inscription published by İ. H. Konyalı and S. Lloyd
as follows:
1. … Sultan al-‘azam sha…
2. … Sultan al-haq kishwar-kusha…
171
DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI
OTHER REPORTS
Res. 3 Kazı alanı
Fig. 3 Excavation area
Res. 4 Girene Çeşmesi ve çeşme üzerindeki mermer kitâbe
Fig. 4 Girene Fountain and the marble inscription panel on it
1- …Sultân’ül-a’zam şâ…
However, this fountain had been altered by plastering it
over with concrete mortar long ago. In the first half of
1940s, local residents said there had been another
inscription on it. The concrete mortar was not removed
in order to prevent any misapplications and it was
decided to implement recommended intervention methods at a later date.
2- …Sultân’ül-hak kişver-küşâ…
Ancak bu çeşme, uzun yıllar önce yapılmış bir onarım
çalışması sonucunda çimento harçla sıvanarak farklılaştırılmıştır. Üzerinde 1940-45’li yıllarda başka kitâbelerin
de yer aldığı mahalle sakinleri tarafınca ifade edilmektedir. Ancak çalışmalar sırasında yanlış bir uygulamaya
meydan vermemek için çeşme üzerindeki çimento harç
temizlenmemiş, uygulama projesinde müdahale biçimleri belli olduktan sonra uygulamaya geçilmesinde fayda
görülmüştür.
1 no.’lu alan üçgen şeklinde küçük bir alandır. Buradaki
kazılar sonucunda Tophane Mahallesi’ne çıkan yaya
yolundan çeşmeye doğru inen 7 basamaklı bir merdiven
ile bir yapıya ait güney ve doğu duvarları kısmen korunmuş bir yapı açığa çıkartılmıştır. Bu mekânın duvarlarının, aralarında hatıl boşlukları bulunan moloz taş ve
üzeri sıva ile yapıldığı tespit edilmiştir. Zemin, tanımsız
yapının kuzey mekânında olduğu gibi oluklu harç şeklindedir. Üzerindeki yoğun yanık tabakası yapının bir
yangın geçirdiğini göstermektedir
Çeşmeden kuzeydoğuya ve alta doğru uzanan pişmiş
toprak bir künk sırası tespit edilmiştir. Künklerin, güney
batıda olduğu söylenen su kaynağı ile hamam arasında
bir bağlantı olabileceği düşünülmektedir. Ancak hamama nasıl ulaştığı tespit edilememiştir.
Area number one is small and triangular in shape.
Excavations brought to light a stairway of seven steps
leading down to the fountain from a pedestrian way. The
steps ascended to Tophane Mahallesi and to another
building whose south and east walls were partially preserved. The walls were built with plastered-over rubble
stones with relieving beams. The floor is grooved in mortar like that of the north room of the unidentified building. An extensive burnt layer on its top attests to a fire.
A line of terracotta piping was found extending northeast
and underneath from the fountain. Possibly, this piping
connected the baths with the water source, thought to
be in the southwest. Its route to the baths has not been
identified.
Excavations in this area brought to light numerous terracotta pipe fragments, ceramics and metal objects. One
Ottoman bronze coin (dated AH. 1255) was found
(Fig. 5). Wall plaster was strengthened in all areas excavated this year, including those that had been exposed to
the elements through ages.
Excavation was conducted also in the bottom of the fortification, at the upper level of the road leading to
Tophane Mahallesi. Since it displayed an apparent unity
with the area below, it was sought to clarify the layout
172
DİĞER ÇALIŞMA RAPORLARI
OTHER REPORTS
Bu alandaki çalışmalarda bol miktarda pişmiş toprak lüle
ve lüle parçaları, seramik ve metal parçalar ile bir adet
bronz Osmanlı sikkesi (H. 1255) bulunmuştur (Res. 5).
Çalışılan tüm alanda gerek yeni açılan gerekse yıllardır
açıkta bulunan duvar sıvalarında aşınma ve dökülmelerin önlenmesi amacıyla sağlamlaştırma çalışmaları da
yapılmıştır.
Tophane Mahallesi’ne ulaşımı sağlayan yolun üst kotunda sur dibindeki alanın alttaki alanlar ile bir bütünlük
sağladığı anlaşıldığından buradaki verileri ortaya koymak ve duvarlara zarar veren ağaç köklerinin temizlenmesi amacıyla da çalışılmış, bir işlik ve bitişik bir
mekânın varlığı tespit edilmiştir. İşlik kare planlı olup,
Kızılkule’den Tophane’ye giden sur duvarına bitişiktir.
Güney, batı ve kuzey duvarları kısmen korunmuştur. Batı
duvarı ise tespit edilememiştir. Güney ve batı duvarları
doğal kaya üzerine oturtulmuştur ve önünde de yaklaşık
60 cm. yükseklikte kayadan bir platform bulunmaktadır.
Batı yönündeki platformda 2, kuzey platformda 3 adet,
önünde pişmiş topraktan yapılmış akıtacak bulunan sığ
tekneler tespit edilmiştir. Gerek bu bulgular ve gerekse
yerel halktan alınan bilgiler bağlamında alanda bir
“Şırahane” (üzüm ezme) veya “Şırahmana” (pekmez
kaynatma) işliğinin bulunduğu söylenebilir. Az sayıda
ele geçen buluntular ise 19.-20. yy.’lara ait seramik parçalarıdır.
Şırahaneye bitişik olan mekânın sadece güney ve batı
duvarı kısmen korunmuştur. Duvarlar araları ahşap hatıllı moloz taş örgülü kireç harç sıvalıdır. Ahşap hatıllar
çürümüş boşlukları kalmış, sıvalar ise büyük çapta
dökülmüştür. Burada zemininde de ahşap döşeme olduğu kalan izlerden anlaşılmaktadır.
Gerek mimari gerek küçük buluntuların değerlendirilmesi sonucunda alanın 18. yy. ile 20. yy.’ın başlarında
kullanıldığı, günümüzde farklı kullanımlar nedeniyle
özgün görüntünün bütünüyle değişmiş olduğu anla­
şılmaktadır.
Res. 5 Kazı alanlarında bulunan lüle ve lüle parçaları
Fig. 5 Pipes and fragments uncovered in the excavation area
and clear vegetation that was causing damage. A workarea and an adjoining room were identified. The workarea was square in shape and adjoined the fortification
extending between Kızılkule and Tophane. Its south,
west and north walls are partly preserved while the west
wall could not be found. The south and west walls rest
on natural bedrock. A platform of natural rock, rising
0.6 m., extends there. There are shallow basins with a
terracotta spout in the rock platform – two on the west
side and three on the north side. These finds, supported
by accounts of locals, indicate the presence of a workshop for pressing grapes, for grape juice (şırahane) and
for boiling molasses (şırahmana). The few small finds
were mainly potshards of the 19th-20th centuries.
The room adjoining the şırahane has survived only partially in its south and west walls, which were built with
wooden relieving beams and rubble stones plastered
over with lime mortar. As the beams have rotted away,
their slots are hollow and the plaster have fallen to a
great extent. Traces indicate a wooden floor.
Both architecture and small finds show that this area was
in use from the 18th to the early 20th century and lost its
original appearance due to alterations and different uses
at present.
173