Göster/Aç

AYLIK KİTAP VE
ELEŞTİRİ DERGİSİ
TEMMUZ-AĞUSTOS
1999 SAYI 21
ISSN 1301-5307
800.000 TL,
(KDV DAHİL)
Postmodern Brecht
Fırat Güllü
Müslümanların
Avrupa'yı Keşfi
Dick Davis
Niteliksiz Adam
Ahmet Sarı
Türkiye
Cumhuriyetinde
Yahudiler
Marc David Baer
Walter Benjamin
Ali Galip Yener
Sürgün
hatıraları
Behçet Çelik
İhap Hulusi
Sevengül Sönmez
E. Oğuz Fırat
Tansu Açık
UĞUR ALKAPAR • ÖMER ASAN • EFNAN ATMACA • RIFAT N. BALİ
• SALİH BOLAT • YAŞAR ÇABUKLU • TUFAN ERBARIŞTIRAN • YALÇIN
ERGÜNDOĞAN • KEMAL İNAL • LEYLA İPEKÇİ • ÖZER KÜPELİ
• FEZA KÜRKÇÜOĞLU • REMZİ MATUR • FAZLI NECİB • DİLEK OKTAY
• MUSTAFA ŞERİF ONARAN • TANSEIİ POLİKAR • AYTEN SÖNMEZ
. ELİF TORUN • A AHMET UHRİ • BERNA ÜLNER • YILMAZ VAROL • ASU
YAKIN • MACİTYEDİSU
virgül
AYLIK KtTAP VE
ELEŞTİRİ DERGİSİ
TWIMU2-AÖUST05 1999
800.000 Tl (KOV OMU)
ISSN 1301-5307
2
Marc David Baer
Avner Levi Türkiye Cumhuriyetinde
6
Rıfat N. Bali
Bir kitabın serüveni
8
Dick Davis
Gotik mekânlar üzerine
14
Remzi Matur
Voltaire Zadig
16
Dilek Oktay
Sapık arzular; günahlar ve yalnız canavarlar
değişen düzene karşı
19
Med-Cezir
Yabana vücutlar; Yalan söyleyecek kimse
kalmazsa!..; Kuşbazlar; Mimesis'in yeni sayısı;
Sorumlu Yazı Işlçri Müdürü
Osmanlı İmparatorluğunda
MUSTAFA ARSLANTUNAll
İngilizler;
Geniş Açıh bir dergi...
Editörler
İHSAN BİLGİN, EMİNE BORA,
ALİ ÇAKMAK, NURDAN GÜRBİLEK, VICTORIA R.
HOLBROOK, FATİH ÖZGÜVEN, BÜLENT SOMAY
23
Aslı Yakın
Bu metni yorumlasak da mı okusak...
25
Ahmet San
Robert Musil Niteliksiz Adam
29
Ali Calip Yener
Oğuz Demiralp Tanrı Bakışlı Çocuk
32
Yılmaz Varol
Nurdan Gürbilek Ev Ödevi
34
Fırat Güllü
Elizabeth Wright Post-modern Brecht
Walter Benjamin Tek Yön
Sahibi
PUSULA YAYINCILIK VE İLETİŞİM LTD.
Reklam-Abone
BÜNYAMİN GÜNEŞ
Yazı İşleri-Düzelti
EFNAN ATMACA, CAN BELGE,
ZEYNEP DOĞUKAN, AYŞE OZİL
Arşiv
38
Kemal Ina!
Barry Sanders Öküzün A'sı
40
Salih Bolat
Yazılı kültür çöküyor mu?
44
Yaşar Çabuklu
Paul Vlrilio Hız ve Politika
46
Berna Ölner
İhsan Oktay Anar Efrâsiyâb'm Hikâyeleri
49
Behçet Çelik
Refii Cevat Ülunay Menfâlar/Menfîler, Sürgün
Hatıraları
FEZA KÜRKÇÜOĞLU
Refik Halit Karay Bir Ömür Boyunca
Kapak resmi
8. Brecht {Korrrad Kessler)
Ziraat Bankası için afiş (Ihap Hulusi)
Ertuğrul Oğuz Fırat
Walter Benjamin'm pasaportu
«
Refik Hafit Karay Gurbet Hikâyeleri
52
Leyla İpekçi
Bileşim (212) 227 25 65
»
Dağıtım. Siryay A.Ş.
•
54
Sevengül Sönmez
Ender Merter Müsellesten Üçgene
M. Şerif Onaran
Emin Karaca Nâzım Hikmetin Aşkları
62
Ömer Asan
Ertuğrul Oğuz Fırat diye biri...
Hristos Samuilidis Geleneksel Pontos
Halk Tiyatrosu
65
Tufan Erbanştıran
Christian Jacq Ramses
67
A. Ahmet Uhri
Altan Çilinglroğlu Urartu Krallığı, Tarihi
Virgül'de kullanılan yazı ve görsel malzemeler.;
kullanılabilir.
John Forrester Hakikat Oyunları
56
5 9 Tansu Açık
Film Çıkışı - Renk Ayrımı - Baskı
ancak kaynak gösterilerek
Bernard lewis Müslümanların Avrupa'yı Keşfi
1 0 Tanseli Pollkar
Çene! Yayın Yönetmeni
ORHAN KOÇAK
Yahudiler
ve Sanab
68
Feza Kürkçüoğiu
Benito Mussolini Oğlumla Konuşuyorum
69
Fazlı Necib
Halid Ziya Uşaklıgil Mai ve Siyah
abonelik, kişiler için 80, kurumlar için 160 ABD dolandır.
70
Sahaf
KKTC, 13.000.000 TL.dir. Abone olmak için, bu tutann
72
Bize Gelen Kitaplar
Yurt içi yıllık abone ücreti, 10.000.000 TL,dir. Yurt dışı
Pusula Yayıncılığa ait, 105 11 08 no'lu posta çeki
Anadolu'da Devrim Günleri, II. Meşrutiyetin
İlanı; Hayabm Harbiden Roman; Osmanlı
hesabına yatmlıp daha sonra çekin, Pusula Yayıncılığa
Devletinde Kardeş Katli; Türk ve Dünya
ulaştınfmasî gerekmektedir.
Edebiyatı Yazarlar Sözlüğü; Kayseri Cezaevi
Yapı Kredi Bankası Parmakkapı Şubesi 1100443-1
Günlüğü; Reklam ve Halkla İlişkilerde Hedef
Pusula Yayıncılık ve İletişim Ltd. Şti,
Kitle; Silahlı Peri; Saray Havuzundaki Kadrolu
Büyükparmakkapı Sk. 1/2
Melekler; Esirgeyen Gökyüzü/Çölde Çay;
80060 Beyoğlu / İstanbul
Tel.: 0.212. 252 42 80 pbx
Fax: 0.212. 293 15 44
Romantik Salgın
79
Yeni Çıkan Kitapiar
e-posta: [email protected]
VİRGÜL
1
TEMMUZ '99
BİZE GELEN KİTAPLAR
uruluşunun 700. yılını kutladığımız Osmanlı Devleti, bazı kurum ve uygulamalarıyla günümüzde hâlâ tartışmalara konu olmaktadır. Bu tartışma konulan arasında en
başta gelen ve en hassas olanlarından biri de
"kardeş katlı" veya "siyaseten katPdir.
K
Sadece Osmanlılara münhasır olmayıp
İran'da, Romalılar'da, Bizanskiar'da, Ortaçağ Arap devletlerinde ve bazı eski Türk devlederinde rasdanılan kardeş kadi olayını, Osmanlı padişahlarından II. Mehmed, ülkeyi
KARDEŞ KATLİ ÜZERİNE!
lerim Kadedilmeleri' şeklinde toplanmıştır.
Beşinci bölüm ise "Kardeş Katlinden
Mehmet Akman
Sonrası" adını taşımaktadır.
Osmanlı Devletinde Kardeş Katli
Kardeş kadi meselesini tarihsel boyut içeEren Yayınlan, 1997, 208 s.
risinde sebep-sonuç ilişkisi kurarak incelemiş olması yanında bizce kitabın en önemli
Mehmet Akman ın Osmanlı Devletinde Kar- yerini dördüncü bölüm, yani olayın hukukî
deş Katli adlı kitabıdır. Daha önce yazan ta- boyutunun incelendiği kısım teşkil etmekterafından doktora tezi olarak hazırlanan eser dir. Burada Osmanlı tarihinde rastlatılan
arşiv vesikaları, Osmanlı tarihleri, basılmış ki- tüm kardeş katileri şer'i ve örfî hukuk boyutap ve makaleleri içeren geniş bir bibliyograf- tunda incelenmiş,, ömeklendiriimiştir,
yaya sahiptir. Giriş ve beş bölümü müteakip
Sonuç olarak bu eser kardeş katli meseleSonuç, Ekler, Bibliyografya ve Dizin bulun- sini tüm boyutlarıyla ele alan ayrıntılı bir çamaktadır.
lışma olup, yazarın popülist ifadeler kullanGiriş kısmında, Konunun Takdimi ve Sınırlandırılması, Yöntem ve Kaynaklar ve
Kardeş Katlinin Tarihsel Boyutu üzerinde
durulmuş ve söz konusu çalışmanın amacı,
varlığını altı yüz sene devam ettiren bir devletin "... bu süre içinde yaşanan hanedan içi
kad vak'alarının tespiti, bunların hangi olayların sebep ve sonucuna göre meydana geldiği ve özellikle hangi hukukî gerekçeye dayandırıldığının tartışılması ve belirlenmesidir" şeklinde açıklanmıştır.
Eserin bölümlerine gelince: Birinci bölüm
"Eski Türk Devletlerinde Siyasi Hâkimiyet
Anlayışı ve Kardeş Katli" başlığını taşımakta
ve 'Eski Türk Devletlerinde Siyasi Hâkimiyet
Anlayışı ve Kut Kavramı', 'Eski Türk Devletlerinde Saltanat Veraset Usülü', 'Eski Türk
Zamanında sıkı bir yönetim kurmakla bilinen,
Devletlerinde Kasdanılan Kardeş Katli Vakakardeşleri şehzade Kasım ve Beyazıt'/
larına
Bir Bakış' şeklinde üç alt başlıktan
öldürten padişah IV. Murat.
oluşmaktadır.
hanedanın ortak malı sayan geleneksel anlayış yerine Türk, Iran, islâm ve Roma ananelerini kendinde birleştirmek ve mudak hâkimiyetin padişaha ait olması ilkesini kabul etmekle beraber padişahın erkek kardeşlerini
ve bunların çocuklarını "nizam-ı âlem için"
katledebileceği ilkesini de ilk defa kanunlaştırmak suretiyle kardeş kadi olayına ilk defa
meşruiyet kazandıran kişi olmuştur.
İkinci bölüm "Osmanlı Devletinde Kardeş Katli Uygulamaları" olup 'Osmanlı Devletindeki Kardeş Kadi Uygulamalarına Genel
Bir Bakış', 'Osmanlı Devletinde Görülen
Kardeş Katli Uygulamaları' adında iki alt
başlığı bulunmaktadır.
Üçüncü bölüm "Kardeş Kadi Uygulamasını Doğuran Sebepler" kısmında ise beş alt
başlık halinde CÜlüş Sistemi ve Bunun Doğurduğu Sonuçlar', 'Fetret Devrinin Yaşanmış Olması', 'Dış Tesirler ve Şehzade Rehni
Meselesi', 'Sağ Bırakılan Şehzadelerin İsyan
Etmiş Olmalan', Türk Hâkimiyet Anlayışının Osmanldarda Değişime Uğraması', 'Gaza Devleti Anlayışının Mevcudiyeti') meseleyi ortaya çıkaran sebepler incelenmiştir.
Bu konu üzerinde şimdiye kadar çeşidi yazarlarca değişik görüşlerde eserler yayımlanmışnr. Çetin Altan, İsmail Metin gibi kimi yazarlar dramatik ifadelerle bu olayı vahşet olarak yorumlamış, Halil İnalcık, Fuat Köprülü,
Ahmet Mumcu ve Abdülkadir özcan gibi kimi yazarlar da konunun bilimsel boyutunu
ele alarak olayın hukukî temelleri üzerinde
Dördüncü bölüm olan "Kardeş Katli Uydurmuşlardır.
gulamasının Hukukî Tahlili" kısmı ise üç alt
Bu derece ilgi çeken kardeş kadi hususun- başlıkta 'Genel Olarak', 'isyan Eden Şehzadeda en son yayımlanan eserlerden biri de lerin Kadedilmeleri', 'İsyan Etmeyen ŞehzadeVİRGÜL 7 3
TEMMUZ 99
maktan kaçınması, kaynaklan yerinde kullanımı ve olaylara tarafsız bakışı meselenin
gerçekçi şekilde ortaya konmasına imkân
vermiştir.
ÖZER KÜPELİ
YAZARLAR SÖZLÜĞÜ
Öner Ciravoğlu
Türk ve Dünya Edebiyatı
Yazarlar Sözlüğü
Özyürek Yayınevi, 1999. 398 s.
ehçet Necatigü'in hazırladığı Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü ve Edebiyatımızda Eserler Sözlüğü yıllarca edebiyada
ilgilenen okurların başvurabileceği ender
çalışmalar olarak kaldılar. Daha çok edebiyata ortalamanın üzerinde bir ilgi duyan
okurlann başvurduğu detaylı bilgilerle bezeli bu çalışmaların yeni basımları da bazı
güncelleştirmeler yapılarak yayımlanıyor.
B
Ancak edebiyada yeni yeni ilgilenmeye
başlayan okurların ve Türkçe ve Edebiyat
dersleri alan öğrencilerin ilk elde yararlanabileceği, fazla detayla sıkıcılaştırılmamış
başvuru kitaplarının eksikliği hâlâ kendini
hissettiriyor. Ciravoğlu'nun hazırladığı kitap bu özellikleri taşıyan bir çalışma olarak dikkat çekiyor ve Türkçe ve Edebiyat
derslerinde işlenen metinlerin yazarları üstüne biyografik bilgiler vermeyi amaçlıyor,
ayrıca yazarların önemli eserleri de sıralanıyor. Türk ve dünya edebiyatının önemli
yazarlan hakkında en temel bilgileri vert»ey» amaçlayan kitapta Ciravoğlu, okura
daha ayrıntılı okumalar yapabilmesi için
çeşitli kaynak kitaplar da öneriyor. Yazarların fotoğraflarına ya da illüstrasyonlarına
yer verilmesi de kitabı çekici kılan bir başka özellik.