gıda kaynaklı enfeksiyonların küresel ve ulusal boyutu

GIDA KAYNAKLI ENFEKSİYONLARIN
KÜRESEL VE ULUSAL BOYUTU
Dr. Ahmet KOLUMAN
Veteriner Hekim
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
Ulusal Gıda Referans Laboratuvarı
Mikrobiyoloji Bölümü
2011- Antalya
Özet
•
•
•
•
•
•
Mevcut durum: 21. yüzyıl
Kavram olarak gıda mikrobiyolojisi
Gıda kaynaklı güncel salgınlar
Gıda kontrolü: Küresel perspektif
Surveyans
Sonuç
Mevcut durum: 21. yüzyıl
Dünya Nüfus Değişimi
Nüfus (x milyar)
6,5
6
5,5
5
4,5
4
3,5
3
2,5
2
1,5
1
0,5
0
1000 1250 1650 1700 1750 1800 1850 1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980 1990 2000
Yıllar
Küresel Değişim (100 yıl içinde)
Kriter
1955
2055
Nüfus
2.8 milyar
8.5 milyar
Ortalama Ömür
58 yıl
75 yıl
Ölüm
522 milyon kişi
163 milyon kişi
Ölüm sebepleri
Parazitler 17.3 milyon
1.8 milyon
Dolaşım sistemi 15.3 milyon
5.7 milyon
Kanser 6.2 milyon
35.1 milyon
Doğum sonrası 3.6 milyon.
3.5 milyon
Solunum sistemi 2.9 milyon
0.9 milyon
AIDS -
15.9 milyon
Antibiyotik dirençli bakteriler -
18.4 milyon
savaş, açlık ve diğer sebebler 476.7 milyon
http://www.who.int/whr/1998/media_centre/50facts/en/
http://www.who.int/whr/1998/en/whr98_ch4.pdf
81.7 milyon
Küresel yokluk
Küresel Açlık
http://www.who.int/foodsafety/publications/newsletter/29/en/index.html
Küresel Isınma: Suya erişim
Beslenme alışkanlıklarında değişim
Düşük gelirli- Karbonhidrat ağırlıklı
Küresel gıda dolaşımı
Küresel gıda üretim kaynaklarının kalitesi
Tüketim alışkanlıkları değişmekte
Çalışan nüfus değişimi
Gıda üretiminde arz talep dengesi
• TALEP
–
–
–
–
Daha fazla
Daha organik
Daha ucuz
Daha güvenilir
• ARZ
–
–
–
–
Daha hızlı
Daha kaliteli
Daha entegre
Daha kontrollü
Spekülatif Piyasa
BSE
AI
Kavram olarak gıda mikrobiyolojisi
•
•
•
•
•
•
•
•
Çiftlikten sofraya her aşamada bulaşma olabilir
Bulaşma heterojendir (n=5)
Bulaşma düşük seviyelerdedir
Tespit yöntemleri ne olursa olsun klasik yöntemlerle
doğrulanmalıdır
Background mikroflora patojenleri gölgeyebilir
Paraleller analiz
Akreditasyon zorunlu
Yöntem birlikteliği zorunlu
AB 12 Ocak 2000’de Beyaz Doküman (White Paper)
yayımlamıştır
Gıda izlenebilirliği: gıda zincirinin tarladan sofraya dek izlenmesi
ve denetlenmesi (1 Ocak 2005’de yasal nitelik kazandı)
Güvenli olmayan gıda ürünleri pazara sunulmamalıdır.
Bir gıda ürününün güvenli olup olmadığının belirlenmesinde, ürünün normal kullanım
koşulları, tüketiciye aktarılan bilgiler, ürünün kullanımı ile ortaya çıkacak kısa ve uzun vadedeki
etkiler ve toksik etkileri göz önünde bulundurulur.
Gıda üretim zincirinin her aşamasında faaliyet gösteren operatörler ürünün Gıda Yasası ile
belirlenmiş olan koşulları sağlaması ile yükümlüdür.
Gıda ürünlerinde kullanılan tüm maddeler, üretim, işleme ve dağıtım zincirlerinin her
aşamasında izlenebilmelidir.
Ürünün güvenli olmadığının belirlenmesi durumunda malın dahil olduğu tüm parti Gıda
Yasası’nca uygunsuz sayılır.
Öne çıkan patojenler için bağımsız regülasyonlar yayınlanmıştır
Gıda kaynaklı güncel salgınlar
Epidemiyolojik veri piramidi
Lab.
Doğrul
Olgular
Şüpheli olgular
Fark edilmeyen olgular
Kayıt
Edilen
Olgular
Hastane bakımı
ve
Örnekleme
yapılmayan olgular
Tıbbi bakım
uygulanmayan olgular
Salmonella – Çam Fıstığı
Birleşik Devletler
Ekim 2011
Toplam 42 kişi
Arizona (1), Maryland (1),
New Jersey (2), New York
(26), Pennsylvania (8) ve
Virginia (4)
• Türkiye’den gönderilen
ürünler şeklinde açıklama
• Salgın kaynağı Yunanistan
• Wegmans 5.000 ton geri
çağırdı
•
•
•
•
Salmonella - Yumurta
•
•
•
•
•
Birleşik devletler
Mayıs-Haziran 2010
2000 hasta
Wright Country Egg firması
500 milyon yumurta iadesi
istendi
AB Durum: Surveyans
21/24 Ülke
51.000 örnek
AB’de üretici firmaların %31.8’i pozitif
Prevalans %0-64 arasında değişmekte
AB Durum: Kanuni boyut
-Regulation (EC) 2160/2003 of the European Parliament and of the Council
of 17 November 2003 on the control of salmonella and other specified food-borne
zoonotic agents
The Member States are responsible for designating national reference laboratories for the analysis and testing of zoonoses.
They must apply quality assurance systems conforming to the requirements of the current EN/ISO standard by 12
December 2005 at the latest. They must, in addition, collaborate with Community reference laboratories.
-Directive 2003/99/EC of the European Parliament and of the Council of 17
November 2003 on the monitoring of zoonoses and zoonotic agents, amending
Council Decision 90/424/EEC and repealing Council Directive 92/117/EEC
-Regulatıon (EC) No 1168/2006 of 31 July 2006 implementing Regulation (EC) No
2160/2003 as regards a Community target for the reduction of the prevalence of
certain salmonella serotypes in laying hens of Gallus gallus and amending
Regulation (EC) No 1003/2005
-Regulatıon (EU) No 517/2011 of 25 May 2011 implementing Regulation (EC) No
2160/2003 of the European Parliament and of the Council as regards a Union
target for the reduction of the prevalence of certain Salmonella serotypes in laying
hens of Gallus gallus and amending Regulation (EC) No 2160/2003 and
Commission Regulation (EU) No 200/2010
AB Durum: Salmonellozis mevsimsel dağılım
The Bundesinstitut für Risikobewertung, Berlin, Germany,
AB Durum: Küresel ısınma ve Salmonella olgularında değişim
Salmonella spp.
Türk Gıda Kodeksi Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği’ne (2010/16) göre Salmonella analizi yapılan
gıdalar
• Süt ve ürünleri
• Yumurta ürünleri (pastörize ve dondurulmuş yumurta, yumurta tozu vb.)
• Et ve ürünleri
• Hazırlanmış et karışımları, et ürünleri, et suyu tabletleri, tozları, kuru formdaki çorbalar,
çeşniler, krem şanti, soslar gibi toz ve tablet formdaki diğer gıda karışımları
• Fırıncılık ürünleri
• Yıkanmış, doğrama ve paketleme işleminden geçmiş, ayrı ayrı veya karıştırılmış
çiğ sebzeler ile dondurulmuş veya kurutulmuş sebzeler
• Baharat
• Taze meyvesuları
• Bebek maması
• Tüketime hazır gıdalar
• Çay, çikolata
• Hazır tatlılar
• Soslar
Türkiye: Gıdalarda Salmonella
•
•
•
•
•
Rutin gıda izleme programı yok
Analiz yöntemleri (resmi analizler)
Yayın yapılan çalışmalarda akreditasyon
Münferit çalışmalar
Değişken veriler
L.monocytogenes- Kavun
•
•
•
•
•
•
Birleşik devletler
Eylül 2011
26 eyalet
123 hasta
1/2a, 1/2b
25 ölüm
– Proseste farklı işlem
– Marul
AB Durum: L. monocytogenes
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
EC 2073-2005 göre L.monocytogenes analizi yapılan gıdalar
Süt ve ürünleri
Et ve ürünleri
Hazırlanmış et karışımları, et ürünleri,
Pizza ve yaş pasta
Yıkanmış, doğrama ve paketleme işleminden geçmiş, ayrı ayrı veya karıştırılmış
çiğ sebzeler ile dondurulmuş veya kurutulmuş sebzeler
Taze meyve suları
Bebek maması
Tüketime hazır gıdalar
Hazır tatlılar, salatalar, mezeler
FERA- Paris, France EU-RL
Listeria monocytogenes
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Türk Gıda Kodeksi Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği’ne (2010/16) göre L.monocytogenes analizi
yapılan gıdalar
Süt ve ürünleri
Et ve ürünleri
Hazırlanmış et karışımları, et ürünleri,
Pizza ve yaş pasta
Yıkanmış, doğrama ve paketleme işleminden geçmiş, ayrı ayrı veya karıştırılmış
çiğ sebzeler ile dondurulmuş veya kurutulmuş sebzeler
Taze meyve suları
Bebek maması
Tüketime hazır gıdalar
Hazır tatlılar, salatalar, mezeler
AB Durum: L. monocytogenes
Mevsimsel dağılım
E.coli O104:H4-Çemenotu Filizi
•
•
•
Almanya
Mayıs-Temmuz 2011
ABD
Mayıs 2011
Fransa
Haziran 2011
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
İspanya Salatalık???
Soya filizi????
Fenugreek sprouts (çemenotu filizi)
İngiltere’de bir firma tohum satışı
Mısır’dan ithal
Italya ISS analiz yöntemi belirledi
Türkiye’de UGRL yetkili
E.coli O104:H4-Çemen otu Salgını
AB Durum: Toksijenik E.coli
• Referans laboratuvar İtalya Istituto Superiori di
Sanita
• Resmi gıda analizi yok
• İzleme ve risk değerlendirme
• VTEC AB Kodeksinde?
Toksijenik Escherichia coli
Toksijenik E.coli
Türk Gıda Kodeksi Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği’ne (2010/16) göre E.coli
O157:H7 analizi yapılan gıdalar
• Peynir
• Çiğ et ve et ürünleri
• Yıkanmış, doğrama ve paketleme işleminden geçmiş, ayrı ayrı veya
karıştırılmış
çiğ sebzeler ile dondurulmuş veya kurutulmuş sebzeler
• Taze meyvesuları
• Meyve şarapları
İzleme yok
Yöntem ISO 16554: E.coli O157 analizi, H7 referans laboratuvarda yapılmalıdır
C.jejuni-Tavuklu salata
•
•
•
•
•
Kanada
2008
Tavuklu salata
84 hasta
38 gün sonra 1
hastada GBS
Moleküler Taklitçilik: C.jejuni ve GBS
• Sinirlerde mevcut
GM1 epitopu ve
C. jejuni
lipopolisakkarit
yapılarında
bulunan ortak
yapılar
AB Durum: Termotolerant Campylobacter spp.
Mevsimsel dağılım
Termotolerant Campylobacter spp.
•
•
•
•
•
•
•
Türk Gıda Kodeksi Mikrobiyolojik Kriterler Ek-2
Gıda izleme yok
Major patojen
Risk analizi
AB gıda kontrolünde resmi analiz değil
Analiz yöntem değişimi (kalitatif-kantitatif)
EU-RL (SVA-İsveç)
Balina eti-C.botulinum
•
•
•
•
•
Batı Alaska
2002
Beluga Balina konservesi
80 hasta
8 ölüm
Bal- C.botulinum
• Hindistan 2001
• Ganesha diriliş bayramı
• 92 çocuk infant botulizm
– Yaş dağılımı 8-19 ay
• 18 çocuk ölümü
Gulab Jamun
C. botulinum
Clostridium botulinum
•
•
•
•
•
Bal ve konserveler
Sporadik
AB Bal ihracatında ilk 3
Bal tebliği aranması zorunlu patojen
TGK Ticari sterilite testi
Hepatitis A Virüs – Yeşil soğan
•
•
•
•
Birleşik devletler
640 hasta
3 ölüm
Kanalizasyon ile sulama
Hepatitis A Virüs – Kuru Domates
• Fransa
• 40 hasta
• Türkiye’den gelen
ürünlerde olduğu
spekülasyonu- İspat
yok
• Türkiye’de analizler
başlatıldı- sadece
UGRL
Hepatitis A Virüs
• EU %5 seropozitif
• TR %95 seropozitif
• Kanalizasyon sulama- dışkı ile
bulaşma
• Yeşillik, deniz ürünleri
Hepatitis A Virus
Gıda kontrolü : Küresel perspektif
Gelişmiş ülkeler: Birleşik Devletler
CDC
Üretim
State Lab.
İşleme
Satış
Food Control Units
State Hospitals
Gelişmiş ülkeler: AB
ECDC
Üretim
EU RL
Sevkiyat
NRL
İşleme
Sevkiyat
Satış
Tüketici
NL
PHL
Epidemiyoloji
Üniteleri
Türkiye’de Gıda Analizleri
•
•
•
•
İthalat ve İhracat izin
İzleme
Denetim
Özel istek
Türkiye’de gıda kontrolü
Üretim
GTHB
İşleme
UGRL
GKL, AGKM, ÖGKL
Satış
Salgınlarda
RSHM
Türkiye’de resmi izleme sonuçları
• GTHB 2010 yılında yayın
• 22.172 gıda örneği, 1.171 örnek (%5.28) TGK MKT
uygun değil
• 309 ekmek 5 adet (% 1.62)
• 660 Beyaz peynir 24
• 284 yöresel peynir 5
• 380 adet Dondurma ve sütlü buz 17
• 377 yoğurt spesifik mikroorganizma 6
• Tavuk, hindi, bıldırcın ve devekuşu %17.98
• Et ve et ürünleri 956 adet 125 uygunsuz
Surveyans
Gelişmiş Ülkeler
Gelişmiş ülkeler: AB
Üretim
Sevkiyat
Bitki Sağlığı İzleme
NL
Hayvan Sağlığı
İzleme
NL
İşleme
Sevkiyat
EU RL
EFSA
Gıda İzleme
NL
ECDC
NRL
EU RL
Epidemiyoloji
Üniteleri
Satış
Tüketici
NRL
Hastalık izleme
NL
NRL
EU RL
Int
Surv
Data
AB Örnek: C.botulinum
•
•
•
•
•
İtalya: Infant botulizm, Gıda botulizmi
Fransa: Gıda botulizmi
İngiltere: Yara botulizmi (Uyuşturucu kullanmadaki değişim)
İskandinav ülkeleri: Gıda botulizmi
İspanya: Infant botulizm, yara botulizmi
Türkiye
http://www.bfr.bund.de/internet/8threport/CRs/tur.pdf
Türkiye’de surveyans
Üretim
İşleme
Satış
Tüketici
Bitki Sağlığı İzleme
NL
Hayvan Sağlığı
İzleme
NL
Gıda İzleme
Gıda Denetim
İthalat ve İhracat
Özel İstek
NL
Risk
Değerlendirme
Hastalık izleme
Hastalık kontrol
NL
Int
Surv
Data
RSHS
Nasıl yapmalı
• Çiftlik
• Gıda
• İnsan
İzleme
Kontrol
Değerlendirme
• Yaygın ve izlenebilir epidemiyolojik
veri
Nasıl yapmalı
• Veri toplarken kullanılan enstrümanlar
• Veri analizinde kullanılan yöntemler
Bir örnek olmalıdır
• RİSK DEĞERLENDİRME
• TGK MKT değişim
• AB uyumlaştırma
Nasıl yapmalı
• Veri aktarımı ve paylaşımı kesintisiz ve
hızlı olmalıdır
Sonuç
1. Gıda enfeksiyonlarının etkisi
2.İleri analizler merkezileştirilmeli
3. Halk Sağlığı konusunda işbirliği
4.Hayvan-Bitki-Gıda-İnsan ağı oluşturulmalı
Her tür sağlık savaşımını, olanaklı olan
derecede hızlı ve geniş bir biçimde izlemek,
başlıca
hedeflerden
olmağa
yaraşır.
M. Kemal ATATÜRK
(3. Dönem 3. Toplanma Yılını Açarken, 1 Kasım 1929, Atatürk’ün Söylev ve
Demeçleri Cilt 1 sf: 37)
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
Ulusal Gıda Referans Laboratuvarı Mikrobiyoloji Bölümü
Dinlediğiniz için teşekkür ederim
[email protected]