BAġKENTGAZ

BAġKENTGAZ
BAġKENTDOĞALGAZ DAĞITIM A.ġ.
BĠNALAR ĠÇĠN
DOĞALGAZ TESĠSATI
TEKNĠK ESASLARI
1
BAġKENT DOĞALGAZ DAĞITIM A.ġ.
KASIM 2009
Tüm yayın hakkı BAġKENTDOĞALGAZ‟ a aittir. Tanıtım için yapılacak
kısa alıntılar dıĢında BAġKENTDOĞALGAZ‟ ın yasal izni olmadan hiçbir
yolla çoğaltılamaz.
2
ĠÇĠNDEKĠLER
1-AMAÇ-KAPSAM-DAYANAK ...………………………………………8
2- TERĠMLER VE TARĠFLER ...………………………………………..8
3. GENEL ESASLAR ...………………………………………………….17
3.1 Malzeme ve Seçimi…………………………………………………….17
3.2 Borular ………………………………………………………….....….17
3.3 Boruların BirleĢtirilmesi ………………………………………………18
3.4 Boru Ekleme Parçaları ………………………..……………………….19
3.5 Ġç Tesisat Boru, Teçhizat, Sayaç ve Cihazların YerleĢtirilmesi
Kuralları …………………………………………………………………..19
A-SAYAÇLARIN YERLEġTĠRĠLME KURALLARI ………………..31
B-CĠHAZLARIN YERLEġTĠRĠLME KURALLARI .……………...37
1. A tipi (Bacasız) cihazlar ……………………………………………...37
2. B tipi (Bacalı) cihazlar ………………………………………………….37
3. B1 tipi (fanlı – bacalı) cihazlar ………………………………………....39
4. Ctipi (Dengebacalı)cihazlar …………………………………………….39
5.YoğuĢmalı cihazlar ……………………………………………………...43
6.BirleĢik (Kaskad) baca sistemi ………………………………………….45
7.Radyant Isıtıcılar ………………………………………………………..46
8.Doğalgazlı Elektrik Jeneratörleri ………………………………………..47
9.Kazanlar-merkezi sistem kazanlar ……………………………………....49
9.1 Genel Bilgi …………………………………………………………….49
9.2 DönüĢüm ……………………………………………………………....49
3
9.3 Kazan dairelerinde ilave tedbirler …………………………………….50
9.4 Havalandırma …………………………………………………………51
9.5 Elektrik tesisatı ………………………………………………………..55
10.Brülör …………………………………………………………………..56
4.KONUTLARDA ve ISI MERKEZLERĠNDE BACALAR ……........64
5.GAZ TESĠSLERĠNĠN ĠġLETMEYE ALINMASI, KONTROLÜ
VE SIZDIRMAZLIK DENEYĠ …………………………………..……..71
6. DOĞALGAZ TESĠSATINDA BORU ÇAPI HESABI ……………..72
7. ÖZEL HUSUSLAR …………………………………...………………84
8.YÜKÜMLÜLÜKLER …………………………………………………88
9. ĠÇ TESĠSATTA NORMAL DIġI DURUMLARDA ALINACAK
TEDBĠRLER …………………………………………………………..…91
4
ÇĠZELGELER LĠSTESĠ
Çizelge 1 - Çelik borularda cidar kalınlıkları ……………………………..17
Çizelge 2- Doğalgaz hattı ile diğer hatlar arasındaki mesafe ……………..23
Çizelge 3 - Boru kelepçe mesafeleri ………………………………………29
Çizelge 4 - Tesisatta kullanılacak sayaç tipleri …………………………...35
Çizelge 5 - C tipi cihazların kabin içine monte edilmesi durumunda
havalandırma deliklerinin en kesit alanları ………………………………..42
Çizelge A – EĢzaman faktörlerine bağlı debi tablosu ………………...…..78
Çizelge B – AkıĢ hızı ve özgül sürtünme direnç kaybı tablosu …………...79
Çizelge C – Boru ekleme parçaları kayıp değerleri ……………………....80
Çizelge D – Yerel basınç kayıpları ………………………………………..81
5
ġEKĠLLER LĠSTESĠ
ġekil 1a - Toprak altı hat ayrıntıları (ÇELĠK BORU) .……………………20
ġekil 1b - Toprak altı hat ayrıntıları (PE BORU) …………………...…….21
ġekil 2 - Kılıf borusu ayrıntıları …………………………………………..22
ġekil 3 - Doğalgaz hattı ile elektrik kabloları arasındaki mesafe …………23
ġekil 4 - Bina Servis Hattı Tipik Çizimleri –
Servis vanası bina dıĢında …………………………………………………24
ġekil 5 - Sıva üstü kanal içi boru kelepçesi …………………………….…26
ġekil 6 - Kazan servis hattından kolon hattının alınması
durumunda (Zorunlu hallerde) ………………………………………….....27
ġekil 7 - Duvar geçiĢ detayı ……………………………………………….28
ġekil 8 - Aspirasyon detayları ………………………………………….…31
ġekil 9a – Sayaç kutu detayı ……………………………………………...32
ġekil 9b - Normal kat yüksekliği olan binalar için sayaç montaj ölçüleri ..33
ġekil 10 - Rotary sayaçlara ait bağlantı detayı ……………………………36
ġekil 11 - Türbinli sayaçlara ait bağlantı detayı …………………………..36
ġekil 12 - C tipi cihazların çatıdan atık gaz boru çıkıĢ ağızlarına
ait örnekler ………………………………………………………………...41
ġekil 13 - C tipi cihazların atık gaz ağızların yerleĢimi …………………..42
ġekil 14 - Kaskad baca sistemi ……………………………………………45
ġekil 15 - Elektrik jeneratör dairesi ……………………………………….48
ġekil 16 - Kompansatörler ve hareketleri …………………………………57
ġekil 17 - QB≥ 1200 kW ve Ani kapatmalı regülâtör kullanılması
durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı ……………………………………..59
6
ġekil 18 - QB< 1200 kW ve ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda
gaz kontrol hattı ayrıntısı ………………………………………………….60
ġekil 19 - QB< 1200 kW ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz
kontrol hattı ayrıntısı ……………………………………………………....61
ġekil 20 - QB≥ 1200 kW ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz
kontrol hattı ayrıntısı ………………………………………………………62
ġekil 21 - Atmosferik brülör gaz kontrol hattı ekipmanları ……………....63
ġekil 22 – Bacalar ……………………………………………………...….64
ġekil 23 - 3 CE Hava-atık gaz baca sistemi ………………………………67
ġekil 24 - YanlıĢ baca bağlantı uygulamaları ……………………………..70
ġekil 25 - Boru çapı hesaplamalarında müsaade edilen toplam basınç
kayıpları …………………………………………………………………...75
ġekil 26 - Körüklü sayaç bağlantı detayı ………………………………….82
ġekil 27 - Rotary sayaç bağlantı detayı ………………………………...…83
7
BĠNALAR ĠÇĠN DOĞALGAZ TESĠSATI TEKNĠK ESASLARI
1-AMAÇ-KAPSAM-DAYANAK
Amaç
Doğalgazın tüketimine yönelik olarak bina veya arsa içine yerleĢtirilecek
her türlü doğalgaz cihazlarının ve ilgili tesisatın, ulusal ve/veya uluslararası
standartlara göre tesis ve kontrol edilmesine iliĢkin usul ve esasların
belirlenmesidir.
Kapsam
Doğalgaz teslim noktasından beslenen ve bina ve/veya arsa içine tesis
edilen;
 doğalgaz cihazlarına,
 bu cihazları besleyen gaz tesisatına,
 yanma sonucu meydana gelen atık gazlara ait duman bacası ve
kanallarına ait proje ve detaylarının düzenlenmesi, yerleĢtirilmesi ile
doğalgaz tesisatı denendikten sonra iĢletmeye alınması, iç tesisatta
meydana gelmesi muhtemel gaz kaçakları durumunda uyulması
gereken kuralları kapsar.
Dayanak
4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunu ve diğer ilgili T.C Enerji Piyasası
Düzenleme Kurumu (EPDK) mevzuatlarına dayanılarak hazırlanmıĢtır.
Özel hüküm
Bu kitapta konu edilen ve kitap kapsamı dıĢında kalan hususlarda, BaĢkent
Doğalgaz Dağıtım A.ġ tarafından kabul edilecek uygulama kuralları
geçerlidir.
2- TERĠMLER VE TARĠFLER
2.1 Doğalgaz
Yerden çıkarılan veya çıkarılabilen gaz halindeki doğal hidrokarbonlar ile
bu gazların piyasaya sunulmak üzere çeĢitli yöntemlerle sıvılaĢtırılmıĢ,
basınçlandırılmıĢ veya fiziksel iĢlemlere tabi tutulmuĢ (SıvılaĢtırılmıĢ Petrol
Gazı (LPG) hariç) diğer hallerini,
2.2 Dağıtım Ģirketi
Belirlenen bir Ģehirde doğalgazın dağıtımı ve mahalli gaz boru hattı Ģebekesi
ile nakli faaliyetlerini yapmaya yetkili kılınan tüzel kiĢiyi,
8
2.3 Doğalgaz dağıtım Ģebekesi
Dağıtım Ģirketinin belirlenmiĢ bölgesinde, iĢlettiği doğalgaz dağıtım
tesislerini ve boru hatlarını,
2.4 Basınç düĢürme ve ölçüm istasyonu
Doğalgazın basıncının düĢürüldüğü, ayarlandığı ve doğalgaz miktarının
ölçüldüğü istasyonu,
2.5 Ġç Tesisat
Basınç düĢürme ve ölçüm istasyonu, servis kutusu veya servis vanası
çıkıĢından itibaren sayaç hariç, müĢteri tarafından yaptırılan ve mülkiyeti
müĢteriye ait olan boru hattı ve teçhizatı ile tüketim cihazları, atık gaz çıkıĢ
borusu, baca ve havalandırma sistemleri gibi tesisatı,
2.6 MüĢteri
Serbest veya serbest olmayan tüketiciyi,
2.7 Serbest olmayan tüketici (abone)
Doğalgazı kendi kullanımı için dağıtım Ģirketlerinden almak zorunda olan
gerçek veya tüzel kiĢiyi,
2.8 Serbest tüketici
Yurt içinde herhangi bir üretim Ģirketi, ithalat Ģirketi, dağıtım Ģirketi veya
toptan satıĢ Ģirketi ile doğalgaz alım-satım sözleĢmesi yapma serbestîsine
sahip gerçek veya tüzel kiĢiyi,
2.9 Sertifika
Doğalgaz faaliyeti yapan tüzel kiĢilerin sistemde yer alacak tesislerinin
tasarımı, yapımı, revizyonu, bakımı, onarımı, kontrolü, müĢavirliği ve
benzeri hizmetlerde bulunacak, dağıtım Ģirketinin belirlenmiĢ bölgesinde
geçerli olan, gerçek ve tüzel kiĢilerin yeterliliğini gösteren belgeyi,
2.10 Sertifika sahibi
Sertifika Yönetmeliğine göre sertifika almıĢ gerçek veya tüzel kiĢiyi,
2.11 Yetkili Mühendis
Gaz tesisat ve dönüĢüm iĢlerinde proje ve/veya uygulama yapan, B.D.D.A.ġ
tarafından istenilen Ģartları yerine getiren mühendisleri, (Makine Müh.)
2.12 Bina bağlantı hattı
Gaz teslim noktası ile ana kapatma vanası veya servis vanası arasındaki
hattı,
2.13 Ana kapatma vanası
Bina bağlantı hattı üzerinde tesis edilen ve gerektiğinde bir veya birden
9
fazla binaya verilen gaz akıĢının tamamının kesilmesini temin etmek amacı
ile kullanılan gaz kapatma tertibatını,
2.14 Servis kutusu
Servis ya da bağlantı hattının bitimine konulan ve içinde servis regülatörü
veya servis regülatör-sayaç seti ve/veya vana bulunan kutuyu,
2.15 ġebeke gaz basıncı
Gaz teslim noktası vanası çıkıĢında ölçülen gaz basıncını,
2.16 Kolon hattı
Ana kapama vanası veya servis vanası ile sayaç bağlantısı arasında
ölçülmemiĢ gazı ileten hat bölümünü,
2.17 Basınç regülatörü
GiriĢ basıncı ve gaz debisinin verilen bir aralıktaki dalgalanmalarından
bağımsız olarak, çıkıĢ basıncını tesbit edilmiĢ sınırlar içinde sabit tutan
tertibatı,
3
2.18 Metreküp (m )
1,01325 bar mutlak basınç ve 15ºC sıcaklıkta bir metre küp hacim kaplayan
doğalgaz miktarını,
2.19 Toplam kapasite
Bir binada bulunan bütün aboneler tarafından eĢ zamanlı kullanım dikkate
alınarak birim zamanda (bir saatte) aynı anda tüketilebileceği kabul edilen
ve bağlantı hattı çapının belirlenmesinde esas alınan toplam(azami) gaz
3
tüketim miktarını (m /h),
2.20 Abone tüketim değeri
Bir abonenin bir saatte tüketebileceği kabul edilen en yüksek gaz tüketim
3
miktarını ( m /h),
2.21 Sayaç
Harcanmak (yakılmak) üzere tüketim mahalline sevk edilen gazın miktarını
ölçen cihazı,
2.22 Sayaç bağlantı hattı
Sayaç giriĢ vanası ile sayaç giriĢi arasında bulunan esnek bağlantı
elemanını,
2.23Tüketim hattı
Sayaçtan en son ayırım hattına kadar olan ana tesisatı,
10
2.24 Ayırım hattı
Tüketim hattı ile cihaz vanası arasındaki hattı,
2.25 Cihaz bağlantı hattı
Cihaz vanası ile cihaz arasındaki esnek bağlantı hattını,
2.26 Gaz besleme hattı
Cihaza gerekli miktardaki gazın taĢınmasını sağlayan hat veya boru
tesisatını,
2.27 Gaz basıncı
2.27.1 Statik gaz basıncı (Pst)
Gazın durgun haldeki basıncını (birimi bar'dır),
2.27.2 Dinamik gaz basıncı (Pd)
Gazın hareket halindeki basıncını (birimi bar'dır),
2.28 Bağlantı basıncı
Hareket hâlindeki gazın, cihazın bağlantı noktasında ölçülen basıncı.
2.29 Tam yanma
Bir yakıtın kimyevi bileĢimine uygun olarak hesaplanmıĢ gerekli miktardaki
yanma havası ile kimyasal tepkimeye girmesi olayını,
2.30 Isıtma
Ġstenen bir mahali, belirlenen bir sıcaklığa getirmek için gerekli ısı
enerjisinin katı, sıvı, gaz, kombine vb. yakıtların yakılması yolu ile üretimi
ve ısıtma sistemlerine (ihtiyaç noktalarına) dağıtımını,
2.31 Gaz tüketim cihazı
Gaz yakan cihazları, (Ocak, fırın, Ģofben, soba, kat kaloriferi, sıcak su
kazanları, elektrik jeneratörü, klima vb.)
2.31.1 A tipi cihazlar
Yanma için gerekli havayı monte edildikleri ortamdan alan, atık gaz tesisatı
olmayan ve yanma ürünlerini bulundukları ortama veren cihazları,
2.31.2 B tipi cihazlar (Bacalı cihazlar)
Yanma için gerekli olan havayı monte edildikleri ortamdan alan, açık yanma
odalı, yanma ürünlerini uygun bir atık gaz tesisatı ve uygun baca vasıtası ile
dıĢ ortama veren cihazları,
2.31.3 B1 tipi cihazlar (Fanlı – bacalı cihazlar)
Yanma için gerekli olan havayı monte edildikleri ortamdan alan, açık yanma
11
odalı, yanma ürünlerini bir vantilatör yardımı ve özel atık gaz elemanları
vasıtası ile doğrudan veya atık gaz bağlantı elemanları ve uygun bir baca
vasıtası ile dıĢ ortama veren, havalandırma ihtiyacı bakımından B tipi
cihazlar ile aynı kategoride mütalaa edilen cihazları,
2.31.4 C tipi (Hermetik ve denge bacalı cihazlar)
Yanma için gerekli olan havayı, monte edildikleri ortamdan bağımsız olarak
özel hava bağlantısı ile dıĢ ortamdan alan, kapalı yanma odalı ve yanma
ürünlerini özel atık gaz elemanları ile dıĢ ortama veren cihazları,
2.31.5 Ocak
Isıtma/piĢirme amaçlı kullanılan açık yanma hücreli mutfak cihazlarını,
2.31.6 Kombi (BirleĢik ısıtma cihazları)
Kullanma ve ısıtma sıcak suyunu, kullandıkları gazın yanma ısısından
yararlanarak elde eden, genellikle “B”,“B1” ve “C” tipi olarak imal edilen,
atmosferik brülörlü, anma ısı gücü 70 kW‟ı geçmeyen cihazları,
2.31.7 YoğuĢmalı cihazlar
Kullanma ve ısıtma sıcak suyunu sağlamak için, kullandıkları gazın yanma
ısısı dıĢında atık gazın içindeki su buharını yoğuĢturarak, buharın yoğuĢma
gizli ısısından da yararlanan genellikle “C” tipi denge bacalı olarak imal
edilen cihazları,
2.31.8 ġofben
Sürekli akıĢ halindeki suyu ısıtan cihazları,
2.31.9 Isı kazanı
Binanın ısıtılmasında kullanılacak sıcak suyu veya buharı üreten, bazı
hallerde de binalarda kullanım amaçlı sıcak suyu temin eden ısı üreticisidir.
Cebri çekiĢli ve atmosferik olarak çelik veya dökme demirden imal edilirler.
Ferdi ısıtma sistemlerindeki kalorifer tesisatı suyunu ısıtan ve aynı zamanda
kullanım amaçlı sıcak suyu temin eden cihazlar da, kat kaloriferi olarak
tanımlanmaktadır.
2.31.10 Kaskad kazan sistemi
Birbirleri ile mekanik ve elektronik olarak haberleĢmeli çalıĢan, ihtiyaca
göre sıralı devreye girerek yakıt tasarrufu sağlayan, kazan yedekleme
sıkıntısının olmadığı kazan sistemlerini,
2.31.11 Boyler
Kazan ile eĢ güdümlü çalıĢan, kullanım amaçlı sıcak suyu temin eden
cihazları,
12
2.31.12 Gaz brülörü
Gaz brülörü, gazı, yanma havası (oksijen) ile belli oranlarda karıĢtıran, ısı
ihtiyacına göre gerekli gaz-hava karıĢımını ve alevin biçim ve büyüklüğünü
ayarlamak sureti ile tam yanmayı sağlayan, bu amaçla otomatik kumanda,
kontrol ayar ateĢleme ve güvenlik tertibatı ile donatılan ve yakma havasını
cebri veya tabii olarak sağlayan elemanları ihtiva eden cihazları,
2.31.13 Radyant ısıtıcı
Ġnsan boyundan daha yükseğe asılarak tesis edilen, askı seviyesinin
altındaki ortamı radyasyon (ıĢıma) ile ısıtacak Ģekilde tasarımlanmıĢ gaz
yakan cihazları,
2.31.14 Sıcak hava üreticisi
Uygun biçim ve boyuttaki ısıtma yüzeyleri vasıtasıyla havayı doğrudan
ısıtan cihazları,
2.32 Isıtma Tesisi
Ġstenen ısıtmayı sağlamak maksadı ile yakıtın yakılmasını sağlayan uygun
biçim ve boyutta ısı üreticisi (ocak, kalorifer kazanı vb.),ısıtılan mahallerin
uygun yerlerine yerleĢtirilmiĢ ısı yayıcıları (radyatör, kanatlı ısıtıcı
vb.),ısıtıcı akıĢkanı (sıcak su, buhar, sıcak hava vb.) ısı yayıcılarına taĢıyan
boru hattı ve ısıtıcı akıĢkanın kontrolü vb. için açma kapatma ve ayar
elemanları (vana, valf vb.), genleĢme deposu, emniyet boruları veya
emniyet sifonu ve/veya ventili, ısı yalıtımı vb.den meydana gelen tesisin
tamamını,
2.33 Merkezi ısıtma sistemi
Bir merkezden elde edilen ısıtma enerjisi ile birden fazla bağımsız bölümün
ısıtılmasını sağlayan sistemi,
2.34 Atık gaz
Yakıtın yakılması sonucu meydana gelen, faydalı ısısından yararlanılması
ve geri kazanılması mümkün olmayan gaz Ģeklindeki artıkları,
2.35 Atık gaz tesisatı
Cihazlarda yanmadan sonra oluĢan atık gazların cihazdan uzaklaĢtırılmasını
sağlayan tesisatı,
2.36 Atık Gaz AkıĢ Sigortası (Davlumbaz)
Atık gaz akıĢ sigortası, cihazın atık gaz bağlantı elemanlarına monte edilen,
bacada meydana gelebilecek kuvvetli çekiĢ, yığılma ve geri tepme
durumlarında, atık gaz tesisatında oluĢacak ters etkileri önleyerek, düzgün
yanmayı ve yanma ürünlerinin güvenli bir Ģekilde tahliyesini sağlayan
bölümü,
13
2.37 Yanma ürünleri emniyet tertibatı
Baca çekiĢinin bozulduğu ve davlumbazdan kabul edilemez miktardaki
yanma ürünleri döküntüsü oluĢtuğu zaman, ana brülöre ve muhtemelen
ateĢleme brülörüne giden gaz beslemesini otomatik olarak kesen tertibatı,
2.38 Atık gaz klapesi
Bacada veya atık gaz kanalında termik veya mekanik olarak çalıĢan bir
klapeyi,
2.39 Atık gaz çıkıĢ ağzı
Bacalı gaz tüketim cihazlarında, atık gaz çıkıĢ borusunun cihaza bağlandığı
ağzı,
2.40 Atık gaz çıkıĢ borusu (Duman kanalı)
Gaz tüketim cihazı ile baca arasındaki irtibatı sağlayan boruyu,
2.41 Etkili baca yüksekliği
Duman kanalının bacaya bağlantı noktası ile bacanın en üst noktası
arasındaki mesafeyi,
(Cihazlar için müstakil bacaların etkili yüksekliği en az 4m olmalıdır.)
2.42 Atık gaz bacası
Gaz tüketim cihazlarında yanma sonucu oluĢan atık gazların atmosfere
atılmasını sağlayan, eğik veya dik konumlu, iyi çekiĢ yapan duman bacasını,
2.43 Baca baĢlığı
Bacanın çekiĢ etkisini düzenleyen ve baca çıkıĢ ucuna yerleĢtirilen Ģapkayı,
2.44 Isı değeri
2.44.1 Üst ısı değeri (H0)
3
Belirli bir sıcaklık derecesinde bulunan 1m gaz, tam yanma için gerekli
asgari hava ile karıĢtırılarak herhangi bir ısı kaybı olmadan yakıldığında ve
yanma ürünleri baĢlangıç derecesine kadar soğutulup karıĢımındaki su
3
buharı yoğunlaĢtırıldığında açığa çıkan ısı miktarını (kcal/m ),
2.44.2 Alt ısı değeri
3
Belirli bir sıcaklık derecesinde bulunan 1 m gaz, belirli oranda hava ile
karıĢtırılarak, herhangi bir ısı kaybı olmadan yakıldığında ve yanma
ürünleri, karıĢımdaki su buharı yoğunlaĢtırılmadan baĢlangıç sıcaklığına
3
kadar soğutulduğunda açığa çıkan ısı miktarını (kcal/m ),
14
2.45 Wobbe Sayısı (W)
Gaz cihazlarının ısıl yükleri bakımından gazların birbirlerinin yerlerine
ikame edebilmeleri hakkındaki katsayıyı,
Üst veya alt ısıl değere bağlı olarak yine üst (Wo, n) ve alt (Wu, n) Wobbe
sayısı ayırt edilmektedir.
Gazın ısıl değeri
Wobbe Sayısı =
( kWh /m3 veya MJ/m3 )
Gazın bağıl yoğunluğu
2.46 II. gaz ailesi
Wobbe sayısı değerlerine göre muhtemelen gruplara ayrılmıĢ, doğalgazın
içinde bulunduğu aileyi,
2.47 Isı gücü
Birim zamanda ısı taĢıyıcıya aktarılan ısı miktarını, (kcal/h veya kWh).
2.48 Anma ısı gücü (Qn)
Ġmalatçı tarafından belirlenen, kazanın sürekli sağladığı gücü, ısı taĢıyıcıya
birim zamanda aktarılan kullanılabilir azami ısı miktarını, (kcal/h veya
kWh).
2.49 Bacalar
2.49.1 Ferdi (Müstakil) Baca
Tek bir birime hizmet vermek üzere inĢa edilmiĢ, binanın herhangi bir
katından çatının üstüne kadar çıkan ve diğer katlarla bağlantısı olmayan
bacayı,
2.49.2 Adi Baca
Birden fazla birime hizmet vermek için inĢa edilmiĢ, her katta cihazların
doğrudan bağlandıkları bacayı,
2.49.3 Ortak Baca (ġönt Baca)
Zeminden çatıya kadar yükselen ana baca ve buna bağlanan her birime ait
branĢmanlardan meydana gelen bacayı,
2.50 Tesisat ġaftı
Bina içinde, doğalgaz ve/veya diğer tesisat hatlarının geçtiği,
havalandırması temin edilmiĢ, binanın her katında bakım, onarım ve kontrol
maksatlı ulaĢılabilen tesisat kanallarını,
15
2.51 Kapalı Alan
Atmosfere açık havalandırılması olmayan alanları,
2.52 Ventilasyon
Doğalgaz cihazının yanma havasını sağlayan menfezi,
2.53 Aspirasyon
Kapalı mekânlarda oluĢacak gaz kaçaklarının atmosfere doğrudan tabii
olarak atılabilecek özel menfezleri,
2.54 Havalandırma
2.54.1 Alt havalandırma
Cihaz için gerekli hava miktarını ve yanma havasını (taze havayı) sağlayan
sistemi,
2.54.2 Üst havalandırma
Cihazın bulunduğu mahalde oluĢan pis havanın atılmasını sağlayan sistemi,
2.54.3 Doğal havalandırma sistemi
Havalandırmanın (alt ve üst) dıĢ atmosfere açık bir bölümden tabii olarak
yapılmasını sağlayan kanal, menfez vb. elemanlardan oluĢan sistemi,
2.54.4 Cebri havalandırma sistemi
Havalandırmanın mekanik sistemlerle, kanallar kullanılarak sağlandığı
sistemi,
2.55 Test Nipeli
Sızdırmazlık testi, bakım ve ayarlar sırasında yapılacak basınç ölçümlerinde
kullanılmak amacı ile doğalgaz boru hattı üzerine konulan elemanı,
2.56 Süpürme "T" si
Kazan gaz besleme hattı vanası ile brülör servis vanası arasındaki boru
hattının ilk çalıĢtırma esnasında havasını, bakım ve onarımlar esnasında gaz
ve havasını tahliye etmek için brülör gaz grubu hattı öncesine veya kolon
hattına konulan "T" elemanını,
2.57 Filtre
Gaz tesisatındaki yabancı maddelerin sayaç, gaz hattı elemanları veya yakıcı
cihazlara geçiĢini engellemek amacı ile ilk ayar elemanından önce
kullanılması gereken elemanı,
2.58 Rakor
Gaz hattının bir kısmını herhangi bir sebepten dolayı sökmek, tamir etmek
vb. iĢler için kullanılan bağlantı elemanını,
16
2.59 Ekonomik çalıĢma ömrü
Sistemin veya ekipmanın tasarım, yapım, test, iĢletme, bakım, onarım, idari
ve çevre ile alakalı faktörlerden kaynaklı maliyetleri açısından
performansının, temel gereklerin yerine getirilmesi için uygun olan bir
seviyede tutulduğu süreyi,
ifade eder.
3. GENEL ESASLAR
3.1 MALZEME VE SEÇĠMĠ
Tüm tesisat bileĢenleri ve yakıcı cihaz seçiminde mevzuatta öngörülen
standartlara, bu standartlarda yoksa TSE tarafından kabul gören diğer
standartlara uyulması zorunludur. Standartlarda değiĢiklik olması halinde;
değiĢiklik getiren standart, uygulanan standardın iptal edilmesi veya
yürürlükten kaldırılması halinde ise yeni standart geçerli olur. Ġç tesisatta,
standart belgesine sahip olmayan malzeme kullanılamaz.
3.2 BORULAR
3.2.1 Yeraltı gaz boruları
Yeraltı (bina dıĢında) gaz boru tesisatında kullanılacak çelik borular, TS
6047 EN 10208, polietilen borular ise TS EN 1555 standardına uygun
olmalıdır. Çelik borularda, boru çapına göre cidar kalınlıkları Çizelge 1‟e
uygun olmalıdır.
Çizelge 1 - Çelik borularda cidar kalınlıkları
Çap (mm)
15
20
25
32
40
50
65
80
100
125
150
200
250
300
400
450
DıĢ Çap (mm)
21,3
26,9
33,7
42,4
48,3
60,3
73,0
88,9
114,3
141,0
168,3
219,1
273,0
323,0
406,0
470,0
17
Cidar Kalınlığı (mm)
2,80
2,90
3,40
3,60
3,70
3,90
5,20
5,50
6,00
6,60
7,10
8,18
9,27
9,50
9,50
9,50
Yeraltı boru hatlarının güzergâh seçiminde; boru hattının mekanik hasar ve
aĢırı gerilime maruz kalmayacağı emniyetli yerlerden geçmesine dikkat
edilmelidir. Borunun aĢırı yüke maruz kalan kısımları kılıf içine alınmalıdır.
3.2.2 Yer üstü gaz boruları
Kullanılacak çelik borular TS 6047 EN 10208 standardına uygun olmalıdır.
Doğalgaz tüketim cihazlarıyla boruların birbiriyle bağlanmasında, TS
10670, TS 10878 standardına uygun esnek borular kullanılmalıdır. Çelik
borularda boru çapına göre cidar kalınlıkları Çizelge 1‟e uygun olmalıdır.
3.3 BORULARIN BĠRLEġTĠRĠLMESĠ
3.3.1. Çelik Borular
3.3.1.1 Kaynaklı BirleĢtirmeler
• Çelik doğalgaz boru hatlarının birleĢtirilmesinde, gaz teslim noktası ile
sayaç giriĢ vanası arasındaki tesisatlar, merkezi sistemlere ait tesisatlar ve
üretim amaçlı ticari yerlere ait tesisatların sayaçtan sonraki kısımlarında DN
25 ve üstü çaplarda kaynaklı birleĢtirme uygulaması yapılmalıdır. Ġç
tesisatlarda kaynak yöntemi seçilirken DN 65‟e (dâhil) kadar elektrik ark
veya oksi-asetilen kaynağı, DN 80 dâhil üstü çaplar için sadece elektrik ark
veya argon kaynağı uygulanmalıdır. 300 mbar ve üzeri basınçta çekilecek
boru hatlarında argon kaynağı uygulanmalıdır Kaynak iĢlemi sertifika almıĢ
kaynakçılar tarafından yapılmalıdır. 300 mbar ve üzeri basınçta çekilecek
yerüstü boru hatlarında, bina dıĢı uygulamalarda (yeraltı uygulamaları hariç)
minimum % 30‟a kadar röntgen, bina içi uygulamalarda % 100 röntgen
muayenesine tabi tutulmalıdır.
• Çelik borularda kaynaklı birleĢtirme yapılmadan önce borularda bükülme,
eğilme, korozyon, çentik ve çizikler kontrol edilmelidir. Boru uçları
düzeltilmiĢ iç ve dıĢ yüzey temizleme iĢlemi yapılmıĢ olmalıdır. Kaynakla
birleĢtirilecek borularda eksen kaçıklığı olmamalıdır. Kaynak noktalarında
yetersiz nüfuziyet, yapıĢma noksanlığı, yakıp delme hatası, cüruf hataları,
gözenek hataları, çatlak hataları, yanma çentiği oluĢumu kontrol edilmeli, bu
tip kaynaklar düzeltilmelidir.
• Tesisata gaz verilmesi için yapılacak kontrol esnasında kaynak noktaları
B.D.D.A.ġ tesisat kontrol ekibi tarafından gözle muayeneye tabi
tutulacaktır. Yapılan kontrol sonucunda uygun görülmeyen noktaların
kaynağı yeniden yapılmalıdır. Boru ve bağlantı elemanlarındaki
bozuklukların, çatlakların kaynakla tamiratı yönüne gidilmemeli, bunlar
yenileriyle değiĢtirilmelidir.
• Kurtağzı kaynak, büyük çapta borudan küçük çapta branĢman alınması
durumlarında (manometre bağlantıları vb. Ģartlarda) standart TE mevcut
değilse yapılabilir.
18
3.3.1.2 DiĢli (Vidalı) BirleĢtirmeler
Sayaçtan sonraki doğalgaz hatları, sayaç bağlantıları ve cihaz
bağlantılarında; bağlantı diĢleri TS 61‟e uygun olmalıdır. Doğalgaz gaz boru
bağlantı elemanlarıyla yapılmıĢ diĢli bağlantılarda standardına uygun plastik
esaslı vb. sızdırmazlık malzemeleri kullanılmalıdır.
3.3.2 PE Borular
Gaz teslim noktasından sonra toprak altına çekilecek doğalgaz boru hattının
PE olması halinde birleĢtirme elektrofüzyon tekniği ile yapılacaktır. Bina
bağlantı hatlarında toprak altında kalan PE borunun ucuna eklenen dirsekli
dikme, çelik boruyla yapılmalıdır.
3.4 BORU EKLEME PARÇALARI
3.4.1 Yeraltına döĢenecek boru ekleme elemanları
Kaynak ağızlı çelik bağlantı elemanı TS 2649, PE bağlantı elemanı TS EN
1555–3, flanĢlar (kaynak boyunlu) TS ISO 7005–1 ve contalık malzemeler
TS EN 751–2 standardına uygun olmalıdır.
3.4.2 Yer üstüne döĢenecek boru ekleme parçaları
Kaynak ağızlı çelik bağlantı elemanı TS 2649, diĢli bağlantı elemanı TS 11
EN 10242, flanĢlar (kaynak boyunlu) TS ISO 7005–1, esnek borular ve
bağlantı elemanları TS 11394, TS 10670, TS 10880, TS 10878, contalık
malzemeler TS EN 751–2 standardına uygun olmalıdır. Tesisatta kullanılan
tüm esnek bağlantı elemanları makaron kaplı olmalıdır.
3.5 ĠÇ TESĠSAT BORU, TEÇHĠZAT, SAYAÇ VE CĠHAZLARIN
YERLEġTĠRĠLMESĠ KURALLARI
3.5.1 Yeraltına yerleĢtirilen çelik borular hazır Polietilen (PE) kaplı veya TS
5139‟a uygun sıcak sargı ile kaplanmıĢ olmalıdır. Bağlantı yerleri ( kaynak
yerleri ) TS 5139‟a uygun sıcak sargı ile kaplanmıĢ olmalı ve tüm borular
TS 5141 EN 12954 standardına uygun katodik koruma ile korozyona karĢı
koruma altına alınmalıdır. Çelik borular TS 10038 standardına uygun olarak
tesis edilmelidir. Çelik boruların birbirine eklenmesi kaynak tekniği ile
olmalıdır. Hazır PE kaplı borular yeraltına tesis edilmeden önce kaplamada
hasar olup olmadığı kontrol edilmelidir. Sıcak PE sargı uygulamasında,
uygun kaplama yöntemi kullanılmalı ve önce boru üzerindeki hadde pası,
korozyon ürünleri, yağ ve nem tamamen giderilmeli, iĢlem esnasında sargı
malzemesine hasar verilmemeli, sargıda pot veya boĢluk olmamalıdır. PE
kaplama, borunun toprak seviyesinden çıktığı yerden en az 60cm yukarıya
19
kadar devam etmelidir.
3.5.2 Bina bağlantı hatları; p ≤ 4 bar ise çelik veya polietilen borudan, p>4
bar ise çelik borudan döĢenebilir.
3.5.3 Toprakaltına döĢenecek doğalgaz hattı için gerekli olan tranĢe (toprak
altı boru döĢeme kanalı)derinlikleri ġekil 1a-1b‟de verilmiĢtir.
TOPRAK
20 cm
10 cm
ĠKAZ BANDI
30cm
SARI KUM
ÇELĠK DOĞ.
BORUSU
(PE KAPLI)
D
10cm
SARI KUM
20cm
ġekil 1a - Toprak altı hat ayrıntıları (çelik boru)
20
KAPLAMA
10 cm
MEKANĠK
STABĠLĠZE DOLGU
MALZEMESĠ
30 cm
10cm
ĠKAZ BANDI
SARI KUM
30cm
PE DOĞ. BORUSU
D
SARI KUM
10cm
40-50cm
ġekil 1b - Toprak altı hat ayrıntıları (PE boru)
3.5.4 Geri dolgu iĢlemi esnasında boru altına, boĢluk kalmayacak Ģekilde
sarı kum ile yastıklama yapılmalıdır. Boruya zarar verebilecek büyüklükte
taĢ ve moloz yığınları dolgu malzemesi içinde bulunmamalıdır. Çelik
borunun aĢırı yüke maruz kalabileceği (yol geçiĢi, araç geçiĢi vb.)
durumlarda tranĢe derinliği arttırılmalı ve boru üst seviyesinin tranĢe üst
seviyesine olan mesafesi 80cm olmalıdır. Bu derinliğin sağlanamayacağı
durumlarda çelik kılıf kullanmak Ģartı ile tranĢe derinliği en az 60cm
olmalıdır. Kılıf borusunun ve doğalgaz borusunun birbirine temasını
önlemek için araya kauçuk veya plastik malzemeden ayırıcılar konmalıdır.
Ġlaveten kılıf ve doğalgaz borusu arasına su ve yabancı madde giriĢini
önlemek için uç kısımları kauçuk nevi bir malzeme ile kapatılmalıdır. Kılıf
borusu ve doğalgaz borusunun kılıf içinde kalan kısmı da hazır PE kaplı
olmalı veya sıcak PE sargı ile izole edilmelidir (ġekil 2)
21
Açıklama
1-PE kaplı doğalgaz borusu
2-Kılıf borusu ile boru arasına kurulan ayırıcı (separatör)
3-PE kaplı kılıf borusu (çelik)
4-Kılıf borusu ile borunun arasını kapama yüksüğü (kauçuk, plastik vb.)
5-Yüksük bileziği (paslanmaz çelik)
ġekil 2 - Kılıf borusu ayrıntıları
3.5.5 Bina bağlantı hatlarında PE boru kullanılması halinde gaz teslim
noktasından sonra toprak altına çekilecek doğalgaz boru hattının TS EN
1555 standardına uygun olmalı ve boruların birleĢtirilmesi elektrofüzyon
tekniği ile yapılmalıdır. Toprak üstünde kalan PE boru kısmı dıĢ darbelere
ve etkilere karĢı dayanıklı bir muhafaza içine alınmalıdır. PE borunun
toprak üstüne çıkması için yapılacak olan dönüĢlerde mutlaka uygun fittings
kullanılmalıdır.
PE borunun toprak üstüne çıkmasının sakıncalı olduğu durumlarda, PE boru
toprak üstüne çıkmadan önce PE-çelik geçiĢ parçası kullanılarak çelik
boruya geçiĢ yapılmalıdır. Bu parçanın çelik tarafı PE borunun zarar
görmemesi için soğuk sargı yapılarak korozyona karĢı korumaya
alınmalıdır. Bina bağlantı hattı toprak üstüne çıkmadan doğrudan
bodrumdan binaya giriĢ yapılacak ise, bina giriĢinden en az 1m önce çelik
boruya geçiĢ yapılmalı ve çelik boru kısımları katodik korumaya
alınmalıdır.
3.5.6 Doğalgaz boru hattı güzergâhında tesisat, yakıt depoları, drenaj
kanalları, elektrik kabloları, kanalizasyon vb. yerlere Çizelge2‟de belirtilen
mesafelerden daha yakın olmamalı, mekanik hasar ve aĢırı gerilmeye maruz
kalmayacağı emniyetli yerlerden geçirilmelidir.
22
Çizelge 2- Doğalgaz hattı ile diğer hatlar arasındaki mesafe
PARALEL
GEÇĠġ
VEYA
DĠKĠNE
ASGARĠ MESAFE
Elektrik Kabloları
ġekil 3 ‘ de belirtilmiĢtir
Kanalizasyon Boruları
Agresif AkıĢkan Boruları
Oksijen Boruları
Dikine GeçiĢ =
Paralel GeçiĢ =
Metal Borular
50cm
Sentetik Borular
Açık Sistemler (Kanal vb.)
30cm
Dikine GeçiĢ =
Paralel GeçiĢ =
Diğer Altyapı Tesisleri
50cm
50cm
100cm
50cm
150cm
ĠKAZ BANDI
ENERJĠ HATTI
DOĞALGAZ HATTI
10cm
20cm
10cm
10 cm
10cm
30 cm
10 cm
20 cm
30 cm
10 cm
ġekil 3 - Doğalgaz hattı ile10
elektrik
kabloları arasındaki mesafe
cm
23
3.5.7 Binalara bağlanacak servis hatlarının yerleri, malzeme ve
boyutlandırılması belirlendikten sonra iç tesisatın bina bağlantı hattı buna
göre yapılmalıdır.
3.5.8 Genel güvenlik bakımından, konut olarak kullanılacak bir binaya
birden fazla bağlantı hattı yapılmamalıdır. Ancak, mecburi durumlarda gaz
dağıtım Ģirketinden izin almak Ģartıyla birden fazla bağlantı yapılabilir.
3.5.9 Bina bağlantı hatları binaya, binanın giriĢine yakın, yeterince
aydınlatılmıĢ, kuru, doğal olarak havalanabilen ve kolayca ulaĢılabilen bir
yerinden girmelidir. Gaz borusu hasara uğramayacak bir biçimde korunmuĢ
olmalıdır. Doğalgaz boruları, bina ortak mahali olmayan yerler, kapıcı
dairesi, sığınak, yakıt deposu vb. yerlerden geçirilmemelidir. Doğalgaz hattı
yangın merdiveninin içinden geçirilmemelidir. Doğalgaz boruları gaz
dağıtım Ģirketi tarafından her zaman kolayca görülebilecek, kontrol
edilebilecek ve gerektiğinde kolayca müdahale edilebilecek yerlerden
geçirilmelidir. Bağlantı hattı kapasitenin yeterli olduğu durumlarda ve
zorunluluk durumlarında (bina giriĢlerinin yakın olması, kot farkı,
merdivenli sokak giriĢleri vb.) aynı gaz teslim noktasından birden çok
binaya bağlantı yapılabilir. Gaz teslim noktası iĢletme emniyetini ve binanın
fiziki konumunu dikkate alarak mülkiyet problemi olmayan ortak alanlardan
geçirilerek tesis edilmelidir. Güzergâh seçiminde doğalgaz hattı mümkün
olduğu kadar kısa tutulmalı ve bağlantı sayısı minimuma indirilmelidir.
9
8
10
4
3
2
5
7
6
1
ġekil 4 - Bina Servis Hattı Tipik Çizimleri - Servis vanası bina dıĢında
24
Açıklama
1-ġebeke Borusu PE
2-Servis T si PE
3-ManĢon PE
4-PE Servis Hattı Borusu
5- ManĢon PE
6-GeçiĢ manĢonu
7- St Dirsek
8- St Dikme Boru
9- Servis Vanası
10-Primer sargı
3.5.10 Doğalgaz bina bağlantı hattı üzerinde Madde 3.5.9‟da belirtilen
Ģartlara uygun olan bir mahale (bina ana giriĢ kapısına mümkün olduğunca
yakın) rahatça ulaĢılabilecek yükseklikte, hasar görmeyecek bir noktaya tüm
tesisatın gaz akıĢını gerektiğinde kesip açma iĢlevini yerine getirecek TS
9809 veya TS EN 331 standardına uygun servis vanası veya servis kutusu
uygulaması olan yerlerde ana kapatma vanası konulmalıdır. Ana kapatma ve
kolon kapatma vanaları tesisata rakorlu bağlantı ile bağlanmalı ve vananın
çapı hattın çapı ile aynı olacak Ģekilde monte edilmelidir. DN 65 ve üzeri
çaplardaki vanalar, flanĢlı ve tam geçiĢli küresel vana olmalıdır.
3.5.11 Binanın ortak kullanımı için bir merdiven sahanlığı olmayan veya
merdiven sahanlığının doğalgaz hattının geçmesine uygun olmadığı
durumlarda, doğalgaz hatları bina dıĢ cephesinden çekilebilir. Bu gibi
durumlarda doğalgaz hatları özel mülkiyetlerden geçirilmemelidir.
3.5.12 Gaz boruları, kapalı hacim içinden geçirilmemelidir. Ancak tesisat
Ģaftı içinden geçirildiğinde bu Ģaft tam olarak havalanabilecek biçim ve
boyutta olmalı ve doğalgaz hattının kontrolü rahatlıkla yapılabilmelidir.
Tesisat Ģaftlarından geçen hatlar kelepçelerle tespit edilmeli, tesisat Ģaftı her
kattan ulaĢılabilir olmalıdır.
3.5.13 Ġç tesisat hatları, aydınlık, asansör boĢlukları, garaj, yangın
merdivenleri, havalandırma, duman ve çöp bacaları ile davlumbaz içinden
geçirilmemeli, odun, kömür, çöp depolarına ve asma tavan içine
döĢenmemelidir. Farklı uygulamalarda gaz Ģirketinin görüĢü alınmalıdır.
3.5.14 Doğalgaz boru geçiĢleri ve atık gaz boru çıkıĢlarında kesinlikle
binanın taĢıyıcı yapı elemanlarına (kiriĢ ve kolon vb.) zarar verilmemelidir.
Zorunlu hallerde gaz Ģirketinin görüĢü doğrultusunda mesleki denetim
kuruluĢundan rapor alınmalıdır.
25
3.5.15 Ġç tesisat boruları, taĢıyıcı yapı elemanı olarak kullanılmaz. Bunlar
diğer boruların üzerinde biriken yoğuĢma, sızıntı veya terleme sularından
etkilenmemesi için diğer boruların en üstünde uygun bir seviyeye
yerleĢtirilmelidir.
3.5.16 Havalandırılmayan bölümlerden geçirilmesi zorunlu olduğu hallerde
iç tesisat boruları, koruyucu borular içine döĢenmelidir. Koruyucu boru ile
iç tesisat borusu arasındaki boĢlukta yoğuĢma suyu oluĢma tehlikesi varsa,
bu boĢluk elveriĢli bir madde ile doldurulmalı veya koruyucu borunun iki
ucu su ve gaza karĢı sıkı olarak kapatılmalıdır.
3.5.17 Sıva altına doğalgaz tesisat borusu döĢenmemelidir. Ġç tesisat
borularının duvar içindeki kanallara döĢenmesi durumunda kanalların üstleri
sadece havalandırmaya uygun kapaklarla örtülmeli ve tesisat boruları
korozyona karĢı korunmalıdır. Kanal duvarlarında sızdırmazlık sağlanmıĢ
olmalıdır (ġekil 5).
X- HavalandırılmıĢ sökülebilir bağlantı
ġekil 5 - Sıva üstü kanal içi boru kelepçesi
3.5.18 Rutubetli yerlere döĢenen iç tesisat boruları, korozyona karĢı tam
korunmuĢ olmalıdır.
3.5.19 Kazanların gaz besleme borusu dıĢında, ( aynı sayaçtan beslenen
tesisler hariç ) kazan dairelerinden kolon vb. gaz boruları geçirilemez.
Ancak; zorunlu hallerde ( Bina servis hattının bina giriĢine çekilememesi
vb.durumlar ) bina servis vanasından sonra hat bina dıĢında ikiye ayrılır.
Bina kolon hattı kazan dairesinden kılıflı direkt olarak geçtikten sonra
merdiven kovanında, kolay müdahale edilebilecek uygun yere vana
konularak kolon hattı devam eder. Kazan dairesi için ise servis vanasından
ayrılan ikinci hat üzerine bina dıĢında kazan emniyet vanası konularak
26
sayaç, filtre ve regülatör gurubu monte edildikten sonra ısı merkezine girer.
(ġekil 6)
ġekil 6 - Kazan servis hattından kolon hattının alınması durumunda
(Zorunlu hallerde)
3.5.20 Temel ve zeminin özellikleri nedeniyle binanın dilatasyonla ayrılmıĢ
iki kısmı arasında veya bitiĢik iki ayrı bina arasında farklı oturma
olabileceğinden, buralardaki iç tesisat boruları bu olaydan etkilenmeyecek
Ģekilde TS 10878‟e uygun esnek bağlantı elemanı ile bağlanmalıdır.
3.5.21 Doğalgaz hatları, duvar ve döĢemelerden uygun boyutlardaki kılıf
içerisinden geçirilmeli ve koruyucu malzemelerle korozyona karĢı
yalıtılmalıdır. Duvar ve döĢeme geçiĢlerinde gaz borusu ve koruyucu
borunun eĢ merkezli olmasına özen gösterilmelidir. BaĢkaca belirtilmedikçe,
kılıf çapı, boru çapından bir çap büyük olmalıdır. Koruyucu boru bina dıĢ
duvarı içine sıkı ve tam sızdırmaz bir biçimde yerleĢtirilmeli ve duvarın her
iki yüzünden dıĢarıya doğru en az 10mm taĢmalıdır. Koruyucu boru ile gaz
borusu arasında kalan boĢluk duvarın her iki tarafından zamanla katılaĢıp
çatlamayacak, sızdırmaz, dayanıklı plastik esaslı malzemelerle tam
sızdırmaz hâle getirilmelidir. Koruyucu boru içinde kalan gaz borusunda ek
yeri bulunmamalıdır (ġekil 7)
27
BoĢluğun dolgu malzemesi ile doldurulması
DıĢ duvar
Plastik
esaslı dolgu
malzemesi
D=d+20mm
10mm
Gaz borusu koruyucu
boru içinde
merkezlenmelidir.
Koruyucu
boru
10mm
ġekil 7 - Duvar geçiĢ detayı
3.5.22 Doğalgaz boruları ile telefon, elektrik hatları, sıcak, kızgın akıĢkan
vb. boruları arasında en az 15 cm‟lik bir açıklık olmalıdır. 1000 Volt
üzerindeki elektrik hatları için bu mesafe en az 30cm olmalıdır. Yüksek
gerilim havai hatları ile doğalgaz tesisatı arasındaki mesafe en az 10m
olmalıdır. Zorunlu durumlarda gaz Ģirketinin onayı ve gerekli emniyet
tedbirleri alınmak suretiyle bu mesafe kısaltılabilir.
3.5.23 Doğalgaz boruları kendi amacı dıĢında (elektrik ve yıldırımdan
korunma tesislerinin topraklanması vb. için ) kullanılmamalıdır.
3.5.24 Ġç tesisat boruları yeterli sayıdaki uygun desteklerle taĢınmalı ve
temas yüzeylerini koruyucu tedbirler alınmalıdır. Kullanılacak kelepçelerin
boru çaplarına göre mesafeleri için Boru Kelepçe Mesafeleri Çizelgesinden
yararlanılacaktır. (Çizelge 3)
Doğalgaz borularının duvarlara tespitinde; DN 50 ve altındaki çaplarda
plastik veya çelik dübelli kelepçeler, DN 65 ve üstü çaplarda çelik dübelli
kelepçeler kullanılmalıdır. Kelepçeler yapı elemanlarına tespit edilmeli,
fittings malzemelerine, kaynak ve bağlantı noktaları üzerine
bağlanmamalıdır.
28
Çizelge 3 - Boru kelepçe mesafeleri
BORU ÇAPI
YATAY
DÜġEY
1/2" - DN15
3/4 "- DN20
2,0 m
2,5 m
2.5 m
3,0 m
1 "- DN25
2,5 m
3,0 m
1 1/4 "- DN32
2,7 m
3,0 m
1 1/2 "- DN40
3,0 m
3,5 m
2 "- DN50
3,0 m
3,5 m
2 1/2 "- DN65
3,0 m
3,5 m
3 "- DN80
3,0 m
3,5 m
4 "- DN100
3,0 m
3,5 m
6 "- DN150
5,5 m
7,5 m
8 "- DN200
6,0 m
8,5 m
3.5.25 Bireysel tüketim branĢmanları sayaç konulacak yere kadar
çekilmelidir.
3.5.26 Her iç tesisatta, sayaçlardan önce sayaç vanası ve gaz cihazlarından
öncede bir kapama vanası bulunmalıdır. Açma-kapama elemanı olarak tam
sızdırmaz olan ve anma çapı 50 mm‟ye kadar (50mm dâhil) TS EN 331
standardına uygun küresel, anma çapı 50 mm‟den büyük çaplarda TS 9809
standardına uygun flanĢlı ve tam geçiĢli vanalar kullanılmalıdır.
3.5.27 Tamamlanıp da henüz iç tesisat hatlarına bağlanmamıĢ olan veya
iĢletmeden çıkarılmıĢ bulunan yapı bağlantı hatları ile yeraltına döĢenen
tüketici hatları, ana kapama vanasından sonra kör tapa veya kör flanĢ ile gaz
kaçırmayacak bir biçimde kapatılmalıdır.
3.5.28 ĠĢletmelerce mühürlenmiĢ vanalar, sayaçlar ve regülatörler iĢletme
yetkililerinden baĢka kimse tarafından açılamaz.
3.5.29 DN 50 ve altı çaplardaki çelik boruların bükümü iç çaplar
daraltılmayacak ve boruda Ģekil bozukluğu olmayacak Ģekilde soğuk Ģekil
verme yöntemi (toprak altı hatlar hariç) ile en fazla 30o‟lik açıyla yapılabilir.
3.5.30 Gaz tesisatı, “Bayındırlık ve Ġskân Bakanlığı Kuvvetli ve Zayıf Akım
29
Ġç Tesisat Yönetmeliği‟ne” göre topraklaması yapılan binanın elektrik
tesisatının topraklama hattı ile irtibatlandırılmalıdır. Bunun sağlanamadığı
durumlarda; Topraklama en az 16mm çapında ve 1,5m uzunlukta som bakır
çubuk elektrotlar, en az 20mm çapında ve 1,25m uzunluğunda som bakır
çubuk elektrotlar, 0,5m² ve 2mm kalınlığında bakır levha ile yapılmalıdır.
Bakır elektrotlar veya levhalar toprak içinde düĢey olarak bütünüyle
yerleĢtirilmeli ve en az 16 mm² çok telli (örgülü) bakır kablo ve iletken
pabuç kullanılarak veya kaynak ile doğalgaz tesisatına izolasyon mafsalının
çıkıĢına irtibatlandırılmalıdır.
3.5.31 Sayaçlar bağlı olmaksızın, iç tesisatın tamamı basınçlı hava
uygulanarak yabancı maddelerden arındırılmalıdır.
3.5.32 Boru hattı içinde bulunması muhtemel yabancı maddelerin basınçlı
hava ile sürüklenip dıĢarıya atılması için boru hattının yatay bölümü ile
düĢey bölümünü birleĢtiren en büyük kesitli ve en alt noktasına temizleme T
parçası ve kolon boĢaltma için en üste bir T yerleĢtirilmelidir.
3.5.33 Bina kolon hatlarının havalandırılması için gazın toplanması
muhtemel olan yerler (bina üst kat sahanlığı) dıĢ ortamla doğrudan veya
kanal kullanılarak irtibatlandırılmalı (en az 150cm²), havalandırmanın
mümkün olmadığı durumlarda gaz alarm cihazı kullanılmalıdır. (ġekil 8)
ASPĠRASYON
ASPĠRASYON
DOĞ. AÇIK
EN AZ
150cm2
DOĞ. AÇIK
EN AZ
150cm2
ASPĠRASYON
EN AZ 150cm2
ASPĠRASYON
DOĞ. AÇIK EN AZ 150cm2
30
DOĞ. AÇIK
ASPĠRASYON
EN AZ 150cm2
DOĞ. AÇIK
DOĞ. AÇIK
ASPĠRASYON DOĞ. AÇIK
EN AZ Cam Konstrüksiyon
150cm2
ġekil 8 - Aspirasyon detayları
3.5.34 Ġç tesisat yapım aĢamasında ilgili mevzuatlar, standartlar ve
B.D.D.A.ġ‟nin belirlediği uygulama kuralları göz önünde bulundurulmalı,
uygun seçimler yapılarak projelendirilmeli ve onay alındıktan sonra tesisata
baĢlanmalıdır. Daha önce kabulü yapılan tesisatlardaki tadilatlarda; sistem
mevcut kurallara uygun hale getirilmelidir.
3.5.35 Tesisatlar, gaz verme iĢlemi tamamlandıktan sonra korozyona karĢı
antipas üzeri sarı renkli yağlı boya ile boyanmalıdır.
A-SAYAÇLARIN YERLEġTĠRĠLME KURALLARI
3.5.36 Tesisatta TS 5910 EN 1359, TS 5477 EN 12261 ve TS EN 12480
standardına uygun sayaçlar kullanılmalıdır. Her dairenin sayacı kendi
giriĢine monte edilmelidir.
3.5.37 Sayaç bağlantıları, sayacın takılmasında ön gerilme oluĢturmayacak
ve değiĢik tip sayaçların aynı yere bağlanabilmesine imkân verecek biçimde
ve boyutta düzenlenmelidir.
3.5.38 Sayaç bağlantı boruları, duman bacaları üzerine gelmemelidir.
3.5.39 Sayaç sökülmeden önce statik elektrikten korunmak için sayacın giriĢ
ve çıkıĢ boruları arasına bir tel iletken ile köprüleme yapılmalıdır.
3.5.40 Her sayaçtan önce bir kapama vanası bulunmalıdır.
3.5.41 Kullanılan sayaç giriĢ vanalarında, herhangi bir tehlike anında
abonenin veya bir baĢkasının kolayca kapatabilmesini sağlayacak Ģekilde bir
açma kapama kolu olmalıdır ve açık-kapalı konumlarını gösterir iĢaret
taĢımalıdır. Vanalar, sayaçların giriĢ bağlantı boruları üzerine, kolaylıkla
31
ulaĢabilecek Ģekilde yerleĢtirilmiĢ olmalıdır. Anılan bu vananın sayaç
tarafında bulunan bağlantısı, sonradan kolayca sökülüp takılabilir yapı ve
özellikte olmalıdır.
3.5.42 Sayaçların bulunduğu yerin yakınına elektrik anahtarı, elektrik
sayacı, priz, buat ve elektrikle çalıĢan zil, alet ve cihazlar
yerleĢtirilmemelidir.
3.5.43 Sayaçlar duvar ile arasında en az 2cm aralık kalacak Ģekilde duvara
yerleĢtirilmelidir.
3.5.44 Duvara monte edilecek sayaçlar, uygun askı ve destekler üzerine
yerleĢtirilmelidir. Sayaçlar koruyucu ve korozyona dayanıklı olmak
kaydıyla kutu içerisine konulabilir. Sayaç kutusunun kapağı sürekli
havalandırmayı sağlayacak Ģekilde olmalıdır. Sayaç ve sayaç vanasına
gerektiğinde müdahale edilebilmesi için sayaç kutusu yeterli büyüklükte
olmalı ve kilitli olmamalıdır. (ġekil 9a)
ġekil 9a – Sayaç kutu detayı
32
3.5.45 Sayaç numaratörlerinin yükseklikleri, yerden, bina içinde 220cm‟yi
bina dıĢında 180cm'yi aĢmamalıdır.(ġekil 9b)
C
G
X
FJ
Not: Kat yüksekliği 270 cm‟nin altında olan binalarda ve özel durumlarda
gaz Ģirketinin onayı esastır.
ġekil 9b - Normal kat yüksekliği olan binalar için sayaç montaj ölçüleri
3.5.46 Sayaçlar, ilgili görevlilerin kolayca girip muayene edebilecekleri ve
göstergeleri kolaylıkla okuyabilecekleri, ayrıca arıza görevlilerinin gazı
rahatça kesip açabilecekleri Ģekilde aydınlık, havalandırılabilen rutubetsiz
ve donmaya karĢı korunan, çok sıcak olmayan (en çok 35°C) yerlere
yerleĢtirilmelidir. Sayaçlar, tutuĢabilir maddelerin bulunduğu yerlere
yerleĢtirilmemelidir.
33
3.5.47 G4 tipi konut sayaçlarının dıĢındaki tüm sayaçlarda pals üretim
sistemi ve kit bağlantı konnektörü bulunacaktır.
3.5.48 Sayaçlardan ölçülen hacim değeri, otomatik hacim düzelticisi
vasıtasıyla veya düzeltme katsayısı (K) ile çarpılarak düzeltilmiĢ hacme
çevrilir. 300mbar ve üzerinde üzerinde doğalgaz kullanan müĢterilerin
ölçüm sistemlerinde otomatik hacim düzelticisinin bulunması zorunludur.
3.5.49 Saatteki tüketimi 100 m3„ün üzerinde olan tesisatların sayaç çıkıĢına
gaz kesme vanası istenilebilir.
3.5.50 Sayaçlar, yapılarda konut içlerine konulmamalıdır. Ancak ticari
abonelerde yapı içine konması mecburiyeti bulunduğunda gaz dağıtım
Ģirketinin onayı alınmalıdır. Sayaçlar; soba, fırın yanlarına, odalara,
banyolara, tuvaletlere, mutfaklara, davlumbaz içerisine, içinde yatılan
yerlere ve dükkân vitrinleri altına vb. yerlere konulmamalıdır. Sayaçların
bulunduğu yerler, gıda maddeleri deposu, çöplük vb. Ģekilde kullanılmamalı
ve yakınına patlayıcı ve parlayıcı maddeler konulmamalıdır.
3.5.51 Abonelere ait sayaçlar, gaz dağıtım Ģirketinin onayını almak Ģartıyla,
toplu bir yere konulduğunda mecbur kalınmadıkça, bir aboneye ait tesisat
boruları baĢkasına ait bir mahalden geçirilmemelidir.
3.5.52 Gaz sayaçları balkon, konut ve asansör giriĢ kapılarının üstüne
konulmamalıdır. Ancak, zorunlu hallerde gaz kuruluĢunun onayı alınarak
uygun bir yere monte edilebilir.
3.5.53 Merkezi sistem sayaçları kazan dairesi dıĢına yerleĢtirilmelidir.
3.5.54 Merkezi sistem sayaçlarının montajı, gaz dağıtım Ģirketi veya
yeterlilik verdiği kurumlar tarafından yapılır. Gaz Ģirketine kaydı
yapılmayan hiçbir sayaç monte edilemez.
3.5.55 Test nipelleri her sayaç sonrasına konulmalıdır. Test nipeli takılması
için özel imal edilmiĢ bağlantı elemanları kullanılmalıdır.
3.5.56 Doğalgaz tesisatında; TS 5910 EN 1359‟a uygun körüklü tip, TS EN
12480, TS 5477 EN 12261 standardına uygun rotary veya türbin tip sayaçlar
kullanılmalıdır. (Çizelge 4)
34
Çizelge 4 - Tesisatta kullanılacak sayaç tipleri
SAYAÇ TĠPĠ
SAYAÇ SINIFI
Qmax (m3/h)
G4
G6
G10
G16
G25
G40
G65
6
10
16
25
40
65
100
G100
G160
G250
G400
G650
G1000
G1600
G2500
G4000
G6500
160
250
400
650
1000
1600
2500
4000
6500
10000
Körüklü Tip
Körüklü Tip
Körüklü Tip
Körüklü veya Rotary
Körüklü veya Rotary
Rotary veya Türbin
Rotary veya Türbin
Rotary veya Türbin
Rotary veya Türbin
Rotary veya Türbin
Rotary veya Türbin
Rotary veya Türbin
Rotary veya Türbin
Rotary veya Türbin
Rotary veya Türbin
Rotary veya Türbin
Rotary veya Türbin
3.5.57 Tesisat üzerine takılacak cihaz seçilirken, her cihazın asgari tüketim
debilerinin, sayaçların asgari okuma debisinden az olmamasına dikkat
edilmelidir. Sayacın kalibrasyon sertifikasındaki asgari okuma değeri,
kullanılacak cihazın ya da cihazların asgari tüketim debisinden büyük
olmamalıdır. Büyük kapasiteli ısı merkezlerinde ise; oransal çalıĢan her bir
brülörün minimum gaz yakma miktarı, tesiste kurulan sayacın alt okuma
limiti ile uyumlu olmalıdır.
3.5.58 Rotary ve türbinli sayaçların montajı imalatçı katalog ve talimatlarına
göre TS 10942 EN 377 standardına uygun yağlanabilecek ve bakımı
yapılabilecek Ģekilde dengesine ve eğimine dikkat edilerek
yerleĢtirilmelidir. Sayaç ömrünün verimli olması, doğru ölçme yapması ve
arıza nedenlerinin baĢında gelen doğalgaz kirliliğindeki etkiyi en aza
indirmek için sayaç giriĢine TS 10276 standardına uygun gözenek açıklığı
50 µm olan filtre kullanılmalıdır.( ġekil 10). Türbinli tip sayaçlarda sayaç
35
giriĢ ve çıkıĢında 5D mesafesinde bağlantı elemanı kullanılmamalıdır (ġekil
11).
1
2
3
4
5
Açıklama
1-Küresel vana
2-Filtre
3-Rotary sayaç
4-FlanĢ
5- Boru
ġekil 10 - Rotary sayaçlara ait bağlantı detayı
Gaz akıĢ yönü
1
2
3
min. 5D
min. 5D
D
Açıklama
1- Küresel vana 2- Filtre 3- Türbinmetre
ġekil 11 - Türbinli sayaçlara ait bağlantı detayı
Montaj sırasında sızdırmazlığı sağlamak amacıyla iki flanĢ arasına
yerleĢtirilen klingirik contaya macun, silikon vb. sürülmemelidir.
Yüksek hız ve ani basınç, rotorların ayarını bozarak sayaca zarar
vereceğinden sayaç devreye alınırken yavaĢça basınçlandırılmalıdır.
36
3.5.59 ġebeke gaz basıncının, çalıĢma basıncından büyük olduğu
durumlarda standartlarına uygun bir regülatör ve emniyet tertibatı
kullanılmalıdır.
3.5.60 Kazan dairesi gibi elektriğe bağımlı olarak çalıĢan gaz yakma
sistemlerinde NORMALDE KAPALI selenoid vana (elle kurmalı)
kullanılacaktır.
B-CĠHAZLARIN YERLEġTĠRĠLME KURALLARI
3.5.61 Daha önce cihaz takılmıĢ bulunan binalara yeni cihaz takılırken
estetik kurallara uyulmalıdır. (bacaların aynı aksa getirilmesi vb. gibi )
3.5.62 Cihazların montaj yerleri ve bağlantıları iĢletme ve bakımın
kolaylıkla yapılabileceği Ģekilde olmalıdır. Cihazların, bina yapı elemanına
bağlantısı rijit olmalıdır. Her cihazın gaz giriĢine gazı kesici emniyet vanası
(küresel vana) mutlaka konulmalıdır. Cihaz ile gaz hattı arasındaki bağlantı
esnek, ondüleli, makaron kaplı paslanmaz çelik hortumdan oluĢmalıdır.
Cihaz esnek bağlantı elemanı TS 10670‟e uygun olmalıdır. Esnek bağlantı
elemanı alev ve sıcak gazlardan etkilenmeyecek bir biçimde
yerleĢtirilmelidir. Mutfak cihazlarının gaz hattı bağlantılarında kullanılacak
olan esnek bağlantı hortumunun uzunluğu en fazla 90cm, diğer tip cihazlar
(Kombi, ġofben, Soba vb.) için esnek bağlantı hortumunun uzunluğu en
fazla 40cm olmalıdır.
1.A tipi (Bacasız) cihazlar
Bu tip cihazlar, yanma için gerekli havayı bulundukları ortamdan alıp,
yanmıĢ gazları yine aynı ortama veren cihazlardır. Bu tip cihazlarda oksijen
azalması veya karbondioksit miktarının artması halinde gaz akıĢını kesecek
2
emniyet sistemi bulunmalıdır. YerleĢtirildikleri mahalde en az 150 cm
serbest en kesite sahip havalandırma menfezi bulunmalıdır. Bu menfezler
sürekli açık kalmalıdır.
1.1 Cihazların monte edilemeyeceği yerler
Bu tip cihazlar hacim ve büyüklüğü ne olursa olsun; yatak odası, banyo ve
tuvaletlere, binaların merdiven boĢluklarına, genel kullanıma açık
koridorlara, aydınlıklarına ve 12m3‟den daha küçük hacimlere
yerleĢtirilmemelidir.
2.B tipi (Bacalı) cihazlar
Bu tip cihazlar yanma için gerekli olan havayı bulundukları ortamdan alıp,
yanmıĢ gazları uygun bir baca vasıtası ile dıĢarı atan cihazlardır.
37
2.1 Cihazların monte edilemeyeceği yerler
Bu tip cihazlar binaların merdiven boĢlukları ve genel kullanımına açık
koridorlarına, baca duvarları üzerine, apartman aydınlıklarına, hacim ve
büyüklüğü ne olursa olsun; açık balkon, yatak odası, banyo ve tuvaletlere,
net hacmi 8m³‟den küçük mahallere, atmosfere açık alanlara içinde kolay
yanabilen madde bulunan ve yanması hâlinde özel bir tehlike oluĢturabilen
oda veya bina bölümlerine, içinde patlayıcı maddeler bulunan mahallere
yerleĢtirilmemelidir.
2.2 Cihazların monte edilecekleri yerler için genel kurallar
Yanma havasını tesis edildiği ortamdan alan ve 70 kW‟ı geçmeyen
cihazların bulunduğu mahallerde direkt atmosfere açılan ve serbest en kesit
2
alanı en az 150 cm olan havalandırma menfezi olmalıdır. Hava
sirkülâsyonu sağlanan bina aydınlıkları da menfez bağlantısı için
kullanılabilir.
2.3 Atık gaz tesisatı
• Cihazlar mümkün olduğunca baca çıkıĢ deliği yakınına monte edilmeli,
cihaz ile baca çıkıĢ deliği arasındaki yatay bağlantı mesafesi kısa tutulmalı
ve bu mesafe 1m‟i geçmemelidir. Ancak, montaj yeri bunu mümkün
kılmadığı durumlarda baca yatay mesafesinin açındırılmıĢ uzunluğu imalâtçı
firma kılavuzu doğrultusunda en fazla 2,5m olmalıdır.
• YanmıĢ gaz boruları elle sökülmeyecek Ģekilde bağlanmalıdır. Atık gaz
boruları birbirine sızdırmaz Ģekilde bağlanmalı ve kullanılıyor ise ek
yerlerindeki sızdırmazlık malzemeleri sıcağa dayanıklı olmalıdır.
• Cihaz baca davlumbazından sonra dik olarak yükselen ve asgari uzunluğu
40cm olan baca hızlandırma parçası olmalı ve hızlandırma parçasından
º
º
sonra dirsek konulmalıdır. Atık gaz boruları, 2 - 3 „lik bacaya doğru
yükselen eğim ile bağlanmalı ve bacaya, baca en kesitini daraltmayacak
biçimde monte edilmelidir. YanmıĢ gaz borularının kesiti, yanmıĢ gazları
kusursuz bir Ģekilde bacaya verebilecek büyüklükte seçilmelidir. Baca
kesitleri, TS 11389 EN 13384–1‟e göre hesaplanmalıdır.
• Atık gaz boru malzemesi; TS EN 1856–2 veya TS EN 14471
standartlarına uygun malzemeden olmalıdır. Kullanılacak malzeme, ilgili
malzeme standartlarına göre belirlenmiĢ sınıflandırmalara göre doğalgazla
çalıĢma koĢullarına uygun olacak Ģekilde seçilmelidir.
• Bacalı cihazlar ile birlikte TS EN 50291‟e uygun karbonmonoksit algılama
cihazları kullanılmalıdır.
38
3.B1 tipi (fanlı – bacalı) cihazlar
B1 Tipi Cihazlar yanma için gerekli olan havayı monte edildikleri ortamdan
alan, açık yanma odalı, yanma ürünlerini bir vantilatör ve özel atık gaz
elemanları vasıtası ile doğrudan veya atık gaz bağlantı elemanları ve uygun
bir baca vasıtası ile dıĢ ortama veren, havalandırma ihtiyacı bakımından B
tipi cihazlar ile aynı kategoride değerlendirilen cihazlardır.
3.1 Atık gaz tesisatı
Atık gaz tesisatında imalatçı firma tarafından temin edilen orijinal malzeme
kullanılmalıdır. Atık gaz tesisatının bir baca ile irtibatlandırılması
durumunda, kullanılan bacanın pozitif baca özelliklerini taĢıması gerekir.
Atık gaz boru çıkıĢ ağızları, geçit ve koridorlara, dar saçak aralıklarına,
binaların havalandırma ve aydınlık boĢluklarına, balkonlara (gömme veya
kapalı), asansör boĢlukları ve atık gaz çıkıĢını engelleyen çıkıntılı yapı
kısımlarının altlarına, baĢka birimlere temiz hava sağlayan açıklıklara,
binalar arası avlulara, doğrudan rüzgâr direncine maruz kalabilecek yerlere
bağlanamaz.
4. C tipi (Denge bacalı) cihazlar
Bu tip cihazlar yanma için gerekli havayı dıĢ ortamdan alıp, yanmıĢ gazları
yine dıĢ ortama veren cihazlardır.
4.1 Cihazların montajının yapılamayacağı yerler
Binaların merdiven boĢluklarına, genel kullanımına açık koridorlarına, baca
duvarları üzerine, imalatçı firmanın; cihazın kabinsiz çalıĢabileceğini
belgeleyemediği durumlarda, açık balkonlara, bina aydınlıklarına C tipi
cihazların montajı yapılmamalıdır.
4.2 Cihazların montajının yapılacağı yerler için genel kurallar
C tipi cihazların monte edildiği odaya iliĢkin bir sınırlama yoktur (cihazlar
odanın hacmi ve havalandırma biçimine bağlı olmaksızın monte edilebilir).
Ġmalatçı beyanı doğrultusunda, koruyucu kabin içerisinde olmak Ģartıyla
açık alanlara da konulabilirler. Ayrıca cihaz ısıtılmayan bir mahale monte
edilecek ise tesisat suyundaki donmaya karĢı gerekli tedbirler alınmalıdır.
4.3 Atık gaz tesisatı
• C tipi gaz yakıcı cihazların atık gaz tesisatına ait boyutlandırma, cihazların
anma ısıl yüklerine, cihazın sürekli devrede kalıĢ süresine bağlı olarak
belirlenir. Bu cihazlarda yanma için temiz hava temini ve atık gaz çıkıĢını
39
sağlayan ve aynı zamanda üzerinde rüzgâra karĢı koruyucu tertibatı da
bulundurduğundan, imalâtçı firma tarafından temin edilen ve talimatlarında
belirtilen orijinal parçalar kullanılmalı ve bunlar imalâtçının talimatlarına
göre monte edilmelidir.
• C tipi cihazlara ait baca çıkıĢları mutlaka doğrudan dıĢ ortama açık, hava
sirkülâsyonu olan yerlere bağlanmalıdır.
• Geçit ve koridorlara, dar saçak aralıklarına, binaların havalandırma ve
aydınlık boĢluklarına, balkonlara (gömme veya kapalı), asansör boĢlukları
ve atık gaz çıkıĢını engelleyen çıkıntılı yapı kısımlarının altlarına, baĢka
birimlere temiz hava sağlayan açıklıklara, doğrudan rüzgâr direncine maruz
kalabilecek yerlere bağlanmamalıdır.
• C tipi cihazların atık gaz tesisatı için cihazın monte edildiği odaya iliĢkin
bir sınırlama yoktur. Bu cihazların atık gaz tesisatı gaz çıkıĢ yeri Ģartları,
boru çıkıĢ ağzının çeĢitli formlara göre konumları, düĢey, yatay asgari
mesafeleri vb ölçüleri „‟atık gaz tesisatının boru çıkıĢ mesafeleri ‟‟
baĢlığıyla belirtilen kurallara uygun olarak yapılmalıdır.
4.4 Atık gaz tesisatının boru çıkıĢ mesafeleri
Atık gaz tesisatının çatıdan yapılması durumunda; Atık gaz tesisatı imalatçı
firma talimatlarına göre, çatıdan yapılabilecek cihazlar çatı katlarına veya
çatı/teras altındaki odalara monte edilebilir. Ancak bu durumda;



Tavanın ateĢe dayanıklı olması gerekir. Cihazın temiz yanma havası
temini ve atık gaz çıkıĢını sağlayan „‟atık gaz tesisatı‟‟ ile çatı arası
ateĢe dayanıklı malzeme ile izole edilmelidir.
Tavan ateĢe dayanıklı malzemeden değil ise“atık gaz tesisatı” tavan
geçiĢinden itibaren yanmayan malzeme ile izole edilmeli veya ayrı
bir koruma borusu içine alınmalıdır.
Borularda yoğuĢmayı önlemesi bakımından atık gaz tesisatının çatı
arasında kalan kısmı mutlaka izole edilmelidir.
Atık gaz tesisatının çatıdan düĢey veya yatay yapılması durumunda; Cihaz
anma ısıl gücü 50 kW‟dan fazla değilse, yanma havası ve atık gaz boru çıkıĢ
ağızları çatı üzerinden en az 40cm yüksekte olmalıdır. (DüĢey ve yatay çıkıĢ
ağızları ile ilgili örnekler ġekil 12‟de gösterilmiĢtir). “C” tipi cihazlarda atık
gaz boru çıkıĢ ağızlarının düĢey veya yatay montajları, cihaza yağmur suyu
vb. girmeyecek Ģekilde, gerekli tedbirler alınarak yapılmalıdır.
Atık gaz tesisatı boru çıkıĢ ağzı, geçit alanlarındaki zeminden en az 2,0
metre yükseklikte, yanmayan malzemeden yapılmıĢ ve darbelere karĢı
korunmuĢ olmalıdır. Boru ağzının taĢıt trafiğine izin verilen yerlerde hasar
tehlikesine (örneğin; aracın çarpması) karĢı ek koruyucu emniyet tedbirleri
alınmalıdır. (ġekil 13)
40
Açık alanlarda baca çıkıĢı yerden en az 0.5m yükseklikte olmalı ve baca
çıkıĢları tel örgü kafeslerle korunmalıdır. (ġekil 13)
C tipi cihazların atık gaz tesisatı, yanabilen malzemelerden alt, üst, yan
50cm, karĢısında ise en az 1m olmalıdır
Atık gaz çıkıĢ ağzının karĢı bina ile olan mesafesi, atık gaz atıĢ
doğrultusunda en az 3m olmalıdır.
C tipi vantilatörsüz cihazların bina ön cephelerindeki atık gaz tesisatı boru
ağızları arasında yukarıya doğru en az 2,50 m uzaklık olmalıdır. Ayrıca bu
cihazların atık gaz çıkıĢ ağzı üst kenarı, cihaz pencere altına monte edilmiĢ
ise pencere alt kenarının 30cm altında olmalıdır.
min. 40cm
min. 40cm
min. 40cm
min. 40cm
ġekil 12 - C tipi cihazların çatıdan atık gaz boru çıkıĢ ağızlarına ait
örnekler
41
≥0,5 m
Çatıya olan mesafe
Araç trafiği olan yerler
≥2m
≥0,5 m
Ġnsan ve araç trafiğinin olmadığı
yerlerde zeminden yükseklik
Ġnsanların geçtiği yerler
ġekil 13 - C tipi cihazların atık gaz ağızların yerleĢimi
4.5 C Tipi Cihazların Kabin Ġçerisine YerleĢtirilmesi
C tipi cihazlar yanma havası temini ve atık gazların dıĢarı atılması
bakımından bulundukları mahal ile bağımlı olmadıklarından bu mahalin
yanma havası temini için havalandırma ihtiyacı yoktur. Ancak cihazın kabin
içine yerleĢtirilmesi durumunda, cihazın ısınmasını önlemek maksadıyla
kabinin havalandırılması sağlanmalıdır. Cihaz kabin içine yerleĢtirilmiĢ ise,
Çizelge 5‟deki değerlere uygun olarak alt ve üstten iki havalandırma deliği
açılmalıdır.
Çizelge 5 - C tipi cihazların kabin içine monte edilmesi durumunda
havalandırma deliklerinin en kesit alanları
Delik Yeri
Doğrudan dıĢ hava ile irtibatlı delikler
Bina içi irtibatlı delikler
Üst
4,5
9
Alt
4,5
9
Kabin delikleri cihazın anma ısıl gücünün her kW’ı için cm2 olarak
42
Örnek: 24 kW‟lık bir cihaz monte edilecek kabine, kabin dıĢarı ile irtibatlı
ise 4,5 x 24 = 110 cm²‟lik iki delik, bina içi ile irtibatlı ise 9 x 24 = 220
cm²‟lik iki delik açılmalıdır.
Cihazın kabine mesafesi imalâtçı firma talimatlarına göre veya yan ve ön
taraflardan en az 100 mm üst taraftan ise en az 300 mm olmalıdır. Cihaz
imalâtçı firma tarafından kabin ile birlikte bir ünite olarak yapılmıĢ ve bu
Ģekilde pazarlanıyorsa, imalâtçı firma talimatları yeterli kabul edilir.
5.YoğuĢmalı cihazlar
Kullanma ve ısıtma sıcak suyunu sağlamak için, kullandıkları gazın yanma
ısısı dıĢında atık gazın içindeki su buharını yoğuĢturarak, buharın yoğuĢma
gizli ısısından da yararlanan genellikle “C” tipi denge bacalı olarak imal
edilen cihazlardır.
• YoğuĢmalı cihazlar, sadece cihaz odası olarak kullanılan müstakil bir
mahale tesis edilmiĢ ise mahal dıĢına da tüm elektriğinin kesilmesini
sağlayacak Ģekilde ana kapatma Ģalteri konulmalıdır.
• Merkezi ısıtma ve/veya kullanım alanı 250 m2'nin üstünde olup bireysel
ısıtma sistemine sahip gaz yakıt kullanılan binalarda; yoğuĢmalı tip ısıtıcı
cihazlar kullanılmalıdır.
5.1 Cihazların montaj yeri için genel kurallar
5.1.1 Yakma havasını dıĢ ortamdan alan yoğuĢmalı cihazlar
Binaların merdiven boĢlukları ve genel kullanımına açık koridorlarına, baca
duvarları üzerine, apartman aydınlıklarına, açık balkonlara, yatak odalarına
ve patlayıcı veya kolayca alev alabilen maddelerin depolandığı mahallere
bağlanmamalıdır.
• 50 kW üzeri kapasitelerdeki yakma havasını dıĢ ortamdan alan yoğuĢmalı
cihazlar, sadece cihaz odası olarak kullanılan müstakil bir mahale tesis
edilmelidir.
• Yakma havasını dıĢ ortamdan alan yoğuĢmalı cihazların tesis edildikleri
2
mahalde, dıĢ atmosfere açılan en az 150 cm serbest en kesit alanlı bir
menfez olmalıdır.
5.1.2 Yakma havasını bulunduğu ortamdan alan yoğuĢmalı cihazlar
• Kapasite sınırlaması olmaksızın yakma havasını bulunduğu ortamdan alan
cihazlar, doğrudan dıĢ ortama açılan havalandırma menfezi bulunan ve
sadece cihaz odası olarak kullanılan müstakil bir mahalle konulmalıdır.
• Yakma havasını cihazın bulunduğu ortamdan alan yoğuĢmalı cihazların
tesis edildikleri mahalde, havalandırma açıklığı boyutlandırması Madde
9.4‟de belirtilen hesaplama yöntemi ile yapılmalıdır.
43
5.2 Atık gaz tesisatı
• YoğuĢmalı cihazlarda, cihazlar ile baca arasındaki atık gaz bağlantısı
(duman kanalları) ve bacalar, üretici firmaya ait sistem sertifikasyonuna
sahip olmalı veya TS EN 1856–1, 1856–2, TS EN 13063–2 veya TS
EN14471 standartlarından herhangi birinin belgelerine haiz olmalıdır.
•YoğuĢmalı tip cihazlara ait atık gaz bağlantısı ve baca, tam sızdırmaz ve
standartlara uygun ekipmanlardan oluĢmalıdır.
• Hermetik baca uygulamalarında (Konsantrik); duman kanalı ve baca
sistemi, akredite kurumlarca onay verilmiĢ sistem sertifikasyonuna sahip
olmalıdır.
• Baca boyutlandırma hesabı, TS 11389 EN 13384–1 ve TS 11388 EN
13384–2 standardına uygun yapılmalıdır.
• Baca boyutlandırması negatif basınçlı baca sistemine göre yapılabilir
ancak bağlantı Ģekilleri pozitif basınçlı baca sistemine uygun olmalı ve baca
sisteminde kullanılacak malzeme yoğuĢan sıvıya mukavim olmalıdır.
• Baca gazı hattında oluĢan yoğuĢma sıvısı tahliyesi için; duman kanalı ve
o
o
bacaların birbirine bağlantıları yatayla asgari 3 „lik bir eğimle yapılmalı, 90
„lik dirsekler kullanılmamalıdır.
• Metal bacanın periyodik kontrolü ve temizlenmesi amacı ile baca
sistemine, tam sızdırmazlık sağlanmak Ģartıyla kontrol ve temizleme parçası
tesis edilmelidir.
5.3 YoğuĢma sıvısının tahliyesi
Cihazda meydana gelecek yoğunlaĢma suyunu uygun bir Ģekilde tahliye
edecek bağlantı, imalâtçı firma talimatına uygun olarak yapılmalıdır.
Isıtma iĢlemi esnasında yoğuĢmalı kazanda ve baca gazı hattında oluĢan
yoğuĢma sıvısının pH değeri 3–4 arasında olduğundan tahliyesi uygun
Ģartlarda yapılmalıdır.
• Anma ısı gücü 200 kW„a kadar olan yoğuĢmalı kazanlarda oluĢan
yoğuĢma sıvısı nötralize edilmeden atık su Ģebekesine boĢaltılabilir.
• Anma ısı gücü 200 kW‟tan büyük olan yoğuĢmalı kazanlarda oluĢan
yoğuĢma sıvısı nötralize edilerek pH değeri 6,5 – 9 arasına yükseltilmeli ve
bundan sonra atık su Ģebekesine boĢaltılmalıdır.
YoğuĢma sıvısı tahliyesinin kanal bağlantısı serbestçe görülebilir olmalıdır.
Bu bağlantı eğimli olarak ve bir sifon kullanılarak ve uygun numune alma
tertibatları ile donatılmalıdır. YoğuĢma sıvısı tahliyesinde sadece korozyona
dayanıklı malzemeler kullanılmalıdır. Ayrıca borularda ve bağlantı
parçalarında galvanizli veya bakır alaĢımlı malzeme kullanılmamalıdır.
DüĢük baca gazı sıcaklığı ve bunun sonucu olarak meydana gelen düĢük
çekiĢ güçleri ve baca gazlarının baca sisteminde yoğuĢmaya devam etmeleri
nedeniyle baca gazı hattı üzerine drenaj hatları konulabilir; ancak bu
durumda yoğuĢma sıvısı tahliyesinde sıvı birikimini sağlayan bir sifon
monte edilerek baca gazı sızıntısı önlenmelidir.
44
6.BirleĢik (Kaskad) baca sistemi
Birbirleri ile mekanik ve elektronik olarak haberleĢmeli çalıĢan, ihtiyaca
göre sıralı devreye girerek yakıt tasarrufu sağlayan, kazan yedekleme
sıkıntısının olmadığı, birden fazla cihazın hızlandırma parçalarının, yatayda
oluĢturulan kollektör ile ortak bir duman kanalına bağlandığı ve baca
gazlarının atmosfere atılmasının ortak bir baca ile yapıldığı sistemdir (ġekil
14).
ġekil 14 - Kaskad baca sistemi
• Isıtma kapasitesinin 100 kW ve üzerinde olması halinde, ilk yatırım ve
iĢletme maliyetleri ile birlikte enerji ekonomisi analizleri sonucunda daha
ekonomik olduğu raporlanan kaskad kazan sistemleri kullanılabilir.
• Kaskad baca sistemine dâhil olan cihazlar; aynı tür yakıt yakmalı ve
kapasiteleri aynı olmalıdır.
• Kaskad baca sisteminde en fazla kaç cihazın kullanılabileceği akredite
kuruluĢlarca verilmiĢ olan raporlara göre belirlenmeli veya kullanılacak
baca hesap programları ile sınırlı olmalıdır. Baca boyutlandırma hesabı TS
11388 EN 13384–2 standardına uygun olmalıdır. Duman kanalları ve
bacalar yoğuĢma sıvısına mukavim olmalıdır. Hesaplamalarda kullanılacak
programları TSE Belgesine sahip olmalıdır.
• Kaskad sistemlerde cihazlar ile baca arasındaki atık gaz bağlantısı (duman
kanalları) ve bacalar, üretici firmaya ait sistem sertifikasyonuna sahip olmalı
veya TS EN 1856–1, 1856–2 veya TS EN 14471 uygunluk belgelerinden
herhangi birine haiz olmalıdır ve sistemde kullanılması gerekebilecek geri
akım güvenlik klapesi TS 11388 EN 13384–2 standardına göre seçilmelidir.
• Kaskad sistemlerde cihazlar ile baca arasındaki atık gaz bağlantısı mutlaka
üretici firmaya ait orijinal parçalardan oluĢmalıdır.
• Metal bacanın periyodik kontrolü ve temizlenmesi amacı ile baca
sistemine, tam sızdırmazlık sağlanmak Ģartıyla kontrol ve temizleme parçası
tesis edilmelidir.
45
7. Radyant Isıtıcılar
Konut dıĢı mahallerde kullanılmak üzere planlanan, insan boyundan daha
yükseğe asılarak tesis edilen, askı seviyesinin altındaki ortamı radyasyon
(ıĢıma) ile ısıtacak Ģekilde tasarımlanmıĢ, gaz yakan cihazlardır.
7.1 Parlak radyant ısıtıcı
Ġnsan boyundan daha yükseğe asılarak tesis edilen, askı seviyesinin
altındaki ortamı, gazın seramik bir plaka veya metal kafes gibi malzeme dıĢ
yüzeyine yakın bir yerinde yanmasıyla, radyasyon (ıĢıma) ile ısıtacak
Ģekilde tasarımlanmıĢ, gaz yakan cihazdır.(TS EN 419–1)
7.2 Tüplü radyant ısıtıcı
Ġnsan boyundan daha yükseğe asılarak tesis edilen, askı seviyesinin
altındaki ortamı, içinden yanma ürünlerinin geçtiği tüp veya tüpleri
yardımıyla, radyasyon (ıĢıma) ile ısıtacak Ģekilde tasarımlanmıĢ, gaz yakan
cihazdır.( TS EN 416–1, TS EN 777–1)
7.3 Cihazların yerleĢtirilme kuralları
• YerleĢtirme odasının hacmi, yerleĢtirilen radyant ısıtıcıların kW‟ı baĢına
en az 10m3 olmalıdır.
• Yanma ürünlerine ait atık gazların cihazın tesis edildiği oda dıĢına atılması
için bir baca veya bir tertibat mevcut ise, yanma ürünlerine ait çıkıĢ yolu
kapanmaya karĢı korumalı olarak tasarımlanmalı ve düzenlenmelidir.
• Cihaz parçaları ve kontrol tertibatları ayar, bakım ve değiĢtirme için
kolayca eriĢilebilir Ģekilde düzenlenmelidir. Cihazların elektrik donanımı,
elektrikten kaynaklanan tehlikelerden korunacak Ģekilde tasarımlanmalı,
yapılmalı ve standartlara uygun olmalıdır.
• Isıtıcılar mekanik hasar görmeyecekleri yerlere yerleĢtirilmeli veya etkin
Ģekilde korunmalıdır.
• Radyant tüplü ısıtıcı cihazlar, kolay tutuĢabilen yanıcı ve patlayıcı
maddelerin depolandığı mahallere yerleĢtirilmemelidir. Cihazlara ait üst
havalandırma açıklıkları cihaz montajının yapıldığı kot seviyesinden daha
üst noktada bulunmalıdır.
• Isıtıcıları taĢıyacak konsol, zincir ve benzeri elemanlar mekanik
mukavemet açısından yeterli olmalı ve korozyona karĢı korunmalıdır.
• Isıtıcı cihazların yerleĢtirilmesinde genel kurallar için üretici firma
talimatları uygulanmalıdır. Sıcaktan etkilenebilen veya yanabilen
malzemelerle, ısıtıcı ve/veya baca arasındaki emniyet mesafeleri için üretici
firma talimatları uygulanmalıdır.
46
8. Doğalgazlı Elektrik Jeneratörleri
Doğalgazın yanması sonucunda açığa çıkan ısı enerjisini, elektrik enerjisine
çeviren ve bir grup hâlinde çalıĢan, gidip gelme hareketli, içten yanmalı
motorlardır (ġekil 15).
8.1 Cihazların monte edilecekleri yerler için genel kurallar
• Jeneratör dairesi olarak adlandırılan müstakil bir mahale veya açık alana
tesis edilebilir. YaĢam mahallerine tesis edilemez.
• Sıcak su kazanları, kızgın su kazanları, buhar kazanları, buhar jeneratörleri
gibi yakma havasını, bulunduğu ortamdan alan cihazlarla aynı ortamda
bulunmamalıdır. Elektrik jeneratörü dairelerinde katı, sıvı, gaz yakıt tankı
veya depoları bulunmamalıdır.
• Elektrik jeneratörü dairesi dıĢına elektrik jeneratörü dairesinin tüm
elektriğinin kesilmesini sağlayacak Ģekilde ana kapatma Ģalteri
konulmalıdır.
• Elektrik jeneratörü dairesi ara kat veya çatı katında olması durumunda,
binanın yeni statik yük dağılımı uygun olmalıdır.
• Elektrik jeneratörlerine ait doğalgaz boru hatlarının birleĢtirilmesi kaynak
ile yapılmalıdır.
• Elektrik jeneratörü dairesinde emniyet kurallarına uyulmalıdır. Elektrik
jeneratörlerinin egzoz sisteminde mutlaka susturucu bulunmalıdır.
Jeneratörün yerleĢtirildiği zemine titreĢimi iletmesini önlemek için titreĢim
izolatörleri kullanılmalıdır.
• Elektrik jeneratör dairelerinde solenoid vana ile irtibatlandırılmıĢ ve üst
havalandırmadan daha yüksek bir seviyeye en az 2 adet patlayıcı ortam
korumalı (ex-proof) gaz alarm cihazı tesis edilmelidir. Solenoid vana,
oluĢabilecek bir gaz kaçağı durumunda gaz alarm cihazından aldığı sinyal
doğrultusunda jeneratör dairesine gaz giriĢini engelleyecek bir noktaya
yerleĢtirilmelidir.
• Boru hattı üzerindeki ayar, kumanda, ölçme ve kontrol cihazlarının diĢli
bağlantı ile yapılması durumunda TS61‟e uyulmalıdır. Gaz kontrol hattı
ekipmanları Madde 10.2 ve Madde 10.3‟e uygun olmalıdır. Atık gaz çıkıĢ
boruları sızdırmazlığı sağlayacak Ģekilde birleĢtirilmeli ve bağlantılarda
kullanılacak sızdırmazlık maddeler ısıya dayanıklı olmalıdır. Atık gaz çıkıĢ
borusu üzerinde ve yatayda, Elektrik jeneratörü baca adaptöründen sonra 3D
mesafede, bu sağlanamıyor ise düĢeye dönüĢ dirseğinden 2D mesafede baca
gazı analizi numune alma noktası bulunmalıdır.
• Elektrik jeneratörlerinde, ithalatçı/imalatçı firma tarafından onaylı baca
ayrıntıları, atık gaz tesisatında da, imalatçı firma tarafından temin edilen ve
imalatçı firma talimatlarında belirtilen orijinal parçalar kullanılmalıdır.
Bunlar imalatçı talimatlarına göre monte edilmelidir.
• Elektrik jeneratörlerine ait baca çıkıĢları mümkün olan en kısa mesafeden,
mutlaka doğrudan dıĢ ortama açık, hava sirkülasyonu olan yerlere bağlamalı
ve herhangi bir hava giriĢ noktasından en az 5 m uzağa atılmalıdır. Atık gaz
çıkıĢ boruları; jeneratörün yerleĢtirildiği mahal dıĢındaki baĢka yaĢam
47
mahallerinden geçirilmemelidir. Geçit ve koridorlara, dar saçak aralıklarına,
binaların havalandırma ve aydınlık boĢluklarına, balkonlara, asansör
boĢlukları ve atık gaz çıkıĢını engelleyen çıkıntılı yapı kısımlarının altlarına,
baĢka birimlere temiz hava sağlayan açıklıklara, binalar arası avlulara,
doğrudan rüzgâr direncine maruz kalabilecek yerlere bağlanmamalıdır.
Ġnsanların geçtiği yerlerde, örneğin kaldırımlarda baca çıkıĢ yüksekliği en az
2,3 m olmalıdır. Açık alanlarda baca çıkıĢı yerden en az 1 m yükseklikte
olmalıdır. Baca çıkıĢları dıĢ darbeye maruz kalabileceği yerlerde paslanmaz
veya galvaniz çelik tel örgü kafeslerle korunmalıdır. Araç trafiğinin olduğu
yerlerde bu durum oluĢabilecek bir darbe göz önünde bulundurularak
arttırılmalıdır. DıĢarıya taĢan çatı veya ahĢap kaplamanın, üstten bacaya
uzaklığı en az 1,5 m olmalıdır.
8.2 Elektrik jeneratör dairesinde havalandırma
Elektrik Jeneratörlerinin soğutma havası ihtiyacı imalatçı firma tarafından
belirtilmeli ve soğutma havasının geçeceği kesit hesaplanırken hava hızı 1–2
m/s aralığında alınmalıdır.
Elektrik jeneratörlerine ait havalandırma menfez kesitleri veya
havalandırma fan debileri belirlenirken; yakma havasının ve soğutma
havasının toplam değeri esas alınmalıdır.
Yakma havası temini için tabii havalandırma kesit alanı Madde 9.4.1‟e göre,
cebri havalandırma Madde 9.4.2‟ye göre hesaplanır.
Egzost
Üst havalandırma
Gaz Alarm
Cihazı
Alt Havalandırma
ġase
Soğutma Havası
Tahliye Menfezi
Elektrik Jeneratörü
ġekil 15 - Elektrik jeneratör dairesi
48
9. Kazanlar - merkezi sistem kazanları
9.1 Genel Bilgi
Bir veya birden çok birimde ısıtmayı sağlamak maksadı ile doğalgazın
yakılmasını sağlayan, ilgili mamul standartlarından (TS EN 303–1, TS EN
303–3, TS 377 EN 12953, TS EN 12952, TS EN 12952 -1, TS 4040 ve TS
4041) birindeki kurallara uygun olarak tesis edilmiĢ olan ve anma ısı güçleri
70 kW ve daha büyük olan ısı üretme cihazlarıdır. Isı üreticisinin
yerleĢtirildiği mahallerdeki duvar ve tavan aralıklarının ölçüleri standartlar
dâhilinde, imalatçı tarafından Ģart koĢulan değerlerin altına düĢmemelidir.
Bakım ve onarım amaçları için brülörün yerinden geri çıkarılması veya yana
alınması imkânını verecek yeterli alanlar mevcut olmalıdır.
• Yeni yapılacak binalarda; toplam kullanım alanının 1000m2'den büyük
olması halinde merkezi ısıtma sistemi yapılmalıdır.
• Buhar kazanları ve buhar jeneratörlerinin yerleĢtirileceği hacimler için
yetkili kurum ve kuruluĢlardan onay alınmalıdır.
Isı merkezlerinde çalıĢmalara baĢlamadan önce tam ve kapsamlı teknik etüt
yapılmalıdır. Bu çalıĢmalar yapılırken; ısı merkezinin toplam yükü
hesaplanarak gaz Ģirketinden gaz tedarik imkânı araĢtırılır. Ġlgili mevzuatlar
ve standartlar göz önünde bulundurularak uygun seçimler yapılarak tesisin
projelendirilmesi yapılıp onay alındıktan sonra tesisata baĢlanması
gerekmektedir.
9.2 DönüĢüm
• Etiketi ve belgesi olmayan hiçbir kazan, doğalgaza dönüĢtürülmeyecektir.
• Katı ve sıvı yakıtlı yarım silindirik kazanlar doğalgaza dönüĢtürülemez.
• TSE belgesi olan katı yakıtlı tam silindirik kazanlar, doğalgaza dönüĢüm
halinde TS EN 303–3 (1000 kW‟a kadar olan kazanlar için) veya TS 4040
(1000 kW üzerindeki kazanlar için) standardı tarafından istenen verim
Ģartlarını sağladığı, akredite uygunluk değerlendirme kuruluĢları tarafından
yapılan verim raporu ile belgelendirilmesi halinde doğalgaza
dönüĢtürülebilir.
• TSE belgesi olan tam silindirik sıvı yakıtlı kazanların doğalgaza
dönüĢümü, kazan kapasitesi ve özelliklerine uygun doğalgaz brülörü (TS
EN 676) kullanılması ve akredite olmuĢ kurum ve kuruluĢlardan alınacak
uygunluk raporu ile yapılabilir.
• Bunun dıĢındaki imalatlarda ilgili kurum ve kuruluĢlardan uygunluk
raporu alınmalıdır.
• Kalorifer kazanı değiĢtirilmesi gerektiğinde binanın ısı kayıpları göz
önünde bulundurularak seçim yapılmalıdır. Bu seçimden uygulayıcı firma
sorumludur.
• Isıtma sisteminde kullanılan katı yakıtlı kazanlardan 15 yılını, sıvı ve gaz
49
yakıtlı kazanlardan 20 yılını dolduran kazanların değiĢimleri Ģarttır.
Teknik etüd sonucunda durumları iyi olmayan (kullanılmasında teknik
mahsur olan ve kullanıcı için ekonomik olmayan) kazanların yaĢ sınırına
bakılmaksızın dönüĢümü yapılmayacaktır.
9.3 Kazan dairelerinde ilave tedbirler
• Isı üreteçlerinin tesis edildiği mahallerde katı, sıvı, gaz yakıt tankı veya
depoları bulunmamalıdır.
• Kazan dairesi kapıları yanmaz malzemeden (genelde çelik) ve dıĢarıya
açılacak Ģekilde yapılmalıdır.
• Kazan dairesi ara kat veya çatı katında ise binadaki yeni statik yük
dağılımı, ilgili kurumların vereceği onay raporu neticesinde kontrol
edilmelidir.
• Kazan dairelerinde bakım ve onarım amaçları için brülörün yerinden
çıkarılması veya yana alınması imkânını verecek, gerektiğinde kapısı da
olan, yeterli alanlar mevcut olmalıdır. Ayrıca imalatçı tarafından Ģart
koĢulan değerlerin altına düĢülmemelidir.
• Konutlarda, merkezi sistem ısıtmalarda binanın sıcak su ve mutfak
kullanımı için ayrı bir hat/branĢman tesis edilmelidir.
• Kazan dairesine emniyet kuralları ve cihazların kullanım talimatları
asılmalı, sertifikalı firma, kullandığı cihazlara (kazan, brülör) ait garanti
belgelerini, yetkili servislerin listesini, acil durumlarda baĢvurulması
gereken telefonları kullanıcıya vermelidir.
• Konutlarda yedek kazan kullanımına binanın ısınma ve sıcak su ihtiyacına
bakılarak gaz dağıtım Ģirketi tarafından karar verilmelidir.
• Kazan dairesinde doğalgazı algılayacak gaz algılayıcıları kullanılacaktır.
• Kullanılan gazın özelliği dikkate alınarak aydınlatma ve açma kapama
anahtarlarıyla panolar kapalı tipte uygun yerlere tesis edilmelidir.
• Kazan dairesi tavanı mümkün olduğu kadar düz olmalı, gaz sızıntısı
halinde gazın birikeceği ceplerin bulunmamasına önem gösterilmelidir.
• Bina sahibi, yöneticisi ısıtma sistemlerinin, ilgili yönetmelik ve/veya
standartlarda belirtilen periyodik kontrole, teste ve bakıma tabi tutulmasını
ve ilgili mercilere raporlanmasını sağlamalıdır. Kazanlarda, biri iĢletme
döneminin baĢlangıcında, diğeri ortasında olmak üzere yılda en az iki kez
baca gazı analizi, bir kez de sistem bakımı yaptırılır. Sistem performansının
kontrolünü yaptırarak raporlamak bina sahibi, yöneticisi sorumluluğundadır.
• Doğalgazlı kazan dairesini iĢletecek personel mutlaka yetkili bir kurum
tarafından verilen doğalgazlı kazan dairesi iĢletmeciliği kursunu bitirdiğine
dair sertifikalı olmalıdır. Yetkili bir kurum tarafından verilen kazan dairesi
iĢletmeciliği kursunu bitirdiğine dair sertifikası bulunmayan Ģahıslar, kazan
dairesini iĢletmek üzere çalıĢtırılamaz.
• Kazan dairesi kapısının, kaçıĢ merdivenine veya genel kullanım
merdivenlerine direkt olarak açılmaması ve mutlaka bir güvenlik holüne
açılması gerekir.
50
• Gaz kullanılan mahallerde, gaz kaçağına karĢı doğal veya mekanik
havalandırma sağlanması gerekir.
• Her kazan dairesi için özel topraklama sistemi yapılması gerekir.
•Kazan dairelerinde bulunan doğalgaz tesisatının veya bağlantı
elemanlarının üzerinde ve çok yakınında yanıcı maddeler bulundurulamaz.
• Doğalgaz kullanım mekânlarında herkesin görebileceği yerlere doğalgaz
ile ilgili olarak dikkat edilecek hususları belirten uyarı levhaları asılmalıdır.
• Brülörlerde alev sezici ve alevin geri tepmesini önleyen armatürler
kullanılmalıdır.
• Bina servis kutusu veya servis vanası, gaz Ģirketinin acil ekiplerinin
kolaylıkla müdahale edebileceği Ģekilde muhafaza edilmelidir. Servis kutusu
veya servis vanası önüne, müdahaleyi zorlaĢtıracak malzeme konulamaz ve
araç park edilemez.
• Bina içi tesisatın, gaz kesme tüketim cihazlarının ve bacaların periyodik
kontrolleri ve bakımları yetkili servislere yaptırılır.
• Doğalgaz kullanıcılarının tesisatlarını tanıması, gaz kesme vanalarının
yerlerini öğrenmesi ve herhangi bir gaz kaçağı olduğunda buna karĢı hareket
tarzına dair bilgi sahibi olması gerekir.
• Daha önce kabulü yapılan tesisatlardaki tadilatlarda; sistem mevcut
kurallara uygun hale getirilecektir.
9.4 Havalandırma
Doğalgaz kullanılacak mahallerde gerekli yanma havasının sağlanması ve
muhtemel gaz kaçaklarında, ortamda gaz birikimini önlemek amacıyla
havalandırma yapılması gerekmektedir. Havalandırma doğal veya mekanik
yöntemler ile yapılabilir. Zorunlu haller dıĢında doğal havalandırma tercih
edilmelidir.
Havalandırma sistemi üç farklı Ģekilde yapılabilir.
a) Doğal Havalandırma: Taze hava uygun boyutlardaki alt menfezler ile
sağlanır. Egzost havası daha küçük boyutlardaki üst menfezlerden atılır.
b) Yarı Cebri Havalandırma: Taze hava alt menfezlerden fan vasıtası ile
cebri olarak sağlanır. Egzost havası üst menfezlerden atılır.
c) Cebri Havalandırma: Taze hava alt menfezlerden fan vasıtası ile
sağlanır ve egzost havası yine bir fan vasıtası ile üst menfezlerden atılır.
• Isı üretecine ait yakma sisteminin her devreye giriĢinden veya tekrar
çalıĢtırılmasından önce yanma odasının doğal veya cebri olarak
havalandırılması TS EN 676‟daki kurallara uygun olarak sağlanmalıdır. Bu
sistem ile yakma düzeninin çalıĢmasını etkilemeden gerekli yanma havası
temin edilip, kazan dairesinin havalandırması gerçekleĢtirilmelidir.
51
• Kazan dairesi havalandırması doğrudan dıĢ ortama açılmalıdır. Kazan
dairesi toprak kotunun altında kalıyor ve havalandırma uygun boyutlarda
kanallar ile cebri olarak yapılıyor ise havalandırma fanlarından birinin devre
dıĢı kalması durumunda brülörün de devre dıĢı kalmasını sağlayan otomatik
kontrol sistemi kullanılmalıdır. Havalandırma tesis edilirken kazan
dairesinde asla negatif basınç oluĢmaması sağlanmalıdır. Taze havanın tabii
olarak çekilmesi ve egzost havasının fan ile atılması, kazan dairesinde
negatif
basınç
yaratacağından
ve
dumanın
akıĢ
yönünü
değiĢtirebileceğinden dolayı sistem olarak kullanılamaz.
• Üst ve alt menfezler mümkün olduğu kadar mahalin üst ve alt seviyelerine
kısa devre hava akımının engellenmesi için birbirlerinden mümkün
olduğunca uzak yerleĢtirilmelidir. Böylece pratik olarak sistemin çalıĢması
sağlanır ve by-pass (kısa devre) olayı önlenir.
•Üst havalandırma menfezi tavandan en fazla 40cm aĢağıda, alt
havalandırma menfezi döĢemeden en fazla 45cm yukarıda olacak Ģekilde
açılmalıdır.
• Kanal uzunluğu (yatay ve düĢey uzunluklar ile dirsek eĢdeğer uzunlukları
toplamı) 10m ve üzerinde ise havalandırma mekanik olarak yapılmalıdır.
0
0
Havalandırma kanallarında 90 ‟lik dirsek eĢdeğer uzunluğu 3m, 45 ‟lik
dirsek eĢdeğer uzunluğu 1,5m ve ızgaralar için eĢdeğer uzunluk 0,5m
alınmalıdır. Izgara aralıkları en az 10mm x 10mm olmalıdır.
• Havalandırma, yangın ve dumanı en az 90 dakikalık sürede (yangın direnç
süresi) kazan dairesinden ve ateĢleme düzenine ait odalardan diğer odalara
taĢımayacak biçimde yapılmalıdır.
• Hava kanalları diğer hava kanalları ile bağlantılı olmamalı, gerektiği
zaman temizlenebilmelidir.
• Mutfak cihazlarının bulunduğu mahalde yapılacak havalandırma kanalı
veya menfezin doğru pozisyonda yerleĢtirilmiĢ olmasına dikkat edilmelidir.
Cihazların üzerine gelip yanmayı bozacak ya da alevi söndürebilecek
Ģekilde yapılan montajlardan kaçınılmalıdır.
9.4.1 Tabii havalandırma (Atmosferik ve fanlı brülörlü kazanlar)
hesabı
Toplam kurulu gücü 1000 kW‟ın altında olan kazan dairelerinin
havalandırmasında, doğrudan dıĢarı açılan menfezler için yeterli kesit alanı
aĢağıdaki eĢitliğe göre hesaplanmalıdır.
SA = F × a × 2,25 × (∑ Qbr +70)
Burada:
SA: Alt havalandırma net kesit alanı (cm2)
F: Menfezin geometrisine bağlı olarak aĢağıdaki Ģartlara göre değiĢir.
52
F=1: Dikdörtgen (uzun kenarı, kısa kenarının 1,5 katından fazla olmayan),
F=1,1: Dikdörtgen (uzun kenarı, kısa kenarının 5 katına kadar olan),
F=1,25: Dikdörtgen (uzun kenarı, kısa kenarının 10 katına kadar olan),
F=1: Dairesel,
F=1,2: Izgaralı,
a: Menfezin ızgara katsayısı (ızgarasız olduğunda a=1,ızgaralı olduğunda
a=1,2)
∑ Qbr: Toplam anma ısı gücü (kW)
Toplam kurulu gücü 1000 kW‟ın üzerinde olan kazan dairelerinin
3
havalandırmasında toplam anma ısıl gücünün her 1 kW‟ı için 1,6 m /h hava
ihtiyacı vardır. Buradan hareketle doğrudan dıĢarı açılan menfez için gerekli
kesit alanı aĢağıdaki eĢitliğe göre hesaplanmalıdır.
SA= ∑ Qbr / 3600
Burada:
∑Qbr: Toplam anma ısıl gücü (kW),
2
SA: Menfez kesit alanıdır (m ).
Pis hava atıĢ miktarı (üst havalandırma), toplam anma ısıl gücünün her
3
1kW‟ı için 0,5m /h olmalıdır. Buradan hareketle pis hava atıĢı için gerekli
menfez kesit alanı aĢağıdaki eĢitliğe göre hesaplanmalıdır.
Sü= SA×0,6
Burada:
2
Sü: Pis hava atıĢı için net kesit alanıdır (m ).
9.4.2 Cebri havalandırma (Atmosferik ve fanlı brülörlü kazanlar)
hesabı
Tabii olarak havalandırılması mümkün olmayan kazan dairelerinin cebri
olarak havalandırılması gerekir. Cebri havalandırma için gerekli en az taze
hava ve egzoz havası miktarları brülör tipine ve kapasitesine göre aĢağıdaki
eĢitliklere göre hesaplanmalıdır.
53
9.4.2.1 Üflemeli brülörler için
Alt havalandırma hesabı;
3
Vhava = Qbr ×1,184×3,6 (m /h)
2
Sa = Vhava / ( 3600×V ) (m )
Burada:
Qbr: Anma ısı gücü (kW)
V: Kanaldaki hava hızıdır, 5 ile 10 arasında alınmalıdır (m/sn)
Üst havalandırma hesabı;
3
VEgzost = Qbr ×0,781×3,6 (m /h)
2
SÜ = VEgzost/ (3600×V ) (m )
Burada:
V: Kanaldaki hava hızıdır, 5 ile 10 arasında alınmalıdır (m/sn)
9.4.2.2 Atmosferik brülörler için
Alt havalandırma hesabı;
3
Vhava = Qbr ×1,304×3,6 (m /h)
2
Sa = Vhava / ( 3600×V ) (m )
Burada:
Qbr: Anma Isı Gücü (kW)
V: Kanaldaki hava hızıdır, 3 ile 6 arasında alınmalıdır (m/sn).
Üst havalandırma hesabı;
3
VEgzost = Qbr ×0,709 ×3,6 (m /h)
2
SÜ = VEgzost/ (3600×V ) (m )
Burada:
V: Kanaldaki hava hızıdır, 3 ile 6 arasında alınmalıdır (m/sn)
54
Not: Havalandırma sistemlerinde kullanılacak elektrik motorları ex-proof
olacaktır.
9.5 Elektrik tesisatı
• Isıtma gücü en az 50 kW olan yakma sistemine ait elektrik tesisatı TS
11396‟ya uygun olmalıdır. Brülör ve ısı üreteci ile brülör kontrol cihazlarına
ait fiĢ priz bağlantı elemanları iĢletme Ģartlarına uygun olmalıdır.
• Kazan dairelerinde, muhtemel tehlikeler karĢısında, kazan dairesine
girilmesine gerek olmaksızın dıĢarıdan kumanda edilerek elektriğinin
kesilmesini sağlayacak biçimde ilave tesisat yapılmalıdır. Elektrikle çalıĢan
ayar elemanlarına sahip bütün gaz yakma tesislerinin devre dıĢı
edilebilmeleri için, ısı üreteçlerinin yerleĢtirildiği mahalin (kazan dairesi)
dıĢına, kolayca ulaĢılabilir ve herhangi bir tehlikenin de meydana gelmesine
sebep olmayacak bir yere ana Ģalter yerleĢtirilmelidir.
• Herhangi bir tehlike anında gazı kesecek olan ana kapama vanası ile
elektrik akımını kesecek ana Ģalter ve ana elektrik panosu kazan dairesi
dıĢında kolayca ulaĢılabilecek bir yere konmalıdır. Gaz ana vanasının yerini
gösteren plaka, bina giriĢinde kolayca görülebilecek bir yere asılmalıdır.
Ana elektrik panosunun kazan dairesi içerisinde olması hâlinde, kazan
dairesinde bulunan ve enerjinin alınacağı enerji tablosunun, etanj tipi
patlama ve kıvılcım güvenlikli olması, kumanda butonlarının pano ön
kapağına monte edilmesi ve kapak açılmadan butonlar ile çalıĢtırılması ve
kapatılması gerekir. Kullanılan gazın özelliği dikkate alınarak, aydınlatma
ve açma-kapama anahtarları ile panolar, kapalı tipte uygun yerlere tesis
edilmelidir. Kullanılan gazın özelliği dikkate alınarak, tablolar, anahtarlar,
prizler, borular gibi bütün elektrik tesisatının ilgili yönetmeliklere ve Türk
Standartlarına uygun olarak tasarlanması ve tesis edilmesi gerekir. Bu
tesisat ve sistemlerde kullanılacak her türlü cihaz ve kabloların ilgili
standartlara uygun olması gerekir. Yapılan seçimlerle sistemin emniyetli bir
Ģekilde devreden çıkması ve güvenli bir Ģekilde çalıĢmaya devam etmesi
sağlanmalıdır.
• Kazan dairelerinde aydınlatma; tavandan en az 50cm sarkacak veya üst
havalandırma seviyesinin altında kalacak Ģekilde veya yan duvarlara tespit
edilecek etanj tipi flüoresan veya contalı glop tipi armatürler ile yapılır ve
tesisat antigron olarak tesis edilir.
• Isı merkezlerinin giriĢinde 1 adet emniyet selonoid vanası bulunması ve bu
vananın en az 2 adet patlama ve kıvılcım güvenlikli (ex-proof) kademe
ayarlı gaz sensöründen kumanda alarak çalıĢması gerekir. Büyük tüketimli
ısı merkezlerinde, entegre gaz alarm cihazı kullanılması da gerekir.
• Kazan dairesi topraklaması 21.8.2001 tarihli ve 24500 sayılı Resmi
Gazetede yayımlanan Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliğine
uygun Ģekilde yapılmalıdır.
• Cebri havalandırma gereken yerlerde fan motorunun brülör kumanda
sistemi ile paralel çalıĢması ve fanda meydana gelebilecek arızalarda brülör
55
otomatik olarak devre dıĢı kalacak Ģekilde otomatik kontrol ünitesi
yapılması gerekir. Hava kanalında gerekli hava akıĢı sağlanmayan hâllerde,
elektrik enerjisini kesip brülörü devre dıĢı bırakması için, cebri hava
kanalında duyarlı sensör kullanılmalıdır. Brülör ve fan ayrı ayrı kontaktör
termik grubu ile beslenir.
10.Brülör
Gazı yakma havası (oksijen) ile belirli oranlarda karıĢtıran ve ısı ihtiyacına
göre gerekli gaz/hava karıĢımı oranını, alevin biçim ve büyüklüğünü
ayarlamak suretiyle tam yanmayı sağlayan, TS 11391, TS EN 676
standardına uygun otomatik veya yarı otomatik kumanda, kontrol, ayar,
ateĢleme ve güvenlik tertibatıyla donatılan ve gerektiğinde yakma havasını
cebri veya tabii olarak sağlayan elemanları ihtiva eden yakma sistemidir.
10.1Brülör seçimi
Gaz brülörleri TS EN 676 veya TS 11042 EN 298 standartlarına uygun
olmalıdır. Brülör kazana uygun olarak seçilmelidir. Projede belirtilen kazan
kapasitelerine uygun, tespit edilen yakıt miktarını yakacak özelliklerde
3
brülör seçilmelidir. Brülör seçiminde doğalgazın alt ısıl değeri 8250 kcal/m
olarak alınmalıdır. Cihazın tüketeceği yakıt miktarı aĢağıdaki eĢitliğe göre
hesaplanmalıdır. Cihaz verim değerleri akredite bir kuruluĢça
belgelenemediği takdirde % 85 olarak alınır.
B= Q/(Hu×ŋ)
Burada;
B = Yakıt miktarı, (m3/h)
Q = Kazan kapasitesi (kcal/h),
Hu = Yakıtın alt ısıl değeri (kcal/m3)
ŋ = Verim ( %) olarak alınmalıdır.
Merkezi ısıtma
kazanlarda;
sistemlerinde
kullanılacak
cebri
üflemeli
brülörlü
a) 50 kW - 500 kW arasında ısıtma kazanı kapasitesine sahip sistemlerde iki
kademeli veya oransal kontrollü brülörler,
b) 500 kW ve üzerinde ısıtma kazanı kapasitesine sahip sistemlerde oransal
kontrollü brülörler kullanılmalıdır.
56
10.2 Brülör gaz kontrol hattı ve donanımları
Gaz brülörleri, yerine sabit ve sağlam Ģekilde bağlanmalıdır. Brülör gaz
kontrol hattı baĢındaki küresel vanadan sonra sistemde oluĢabilecek
titreĢimlerin doğalgaz hattına geçiĢini önlemek amacı ile kompansatör tesis
edilmelidir (TS 10880).Brülör gaz kontrol hattı sabit bir mesnet ile
desteklenmelidir.
Brülör gaz kontrol hattı donanımları, doğalgaz yakan cihazların (brülör, bek
vb.) emniyetli ve verimli olarak çalıĢmalarını temin etmek maksadıyla tesis
edilen sistemlerdir. Gaz kontrol hattında kullanılacak olan donanımlar
yakıcının kapasitesine, brülör tipi ve Ģekline bağlı olarak değiĢiklik gösterir.
Buna göre gaz kontrol hattındaki donanımlar belirlenirken sistemin
özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır. Brülörün ve gaz kontrol hattı
donanımlarının yakma sistemine uygunluğu brülör firmasının
sorumluluğundadır. (TS EN 676, TS 11391, TS 11042 EN 298)
1. Brülör vanası
Servis ve emniyet amacıyla gaz açma/kapamayı temin etmek için kullanılan
küresel vanadır. Her brülör gaz kontrol hattı giriĢine bir adet küresel vana
konulmalıdır. (TS EN 331, TS 9809)
2. Kompansatör
Brülördeki titreĢimin tesisata geçiĢini zayıflatmak için kullanılan donanım
olup TS 10880‟e uygun üniversal tip (eksenel hareket, açısal hareket ve
yanal eksen sapmalarını karĢılayabilen) olmalıdır.
Açısal
Yanal
ġekil 16 – Kompansatörler ve hareketleri
57
Eksenel
3. Manometre
Hat üzerindeki gaz basıncını ölçmek için kullanılan ekipmandır. Gaz kontrol
hattındaki manometreler musluklu tipte olmalıdır.
4. Filtre
Filtreler, ilk otomatik ayar elemanından önce gaz kontrol hattı
donanımlarını kirlilikten korumak amacı ile yerleĢtirilen ekipmandır.
Kullanılacak filtre TS 10276‟ya uygun ve göz açıklığı 50 µm veya daha
küçük olmalıdır.
5. Gaz basınç regülatörü
Gaz kontrol hattı giriĢindeki gaz basıncını brülör için gerekli basınca
düĢüren donanımdır. Gaz kontrol hattı ekipmanlarının dayanım basıncı,
regülatör giriĢ basıncının 1,2 katından küçük olması durumunda ani
kapatmalı regülatör kullanılmalıdır. (TS EN 88, TS 10624, TS 11390 EN
334)
6. Emniyet tahliye vanası (Relief valf)
Sistemi aĢırı basınca karĢı koruyan anlık basınç yükselmelerinde fazla gazı
sistemden tahliye ederek regülatörün devre dıĢı kalmasını önleyen
donanımdır. Ani kapamalı regülatör kullanılması durumunda bulunmalıdır.
7. Asgari gaz basınç algılama tertibatı (Asgari gaz basınç presostatı)
Regülatör çıkıĢındaki gaz basıncının brülörün normal çalıĢma basıncının
altında kalması durumunda solenoid vanayı kumanda ederek akıĢın
kesilmesini sağlayan donanımdır. Tüm gaz kontrol hatlarında bulunmalıdır
(TS EN 1854).
8. Azami gaz basınç algılama tertibatı (Azami gaz basınç presostatı)
Regülatör çıkıĢındaki gaz basıncının brülörün normal çalıĢma basıncının
üstüne çıkması durumunda solenoid vanayı kumanda ederek gaz akıĢını
kesen donanımdır (TS EN 1854).
9. Otomatik kapama vanası (Solenoid vana)
Sistemin devre dıĢı kalması gerektiği durumlarda aldığı sinyaller
doğrultusunda gaz akıĢını otomatik olarak kesen ve ilk çalıĢma esnasında
sistemin emniyetli olarak devreye girmesini sağlayan donanımdır.
70 kW kapasiteye kadar olan sistemlerde gaz kontrol hattında iki adet seri
58
olarak bağlanmıĢ B sınıfı, 70 kW üzeri kapasitelerde ise iki adet seri olarak
bağlanmıĢ A sınıfı solenoid vana bulunmalıdır (TS EN 161).
10. Sızdırmazlık kontrol cihazı (Vana doğrulama sistemi)
Otomatik emniyet kapama vanalarının etkin bir Ģekilde kapanıp
kapanmadığını kontrol eden ve vanalardaki gaz kaçaklarını belirleyen
donanımdır.
1200 kW‟a kadar olan kapasitelerde bulunması tavsiye edilir. 1200 kW ve
üzeri kapasiteli sistemlerde ve ayrıca kapasitelerine bakılmaksızın, kızgın
yağ, kaynar sulu, alçak ve yüksek basınçlı buharlı sistemlerde
kullanılmalıdır(TS EN 1643).
10.3 Fanlı brülör gaz kontrol hattı ekipmanları
10.3.1 QB ≥ 1200 kW ve ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda
gaz kontrol hattı ayrıntısı ġekil 17‟de gösterildiği gibi olmalıdır.
Açıklama
1- Küresel vana
2- Kompansatör
3- Test nipeli
4- Filtre
5- Manometre (musluklu)
6- Gaz basınç regülâtörü
7- Relief valf
8- Tahliye hattı (vent)
9- Presostat (Asgari gaz basınç)
10- Solenoid valf
11-Brülör
12- Sızdırmazlık Kontrol Cihazı
ġekil 17 - QB≥ 1200 kW ve Ani kapatmalı regülâtör kullanılması
durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı
59
10.3.2 QB< 1200 kW ve ani kapatmalı regülâtör kullanılması durumunda
gaz kontrol hattı ayrıntısı ġekil 18‟de gösterildiği gibi olmalıdır.
Açıklama
1- Küresel vana
2- Kompansatör
3- Test nipeli
4- Filtre
5- Manometre (musluklu)
6- Gaz basınç regülâtörü
7- Relief valf
8- Tahliye hattı (vent)
9- Presostat (Asgari gaz basınç)
10- Solenoid valf
11- Brülör
ġekil 18 - QB< 1200 kW ve ani kapatmalı regülâtör kullanılması
durumunda gaz kontrol hattı ayrıntısı
60
10.3.3 QB< 1200 kW ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol
hattı ayrıntısı ġekil 19‟da gösterildiği gibi olmalıdır.
Açıklama
1- Küresel vana
2- Kompansatör
3- Test nipeli
4- Filtre
5- Manometre (musluklu)
6- Gaz basınç regülâtörü
7- Tahliye hattı (vent)
8- Presostat (Azami gaz basınç)
9- Presostat (Asgari gaz basınç)
10-Solenoid valf
11-Brülör
ġekil 19 - QB< 1200 kW ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz
kontrol hattı ayrıntısı
61
10.3.4 QB≥ 1200 kW ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz kontrol
hattı ayrıntısı ġekil 20‟de gösterildiği gibi olmalıdır.
Açıklama
1- Küresel vana
2- Kompansatör
3- Test nipeli
4- Filtre
5- Manometre (musluklu)
6- Gaz basınç regülâtörü
7- Tahliye hattı (vent)
8- Presostat (Azami gaz basınç)
9- Presostat (Asgari gaz basınç)
10-Solenoid valf
11-Brülör
12-Sızdırmazlık kontrol cihazı
ġekil 20 - QB≥ 1200 kW ve düz regülâtör kullanılması durumunda gaz
kontrol hattı ayrıntısı
62
10.3.5 Atmosferik brülör gaz kontrol hattı donanımları
Açıklama
1- Küresel vana
2- Manometre
3- Gaz filtresi
4- Test nipeli
5- Gaz basınç regülatörü
6- Relief valf
7- Tahliye hattı (vent)
8- Presostat (Asgari gaz basınç)
9-Solenoid valf
10-Brülör
ġekil 21 - Atmosferik brülör gaz kontrol hattı ekipmanları
Üflemeli ve atmosferik brülör gaz kontrol hatlarında, ani kapamasız
regülatör kullanılacak ise kullanılacak tüm armatürlerin dayanım basınçları
regülatör giriĢ basıncının 1,2 katından küçük olmamalıdır.
Multiblok armatür kullanılması durumunda, bu armatür içerisinde ġekil 17–
21 „de belirtilen ekipmanlar bulunmalı ve toplam basınç kayıpları
belgelendirilmelidir.
Kontrol sistemlerinin tahliye hatları en az DN 15 olmalı ve boĢaltma
ağızları, can ve mal güvenliğini sağlayacak Ģekilde emniyetli bir yere
(atmosfere), tercihen çatı seviyesi üzerine çıkarılmalıdır. Çatı seviyesi
üzerine çıkarılması mümkün olmuyorsa, tahliye hatları yanıcı gazların
bulunmadığı, trafik zemininden en az 2,5 metre yükseklikte ve atılan gazın
pencere, hava giriĢleri v.b. yerlerden binalara girip birikemeyeceği risk
oluĢturmayan noktalara uzatılıp bırakılmalıdır. Gaz tahliye boruları,
korozyona karĢı korunmalı, rüzgâr vb. etkisi ile geri tepme yapabilecek
yerlere bırakılmamalıdır.
63
4.KONUTLARDA VE ISI MERKEZLERĠNDE BACALAR
Atık gaz bacaları 4 ana gruba ayrılır.
A. Adi bacalar
B. Ortak bacalar
C. Müstakil bacalar
D. Hava-atık gaz baca sistemleri
A. Adi bacalar
Tek kolon halinde zeminden çatıya kadar yükselen, birden fazla birimin
kullanabileceği Ģekilde tasarımlanmıĢ bacalara adi baca denir. Bu tip
bacalara doğalgaz cihazları bağlanmaz. (ġekil 22).
B. Ortak (ġönt) bacalar
Zeminden çatıya kadar yükselen ana baca ve buna bağlanan her birime ait
branĢmanlardan meydana gelen bacaya ortak (Ģönt) baca denir. Bu tip
bacalara doğalgaz cihazları bağlanmaz.(ġekil 22).
C. Müstakil (Ferdi) bacalar
Tek kolon halinde hitap edeceği birimden çatıya kadar yükselen ve sadece
bir birimin kullanımına göre tasarlanmıĢ bacalara müstakil baca denir.
Bacalı cihazlar, sadece müstakil bacalara bağlanabilir. Asgari etkili baca
yüksekliği 4 m olmalıdır. (ġekil 22)
Adi Baca
Müstakil Baca
ġekil 22 - Bacalar
64
Ortak(ġönt)Baca
4.1 Cihaz baca kanalları ve bağlandıkları bacalar ile ilgili genel
hususlar
• Bacalar; ısı, yoğuĢma ve yanma ürünlerinden etkilenmeyecek
malzemeden, ilgili standart (TS EN 1856–1, TS EN 1856–2, TS EN 1447,
TS EN 13063–1, TS EN 13063–2 veya TS EN 14471) uygunluk belgesine
sahip malzemeden imal edilmelidir. Kullanılacak malzeme, ilgili malzeme
standartlarına göre belirlenmiĢ sınıflandırmalara göre doğalgazla çalıĢma
koĢullarına uygun olacak Ģekilde seçilmelidir Atık gaz boru malzemesi; TS
EN 1856–2 veya TS EN 14471 standartlarına uygun malzemeden olmalıdır.
• YanmıĢ gaz boruları galvaniz sac, asbest, alüminyum malzeme ve plastik
malzemelerden yapılamaz.
• YanmıĢ gaz boruları elle sökülmeyecek Ģekilde bağlanmalıdır. Atık gaz
boruları birbirine sızdırmaz Ģekilde bağlanmalı ve kullanılıyor ise ek
yerlerindeki sızdırmazlık malzemeleri sıcağa dayanıklı olmalıdır.
• Cihazlar mümkün olduğunca baca çıkıĢ deliği yakınına monte edilmeli,
cihaz ile baca çıkıĢ deliği arasındaki yatay bağlantı mesafesi kısa tutulmalı
ve bu mesafe 1m‟i geçmemelidir. Ancak, montaj yeri bunu mümkün
kılmadığı durumlarda baca yatay mesafesinin açındırılmıĢ uzunluğu imalâtçı
firma kılavuzu doğrultusunda en fazla 2,5m olmalıdır. Cihaz baca
davlumbazından sonra dik olarak yükselen ve asgari uzunluğu 40cm olan
baca hızlandırma parçası olmalı ve hızlandırma parçasından sonra dirsek
konulmalıdır. Bacaya irtibatı sağlayan atık gaz borularında 90°‟lik
dirseklerden kaçınılmalıdır.
º
º
• Atık gaz boruları, 2 - 3 „lik bacaya doğru yükselen eğim ile bağlanmalı ve
bacaya, baca en kesitini daraltmayacak biçimde monte edilmelidir. YanmıĢ
gaz borularının kesiti, yanmıĢ gazları kusursuz bir Ģekilde bacaya
verebilecek büyüklükte seçilmeli, dairesel kesitler tercih edilmelidir. Baca
kesitleri, TS 11389 EN 13384–1‟e göre hesaplanmalı, tasarım ve montajı TS
EN 15287–1 standardında yer alan koĢullara uygun olmalıdır.
º
• Atık gaz bacaları düĢey olmalıdır. DüĢey doğrultuda, ancak bir kez 30 yi
geçmeyen sapma olabilir.
• Bacalı cihazlar ile birlikte TS EN 50291‟e uygun karbonmonoksit algılama
cihazları kullanılmalıdır.
• Atık gaz boruları baĢka kat hacimleri içerisinden ve baĢka oturma
mahalleri içerisinden geçirilmemelidir. Atık gaz boruları yanıcı ve patlayıcı
maddelerin bulunduğu mahaller, yatak odaları, banyo ve tuvaletlerden
geçirilmemelidir.
• Atık gaz boruları kapı pencere gibi yapı elemanlarından en az 20 cm
uzaklıkta olacak Ģekilde yerleĢtirilmelidir. TS 3541‟e göre ısı yalıtımı
yapılması durumunda bu mesafeler % 25 oranında azaltılabilir. Atık gaz
borularının en kesit alanı cihazın davlumbaz çıkıĢındaki en kesit alanından
küçük olmamalıdır.
• Vantilatör veya baca fan kiti doğrudan bacaya bağlanmamalıdır.
65
•Cihazların bağlandığı bacalara mutfak aspiratörü bağlanmamalıdır.
• Birbirinden farklı yüksekliklere sahip bitiĢik binaların bacalarında; daha
düĢük seviyede olan binaya ait bacaların komĢu binaya olan mesafesi
minimum 6m olmalıdır. Bu sağlanamıyor ise bacalar yüksek olan bina
seviyesine kadar yükseltilmeli ve ait olduğu bina mahyasını en az 0,8 m
üzerine kadar çıkarılmalıdır.
• Bacaların çıkıĢına baca kesitini daraltmayacak Ģekilde baca Ģapkası
konulmalıdır.
• Metal bacalar eğer mevcut ise bina topraklama tesisatına irtibatlandırılmalı
veya özel olarak topraklaması sağlanmalıdır.
4.2 Baca kesit hesabı
• 30 kW ve altı kapasitelerdeki cihazlar için binalardaki dairesel kesitli
(D=13 cm.) bacalar kullanılabilir. Baca çapının 13 cm‟nin altında olması
durumunda aĢağıdaki formül ile baca kesitinin uygunluğu kontrol
edilmelidir. Çapı 10 cm‟nin altında olan bacalara doğalgazlı cihazlar
bağlanmamalıdır.
• 30–70 kW (70 kW dâhil) aralığındaki kapasitelere sahip doğalgaz yakıcı
cihazları için aĢağıdaki formül kullanılarak baca kesiti tayin edilmelidir.
• 70 kW üzerindeki kapasitelere sahip doğalgaz yakıcı cihazlarının baca
kesitleri, TS 11389 EN 13384–1‟e göre hesaplanmalıdır.
F = (k× Q)/h1/2
Burada;
F = Baca kesiti (cm²)
k = 0,01 (Üflemeli brülörlerde)
k = 0,012 (Atmosferik brülörlerde)
Q = Cihaz kapasitesi (Kcal/h)
h = Etkili baca yüksekliği (m)„dir.
• Atık gaz bacalarında dairesel kesitler tercih edilmelidir. Her tip ve
kapasitedeki cihaz bacasının kesit hesabı; tek cihaz bağlantısı için TS 11389
EN 13384–1 ve birden fazla cihaz bağlantısı için (Örn: Kaskad sistemler,
hava atık gaz sistemleri) TS 11388 EN 13384–2 standartlarına göre
yapılmalıdır.
• Havalandırma boĢluklarından ve aydınlıklardan baca geçirilmemelidir.
Zorunlu hallerde gaz Ģirketinin görüĢü alınmalıdır.
• Her kazan ayrı bacaya bağlanmalıdır (70 kW‟ın üstü). 70 kW‟ın altındaki
cihazlarda ise birden çok atık gaz çıkıĢ borusu, bir ortak boruda
birleĢtirilerek veya ayrı ayrı ortak bir bacaya bağlanmamalıdır (kaskad
sistemler hariç).
66
D. Hava-atık gaz baca sistemi
C tipi cihazlarda (yoğuĢmalı cihazlar dâhil); cihaz mahallinden bağımsız
olarak yanma için gerekli olan taze havayı, çatı üst seviyesinden itibaren
fabrikasyon bir kanal vasıtası ile sağlayan, yanma sonucu oluĢan atık gazı
ilgili standartlara uygun malzemeden yapılmıĢ bir baca ile çatı üst
seviyesinden dıĢarı tahliye eden iç içe aynı merkezli 2 kanaldan oluĢan
dikey baca sistemidir (ġekil 23).
•YanmıĢ gaz çıkıĢı
•Bağımsız denetim kurumu
onaylı baca Ģapkası
•Hava giriĢi
•YanmıĢ gaz Ģaftı
Üretici firma
deklarasyonu
ve/veya
Bağımsız
denetim
raporuna göre
(gerekiyorsa)
korunması
gereken
min.ölçü
Cihaz
Hava Ģaftı
YoğuĢma sıvısı toplayıcı
Denge modülü
YoğuĢma sıvısı
çıkıĢı
ġekil 23 - 3 CE Hava-atık gaz baca sistemi
67
D.1 Hava-atık gaz baca sistemi elemanları
• Taze hava temini paslanmaz malzemeden oluĢan Ģafttan veya hafif beton
kanal olarak adlandırılan Ģafttan sağlanmalıdır.
• Atık gaz tahliyesi; yoğuĢma sıvısına mukavim malzemeden yapılmalı ve
eklem yerlerinde sızdırmazlık elemanı kullanılmalıdır. Yanma sonucu
oluĢan atık gaz çatı üst seviyesinden tahliye edilmelidir.
• Hermetik bacanın ana bacaya bağlandığı noktada, sızdırmazlığın
sağlanması amacı ile ısıya dayanıklı giriĢ adaptörü kullanılmalıdır.
• Bacanın üst seviyesinde; bacaya monte edilmiĢ, atık gazın dıĢ atmosfere
tahliyesini sağlayan ve ters rüzgârların baca kanalına giriĢini engelleyen
standartlara uygun baca Ģapkası bulunmalıdır.
• Bacanın alt kısmında, baca içerisine sızması muhtemel olan yağmur
suyunu ve baca gazı içerisindeki yoğuĢma suyunun toplanması ve tahliye
edilmesi amacı ile sistem içindeki dengeyi sağlayan standartlara uygun
yoğuĢma sıvısı toplayıcı ve tahliye elemanı bulunmalıdır.
• YoğuĢmalı cihaz kullanılması durumunda, taĢan akım aralığı (fazla hava
deliği) üzerinden havalandırma bacasına yoğuĢma sıvısı geçmemelidir.
• YoğuĢmalı cihaz kullanılması durumunda, sistemde oluĢacak yoğuĢma
sıvısının tahliyesi Madde 5.3‟e göre yapılmalı ve yoğuĢma sıvısının hava
boĢluğuna girmemesi için hava boĢluğu yalıtılmalıdır.
• Yine bacanın alt seviyesinde, yoğuĢma sıvısı toplayıcı ve tahliye
elemanının hemen üstünde bulunan, gerekli deney ve kontrollerin
yapılmasını sağlayan ve baca dıĢ duvarına sızdırmazlık contaları
kullanılarak tesis edilen temizleme kapağı bulunmalıdır.
D.2 Hava-atık gaz baca sisteminin tesisi
• Hava–atık gaz baca sisteminin daire içerisine açılan kısımlarına, can ve
mal güvenliği açısından risk oluĢturabilecek durumların yaĢanmaması için
kullanıcıyı bilgilendiren uyarı levhaları tesis edilmelidir.
•Hava–atık gaz baca sisteminde atık gaz kanalının baca ile irtibatlandırıldığı
bölüme, bacaya monte veya demonte edilecek cihazların sadece imalatçı
firma ve ilgili gaz dağıtım Ģirketinin onay Ģartı ile yapılabileceğini belirten
uyarı levhaları asılmalıdır.
• Hava–atık gaz baca sistemine bağlanacak her bir cihazın nominal ısı gücü
30 kW„ı geçmemeli ve bir sisteme bağlanacak cihaz sayısı akredite
kuruluĢlar tarafından verilecek rapora göre belirlenmelidir.
• Hava–atık gaz baca sistemine, her kat için en fazla iki adet cihaz
bağlanmalıdır. Aynı katta sisteme bağlanacak cihazların atık gaz boruları
arasında düĢeyde olması gereken mesafe akredite kurumların test ve
muayene raporlarında belirtilmelidir.
• YoğuĢma sıvısı toplayıcı, temizleme kapağı, hava fazlalık deliği ve
yoğuĢma sıvısı çıkıĢ deliğinin bulunduğu ve sistemin en alt kısmında yer
alan baca bölümü, bina ortak mahali olarak adlandırılan (merdiven sahanlığı
68
ve sığınak hariç) bölümlere tesis edilmelidir.
• Atık gaz boĢluğu ve havalandırma boĢluğu dik olarak ve herhangi bir
kıvrım olmaksızın yukarı doğru yapılandırılmalıdır. TaĢan akım aralığının iç
kesiti, atık gaz baca boĢluğunun iç kesitinin en az % 15 ve en fazla % 25‟i
kadar olmalıdır.
• Hava–atık gaz baca sisteminin montaj ve imalatını yapacak kiĢiler,
imalatçı/ithalatçı
firma
tarafından
sertifikalandırılmalı
ve
belgelendirilmelidir. Hava–atık gaz baca sisteminde; sistemi tanımlayan,
imalatçı firma adı ve imal tarihi bulunmalıdır.
D.3 Hava–atık gaz baca sisteminin boyutlandırılması
Baca boyutlandırması, TS 11388 EN 13384–2 standardına uygun olarak
yapılmalıdır. Boyutlandırma hesabında hermetik cihaza ait sistem sertifikası
kapsamındaki konsantrik (eĢ merkezli) baca; pozitif basınçlı baca
kapsamında, bina içerisinde bulunan ve binaya dik olarak yükselen hava–
atık gaz baca sistemi; negatif basınçlı baca kapsamında değerlendirilmelidir.
(A)
(B)
(C)
A: Kombi bacaya bağlanmamıĢ, üzerine boru oturtulmuĢ, atık gaz mahal
içinde
B: Herhangi bir nedenle baca tıkanmıĢ, cihaz düzgün çekiĢ yapabilecek bir
bacaya bağlanmamıĢ
C: Dik olarak yükselen ve asgari uzunluğu 40 cm olan baca hızlandırma
parçası konulmamıĢ
69
(D)
(E)
D: Yatay boru-baca bağlantısında eğim doğru Ģekilde yapılmamıĢ
E: Yataydaki boru uzunluğu izin verilenden fazla
(D)
(E)
(F)
(G)
F: Ġki cihaz karĢılıklı olarak aynı eksende bacaya bağlanmıĢ
G: Ġki cihazın baca bağlantısı ortak yapılmıĢ ( kaskad sistemler hariç)
ġekil 24 – YanlıĢ baca bağlantı uygulamaları (A-B-C-D-E-F-G)
70
5. GAZ TESĠSLERĠNĠN ĠġLETMEYE ALINMASI, KONTROLÜ VE
SIZDIRMAZLIK DENEYĠ
• Sertifikalı firmalar yetkili mühendislerinin gözetimlerinde yaptırmadıkları
tesisatları kendi adlarına yapılmıĢ gibi iĢletmeye sunamazlar ve kabul
ettiremezler. Her yeterli firma, tesisatın kontrol ve muayenesi sırasında
tesisatın baĢında bulunmak, herhangi bir nedenle kendisinin
bulunamayacağı durumlarda ise, yetki belgeli bir baĢka mühendis
bulundurmak zorundadır.
• Gaz ġirketi tesisat yapılırken her zaman tesisatı kontrol etmeye,
denetlemeye ve gerektiğinde değiĢiklik istemeye yetkilidir.
• Sertifika alan firmalar dönüĢüm ve tesisatlarda görevlendirecekleri tüm
elemanlarını, doğalgaz çalıĢmalarında emniyet kuralları, teknik kurallar,
müĢteri iliĢkileri ve alınacak önlemler ile ilgili bilgilendirecektir.
• Sertifika alan firmalar çalıĢma esnasında her türlü emniyet tedbirini
almakla yükümlüdür.
• Firmalar dönüĢüm iĢlerini tamamladıktan sonra yetkili kiĢiye, doğalgaz
kullanımında genel emniyet kuralları ve acil durum önlemleri konusunda
eğitim verecek, emniyet ve iĢletme talimatlarını aynı Ģahıslara teslim
edecektir. Ayrıca firma, bu emniyet ve iĢletme talimatlarını çerçeveletip
kazan dairesinde kolay görünür bir yere astıracaktır.
Sızdırmazlık deneyi
• Sızdırmazlık kontrolü hatlar boyanmadan, gerekliyse ek yerleri koruyucu
bant ile sarılmadan önce yapılmalıdır.
• ĠĢletme basıncının 300 mbar ve altında olduğu durumlarda birinci
sızdırmazlık deneyi uygulanır. Ġlk kez gaz alacak olan binalarda tüm sayaç
ve cihaz vanaları açık konumda iken test basıncı; iĢletme basıncının en az 50
mbar üzerinde olmalıdır. Bu basınç altında sıcaklık dengelenmesi için 10
dakika beklendikten sonra, tesisatta 10 dakika süre ile U manometre
kullanılarak deney iĢlemi gerçekleĢtirilmelidir. Bu deney esnasında
manometrede basınç düĢmesi olmamalıdır.
• ĠĢletme basıncının 300 mbar ve üzeri olduğu durumlarda; önce ikinci
sızdırmazlık deneyi daha sonra birinci sızdırmazlık deneyi olmak üzere iki
aĢamada yapılmalıdır. Ġlk aĢama ikinci sızdırmazlık deneyinde test basıncı,
iĢletme basıncının 1,5 katı olmalıdır ve bu test 45 dakika süreyle
uygulanmalıdır. Deney donanımı olarak 0,1 bar hassasiyetli metalik
manometre kullanılmalı ve deney süresince basınç düĢmesi olmamalıdır.
• Sızdırmazlık deneyi esnasında sızdırmazlığı sağlanamayan tesisatlara gaz
verilmez. Kaçıran ekleme parçaları, hatalı borular yenilenmeli ve ek
yerlerinde anti-korozif sabun köpüğü ile sızdırmazlık kontrolü yapılmalıdır.
Boru ve bağlantı elemanlarındaki bozuklukların, çatlakların kaynakla
tamiratı yönüne gidilmemeli, bunlar yenileriyle değiĢtirilmelidir.
• Tesisatın deneyi tamamlanarak iĢletmeye alınmasından sonra boru
71
içerisindeki hava tesisata en uzak noktadaki cihaz vanasının açılmasıyla
dıĢarı atılır. Bu iĢlemin yapıldığı bölmeler iyice havalandırılmalı ve bu iĢlem
süresince bu yerlerde, açık alev ve ateĢ bulundurulmamalı, sigara
içilmemeli, kapı zilleri ve elektrikli cihazlar çalıĢtırılmamalıdır.
Kolon ve dağıtım hatlarına gaz verilmesinden önce, tesisatın içindeki
havanın boĢaltılması için açılmıĢ olan tapalar tekrar kapatılmalıdır.
• Sayaçlar ile basınç regülatörleri Ģebeke basıncı altında anti-korozif sabun
köpüğü ile kontrol edilmelidir. Bu kontrolde hiçbir yerde köpük kabarcığı
(kaçak belirtisi) görülmemelidir.
• Mevcut gaz kullanan tesisatlarda cihaz ilavesi, cihaz iptali, güzergâh
değiĢikliği vb. tadilat gerektiğinde birinci sızdırmazlık deneyleri yeniden
yapılmalıdır.
• Tesisatın deneyi tamamlanarak iĢletmeye alınmasından sonra cihazlar
yetkili servisler tarafından devreye alınmalı, cihaz iĢletme ve kullanım
talimatnamesi yetkili servis tarafından aboneye teslim edilmelidir.
6. DOĞALGAZ TESĠSATINDA BORU ÇAPI HESABI
Bina iç tesisatlarında boru çaplarının hesaplanması TS 7363‟e göre
yapılacaktır
Doğalgaz tesisatı boru çapı hesabında dikkat edilecek hususlar
• Doğalgaz boru tesisatındaki basınç kayıpları hesaplanarak, yakma
cihazlarının ihtiyacı olan basınçtaki gaz sisteme sağlanmalıdır.
• Bina bağlantı hattı, kolon hattı, tüketim hattı, ayrım hattı ve cihaz bağlantı
hatlarının boru çapları, tüketicilerin kullandıkları cihazların tüketim
değerlerine göre hesaplanmalıdır. Gerekli görüldüğü takdirde gaz Ģirketince
gaz yeterlilik v.b ön Ģartlar aranabilir.
• Bina ana kolon projesinde her bir bağımsız birimin branĢman debisi en az
3
3,5 m /h alınmalıdır. Ġç tesisatında hangi cihaz kullanılacağı bilinmeyen
3
bağımsız birimler için de ocak + kombi = 3,5 m /h değeri alınır.
• Gaz teslim noktasından baĢlayarak gaz debisi, gaz basıncı ve boru çapı
değerleri aynı olan kısımlara aynı, bu değerlerden birinin değiĢmesiyle
oluĢan yeni kısımlara yeni bir hat numarası verilmelidir. Bu Ģekilde bütün
tesisat hat numaralarına ayrılır. Hesaplamalarda, her bir hattan geçen gazın
debisi ve basıncı göz önüne alınmalıdır.
• Ticari tesisatlarda birden fazla cihaz kullanılması durumunda eĢ zaman
faktörü 1 olarak alınır ve cihaz debileri aritmetik olarak toplanır. Aynı kolon
hattından beslenen ticari mahallere ait ısınma ve sıcak su amaçlı
kullanımlarda eĢ zaman faktörü uygulaması konutlarda olduğu gibi
değerlendirilmelidir.
• 100 bağımsız birimden fazla birimi besleyen hatlarda eĢ zaman faktörü
0,397 olarak alınmalıdır.
72
• Doğalgaz projesi mevcut mimari proje üzerine doğalgaz hatlarının
iĢlenmesi, bu hatların üzerine kullanılacak cihazların yerleĢtirilmesi ile
doğalgaz tesisat hesaplarının yapılmasını ve ilgili standartlara göre
detaylarının gösterilmesini kapsar. Doğalgaz tesisatı ve cihazları mimari
proje üzerine yerleĢtirilirken binanın/evin konumuna göre dizayn
edilmelidir. Binaya ait bölümlerin (bodrum katları dâhil) tamamına ait kat
planları, projede gösterilmelidir. Tüm tesisat ve cihazlar kat planlarında
gösterilmeli ve izometrik Ģema çizilmelidir. Ġzometrik kolon Ģemasında
tüketim hatlarına ait veriler (debi, uzunluk, çap) yerlerine konularak kolon
ve bina bağlantı hattı debileri hesaplanmalıdır.
• Sistemde gürültü ve titreĢimi önlemek amacı ile 21 mbar‟da gaz hızı 6
m/s‟ yi geçmemelidir.
• Sistemde gürültü ve titreĢimi önlemek amacı ile 300mbar‟da gaz hızı
konutlarda ve ticari mahallerde 15 m/s‟yi, endüstriyel veya büyük tüketimli
tesislerde 25 m/s‟yi geçmemelidir.
• Sayaçtan geçen basıncın 300 mbar olması halinde servis kutusu/servis
vanası ile sayaç arasındaki basınç kaybı 21 mbar‟ı geçmemelidir.
Doğalgaz tesisatı boru çapı hesabı;
Gerekli debi (Q);
Bireysel kullanım olan mahallerde gerekli debi, eĢzaman faktörü ve tüketim
değerleri çizelgesinden (Çizelge A), kullanılan cihazlara ve konut (daire)
sayısına göre bulunmalıdır. Merkezi sistem, kazan, endüstriyel tesislerde
kullanılan cihazlar vb. cihazlarda gerekli debi; cihaz kapasitesinin
doğalgazın alt ısıl değerine (hesaplamalarda bu değer 8250
3
kcal/m alınacaktır) ve cihaz verimine bölünmesi ile bulunur. Cihaz verim
değerleri akredite bir kuruluĢça belgelenemediği takdirde %85 olarak alınır.
AkıĢ hızı (V ) ve boru sürtünme kayıp değeri (PR/L);
Debi (Q) ve Boru Çapı (D) değerlerine bağlı olarak Çizelge B‟den; AkıĢ
Hızı (V) ve Boru Sürtünme Kayıp Değeri (PR / L) bulunur. Boru sürtünme
kayıp değeri ile devredeki boru uzunluğu (L) çarpılarak; boru sürtünme
kaybı (∆PR) bulunur.
Özel direnç kaybı (∆PZ)
Hat için kullanılan boru ekleme parçaları (fittings) tespit edilerek çelik
borular için Çizelge C‟de kullanılan boru ekleme parçalarına ait yerel kayıp
katsayı değerleri tespit edilir. Bu değerin boru ekleme parçaları adetleri ile
çarpımlarının aritmetik toplamından devredeki toplam yerel kayıp
katsayısı ( ∑ξ ) bulunur.
73
∆PZ = 3,97 × 10-3 × ∑ξ × V2
eĢitliğinden Özel Basınç Kaybı (∆PZ ) hesaplanır.
Yükseklik farkından doğan basınç kaybı / kazancı (∆PH)
Yükseklik farkından
∆PH = 0,049 × h
formülünden yükseklik farkı basınç kaybı / kazancı ( ∆PH ) bulunur.
Burada, h metre cinsinden devreye ait yükseklik farkıdır. Yükseklik farkı
(h); yükselmelerde negatif (basınç kazancı), düĢmelerde pozitif (basınç
kaybı) alınır.
Toplam basınç kaybı (∆PΣ)
∆PR = ∆PR / L × L
∆PΣ = ∆PR + ∆PZ + ∆PH
Bulunan ∆PR, ∆PZ, ∆PH değerleri toplanarak hattaki (devredeki) toplam
basınç kaybı (∆PΣ) hesaplanır.
Deneme yanılma metoduyla basınç kaybının en yüksek olduğu nokta
belirlenerek o güzergâhtaki tüm hatların basınç kayıpları (∆PΣ ) toplanarak
kritik hat (devre) basınç kayıp (PKR) hesabı yapılır.
Doğalgaz tesisatı boru çapı uygunluk kontrolü;
Ġlave projelerde daire içi tesisatlarda sayaç vanası ile cihaz arasındaki
basınç kaybı ana projeye bakılmaksızın ∆PΣ≤0,8 mbar olmalıdır.
Dağıtım hattı P ≤ 0,3 mbar, DüĢey kolon P ≤ 0,0 mbar, Daire, kazan
dairesi ve dükkân sayaç çıkıĢı ile yakıcı cihazlara kadar PKR≤0,8 mbar ise;
seçilen değerlerin uygunluğu kabul edilir. Sonuç değerleri bu Ģartlardan
herhangi birini sağlamıyorsa bir üst çap seçilerek iĢlem sırası tekrarlanır.
Hattaki toplam basınç kaybı, cihazın asgari çalıĢma basıncının altına
düĢmemelidir.
74
Bina iç tesisatlarında iĢletme basıncı daire içinde en çok 21mbar olmalıdır.
Ancak bina içerisinde bulunan ısı merkezlerine, brülör giriĢ basıncına
(çalıĢma basıncına) uygun bir basınçla girilmelidir.(max.300mbar) Ancak;
büyük tüketimli ısı merkezlerine ait müstakil kazan dairelerinde ise tesisat
basıncı, kazan kapasitelerine bağlı olarak 4 bar‟a kadar kullanılabilir.
Müstakil olmayan ısı merkezlerine, yakın bir alanda ve ısı merkezinin
toplam kapasitesine uygun bir regülatör-sayaç ünitesi kurularak, basınç
düĢürüldükten sonra girilecektir.
1’’
1’’
E
1/2’
’
D
3/4’
’
3/4’’
h:3 m
G
H
DAĠRE 3
C
h:3 m
DAĠRE 2
Dağıtım hattı (A-B)
P ≤ 0,3 mbar,
DüĢey kolon (B-C,C-D) P ≤ 0,0 mbar,
EH hattı kayıp > EG hattı düĢünülürse;
(DE+EH) PKR ≤ 0,8 mbar
B
A
GAZ GĠRĠġĠ
DAĠRE 1
ġekil 25 - Boru çapı hesaplamalarında müsaade edilen toplam basınç
kayıpları
75
Ġçerisinden 50 mbar veya daha düĢük basınçlarda gaz geçen ve gaz
debisi 31 m³/h’den küçük tesisatlar
Toplam basınç kaybı aĢağıdaki eĢitlikle hesaplanır.
∆PΣ = ∆PR + ∆PZ + ∆PH
Ġçerisinden 50 mbar veya daha düĢük basınçlarda gaz geçen ve gaz
debisi 31 m³/h’den büyük tesisatlar
P1 - P2= 23,2 × R × Q1,82 / D4,82
V= 353,677 × Q / (D2 × P2)
∆PR/L= P1 - P2
Burada;
P1: GiriĢ basıncı (bar) (mutlak )
P2: ÇıkıĢ basıncı (bar) (mutlak)
R: Gaz sabitesi (R = 0,6 alınır)
Q: Gaz debisi (m³/h)
D: Boru iç çapı (mm.)
V: Hız (m/sn) olarak alınmıĢtır.
Not - V ≤ 6 m/sn olmalıdır.
21 mbar için mutlak basınç 1,021
50 mbar için mutlak basınç 1,05 alınmalıdır.
76
Ġçerisinden 50 mbar üstü basınçlardaki gaz geçen tesisatlarda boru çapı
hesabı
P12 - P22= 29,160 × L × Q1,82 / D4,82
V= 353,677 × Q / (D2 × P2)
Burada:
P1: GiriĢ basıncı (bar)(mutlak)
P2: ÇıkıĢ basıncı (bar)(mutlak)
L: EĢdeğer boru boyu ( m)
Q: Gaz debisi (m³/h)
D: Boru iç çapı (mm.)
V: Hız (m/sn)
Not - V ≤ 15 m/sn (konutlarda ve ticari mahallerde) veya V ≤ 25 m/sn
(endüstriyel veya büyük tüketimli tesislerde) olmalıdır.
Bu hatlar için basınç kayıpları göz önüne alınmaksızın sadece seçilen
çaplara göre hız kontrolü yapılır.
77
Çizelge A – EĢzaman faktörlerine bağlı debi tablosu
KONUT
SAYISI
OCAK
DOĞALGAZ CĠHAZLARI ĠÇĠN Eġ ZAMAN FAKTÖRÜ VE TÜKETĠM DEĞERLER
OCAK+KAT
OCAK+ġOFBEN
OCAK+KOMBĠ
KAL.
SOBA
f
1,6
f
1,6+2,2
f
1,6+2,5
f
1,6+3,2
f
3*0,7 3*1,2
1
0,563
0,9
0,701
3,4
0,819
3,5
0,876
4,2
0,738
1,6
2,7
2
0,469
1,6
0,438
4,2
0,831
7,0
0,773
7,4
0,559
2,4
3
0,375
1,8
0,347
5,0
0,772
9,5
0,763
11,0
0,515
3,3
4
0,328
2,1
0,281
5,4
0,719
11,8
0,729
14,0
0,452
5
0,3
2,4
0,25
6,0
0,682
14,0
0,7
16,8
6
0,27
2,6
0,218
6,3
0,67
16,5
0,677
19,5
7
0,25
2,8
0,19
6,4
0,644
18,5
0,669
8
0,234
3,0
0,182
7,0
0,625
20,5
9
0,222
3,2
0,171
7,4
0,609
22,5
10
0,212
3,4
0,162
7,8
0,597
11
0,204
3,6
0,157
8,3
12
0,197
3,8
0,147
13
0,187
3,9
0,141
14
0,183
4,1
15
0,179
16
0,171
17
OCAK+KAL.+ġOFBEN
f
1,6+3,2+1,3
0,852
5,2
4,0
0,59
7,2
5,6
0,492
9,0
3,8
6,5
0,439
10,7
0,419
4,4
7,5
0,41
12,5
0,4
5,0
8,6
0,377
13,8
22,5
0,381
5,6
9,6
0,363
15,5
0,651
25,0
0,363
6,1
10,5
0,348
17,0
0,648
28,0
0,349
6,6
11,3
0,337
18,5
24,5
0,625
30,0
0,338
7,1
12,2
0,328
20,0
0,587
26,5
0,62
32,7
0,329
7,6
13,0
0,316
21,2
8,5
0,579
28,5
0,616
35,5
0,325
8,2
14,0
0,309
22,6
8,8
0,566
30,2
0,611
38,1
0,318
8,7
14,9
0,303
24,0
0,133
8,9
0,557
32,0
0,607
40,8
0,309
9,1
15,6
0,294
25,1
4,3
0,131
9,4
0,552
33,9
0,602
43,3
0,303
9,5
16,4
0,29
26,5
4,4
0,127
9,8
0,548
35,9
0,598
45,9
0,297
10,0
17,1
0,287
28,0
0,169
4,6
0,122
10,0
0,545
38,0
0,593
48,4
0,294
10,5
18,0
0,285
29,6
18
0,163
4,7
0,121
10,5
0,542
40,0
0,588
50,8
0,285
10,8
18,5
0,283
31,1
19
0,161
4,9
0,118
10,8
0,539
42,0
0,583
53,2
0,28
11,2
19,2
0,278
32,2
20
0,156
5,0
0,114
10,9
0,524
43,0
0,578
55,5
0,278
11,7
20,0
0,275
33,6
22
0,15
5,3
0,108
11,4
0,521
47,0
0,574
60,6
0,272
12,6
21,5
0,27
36,2
24
0,145
5,6
0,104
12,0
0,508
50,0
0,569
65,5
0,262
13,2
22,6
0,262
38,4
26
0,141
5,9
0,1
12,5
0,499
53,2
0,564
70,4
0,254
13,9
23,8
0,259
41,1
28
0,138
6,2
0,095
12,8
0,49
56,3
0,559
75,1
0,248
14,6
25,0
0,257
43,9
30
0,133
6,4
0,093
13,4
0,477
58,7
0,555
79,9
0,246
15,5
26,6
0,251
45,9
35
0,125
7,0
0,086
14,4
0,461
66,2
0,549
92,2
0,234
17,2
29,5
0,244
52,1
40
0,121
7,7
0,082
15,7
0,451
74,0
0,543
104,3
0,226
19,0
32,5
0,233
56,9
45
0,115
8,3
0,077
16,6
0,441
81,4
0,537
116,0
0,22
20,8
35,6
0,23
63,1
50
0,11
8,8
0,074
17,8
0,433
88,8
0,531
127,4
0,211
22,2
38,0
0,226
68,9
55
0,105
9,2
0,072
19,0
0,427
96,3
0,525
138,6
0,206
23,8
40,8
0,221
74,1
60
0,102
9,8
65
0,1
0,069
19,9
0,421
103,6
0,52
149,8
0,202
25,5
43,6
0,219
80,2
10,4 0,067
20,9
0,417
111,1
0,517
161,3
0,196
26,8
45,9
0,214
84,9
70
0,098 11,0 0,065
21,8
0,413
118,5
0,514
172,7
0,193
28,4
48,6
0,211
90,1
75
0,095 11,4 0,063
22,7
0,409
125,8
0,511
184,0
0,19
29,9
51,3
0,208
95,2
80
0,093 11,9 0,062
23,8
0,406
133,2
0,508
195,1
0,185
31,1
53,3
0,205
100,0
85
0,091 12,4 0,061
24,9
0,403
140,4
0,506
206,4
0,181
32,3
55,4
0,203
105,3
90
0,09
0,06
25,9
0,401
148,0
0,504
217,7
0,177
33,5
57,3
0,2
109,8
95
0,088 13,4 0,059
26,9
0,399
155,4
0,502
228,9
0,174
34,7
59,5
0,198
114,7
100
0,087 13,9 0,058
27,8
0,397
162,8
0,5
240,0
0,171
35,9
61,6
0,196
119,6
13,0
78
Çizelge B – AkıĢ hızı ve özgül sürtünme direnç kaybı tablosu
79
0,0025
0,0028
0,0030
0,0032
0,0034
0,0036
0,0038
0,0040
0,0042
0,0044
0,0047
0,0049
0,0051
0,0054
0,0059
0,0064
0,0070
0,0076
0,0082
0,0088
0,0094
0,0101
0,0108
0,0115
0,0120
DN 80
PR/L
mbar/m
1,0
1,0
1,1
1,1
1,2
1,2
1,2
1,3
1,3
1,3
1,4
1,4
1,5
1,5
1,6
1,6
1,7
1,8
1,9
1,9
2,0
2,1
2,2
2,2
2,3
v
m/s
0,0037
0,0041
0,0046
0,0051
0,0056
0,0061
0,0066
0,0072
0,0078
0,0084
0,0090
0,0097
0,0104
0,0111
0,0118
0,0125
0,0133
0,0141
0,0149
0,0157
0,0166
0,0175
0,0184
0,0193
0,0202
0,0222
0,0242
0,0263
0,0285
0,0308
0,0333
0,0358
0,0383
0,0410
0,0437
0,0466
DN 65
PR/L
mbar/m
1,0
1,1
1,1
1,2
1,3
1,3
1,4
1,4
1,5
1,6
1,6
1,7
1,8
1,8
1,9
2,0
2,0
2,1
2,1
2,2
2,3
2,3
2,4
2,5
2,5
2,6
2,8
2,9
3,0
3,1
3,3
3,4
3,5
3,7
3,8
3,9
v
m/s
0,0052
0,0061
0,0072
0,0083
0,0095
0,0108
0,0122
0,0137
0,0152
0,0168
0,0185
0,0202
0,0221
0,0240
0,0260
0,0281
0,0302
0,0325
0,0348
0,0372
0,0396
0,0422
0,0448
0,0475
0,0504
0,0532
0,0562
0,0592
0,0623
0,0655
0,0687
0,0754
0,0825
0,0898
0,0975
0,1055
0,1138
0,1224
0,1313
0,1405
DN 50
PR/L
mbar/m
1,0
1,1
1,2
1,3
1,4
1,5
1,6
1,7
1,8
1,9
2,0
2,1
2,2
2,3
2,4
2,5
2,6
2,7
2,8
2,9
3,0
3,1
3,2
3,3
3,4
3,5
3,6
3,7
3,8
3,9
4,0
4,3
4,5
4,7
4,9
5,1
5,3
5,5
5,7
5,9
v
m/s
0,0074
0,0091
0,0111
0,0132
0,0155
0,0180
0,0206
0,0235
0,0265
0,0296
0,0330
0,0365
0,0402
0,0441
0,0462
0,0524
0,0568
0,0614
0,0663
0,0713
0,0764
0,0817
0,0872
0,0928
0,0967
0,1047
0,1109
0,1172
0,1238
0,1305
0,1374
0,1444
0,1517
0,1667
DN 40
PR/L
mbar/m
1,1
1,2
1,4
1,5
1,6
1,8
1,9
2,1
2,2
2,3
2,5
2,6
2,7
2,9
3,0
3,2
3,3
3,4
3,6
3,7
3,9
4,0
4,1
4,3
4,4
4,5
4,7
4,8
4,9
5,1
5,2
5,4
5,5
5,8
v
m/s
0,0126
0,0176
0,0234
0,0299
0,0373
0,0454
0,0543
0,0640
0,0745
0,0857
0,0978
0,1108
0,1244
0,1388
0,1540
0,1700
0,1867
0,2042
0,2225
0,2416
0,2614
DN 32
PR/L
mbar/m
1,2
1,4
1,7
1,9
2,2
2,4
2,6
2,9
3,1
3,3
3,6
3,8
4,1
4,3
4,5
4,8
5,0
5,3
5,5
5,7
6,0
v
m/s
0,0087
0,0269
0,0405
0,0570
0,0762
0,0980
0,1225
0,1497
0,1800
0,2127
0,2481
0,2862
0,3270
DN 25
PR/L
mbar/m
1,1
1,5
1,9
2,3
2,7
3,0
3,4
3,8
4,2
4,5
4,9
5,3
5,7
v
m/s
0,0192
0,0732
0,1256
0,1916
0,2716
0,3651
0,4723
DN 20
PR/L
mbar/m
1,4
2,1
2,8
3,5
4,1
4,8
5,5
v
m/s
mbar/m
1
1,5
2
2,5
3
3,5
4
4,5
5
5,5
6
6,5
7
7,5
8
8,5
9
9,5
10
10,5
11
11,5
12
12,5
13
13,5
14
14,5
15
15,5
16
16,5
17
17,5
18
18,5
19
19,5
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
DN 15
PR/L
m/s
Q
m3/h
v
1,0
1,0
1,1
1,1
1,1
1,2
1,2
1,3
1,4
1,4
1,5
1,5
1,6
1,6
1,7
0,0021
0,0022
0,0023
0,0024
0,0026
0,0029
0,0031
0,0034
0,0036
0,0039
0,0042
0,0045
0,0048
0,0051
0,0054
Çizelge C – Boru ekleme parçaları kayıp değerleri
80
3,8
3,7
3,6
3,5
3,4
3,3
3,2
3,1
3
2,9
2,8
2,7
2,6
2,5
2,4
2,3
2,2
2,1
2
1,9
1,8
1,7
1,6
1,5
1,4
1,3
1,2
1,1
1
6
6,5
7
7,5
8
8,5
9
9,5
10
10,5
11
11,5
12
13
0,645 0,620 0,595 0,570 0,546 0,523 0,500 0,477 0,455 0,434 0,413 0,392 0,373 0,353 0,334 0,316 0,298 0,281 0,264 0,248 0,232 0,217 0,202 0,188 0,174 0,161 0,149 0,137 0,125 0,114 0,103 0,093 0,084 0,075 0,066 0,058 0,051 0,044 0,037 0,031 0,026
0,695 0,667 0,640 0,614 0,588 0,563 0,538 0,514 0,490 0,467 0,445 0,423 0,401 0,380 0,360 0,340 0,321 0,303 0,285 0,267 0,250 0,234 0,218 0,203 0,188 0,174 0,160 0,147 0,135 0,123 0,111 0,100 0,090 0,080 0,071 0,063 0,054 0,047 0,040 0,034 0,028
0,744 0,715 0,686 0,658 0,630 0,603 0,576 0,551 0,525 0,501 0,476 0,453 0,430 0,408 0,386 0,365 0,344 0,324 0,305 0,286 0,268 0,250 0,233 0,217 0,201 0,186 0,172 0,158 0,144 0,131 0,119 0,107 0,096 0,086 0,076 0,067 0,058 0,050 0,043 0,036 0,030
0,794 0,763 0,732 0,702 0,672 0,643 0,615 0,587 0,560 0,534 0,508 0,483 0,459 0,435 0,412 0,389 0,367 0,346 0,325 0,305 0,286 0,267 0,249 0,232 0,215 0,199 0,183 0,168 0,154 0,140 0,127 0,115 0,103 0,092 0,081 0,071 0,062 0,054 0,046 0,038 0,032
0,844 0,810 0,777 0,745 0,714 0,683 0,653 0,624 0,595 0,567 0,540 0,513 0,487 0,462 0,437 0,413 0,390 0,367 0,346 0,324 0,304 0,284 0,265 0,246 0,228 0,211 0,194 0,179 0,163 0,149 0,135 0,122 0,109 0,098 0,086 0,076 0,066 0,057 0,049 0,041 0,034
0,893 0,858 0,823 0,789 0,756 0,724 0,692 0,661 0,630 0,601 0,572 0,543 0,516 0,489 0,463 0,438 0,413 0,389 0,366 0,343 0,322 0,300 0,280 0,260 0,242 0,223 0,206 0,189 0,173 0,158 0,143 0,129 0,116 0,103 0,091 0,080 0,070 0,060 0,051 0,043 0,036
0,943 0,906 0,869 0,833 0,798 0,764 0,730 0,697 0,665 0,634 0,603 0,574 0,545 0,516 0,489 0,462 0,436 0,411 0,386 0,362 0,339 0,317 0,296 0,275 0,255 0,236 0,217 0,200 0,183 0,166 0,151 0,136 0,122 0,109 0,097 0,085 0,074 0,064 0,054 0,046 0,038
0,993 0,953 0,915 0,877 0,840 0,804 0,769 0,734 0,700 0,667 0,635 0,604 0,573 0,543 0,515 0,486 0,459 0,432 0,407 0,382 0,357 0,334 0,311 0,289 0,268 0,248 0,229 0,210 0,192 0,175 0,159 0,143 0,129 0,115 0,102 0,089 0,078 0,067 0,057 0,048 0,040
1,042 1,001 0,960 0,921 0,882 0,844 0,807 0,771 0,735 0,701 0,667 0,634 0,602 0,571 0,540 0,511 0,482 0,454 0,427 0,401 0,375 0,351 0,327 0,304 0,282 0,261 0,240 0,221 0,202 0,184 0,167 0,150 0,135 0,120 0,107 0,094 0,082 0,070 0,060 0,050 0,042
1,092 1,049 1,006 0,965 0,924 0,884 0,845 0,807 0,770 0,734 0,699 0,664 0,631 0,598 0,566 0,535 0,505 0,476 0,447 0,420 0,393 0,367 0,342 0,318 0,295 0,273 0,252 0,231 0,211 0,193 0,175 0,158 0,141 0,126 0,112 0,098 0,086 0,074 0,063 0,053 0,044
1,141 1,096 1,052 1,009 0,966 0,925 0,884 0,844 0,805 0,767 0,730 0,694 0,659 0,625 0,592 0,559 0,528 0,497 0,468 0,439 0,411 0,384 0,358 0,333 0,309 0,285 0,263 0,242 0,221 0,201 0,183 0,165 0,148 0,132 0,117 0,103 0,089 0,077 0,066 0,055 0,046
1,191 1,144 1,098 1,052 1,008 0,965 0,922 0,881 0,840 0,801 0,762 0,725 0,688 0,652 0,617 0,584 0,551 0,519 0,488 0,458 0,429 0,401 0,373 0,347 0,322 0,298 0,274 0,252 0,231 0,210 0,191 0,172 0,154 0,138 0,122 0,107 0,093 0,081 0,069 0,058 0,048
1,290 1,239 1,189 1,140 1,092 1,045 0,999 0,954 0,910 0,868 0,826 0,785 0,745 0,707 0,669 0,632 0,597 0,562 0,528 0,496 0,464 0,434 0,405 0,376 0,349 0,323 0,297 0,273 0,250 0,228 0,206 0,186 0,167 0,149 0,132 0,116 0,101 0,087 0,074 0,062 0,052
5,5
0,596 0,572 0,549 0,526 0,504 0,482 0,461 0,440 0,420 0,400 0,381 0,362 0,344 0,326 0,309 0,292 0,275 0,259 0,244 0,229 0,214 0,200 0,187 0,174 0,161 0,149 0,137 0,126 0,115 0,105 0,095 0,086 0,077 0,069 0,061 0,054 0,047 0,040 0,034 0,029 0,024
5
0,546 0,524 0,503 0,482 0,462 0,442 0,423 0,404 0,385 0,367 0,349 0,332 0,315 0,299 0,283 0,267 0,252 0,238 0,224 0,210 0,197 0,184 0,171 0,159 0,148 0,136 0,126 0,116 0,106 0,096 0,087 0,079 0,071 0,063 0,056 0,049 0,043 0,037 0,031 0,026 0,022
3,9
4,5
0,496 0,477 0,457 0,438 0,420 0,402 0,384 0,367 0,350 0,334 0,318 0,302 0,287 0,272 0,257 0,243 0,229 0,216 0,203 0,191 0,179 0,167 0,156 0,145 0,134 0,124 0,114 0,105 0,096 0,088 0,079 0,072 0,064 0,057 0,051 0,045 0,039 0,034 0,029 0,024 0,020
4
4
0,447 0,429 0,412 0,395 0,378 0,362 0,346 0,330 0,315 0,300 0,286 0,272 0,258 0,245 0,232 0,219 0,207 0,195 0,183 0,172 0,161 0,150 0,140 0,130 0,121 0,112 0,103 0,095 0,086 0,079 0,071 0,064 0,058 0,052 0,046 0,040 0,035 0,030 0,026 0,022 0,018
4,1
3,5
0,397 0,381 0,366 0,351 0,336 0,322 0,307 0,294 0,280 0,267 0,254 0,242 0,229 0,217 0,206 0,195 0,184 0,173 0,163 0,153 0,143 0,134 0,124 0,116 0,107 0,099 0,091 0,084 0,077 0,070 0,064 0,057 0,051 0,046 0,041 0,036 0,031 0,027 0,023 0,019 0,016
4,2
3
0,347 0,334 0,320 0,307 0,294 0,281 0,269 0,257 0,245 0,234 0,222 0,211 0,201 0,190 0,180 0,170 0,161 0,151 0,142 0,134 0,125 0,117 0,109 0,101 0,094 0,087 0,080 0,074 0,067 0,061 0,056 0,050 0,045 0,040 0,036 0,031 0,027 0,023 0,020 0,017 0,014
4,3
2,5
0,298 0,286 0,274 0,263 0,252 0,241 0,231 0,220 0,210 0,200 0,191 0,181 0,172 0,163 0,154 0,146 0,138 0,130 0,122 0,114 0,107 0,100 0,093 0,087 0,081 0,074 0,069 0,063 0,058 0,053 0,048 0,043 0,039 0,034 0,030 0,027 0,023 0,020 0,017 0,014 0,012
4,4
2
0,248 0,238 0,229 0,219 0,210 0,201 0,192 0,184 0,175 0,167 0,159 0,151 0,143 0,136 0,129 0,122 0,115 0,108 0,102 0,095 0,089 0,083 0,078 0,072 0,067 0,062 0,057 0,053 0,048 0,044 0,040 0,036 0,032 0,029 0,025 0,022 0,019 0,017 0,014 0,012 0,010
4,5
1,5
0,199 0,191 0,183 0,175 0,168 0,161 0,154 0,147 0,140 0,133 0,127 0,121 0,115 0,109 0,103 0,097 0,092 0,086 0,081 0,076 0,071 0,067 0,062 0,058 0,054 0,050 0,046 0,042 0,038 0,035 0,032 0,029 0,026 0,023 0,020 0,018 0,016 0,013 0,011 0,010 0,008
4,6
1
0,149 0,143 0,137 0,132 0,126 0,121 0,115 0,110 0,105 0,100 0,095 0,091 0,086 0,082 0,077 0,073 0,069 0,065 0,061 0,057 0,054 0,050 0,047 0,043 0,040 0,037 0,034 0,032 0,029 0,026 0,024 0,021 0,019 0,017 0,015 0,013 0,012 0,010 0,009 0,007 0,006
4,7
0,5
0,099 0,095 0,091 0,088 0,084 0,080 0,077 0,073 0,070 0,067 0,064 0,060 0,057 0,054 0,051 0,049 0,046 0,043 0,041 0,038 0,036 0,033 0,031 0,029 0,027 0,025 0,023 0,021 0,019 0,018 0,016 0,014 0,013 0,011 0,010 0,009 0,008 0,007 0,006 0,005 0,004
4,8
0,3
0,050 0,048 0,046 0,044 0,042 0,040 0,038 0,037 0,035 0,033 0,032 0,030 0,029 0,027 0,026 0,024 0,023 0,022 0,020 0,019 0,018 0,017 0,016 0,014 0,013 0,012 0,011 0,011 0,010 0,009 0,008 0,007 0,006 0,006 0,005 0,004 0,004 0,003 0,003 0,002 0,002
4,9
HIZ
0,0298 0,0286 0,0274 0,0263 0,0252 0,0241 0,0231 0,0220 0,0210 0,0200 0,0191 0,0181 0,0172 0,0163 0,0154 0,0146 0,0138 0,0130 0,0122 0,0114 0,0107 0,0100 0,0093 0,0087 0,0081 0,0074 0,0069 0,0063 0,0058 0,0053 0,0048 0,0043 0,0039 0,0034 0,0030 0,0027 0,0023 0,0020 0,0017 0,0014 0,0012
5
Çizelge D – Yerel basınç kayıpları
KAYIP DEĞERLERĠ ζ
81
NO
1
2
3
4
5
6
7
8
TANIM
KÜRESEL VANA
FĠLTRE
REGÜLATÖR
MANOMETRE
(musluklu)
SELENOĠD
VANA
SAYAÇ
BAĞLANTI
FĠLEXĠ
SAYAÇ
TEST NĠPELLĠ
DĠRSEK
MARKA
ġekil 26 – Körüklü sayaç bağlantı detayı
82
TĠP
ĠLGĠLĠ
ÇAP STANDART
NO
TANIM
1
2
3
4
KÜRESEL VANA
FĠLTRE
REGÜLATÖR
MANOMETRE
(musluklu)
SELENOĠDVANA
FLANġ
SAYAÇ
5
6
7
MARKA
TĠP
ÇAP
ĠLGĠLĠ
STANDART
ġekil 27 - Rotary sayaç bağlantı detayı
Sayaç bağlantı detaylarında (ġekil26–27) görüldüğü gibi regülatör
sonrasında manometre kullanılması zorunludur. Bunun yanısıra; Ģebeke
basıncından (50–75 mbar) farklı bir basınçta gaz kullanacak yerler, basınç
sınırlaması olmaksızın reglajdan gaz kullanmayı planlayan sistemlerde
regülatör öncesinde de manometre kullanılması zorunludur.
83
7. ÖZEL HUSUSLAR
7.1 Tesisata ait hususlar
Doğalgaz boru birleĢtirmeleri
7.1.1 Çelik doğalgaz boru hatlarının birleĢtirilmesinde, gaz teslim noktası ile
sayaç giriĢ vanası arasındaki tesisatlar, merkezi sistemlere ait tesisatlar ve
üretim amaçlı ticari yerlere ait tesisatların sayaçtan sonraki kısımlarında DN
25 ve üstü çaplarda kaynaklı birleĢtirme uygulaması yapılmalıdır
7.1.2 Sayaçtan sonraki doğalgaz hatları, sayaç bağlantıları ve cihaz
bağlantılarında diĢli bağlantı uygulaması yapılmalıdır.
Kaynak iĢlemi
7.1.3 Ġç tesisatlarda kaynak yöntemi seçilirken DN 65‟e (dâhil) kadar
elektrik ark veya oksi-asetilen kaynağı, DN 80 dâhil üstü çaplar için sadece
elektrik ark veya argon kaynağı uygulanmalıdır. 300 mbar ve üzeri basınçta
çekilecek boru hatlarında argon kaynağı uygulanmalıdır.
7.1.4 Kurtağzı kaynak, büyük çapta borudan küçük çapta branĢman alınması
durumlarında (manometre bağlantıları vb. Ģartlarda) standart TE mevcut
değilse yapılabilir.
Büküm iĢlemi
7.1.5 DN 50 ve altı çaplardaki çelik boruların bükümü iç çaplar
daraltılmayacak ve boruda Ģekil bozukluğu olmayacak Ģekilde soğuk Ģekil
verme yöntemi (toprak altı hatlar hariç) ile en fazla 30o‟lik açıyla yapılabilir.
Tesisat röntgeni
7.1.6 300 mbar ve üzeri basınçta çekilecek yerüstü boru hatlarında, bina dıĢı
uygulamalarda (yeraltı uygulamaları hariç) minimum % 30‟a kadar röntgen,
bina içi uygulamalarda % 100 röntgen muayenesine tabi tutulmalıdır.
Tesisat güzergah seçimi ve uygulamaları
7.1.7 Gaz boruları, kapalı hacim içinden geçirilmemelidir. Ancak tesisat
Ģaftı içinden geçirildiğinde bu Ģaft tam olarak havalanabilecek biçim ve
boyutta olmalı ve doğalgaz hattının kontrolü rahatlıkla yapılabilmelidir.
Tesisat Ģaftlarından geçen hatlar kelepçelerle tespit edilmeli, tesisat Ģaftı her
kattan ulaĢılabilir olmalıdır.
84
7.1.8 Ġç tesisat hatları, aydınlık, asansör boĢlukları, garaj, yangın
merdivenleri, havalandırma, duman ve çöp bacaları ile davlumbaz içinden
geçirilmemeli, odun, kömür, çöp depolarına ve asma tavan içine
döĢenmemelidir. Farklı uygulamalarda gaz Ģirketinin görüĢü alınmalıdır.
7.1.9 Doğalgaz boru geçiĢleri ve atık gaz boru çıkıĢlarında kesinlikle
binanın taĢıyıcı yapı elemanlarına (kiriĢ ve kolon vb.) zarar verilmemelidir.
Zorunlu hallerde gaz Ģirketinin görüĢü doğrultusunda mesleki denetim
kuruluĢundan rapor alınmalıdır.
7.1.10 Ġç tesisat boruları, taĢıyıcı yapı elemanı olarak kullanılmaz. Bunlar
diğer boruların üzerinde biriken yoğuĢma, sızıntı veya terleme sularından
etkilenmemesi için diğer boruların en üstünde uygun bir seviyeye
yerleĢtirilmelidir.
7.1.11 Havalandırılmayan bölümlerden geçirilmesi zorunlu olduğu hallerde
iç tesisat boruları, koruyucu borular içine döĢenmelidir. Koruyucu boru ile
iç tesisat borusu arasındaki boĢlukta yoğuĢma suyu oluĢma tehlikesi varsa,
bu boĢluk elveriĢli bir madde ile doldurulmalı veya koruyucu borunun iki
ucu su ve gaza karĢı sıkı olarak kapatılmalıdır.
7.1.12 Kazanların gaz besleme borusu dıĢında, ( aynı sayaçtan beslenen
tesisler hariç ) kazan dairelerinden kolon vb. gaz boruları geçirilemez.
Ancak; zorunlu hallerde ( Bina servis hattının bina giriĢine çekilememesi
vb.durumlar ) bina servis vanasından sonra hat bina dıĢında ikiye ayrılır.
Bina kolon hattı kazan dairesinden kılıflı direkt olarak geçtikten sonra
merdiven kovanında, kolay müdahale edilebilecek uygun yere vana
konularak kolon hattı devam eder. Kazan dairesi için ise servis vanasından
ayrılan ikinci hat üzerine bina dıĢında kazan emniyet vanası konularak
sayaç, filtre ve regülatör gurubu monte edildikten sonra ısı merkezine girer.
7.1.13 Boru hattı içinde bulunması muhtemel yabancı maddelerin basınçlı
hava ile sürüklenip dıĢarıya atılması için boru hattının yatay bölümü ile
düĢey bölümünü birleĢtiren en büyük kesitli ve en alt noktasına temizleme T
parçası ve kolon boĢaltma için en üste bir T yerleĢtirilmelidir.
7.2 Sayaçlara ait özel hususlar
7.2.1 G4 tipi konut sayaçlarının dıĢındaki tüm sayaçlarda pals üretim sistemi
ve kit bağlantı konnektörü bulunacaktır.
7.2.2 Gaz sayaçları balkon, konut ve asansör giriĢ kapılarının üstüne
konulmamalıdır. Ancak, zorunlu hallerde gaz kuruluĢunun onayı alınarak
uygun bir yere monte edilebilir.
85
7.3 Cihazlara ait hususlar
7.3.1 Tesisat üzerine takılacak cihaz seçilirken, her cihazın asgari tüketim
debilerinin, sayaçların asgari okuma debisinden az olmamasına dikkat
edilmelidir. Sayacın kalibrasyon sertifikasındaki asgari okuma değeri,
kullanılacak cihazın ya da cihazların asgari tüketim debisinden büyük
olmamalıdır. Büyük kapasiteli ısı merkezlerinde ise; oransal çalıĢan her bir
brülörün minimum gaz yakma miktarı, tesiste kurulan sayacın alt okuma
limiti ile uyumlu olmalıdır.
7.3.2 Etiketi ve belgesi
dönüĢtürülmeyecektir.
olmayan
hiçbir
kazan,
doğalgaza
7.3.3 Kalorifer kazanı değiĢtirilmesi gerektiğinde binanın ısı kayıpları göz
önünde bulundurularak seçim yapılmalıdır. Bu seçimden uygulayıcı firma
sorumludur.
7.3.4 Teknik etüd sonucunda durumları iyi olmayan (kullanılmasında
teknik mahsur olan ve kullanıcı için ekonomik olmayan) kazanların yaĢ
sınırına bakılmaksızın dönüĢümü yapılmayacaktır.
7.4 Havalandırma sistemine ait hususlar
7.4.1 Üst havalandırma menfezi tavandan en fazla 40cm aĢağıda, alt
havalandırma menfezi döĢemeden en fazla 45cm yukarıda olacak Ģekilde
açılmalıdır.
7.4.2 Kanal uzunluğu (yatay ve düĢey uzunluklar ile dirsek eĢdeğer
uzunlukları toplamı) 10m ve üzerinde ise havalandırma mekanik olarak
0
yapılmalıdır. Havalandırma kanallarında 90 ‟lik dirsek eĢdeğer uzunluğu
0
3m, 45 ‟lik dirsek eĢdeğer uzunluğu 1,5m ve ızgaralar için eĢdeğer uzunluk
0,5m alınmalıdır.
7.4.3 Havalandırma sistemlerinde kullanılacak elektrik motorları ex-proof
olacaktır.
7.5 Atık gaz tesisatına ait hususlar
7.5.1 Hermetik cihazların atık gaz çıkıĢ ağızlarının karĢı bina ile olan
mesafesi, atık gaz atıĢ doğrultusunda en az 3m olmalıdır.
7.5.2 YanmıĢ gaz boruları galvaniz sac, asbest, alüminyum malzeme ve
plastik malzemelerden yapılamaz.
86
7.5.3 Bacaların çıkıĢına baca kesitini daraltmayacak Ģekilde baca Ģapkası
konulmalıdır.
7.6 Hesaplamalara ait hususlar
7.6.1 Dağıtım hattı P ≤ 0,3 mbar, DüĢey kolon P ≤ 0,0 mbar
7.6.2 Bina iç tesisatlarında iĢletme basıncı daire içinde en çok 21mbar
olmalıdır. Ancak bina içerisinde bulunan ısı merkezlerine, brülör giriĢ
basıncına (çalıĢma basıncına) uygun bir basınçla girilmelidir.(max.300mbar)
Ancak; büyük tüketimli ısı merkezlerine ait müstakil kazan dairelerinde ise
tesisat basıncı, kazan kapasitelerine bağlı olarak 4 bar‟a kadar kullanılabilir.
Müstakil olmayan ısı merkezlerine, yakın bir alanda ve ısı merkezinin
toplam kapasitesine uygun bir regülatör-sayaç ünitesi kurularak, basınç
düĢürüldükten sonra girilecektir.
7.6.3 Brülör gaz kontrol hattında multiblok armatür kullanılması
durumunda, bu armatür içerisinde ġekil 17–21 „de belirtilen ekipmanlar
bulunmalı ve toplam basınç kayıpları belgelendirilmelidir.
7.7 Armatürlere ait hususlar
7.7.1 Test nipelleri her sayaç sonrasına konulmalıdır. Test nipeli takılması
için özel imal edilmiĢ bağlantı elemanları kullanılmalıdır.
7.7.2 Saatteki tüketimi 100 m3„ün üzerinde olan tesisatların sayaç çıkıĢına
gaz kesme vanası istenilebilir.
7.7.3 Sayaç grubu bağlantı hatlarında regülatör sonrasında manometre
kullanılması zorunludur. Bunun yanısıra; Ģebeke basıncından (50–75 mbar)
farklı bir basınçta gaz kullanacak yerler, basınç sınırlaması olmaksızın
reglajdan gaz kullanmayı planlayan sistemlerde regülatör öncesinde de
manometre kullanılması zorunludur.
7.7.4 Bacalı cihazlar ile birlikte TS EN 50291‟e uygun karbonmonoksit
algılama cihazları kullanılmalıdır.
7.7.5 Kazan dairesi gibi elektriğe bağımlı olarak çalıĢan gaz yakma
sistemlerinde NORMALDE KAPALI selenoid vana (elle kurmalı)
kullanılacaktır.
87
7.8 Diğer özel hususlar
7.8.1 Sertifikalı firmalar iç tesisatın projelendirilmesi ve projeye uygun
tasarımın yapılması hususunda bu kitapta konu edilen ve BaĢkent Doğalgaz
Dağıtım A.ġ tarafından kabul edilecek kurallara uymak zorundadır.
7.8.2 Ġç tesisatın projelendirilmesi ve projeye uygun tasarımın yapılması
hususunda abonenin talepleri ilgili mevzuatlar, standartlar ve B.D.D.A.ġ.
Binalar Ġçin Doğalgaz Tesisatı Teknik Esasları ile sınırlıdır.
7.8.3 Daha önce kabulü yapılan tesisatlardaki tadilatlarda; sistem mevcut
kurallara uygun hale getirilecektir.
7.8.4 Doğalgaz kullanıcısı,
boya ile boyanmasının takibinden sorumludur.
7.8.5 Yetkili servisler doğalgaz cihazlarının devreye alınması sırasında, test
ve muayene iĢleminin olumlu sonuçlandığını gösterir Doğalgaz Uygunluk
Formunu (ĠĢ Bitimi) görmek ve buna göre iĢlem yapmak zorundadır.
8. YÜKÜMLÜLÜKLER
8.1 Abonenin Yükümlülükleri
8.1.1 Can ve
tesisatta değiĢiklik yapılmamalı, usulsüz ve kaçak gaz kullanılmamalıdır.
8.1.2 Doğalgaz kullanıcısı,
getirilmesi, fonksiyonel ve ekonomik sebeplerden dolayı gaz yakma
tesisinin muayene ve bakımını senede en az bir defa yapımcı firmanın
yetkili elemanlarına veya bu konuda uzman kiĢilere yaptırmakla
yükümlüdür.
8.1.3 Doğalgaz kullanıcısı, doğal
paslanmaya karĢı
boya ile boyanmasının takibinden sorumludur.
nın gaz verme iĢlemi
8.1.4
8.1.5 Ġç
8.1.6 Meydana gelebilecek olumsuzlukların önüne geçilebilmesi ve
88
cihazların daha verimli çalıĢabilmesi için, cihazların ve bacaların onarım ve
periyodik bakımları yetkili servislere yaptırılmalıdır.
8.1.7 Havalan
mamalıdır.
8.1.8 Bacalı cihazlar ile birlikte TS EN 50291‟e uygun karbonmonoksit
algılama cihazları kullanılmalıdır.
8.1.9 Gaz alarm cihazlarının selenoid vana ile irtibatı kesilmemeli ve
periyodik olarak bakımları yapılmalıdır. Garanti süresi biten ve gaz algılama
özelliğini kaybeden gaz alarm cihazları yenileriyle değiĢtirilmelidir.
8.1.10 Baca çekiĢinin bozulması durumunda gaz yakıtlı cihazların emniyetli
kapanmasını sağlayacak yanma ürünleri emniyet tertibatı (baca sensörü)
cihaz üzerinde bulunmalı ve baca sensörünün TS EN 297, TS 615 EN 26,
TS EN 613 standardına uygun olarak emniyetli kapamayı sağlaması
gerekmektedir. Abone tarafından yanma ürünleri emniyet tertibatına (baca
sensörü) herhangi bir müdahalede bulunulmamalı ve bulundurulmamalıdır.
8.1.11 Doğalgazlı kazan dairesini iĢletecek personel mutlaka yetkili bir
kurum tarafından verilen doğalgazlı kazan dairesi iĢletmeciliği kursunu
bitirdiğine dair sertifikalı olmalıdır. Yetkili bir kurum tarafından verilen
kazan dairesi iĢletmeciliği kursunu bitirdiğine dair sertifikası bulunmayan
Ģahıslar, kazan dairesini iĢletmek üzere çalıĢtırılmamalı, tesise müdahale
etmesine izin verilmemelidir.
8.1.12 Kazan dairesinde yanıcı, parlayıcı ve patlayıcı madde
bulundurulmamalı ve amacı dıĢında (depo vb. olarak ) kullanılmamalıdır.
8.1.13 Bina sahibi, yöneticisi ısıtma sistemlerinin, ilgili yönetmelik ve/veya
standartlarda belirtilen periyodik kontrole, teste ve bakıma tabi tutulmasını
ve ilgili mercilere raporlanmasını sağlamalıdır. Kazanlarda, biri iĢletme
döneminin baĢlangıcında, diğeri ortasında olmak üzere yılda en az iki kez
baca gazı analizi, bir kez de sistem bakımı yaptırılır. Sistem performansının
kontrolünü yaptırarak raporlamak bina sahibi, yöneticisi sorumluluğundadır.
8.1.14 Doğalgaz kullanıcılarının tesisatlarını tanıması, gaz kesme
vanalarının yerlerini öğrenmesi ve herhangi bir gaz kaçağı olduğunda buna
karĢı hareket tarzına dair bilgi sahibi olması gerekir.
8.1.15 Ġç tesisatın projelendirilmesi ve projeye uygun tasarımın yapılması
hususunda abonenin talepleri ilgili mevzuatlar, standartlar ve B.D.D.A.ġ.
Binalar Ġçin Doğalgaz Tesisatı Teknik Esasları ile sınırlıdır.
89
8.2 Yetkili Firmaların Yükümlülükleri
8.2.1 Sertifikalı firmalar iç tesisatın projelendirilmesi ve projeye uygun
tasarımın yapılması hususunda bu kitapta konu edilen ve BaĢkent Doğalgaz
Dağıtım A.ġ tarafından kabul edilecek kurallara uymak zorundadır.
8.2.2 Sertifikalı firmalar yetkili mühendislerinin gözetimlerinde
yaptırmadıkları tesisatları kendi adlarına yapılmıĢ gibi iĢletmeye sunamazlar
ve kabul ettiremezler. Her firma, tesisatın kontrol ve muayenesi sırasında
tesisatın baĢında bulunmak, herhangi bir nedenle kendisinin
bulunamayacağı durumlarda ise, yetki belgeli bir baĢka mühendis
bulundurmak zorundadır.
8.2.3 Sertifikalı firmalar dönüĢüm ve tesisatlarda görevlendirecekleri tüm
elemanlarını, doğalgaz çalıĢmalarında emniyet kuralları, teknik kurallar,
müĢteri iliĢkileri ve alınacak önlemler ile ilgili bilgilendirecektir.
8.2.4 Sertifika alan firmalar çalıĢma esnasında her türlü emniyet tedbirini
almakla yükümlüdür.
8.2.5 Doğalgaz kullanım mekânlarında herkesin görebileceği yerlere
doğalgaz ile ilgili olarak dikkat edilecek hususları belirten uyarı levhaları
asılmalıdır.
8.2.6 Firmalar dönüĢüm iĢlerini tamamladıktan sonra yetkili kiĢiye,
doğalgaz kullanımında genel emniyet kuralları ve acil durum önlemleri
konusunda eğitim verecek, emniyet ve iĢletme talimatlarını da aynı Ģahıslara
teslim edecektir.
8.2.7 Kazan dairesine emniyet kuralları ve cihazların kullanım talimatları
asılmalı, sertifikalı firma, kullandığı cihazlara (kazan, brülör) ait garanti
belgelerini, yetkili servislerin listesini, acil durumlarda baĢvurulması
gereken telefonları kullanıcıya vermelidir.
8.2.8 Daha önce kabulü yapılan tesisatlardaki tadilatlarda; sistem mevcut
kurallara uygun hale getirilmelidir.
8.2.9 Ġç tesisatın projelendirilmesi ve projeye uygun tasarımın
yapılmasından önce aĢağıda belirtilen kontrollerin yapımcı sertifikalı
firmalar tarafından yapılması zorunludur;



Baca tipinin, kesitinin ve yüksekliğinin uygunluğunun kontrolü,
Baca temizlik ve bakımının yapılmıĢ olduğunun kontrolü,
Baca duman deneyi yaparak baca çekiĢinin ve sızdırmazlık deney
sonucunun olumlu olup olmadığının kontrolü,
90

Cihazların, gaz dağıtım Ģirketlerinde onaylanmıĢ projesine uygun,
bir bacaya bağlanmasının kontrolü,
8.3 Yetkili Servislerin Yükümlülükleri
8.3.1 Her tüketim cihazının ısı yükünün ayarlanabilmesi için yaklaĢık 5
dakikalık iĢletme süresinden sonra, pencere ve kapıların kapalı olduğu
durumlarda ek olarak 5 dakikalık süre içerisinde tüketim cihazlarının
emniyet vanasından ( akım sigortasından) atık gaz çıkıp çıkmadığı kontrol
edilmelidir. Bu kontrol sırasında atık gaz sürekli atılamıyor, güvenilir bir
ayarlama yapılmıyorsa ve birikme, geri tepme varsa sebebi araĢtırılıp
bulunduktan sonra hata tam olarak giderilmelidir.
8.3.2 Tüketim cihazı baĢka bir gazdan doğalgaza çevrilmiĢse cihazda tam
yanma olup olmadığı dönüĢüm yapan yetkili servis tarafından yanmıĢ gaz
analizi yapılarak kontrol edilmelidir. Atık gazın atılmasında birikme ve geri
tepme olup olmadığı; ayrıca cihazın anma yükünde çalıĢıp çalıĢmadığı
kontrol edilmelidir.
8.3.3 Yetkili servisler doğalgaz cihazlarının devreye alınması sırasında, test
ve muayene iĢleminin olumlu sonuçlandığını gösterir Doğalgaz Uygunluk
Formunu (ĠĢ Bitimi) görmek ve buna göre iĢlem yapmak zorundadır.
9. ĠÇ TESĠSATTA NORMAL DIġI DURUMLARDA ALINACAK
TEDBĠRLER
9.1 Bir binanın iç tesisatında gaz kaçağı fark edildiğinde;



Gaz kaçağın olduğu ortamda bulunan alevler söndürülmeli,
Bütün kapı ve pencereler açılmalı,
Gaz sayacındaki kapatma vanası veya ana emniyet vanası
kapatılmalıdır.
9.2 Gaz kokusu bulunan hacimlerde,





Kibrit veya çakmak kullanılmamalı,
Elektrik sigortaları, anahtarları ve Ģalteri açılıp kapatılmamalı,
Elektrik fiĢi çekilmemeli ve takılmamalı,
Elektrik zilleri kullanılmamalı,
Sigara içilmemeli ve bu hacimlere yanan ıĢıkla girilmemelidir.
9.3 Ana emniyet vanası kapatıldıktan sonra bütün gaz cihazlarının kapalı
olup olmadığı kontrol edilmeli, açık olanlar tam olarak kapatılmalıdır.
9.4 Gerekli havalandırma tam olarak yapıldıktan sonra gaz kokusunun
kalmadığından kesinlikle emin olduktan sonra ancak ıĢıklar yakılmalıdır.
9.5 Gaz kokusunun gidip gitmediği konusunda kiĢi yalnızca kendi duyu
organına güvenmemeli, baĢkalarından da yardım istemelidir.
91
9.6 Gaz donatılarının hepsi tam kapalı olduğu hâlde gaz kaçağının sebebi
ister belirlensin ister belirlenmesin, bütün gaz kaçakları için tedbirler
alındıktan sonra gaz dağıtım Ģirketine derhal bildirilmelidir. DAĞITIM
ġĠRKETĠ‟ nin 187
DAĞITIM ġĠRKETĠ görevlileri gelene kadar
hiçbir vana açılmamalıdır.
9.7 Ana emniyet vanasının kapatılmasına rağmen girilemeyen hacimlerden
gaz kokusu geliyorsa, bu hacimlere girmeye yetkisi olan polis teĢkilatı ile
gaz dağıtım Ģirketine haber verilmelidir. Ayrıca itfaiye ekibi de
çağırılmalıdır.
9.8 Bodrumlardaki gaz kaçaklarında, bodrum iyice havalandırılmalı ve
durumdan binada oturan diğer Ģahıslara derhal haber verilmeli, yetkililer
çağırılmalıdır.
9.9 Tesisattaki arızalar, bu arızaları gidermek üzere yetkili kuruluĢlar
tarafından görevlendirilmiĢ kiĢilerce onarılmalıdır.
92
REVĠZYON ÇALIġMASINA KATILANLAR
BAġKENT DOĞALGAZ DAĞITIM A.ġ
1. NURĠ ERCAN
KOMĠSYON BAġKANI
2. GÖKHAN ALTAN
KOMĠSYON ÜYESĠ
3. HĠLAL KUYUMCU
KOMĠSYON ÜYESĠ
4. BĠRġAH GÖKSU
KOMĠSYON ÜYESĠ
5. NEVZAT AKKURT
KOMĠSYON ÜYESĠ
6. MEHMET TAġGIN
KOMĠSYON ÜYESĠ
7. UTKU KAYA
KOMĠSYON ÜYESĠ
93