matematik eğitiminde endüstri meslek liselerinde yaşanan sorunlar

matematik eğitiminde endüstri meslek liselerinde yaşanan sorunlar

MATEMATĠK EĞĠTĠMĠNDE ENDÜSTRĠ MESLEK LĠSELERĠNDE
YAġANAN SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERĠLERĠ
Vesife HATISARU1
Ayhan KürĢat ERBAġ2
1
Milli Eğitim Bakanlığı
Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi
Bölümü
2
Bu çalışmanın amacı endüstri meslek liselerinde matematik eğitiminde yaşanan sorunları öğretmen bakış açısıyla
tespit etmek ve bu doğrultuda çözüm önerileri geliştirmektir. Çalışmaya farklı iki okulda görev yapan biri bayan biri erkek iki
matematik öğretmeni katılmıştır. Veriler, görüşme formu yaklaşımıyla yapılan yüz yüze görüşmeler ve sınıf gözlemleriyle
derlenmiş ve içerik analiziyle yorumlanmıştır. Çalışmanın bulguları, katılımcı öğretmenlerin endüstri meslek lisesi
öğrencilerinin matematik derslerinden hoşlanmadıklarını; matematik öğrenme heveslerinin olmadığını ve matematik dersinde
fazlasıyla başarısız olduklarını düşündüklerini göstermektedir. Sınıf gözlemleri ise öğrencilerin matematik öğrenmeye
yönelik yeterince çaba içinde olmadıklarını, gündüz rüyalarına dalmaya meyilli olduklarını, derse katılımlarının not tutma ve
dinleme düzeyinde gerçekleştiğini, birbirleriyle matematiksel iletişimlerinin sınırlı olduğunu, öğretmenleriyle iletişimlerinin
ise soru-cevap düzeyinde gerçekleştiğini göstermektedir. Çalışmada bu bulgular ışığında, endüstri meslek liselerinde,
öğrencilerin matematik öğrenmeye ilgi ve heves duyacakları; dolayısıyla matematik öğrenmek için çaba harcayacakları,
öğrenci merkezli öğrenme yaklaşımlarının benimsenmesi önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler: Matematik Eğitimi, Öğrenci Başarısı, Meslek Liseleri
1. GĠRĠġ
Endüstri meslek liseleri, ilköğretim üzerine öğrenim süresi dört yıl olan, öğrencileri hayata, iş
alanlarına ve yükseköğretime hazırlayan programların uygulandığı okullardır. Bu okullarda
öğrencilere: metal teknolojisi, elektrik ve elektronik teknolojileri, bilişim teknolojileri, ahşap
teknolojileri, otomotiv gibi öğrencilerin devam ettiği meslek alanlarıyla ilgili mesleki derslerle birlikte
matematik, Türk dili ve edebiyatı, biyoloji gibi sözel ve sayısal dersler verilmektedir. Adı geçen
meslek alanlarında gençlerin ilgi ve yetenekleri doğrultusunda öğrenim görmelerini sağlayacak bir
görev üstlenen (MEB, 1991) bu okullarda yapılan eğitim, öğrencilerin sözel ve sayısal dersleri
ihtiyaçlarını karşılamaktan uzak kalmıştır (Şahin ve Fındık, 2008; Binici ve Arı, 2004; Yörük, Dikici
ve Uysal, 2002). Matematik dersi bahsedilen sayısal derslerden biridir ve meslek lisesi öğrencilerinin
mesleğe daha iyi hazırlanmaları, çalışma hayatı başarılarının yükselmesi ve çağdaş teknolojinin
istediği nitelikte yetişmeleri için oldukça önemli sayılmaktadır (MEB, 2005). Ancak matematik “insan
tarafından zihinsel olarak yaratılan bir sistem” olduğundan soyuttur (Baykul, 1999; s:3) ve birçok
öğrenci için öğrenilmesi zordur. Yapılan çalışmalar matematik öğrenmenin endüstri meslek lisesi
öğrencileri için daha zor olduğunu ortaya koymaktadır. Öyle ki genel ve özel liseler, fen ve Anadolu
liseleri, ticaret, endüstri, teknik, kız meslek ve sağlık meslek gibi farklı okul türlerindeki öğrencilerin
matematik başarılarının karşılaştırıldığı çalışmalarda, endüstri meslek lisesi öğrencilerinin matematik
başarılarının diğer okul türlerindeki öğrencilerinkinden çok daha düşük olduğu görülmektedir.
(Alacacı ve Erbaş, 2010; Berberoğlu ve Kalender, 2005; Köse, 1996). Bütün okul türlerindeki
öğrencilerin eşit öğrenme koşullarından yararlanması ve okullar arasındaki öğrenme farklılıklarının
mümkün olduğunca azaltılması için bu sebeple çalışmalar yapılması gerekmektedir (Berberoğlu ve
Kalender, 2005). Öte yandan meslek liselerinde matematik öğretimi ve öğrenimi konusunda hem
dünyada hem de Türkiye’de yeterince araştırma bulunmamaktadır (FitzSimons, 2002).
Bu çalışmanın amacı endüstri meslek liselerinde matematik eğitiminde yaşanan sorunları
öğretmen bakış açısıyla tespit etmek ve bu doğrultuda çözüm önerileri geliştirmektir.
2. YÖNTEM
Çalışma iki aşamalı olarak yürütülmüş nitel bir çalışmadır. Çalışmaya Ankara’da farklı
okullarda görev yapan bir bayan ve bir erkek matematik öğretmeni katılmıştır. Bayan öğretmen 20
yıllık öğretmenlik deneyimine sahip olup son 12 yıldır; erkek öğretmen ise 15 yıllık öğretmenlik
deneyimine sahip olup son 8 yıldır endüstri meslek lisesinde çalışmaktadır. Çalışmanın birinci
aşamasında görüşme formu yaklaşımıyla (Yıldırım ve Şimşek, 2011) görüşmeler yapılmış ve
katılımcılara “Şu an meslek lisesinde öğretmenlik yapıyorsunuz. Sizce, matematik öğretimi ve
öğrenimi konusunda meslek liseleri ile diğer tür okullar (fen lisesi, düz lise, Anadolu lisesi v.b.)
arasında farklılıklar var mıdır?/Varsa bu farklılıklar nelerdir? Öğrencilerinizin matematik dersi
başarıları ve matematiğe yönelik tutumları nasıldır? Öğrencileriniz matematik öğrenimi hakkında sizce
neler düşünüyorlar?” gibi sorular yönlendirilmiştir. Katılımcılara, çalışmanın amacının endüstri
meslek liselerinde matematik eğitiminde yaşanan sorunları öğretmen bakış açısıyla tespit etmek
olduğu ve soruların kesin doğru/yanlış bir cevabının olmadığı açıklanmıştır. Her bir görüşme ortalama
bir saat sürmüş ve ses kaydına alınmıştır.
Çalışmanın ikinci aşamasında görüşme ile elde edilen verileri çeşitleme amacıyla sınıf içi
gözlemler yapılmıştır (Yıldırım ve Şimşek, 2011). Çalışmada bu doğrultuda hazırlanan gözlem
formunda, öğrencilerin matematik sınıflarında oluşan davranışlarına yönelik “Öğrencilerin matematik
dersine yönelik tutumları nasıldır? Öğrenciler matematik öğrenmeye hevesli midir? Öğrencilerin derse
katılım düzeyi nedir? Öğrencilerin öğretmenle ve birbirleriyle iletişimi nasıldır?” gibi sorular yer
almıştır. Çalışmada kullanılan gözlem ve görüşme formunun araştırmacıdan kaynaklanması muhtemel
sınırlılıkları uzman incelemesi (Yıldırım ve Şimşek, 2011) yoluyla sınanmıştır.
Verilerin analizi için nitel araştırmalarda sıklıkla kullanılan ve Yıldırım ve Şimşek’e (2011)
göre, toplanan verilerin derinlemesine analiz edilmesini gerektiren; ayrıca önceden belirgin olmayan
temaların ve boyutların ortaya çıkarılmasına olanak tanıyan içerik analizi yöntemi kullanılmıştır.
Bunun için öncelikle ses kayıtları yazıya aktarılmıştır. Katılımcıların sorulara yanıtları ayrı incelenmiş
ve kodlanmıştır. Katılımcıların görüşlerinde öne çıkan ana temalar belirlenmiş ve ilgili kodlar bu ana
temalar altında toplanmıştır. Her katılımcı için ayrı olarak oluşturulan temalar daha sonra, birbirine
oldukça benzer olduklarından birleştirilmiştir. Sınıf gözlemlerinde alınan notlar ise derlenmiş, ses
kayıtları erişim kolaylığı açısından çözülmüş ve buradan elde edilen veriler görüşmelerden elde edilen
verileri tamamlayıcı unsurlar olarak kullanılmıştır.
Çalışmada elde edilen veriler, sonuç ve yorumlar, ulaşılan sonuçların gerçeği temsil etmede ne
derece yeterli olduğunu anlamaya yardımcı katılımcı teyidi (Yıldırım ve Şimşek, 2011) stratejisi ile
sınanmıştır. Bunun için veri toplama sürecini takiben toplanan veriler özetlenmiş ve katılımcılardan
bunların doğruluğuna ilişkin düşüncelerini belirtmeleri istenmiştir. Bu yolla katılımcılar bazı düşünce
ve deneyimlerini ekleme fırsatı bulmuşlardır.
3. BULGULAR
Çalışmada katılımcılar endüstri meslek lisesi öğrencilerinin okul hayatlarında belirli
hedeflerinin olmadığını, eğitimi önemsemediklerini ve öğrenmeye hevesli olmadıklarını dile
getirmişlerdir. Katılımcılar bu durumun dolaylı olarak öğrenci ailelerinden kaynaklandığını
düşünmektedirler; çünkü katılımcılara göre endüstri meslek lisesi öğrenci velileri öğrencilerin eğitimöğretim hayatıyla yeterince ilgilenmemektedirler. Katılımcılara göre öğrenciler matematikte fazlasıyla
başarısızdırlar ve öğrencilerin matematik öğrenmeye yönelik motivasyonları oldukça düşüktür.
Katılımcılar öğrencilerin matematik dersi başarısının düşüklüğünü öğrencilerin ilköğretim başarısının
düşüklüğüne; matematik öğrenmeye yönelik motivasyonların düşüklüğünü ise öğrencilerin
matematiğin onlar için gereksiz olduğuna inanmalarına ve kendilerinin matematik öğrenemeyecekleri
kanısına sahip olmalarına bağlamışlardır. Katılımcılara göre endüstri meslek lisesi öğrencilerinin çoğu
matematik dersinden hoşlanmamakta; niçin matematik öğrendiklerine anlam verememekte ve
matematik öğrenme konusunda ciddi zorluklar yaşamaktadırlar. Katılımcılara göre bu zorlukların
temel sebeplerinden biri öğrencilerin aritmetik işlemlerde yaşadığı zorluklardır. Öğrenciler temel
aritmetik işlemlerde güçlük yaşadıklarından birçok matematik konusunu öğrenmekte de güçlük
yaşamaktadırlar. Katılımcılar öğretimlerini öğrencilerin bu zorluklarını bertaraf edecek şekilde
planlamaya çalıştıklarını; ancak bunun her zaman mümkün olmadığını dile getirmişlerdir. Bunlara ek
olarak katılımcılar ortaöğretim matematik müfredatının endüstri meslek lisesi öğrencileri için çok
yoğun ve ağır olduğunu düşünmektedirler.
Sınıf gözlemleri, öğrencilerin matematik öğrenmeye yönelik yeterince çaba içinde
olmadıklarını; gündüz rüyalarına dalmaya meyilli olduklarını; daha az dikkatli dinleyiciler olduklarını
ve ilgilerinin kolayca dağılabildiğini; derse katılımlarının not tutma ve dinleme düzeyinde
gerçekleştiğini; birbirleriyle matematiksel iletişimlerinin sınırlı olduğunu; öğretmenleriyle
iletişimlerinin ise soru-cevap düzeyinde gerçekleştiğini ve basit aritmetik işlemlerde düzeyinde dahi
ciddi zorluklarının olduğunu göstermektedir.
4. SONUÇ VE ÖNERĠLER
Sonuç olarak; çalışmanın bulguları öğretmenlerin, endüstri meslek lisesi öğrencilerinin
matematik derslerinden hoşlanmadıklarını; matematik öğrenme heveslerinin olmadığını ve
matematikte fazlasıyla başarısız olduklarını düşündüklerini ortaya koymaktadır. Sınıf gözlemleri ise
öğrencilerin matematik öğrenmeye yönelik yeterince çaba içinde olmadıklarını, gündüz rüyalarına
dalmaya meyilli olduklarını, derse katılımlarının not tutma ve dinleme düzeyinde gerçekleştiğini,
birbirleriyle matematiksel iletişimlerinin sınırlı olduğunu, öğretmenleriyle iletişimlerinin ise sorucevap düzeyinde gerçekleştiğini göstermiştir.
Çalışmanın bulguları ışığında, endüstri meslek lisesi öğrencilerinin matematik dersi
öğrenimindeki güçlüklerinin, onların matematik öğrenmeye ilgi ve heves duyacakları; dolayısıyla
matematik öğrenmek için çaba harcayacakları, öğrenci merkezli öğrenme yaklaşımlarıyla aşılması
önerilmektedir. Hatısaru ve Küçükturan (2011) bu öğrenme yaklaşımlarından probleme dayalı
öğrenme yaklaşımının endüstri meslek lisesi öğrencilerinin matematik dersi başarısına ve matematiğe
yönelik tutumlarına etkisini araştırmış ve çalışmada kontrol grubuyla karşılaştırıldığında deney grubu
öğrencilerinin matematik dersi başarılarının ve matematiğe yönelik tutumlarının artış gösterdiği
bulgusuna ulaşmışlardır. Aynı araştırmacılar ayrıca matematik derslerinin probleme dayalı öğrenme
yöntemiyle yürütülmesiyle ilgili öğrenci görüşlerini incelemişlerdir. Çalışmada öğrenciler matematik
derslerinin bu yöntemle işlenmesinin kendilerinin derse aktif katılımlarını sağladığını ve derslerden
sıkılmadıklarını belirtmişlerdir (Hatısaru ve Küçükturan, 2009).
Öğrencilerin aritmetik işlemlerdeki zorlukları matematiğin birçok konusunda zorluklara neden
olabilmektedir (Markovits, Eylon ve Bruckheimer, 1988; s.56). Çalışmanın bulguları ışığında endüstri
meslek lisesi öğrencilerin aritmetik işlemler konusundaki güçlüklerinin aşılması için ek dersler veya
kurslar düzenlenmesi önerilmektedir.
Meslek lisesi öğrencilerinin matematik öğrenme konusundaki zorluklarının aşılması ve
matematik başarılarının yükseltilmesi için öğretmenlerin sahip olduğu bilginin önemli olduğu iddia
edilmiştir (Bottoms ve Presson, 2000). Çünkü son yıllarda yayınlanan raporlar öğrenci başarısının
yükseltilmesinin ve öğrenciler arası akademik başarı farkının kapatılmasının ancak belli bilgi
alanlarına sahip öğretmenlerce mümkün olabileceğini göstermektedir (Sowder, 2007). Çalışmada bu
sebeple ayrıca meslek liselerinde çalışan matematik öğretmenlerinin yeterliliklerinin ve bunun
öğrencilerin başarısına etkisinin incelenmesi önerilmektedir.
KAYNAKLAR
Alacaci, C., & Erbaş, A. K. (2010). Unpacking the inequality among Turkish schools: Finding from
PISA 2006. International Journal of Educational Development, 30(2), 182-192.
Bottoms, G., & Presson, A. (2000). Finishing the job: Improving the achievement of vocational
students. Atlanta, GA: Southern Regional Education Board. (ERIC No. ED462559).
Baykul, Y. (1999). İlköğretimde matematik öğretimi. İlköğretimde Etkili Öğretme ve Öğrenme
Öğretmen El Kitabı, Modül 6, Ankara: Milli Eğitim Yayınları.
Berberoğlu, G. ve Kalender, İ. (2005). Öğrenci başarısının yıllara, okul türlerine, bölgelere göre
incelenmesi: ÖSS ve PISA Analizi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 4(7), 21-35.
Binici, H. & Arı, N. (2004). Mesleki ve teknik eğitimde arayışlar. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Dergisi, 24(3).
FitzSimons, G. (2002). What counts as mathematics? Technologies of power in adult and vocational
education. Dordrecht, Netherlands: Kluwer Academic Publishers.
Hatısaru, V. ve Küçükturan, A. G. (2011). Probleme dayalı öğrenme yönteminin endüstri meslek lisesi
9. sınıf öğrencilerinin matematik dersi başarısına etkisi. Çağdaş Eğitim Dergisi, 36(382), 2938.
Hatısaru, V. ve Küçükturan, A. G. (2009). 9th grade industrial vocational high school students’ views
on problem based learning. Procedia Social and Behavioral Sciences, 1, 718-722.
Köse, M. R. (1996). Üniversiteye giriş ve liselerimiz. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi,
15, 51-60.
Markovits, Z., Eylon, B.S., & Bruckheimer, M. (1988). Difficulties students have with the function
concept. In A. F. Coxford & A. P. Schulte (Eds.), The ideas of algebra, K-12 (1988 Yearbook,
pp. 43-60). Reston, VA: National Council of Teachers of Mathematics.
MEB (Milli Eğitim Bakanlığı), (1991). Türkiye’de mesleki teknik eğitimde gelişmeler. İstanbul.
MEB (Milli Eğitim Bakanlığı), (2005). Matematik ve meslek matematiği dersi öğretim programı. Milli
Eğitim Bakanlığı Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü, Ankara.
Sowder, J. T. (2007). The mathematical education and development of teachers. In F. K. Lester (Ed.),
Second handbook of research on mathematics teaching and learning (pp. 157-223). Charlotte,
NC: Information Age Publishing.
Şahin, İ. ve Fındık, T. (2008). Türkiye’de mesleki ve teknik eğitim: Mevcut durum, sorunlar ve çözüm
önerileri. TSA/Yıl:12, S:3, 65-86.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin
Yayınevi.
Yörük, S. Dikici, A. ve Uysal, A. (2002). Bilgi toplumu ve Türkiye’de mesleki eğitim. Fırat
Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(3), 229-312.