No Slide Title - Prof.Dr.Rasim OKURSOY

Transkript

Ekim Makinaları
15.10.2012
Prof.Dr.Rasim OKURSOY
1
Ekim makinaları
EKİM MAKİNALARININ SINIFLANDIRILMASI
Ekim yöntemine göre
Kullanma amaçlarına göre
Çeki kuvvetlerine göre
1-Serpme ekim makinaları
1-Taneli bitkileri eken mak.
1-Elle çalışanlar
2-Sıraya ekim makinaları
2-Ot tohumu eken mak.
2-Hayvanla çekilenler
3-Ocakvari ekim makinaları
3-Pancar ekim makinaları
3-Traktörle çekilenler
4-Pamuk ekim makinaları
5-Sebze eken makinalar
6-Patates ekim makinaları
a-Asılır
b-Çekilir
7-Fide dikim makinaları
15.10.2012
2
Ekim makinaları..
Tarımda kullanılan farklı enerji kaynakları, farklı
ekim yöntemleri ve üretimi yapılan bitkilerin farklı
özelliklerdeki tohumları, ekim makinalarının
yapılarında farklılaşmanın oluşmasına neden
olmuştur.
Ekim makinaları kullanılan enerji kaynağına
göre 3 gurupta toplanabilir :
1-Elle çekilen ekim makinaları
2-Hayvanla çekilen ekim makinaları
3-Traktörle çekilen ekim makinaları
1-Çekilir tip ekim makinaları
Elle çekilen ekim makinaları, sadece deneme
amaçlı küçük parsellerin ekiminde kullanılır.
Hayvanla çekilen ekim makinaları, türk tarımının
50’li yıllarda yurda girmiş ve modern anlamda ilk
ekim makinaları olmuştur. Makine ekici mile bağlı
oluklu makaralara sahip ekici düzen ile tohum
sandığı ve ekici ayaklardan oluşmaktadır. İki büyük
çaplı demir tekerlekler ile taşınan bu makinalar
şeker pancarı ve hububat tarımında kullanılmıştır.
Hayvanla ekilen ekim makinalarında ekim normu
ayarı ekici milin devrinin birkaç kademede
değiştirilmesi ile yapılmaktadır.
Ülkemizde daha çok tek diskli ayaklar ile
donatılmış bu ekim makinalarında ekici ayaklar
arasındaki
mesafe
istenilen
uzaklığa
göre
ayarlanabilmektedir.
2-Asılır tip ekim makinaları
15.10.2012
3
5.Ekim makinalarının çalışma prensipleri
Ekim makinalarından beklenen temel işlevler:
Uygun derinlikte çizi açmak,
Tohum miktarını belirlenen ekim normuna uygun olarak
sevketmek
Tohumu çizi içerisine istenen şekilde yerleştirmek
Tohumun üzerini toprakla kapatmak ve gerektiğinde kısmen
bastırarak tohumla toprağın temas etmesini sağlamak.
Ekim makinalarının temel parçaları :
1-Tohum sandığı
2-Ekici düzenler
3-Tohum boruları
4-Ekici ayaklar
5-Baskı tekeri
6-Ayar kolu
7-tohum kapatıcı
8-Baskı yayı
15.10.2012
4
Tarım tekniği ve işletmecilik açısından sıraya ekim yapan bir ekim makinasında
bulunması gereken özellikler :
Sıralar arası mesafe eşit olmalı ve ekim süresi boyunca bu değer
değişmemelidir. Sıralar arası aynı zamanda değişik bitkiler için ayarlanabilir
olmalıdır.
Her sıraya atılan tohumlar eşit olmalı, ekici düzenler farklı miktar ve
büyüklüklerdeki tohumları ekebilir özelliklere sahip bulunmalıdır.
Sıra üzeri dağılım düzgünlüğü bulunmalı ve bu durum ekim normuna uygun
bulunmalıdır. Ayrıca ekim normu çeşitli koşullar için ayarlanabilir olmalıdır.
Tohumlar istenen ve eşit derinliklere ekilebilmelidir.
Ekim sırasında tohumlarda mekanik bir zedelenme meydana gelmemelidir.
Tohum sandığı kolay boşaltılabilir ve temizlenebilir yapıda olmalıdır.
Makinanın kullanımı kolay, parçaları ucuz, yapısı sağlam bulunmalıdır.
15.10.2012
5
Bir ekim makinasının çalışma prensibi :
Tohum sandığı ve içerisinde bir karıştırıcı
bulunur. Karıştırıcı tohumdaki topaklanmayı
önler.
Tohumlar,ekici makara aracılı ile tohum
sandığından alınır ve tohum borularına atılır.
Taban klapesi yardımı ile ekimden sonra
tohum sandığının dibinde kalan tohumların
temizlenmesi sağlanır.
Yaylı ayarlanabilir klape yardımı ile de
tohumun
çıkış
aralığı
ayarlandığından
istenen miktarda tohumun atılması sağlanır.
Böylece değişik bitki tohumlarının makinalı
ekiminde önemli olabilecek düzgün sıraya
ekim bu ayarla yapılır.
15.10.2012
6
6.Ekim makinalarının ana organları
1-Tohum sandığı
Hububat ekim makinalarında tek parçalı
2-Ekici düzenler
olup üzerinde her ekici düzen için tohum
hücresi ve kapakçık bulunur.
Ekim
Mısır,
Tohumu
pamuk ve patates gibi çapa
bitkileri eken makinalarda her ekici düzen
için ayrı bir tohum sandığı vardır.
Tohum
sandıkları meyilli arazilerde
tohumun bir tarafa yığılmasını önlemek
için perdeli yapılmaktadır.
Hayvanla çekilen ekim makinalarında 60
dm3, traktörle çekilen ekim makinalarında
350 dm3 hacme kadar tohum sandıkları
bulunur.
Ahşap
ve metal
yapılmaktadır.
15.10.2012
(sac)
makinalarının
parçalarını oluşturur.
miktarda
gönderir.
en
sandıktan
alır, ve ekici
önemli
istenilen
ayaklara
Üç önemli çeşidi vardır :
1-Oluklu makaralı ekiciler
2-İçten kertikli bilezikler
3-Çıkıntılı itici makaralar
malzemeden
7
Artan nüfusun beslenebilmesi için yapılan
tarımda, tarım alanların nüfustaki artışa oranla
fazla artmaması ve birim alandan elde edilen ürün
verimindeki
düşüklük
nedeniyle
çağdaş
mekanizasyon zincirinin oluşturulmasını zorunlu
kılmıştır.
Bitkisel üretimdeki çağdaş mekanizasyon
zinciri içerisinde Ekim tekniklerinin ve makinalı
ekimin önemli bir yeri vardır.
İşte ekim makinalarının görevi, tohumluğu
taşımak ve onun istediği koşullardaki bölgeye
tohumluğu bırakmaktır. Bu yüzden yapı itibariyle,
modern ekim makinaları çok fazla sayıda
parçadan oluşmuşlardır.
Bu parçalar şu şekilde sıralanabilir :
15.10.2012
1- tohum sandığı
2-ekici düzenler
3-ekici ayaklar
4-bağlantı ve ayar düzenler
5-Şase ve tekerlekler
6-Diğer yardımcı parçalar
8
Hayvanla çekilen sandıklı ekim makinası
uzun yıllar Orta Anadolu'da kullanılmıştır.
Makina
3-4
gövdeli
kulaklı
pulluk
gövdesine benzer ve çoğu kez anız pulluğu
olarak tanımlanan çizi açıcı ayakların üzerine
yerleştirilmiştir.
Her pulluk gövdesi önüne sarkıtılan
tohumlar, bir önceki gövdenin açtığı çizi
içerisine dökülür ve arkadan gelen gövde
yardımı ile tohumların üzeri toprakla
kapatılır.
Hayvanla çekilen sandıklı ekim makinası
Ekim makinası 4 teker tarafından taşınır.
Öndeki iki tekerlek dümenle meyi, arkadaki
tekerlekler ise sandığı taşıma yanında ekici
mile hareket iletmede kullanılmaktadır.
Günümüzde kullanım alanları sınırlıdır.
Bunun başlıca nedeni, traktörle çekilen ekim
makinalarındaki artıştır.
15.10.2012
9
Traktörle çekilen ekim makinaları, aynı
zamanda ekici düzenlere hareket veren iki
adet tekerlek tarafından taşınır.
Üçgen şeklinde bir çeki düzeni sayesinde
traktöre bağlanır.
Makinanın yol ve iş durumuna getirilmesi
sürücü tarafından komuta edilen mekanik ya
da hidrolik kaldırma düzenleri ile sağlanır.
Asılır tip ekim makinaları da genel olarak
çekilir tip ekim makinalarına benzer. Bu
makinalarda traktöre bağlantı 3 nokta askı
sistemi üzerinden yapılır.
Traktörle çekilen bir ekim makinası
15.10.2012
Asılır makinalarda iş durumunda ekici mil
hareketini makinanın tekerleklerinden alır,
ancak
yol
durumunda
makina
askı
kollarından havaya kaldırılarak taşınır. Bu
yüzden asılır tip ekim makinaları çekilir tip
ekim makinalarına kıyasla daha hafif
yapıdadır.
10
7.Ekim makinalarının çeşitleri
Ülkelerin
mekanizasyon
düzeyi
yükseldikçe, tohumların özel isteklerini
karşılayan makinalar geliştirilmiştir. Temelde
tek ürün ekilmesini hedefleyerek geliştirilen
bu makinalar bazı eklemelerle farklı
tohumları ekebilir duruma getirilmişlerdir.
Ne var
ki, farklı tohumları ekebilecek
makinalar yapısal özellikleri bakımından
büyük ayrıcalıklar göstereceğinden ekim
makinalarını ekilecek ürünler bazında da
sınıflamak mümkündür. Bu sınıflamaya göre
:
1-Tahıl ekim makinaları
2-Pancar ekim makinaları
Ekim makinalarının tarım tekniği, yapım ve
işletmecilik açısından sahip olması gereken
özellikleri :
•Oluşturulan
ekim sıraları birbirinden eşit
uzaklıkta olmalı
•Her sıraya eşit miktarda tohum atabilmeli
•Ekici düzen tarafından atılan tohum miktarı
ekim süresi boyunca değişmemeli
•Sıra
üzeri
ve
sıralar
arası
mesafe
ayarlanabilir olmalı ve tohumlar sıra üzerine
düzgün dağılmalı
•Farklı ekim normlarında tohum atabilmeli
•Titreşimlerden ve arazi eğiminden makine
3-Pamuk ekim makinaları
etkilenmemeli ve ayaklar eşit miktarda tohum
atmalı
4-Patates ekim makinaları
• ekici
15.10.2012
gömmeli
•
ayaklar
tohumları
aynı
derinliğe
Prof.Dr.Rasim Bakım
OKURSOY
ve onarım kolay ve ucuz olmalı
11
8.Tahıl ekim makinaları
1-Tohum sandığı
Tahıl ekim makinaları tohumların kesiksiz
sırasal ekim yöntemleri ile ekilmesinde
kullanılır.
Uzun yıllar baklagiller, yem bitkileri ve
pancar gibi bitkilerin ekiminde de kullanılan
bu makinalar, zaman içerisinde diğer
bitkilerin ekiminde kullanılan makinalar
geliştikçe büyük oranda tahıl ekiminde
kullanılmaya itilmişlerdir.
Bir ekim makinasının parçaları
1-Tohum sandığı
2-Ekici düzenler
3-Tohum boruları
4-Ekici ayaklar
5-Hareket iletim sistemi
6-Çatı ve tekerlekler
15.10.2012
Tahıl ekim makinalarında tohum sandığı üçgen
ya da yamuk kesitli olup makine genişliğince
uzanan bir yapıdadır.
Tohumluğun sandık içerisinde aşağıya doğru
akması için yan duvarlar belirli bir eğim açısında
(α) olacak şekilde yapılırlar. Bu açı, tohumluğun
doğal
yığılma açısından
büyük
olmalıdır.
Genellikle bu açı 60º den küçük olmamalıdır.
Sandık kapağı menteşeli olup açıldığında kendi
kendine dik durabilecek şekilde yapılmıştır.
Sandık içerisinde tohum akışını ekici çarklara
doğru kolaylaştırmak için karıştırıcı mili bulunur.
12
Tohum sandıkları genellikle 1 mm
kalınlığında
sac
malzemeden
yapılır.
Kapasiteleri iş genişliği başına, hayvanla
çekilen ekim makinalarında 40-55 dm3/m,
traktörle çekilen ekim makinalarında ise 80110 dm3/m civarındadır.
Uzunluğu, 2 metreden fazla olan tohum
sandıklarında, eğimli alanlarda çalışmada
tohumların
bir
noktaya
yığılmalarını
engellemek için perdeler bulunmaktadır.
Tohum sandığındaki bu perdeler, sandığın
dayanıklılığını artırdığı gibi, karıştırıcı miline
ek yataklama olanağı da sağlar. Böylece uzun
sandıkları kapaklar iki parçalı yapılmaktadır.
Tohum sandığının hacmine göre içindeki
tohumlukla
ekilebilecek
tarla
şeridinin
uzunluğu şu şekilde belirlenir :
L
Eαγ
1000
QB
Eşitlikte, L bir sandık tohumla ekilebilecek
tarla şeridinin uzunluğu (m), E tohum sandığı
hacmi (dm3), α sandık hacminden yararlanma
katsayısı (0.80-0.85), γ tohumluğun hacim ağırlığı
(kg/dm3), Q ekim normu (kg/da), B makinanın iş
genişliği (m)’dir.
Tohum sandığının içinde kalan tohum
miktarı hiçbir zaman ekim sırasında %20’nin
altına düşmemelidir.
15.10.2012
Gübreyi ve tohumu aynı anda atan ekim
makinaları da vardır.
13
Problem :
Ekim normu 15 kg/da olan buğdayın
ekiminde kullanılacak traktörle çekilen 3
m boyunda tohum sandığına sahip bir
ekim makinası ile yapılan ekimde ekim
sandığının tam dolu olması durumunda
ekilebilecek tarla şeridinin uzunluğu
nedir?
O
halde
(1)
kullanılarak;
L
Eαγ
1000
QB
nolu
eşitlik
(300)(0.8) (1.5)
1000
(15)(3)
8 km
Çözüm :
Traktörle çekilen bir ekim makinasının
hacmi iş genişliği başına 80-110 dm3/m
olarak verilmişti. Buna göre birim iş
genişliğine düşen tohum sandığı hacmi
100 dm3/m olsun. O halde:
E=100x3=300 dm3
Diğer veriler :
Q=15 kg/da
B=3 m
α=0.80
γ=1.5 kg/dm3
15.10.2012
14
2-Ekici düzenler
1.1. Oluklu makaralar
Ekim makinalarının en önemli organlarıdır.
Tohumu sandık içerisinden alır ve belirli bir
düzen içerisinde tohum borusuna bırakırlar.
Tahıllar, günümüzde kesiksiz sırasal ekim
sistemine
göre
ekildiğinden,
tahıl
ekim
makinalarında kullanılan ekici düzenler de
tohumlarda sürekli akışı sağlayan çeşitlerdendir.
Tohum sandığının çıkış delikleri altına
yerleştirilmiş bulunan ekici düzenlerin her biri
tohum hücreleri içerisinde serbestçe dönerler.
Ayak sayısı fazla olan makinalarda, ekici
düzenlerin yarısı sağ tekerden, diğer yarısı ise
sol tekerden alır.
Bir ekim makinasında 3 çeşit ekici düzen
bulunmaktadır :
1-Oluklu makaralar
2-Dişli çarklar - çıkıntılı itici makaralar
3-İçten kertikli bilezikler
15.10.2012
Oluklu
makaralarda,
tohumları
tohum
hücresinden dışarı iterek atan yarım daire
şeklindeki kanallar vardır. Bu oluklar, düz ya da
vida gibi sarmal (helisel) şekildedir. Sarmal
şekilde kanalları aşılmış oluklu makaralarda
tohum akışı daha düzenlidir. Bu düzenlilik sıra
üzerinde tohumun daha düzgün dağıtılmasına
neden olur.
15
Oluklu makaralar ile donatılmış ekim
makinalarında
ekim normu ayarı iki türlü
yapılır:
1-makaralarını dönme hızının değiştirilmesiyle
2-olukların etken genişliğinin (etkili uzunluğu)
değiştirilmesiyle.
Birinci yol basit ve ucuz olduğundan oluklu
makaralara sahip makinalarda daha yaygın
kullanılır.
Makaraların dönme hızlarının değiştirilmesi,
makine tekerleği ile ekici mil arasında yer alan
ve geniş sınırlar içerisinde hareket iletim
oranını değiştiren sistemler ile yapılır.
Olukların etken genişliği, oluklu makara ile
birlikte yatak içerisinde dönen rozet adı verilen
parça sayesinde olur. Rozet, sağa sola hareket
etmez ancak makara hareket eder. Böylece
tohumların içerisine düşen oluk uzunluğu
değişir ve bu durumda da oluklar içerisine
farklı miktarlarda tohumların dolması sağlanır.
15.10.2012
Tohum hücresinin tabanında ayarlı klape
bulunmaktadır. Oluklu makara tohumları klape
üzerinden iterek tohum borularına atar. Klape
ile makara arasında bulunan bu aralık
tohumların zedelenmesini önler. İri tohumların
ekiminde bu aralık artırılmaktadır.Klapenin
tohum ve oluklu makara üzerine yaptığı basınç
ayarlı bir yay yardımı ile kontrol edilmektedir.
Tohum sandığının boşaltılması ise ayarlı
klapenin tamamen açılması ile sağlanır.
Ayaklardan her hangi birisinin tohum atması,
sandığın altında bulunan sürgünün kapatılması
ile sağlanır. Sürgü ekim normu ayarında
kullanılmaz.
Prof.Dr.Rasim
OKURSOY
16
15.10.2012
17
1.2. Dişli makaralar
Oluklu
makaralar
genellikle
döküm
malzemeden yapılmaktadır. Son yıllarda sert
Plastik (PVC) ya da prinç malzemeden yapılan
makaralar tahıl ekim makinalarının ekici
düzenlerinde kullanılmaya başlanmıştır.
Tanelerin
zedelenme
oranı
bu
ekici
düzenlerde %0.3’ü geçmemelidir. Son yıllarda
bu oran, %0.2’e kadar düşürülmüştür. Hatta
yulafta sıfıra indirilmiştir. Oysa kabuklu
tohumların ekiminde zedelenme oranı %5
civarındadır.
Makara Çapı (mm)
Makara boyu (mm)
Makara devri (d/dak)
15.10.2012
Dişli makaralar
fonksiyon olarak oluklu
makaralardan önemli derecede bir farklılık
göstermez. Ancak, bu makaralarda iki sıra
ardışık dizilmiş dişler bulunur.
İki sıralı dişler, makaranın ortasından üçgen
kesitli bir sırt ile iki yana ayrılmıştır. Bu sırt
24-36
dişler arasındaki tohumların iyi kavranmasını
ve düzgün bir şekilde ekici ayaklara atılmasını
30-60
Prof.Dr.Rasim
OKURSOY
18
sağlar.
40-56
1.2. Dişli makaralar
Bunlardan kaşıklı makara özel yapılı bir dişli
makara olup, dişlerin yerini küçük boyutlarda
kaşıkçıklar almıştır. İri taneli tohumlar kaşıklı
dişli
çarklarla
zedelenme
olmaksızın
ekilebilmektedir.
Yonca gibi küçük tanelerin ekiminde
kullanılan özel yapılı dişli makaralarda ise
kenarları düz ancak ortasında ince dişler
bulunan makaralar kullanılmaktadır.
Dişli makaralardan oluşan ekim düzenine
sahipmakinalarda aatılacak tohum miktarı
ayarı sadece makara devrinin değiştirilmesi ile
yapılır.
Düşük ekim normlarında daha iyi bir dağılım
düzgünlüğü yaratırlar. Bu durumda tohumlarda
oluşan zedelenme oranı %0.01 civarındadır.
Dişli makaralar genellikle dökme demirden
yapılır. Sert plastikten yapımı son yıllarda
artmıştır.
Ekim normu ayarı makaranın dönme hızı ile
ayarlandığından rozet gibi ek parçalara ve
boşluklara gerek yoktur. Makaralar yan yana
bile dizilebildiğinden merkezi dağıtma düzenli
ve büyük iş genişlikli makinaların yapılmasını
kolaylaştırmıştır.
Oluklu makaraların tersine, çok amaçlı
Makara Çapı (mm)
olarak
çeşitli
büyüklükteki
tohumların
Makara boyu (mm)
ekiminde kullanılamaz. Bu nedenledir ki mısır
15.10.2012
ve bezelye
gibi iri taneli tohumların ekiminde
özel yapılı dişli makaralar geliştirilmiştir.
56-62
28-31
19
1.3. İçten kertikli bilezikler
Amerika’da geliştirilen ve yaygın olarak
kullanılan ekici düzenlerdendir.
Bu tip ekici düzenler bir bilezik şeklinde
olup, bileziğin iç kısmı ortadan ikiye
bölünmüştür,
bileziğin
bölünmüş
iç
yüzeyinden
birinde
iri
tohumları
ekebilmek için kaba ve uzun kertikler,
diğer kısmında ise daha küçük tohumları
ekebilmek için daha ince kertikler
bulunmaktadır.
Kaba kertikler ile fasulye, mısır,
bezelye, ince kertikleri ile tahıl ve yonca
ekilir.
Bilezikler tohum sandığının tam altına
yerleştirilmiştir.
Bileziğin
dönmesiyle
bileziğin iç yüzeyindeki kertiklere dolarak
yukarı taşınan tohumlar buradan tohum
borusuna atılır.
15.10.2012
Tohum sandığının tabanında bileziğin her iki
yüzeyine açılan iki akış deliği vardır. Bu
deliklerden birisi kullanılmayan yüzey için
ekimden önce özel bir kapakla kapatılır.
Ekim
normu
ayarı,
bileziğin
devrini
değiştirerek yapılır. Ülkemizdeki makinalarda
bileziğin her iki yanı da tahıl ekiminde
kullanıldığından, ekim normu ayarı yapılırken
bu durum da dikkate alınmaktadır.
Bazı özel içten kertikli bileziklere sahip ekim
makinalarında bilezik iç yüzeyinin aktif yüzey
genişliğini değiştirerek ekim normu ayarı
yapılmaktadır.
Tahıl ekiminde kullanılan ve makinalarda
bulunan içten kertikli bilezikler döküm
malzemeden 10 cm çapında ve 2 cm
genişliğinde olacak şekilde yapılırlar.
20
Merkezi dağıtmalı ekim makinası
Merkezi dağıtmalı,dişli makaralara sahip bir ekim makinasının genel
görünüşü
15.10.2012
21
Santrifüj Dağıtma Sistemi
Dağıtıcı kanatların bulunduğu ekici düzen
hareketini makinanın tekerinden alır.
Tohum sandığından dağıtıcı huni içerisine
giren
tohumlar,
ters
koni
şeklinde
yapılandırılmış bir huni içerisindeki kanatlar
tarafından yakalanıp savrularak koninin iç
yüzeyinde yukarıya doğru atılır.
Son yıllarda tahıl ekiminde kullanılan ve
Norveçte geliştirilen santrifüj dağıtma sistemli
ekim makinasında tek bir ekici düzen
bulunmaktadır.
Bu ekici düzende koni şekildeki dağıtma
hunisi üzerinde dağıtıcı kanatlar bulunur.
Koni içerisindeki kanat sayısı 6 dır.koni
yüzeyinin eğimi 40º olup, alt ve üst çapları
sırasıyla 4.5 cm ile 17 cm civarındadır. Ekici
düzenin devri 300-1200 devir/dak. Arasında
değişmektedir.
Ekim
normu
ayarı,
koni
devrinin
değiştirilmesiyle ve ayar vidası yardımı ile alt
kısımdaki koninin giriş ağzındaki açıklığın
Prof.Dr.Rasim
OKURSOY
22
değiştirilmesi
ile yapılır.
Dağıtıcı koni içerisine yerleştirilen bir gübre
deposu yardımı ile kombine ekim makinası
olarak ta kullanılabilmektedir.
15.10.2012
Üst kısımda tohum borusu çıkışlarına
fırlatılan tohumlar, burada borulara dağıtılır.
Kanatların yarattığı hava akımı, tohumların
borular
içersindeki
hareketine
yardımcı
olmaktadır.
Pnömatik Dağıtma Sistemi
Geniş alanların ekimi için çok ayaklı olarak
yapılır. İş genişlikleri 5-15 m arasındadır.
Tohum iletimi hava ile olduğundan tohum
sandığı traktörün yan tarafına asılabilmekte,
makinanın diğer organları ile 3 nokta askı
sistemine bağlanabilmektedir.
Ekim normu ayarı tohumların çıkış ağzının
ayarlanması ile yapılır. Ne var ki bu
makinalarda, dağıtıcı çevresine simetrik olarak
yerleştirilmiş tohum borularının gereğinde
kapatılarak daha seyrek ekim yapılamaz.
Bu makinalarda tohumlar, bir yuvalı çark
aracılığı ile ters koni şeklindeki tohum
sandığından alınır ve bir vantilatör tarafından
üretilen basınçlı hava akımı önüne bırakılır.
Hava akımı, tohumları önce ana dağıtıcıya,
daha sonra da yardımcı dağıtıcılar aracılığı ile
ekici ayaklara iletir.
15.10.2012
Eğimli arazilerde bu makine ile yapılan
ekimde tohumların dağılım düzgünlüğü çabuk
bozulduğundan ekim önerilmez.
Tohum boruları olarak makinada plastik
borular kullanıldığından, makinaların çeşitli
toprak işleme aletleri ile birlikte kullanılması
daha kolaydır.
23
3-Tohum Boruları
Tahıl ekim makinalarında ekici düzenler
topraktan 60-70 cm yukarıda bulunduğundan,
bu yükseklikten tohumun toprağa düzgün bir
şekilde
bırakılması
tohum
borularının
kullanımını zorunlu kılmıştır.
Uygulamada kullanılan tohum borularında,
boruların düşeyle yaptığı açının büyüklüğü
tohumun borudan akış düzgünlüğünü önemli
ölçüde etkilemektedir.
Ancak tohum boruları, arazinin dalgalı
yapısına göre aşağı yukarı hareket eden ekici
ayakların hareketine engel olmayacak şekilde
uzayıp kısalabilir olmalıdır.
Yapılan çalışmalar, boruların düşeyle yaptığı
açı 18-22º
çıkarıldığında hafif tüylü
tohumlarda akış düzensizliğinin çok fazla
arttığını, benzer sonuca pürüzsüz ve ağır
tohumlar
için 30-35º açıda ulaşıldığını
göstermiştir.
Bir ekim makinasında ekici ayaklar çift sıralı
dizildiğinden,
ön
sıradaki
ayaklar
için
kullanılan tohum boruları, arka sıradaki
ayaklar için kullanılan borulardan daha kısadır.
Tohum boruları o halde, genel olarak ekim
sırasında
iyi
bir
akış
düzgünlüğü
sağlayabilmesi için 15º den daha büyük bir açı
ile çalıştırılmamalıdır.
Uygulamada çok az kullanılan düşey
konumlu düz tohum borularında tohum akışı
serbest düşme ile sağlanır. Özellikle yulaf gibi
hafif tohumların ekiminde çok az oranda
tohum, boru iç yüzeyine (çeperine) çarparak
dağılım düzgünlüğünü bozabilmektedir.
Tohum borularının yapımında
malzeme
olarak çelik, plastik ve kauçuk maddeler
kullanılmaktadır. Bunlardan çelik malzeme
kullanılarak yapılmış tohum boruları 3 çeşittir:
15.10.2012
1-sarmal borular
2-hunili borular
Prof.Dr.Rasim OKURSOY 3-teleskop borular
24
3-Tohum Boruları
a)Hunili boru
b)Teleskop boru
c)Sarmal boru
d)Düz plastik ya
da kauçuk boru
Hunili borular, 4-5 adet huniden her birinin
dar uçlarının diğerinin geniş kısmına girecek
şekilde
konumlandırılıp
zincirlerle
bağlanmasından oluşmuşlardır. Ayakların aşağı
yukarı hareketinde, huniler birbiri içerisine tam
olarak girememekte ve dirsek oluşturarak
tıkanmalara neden olurlar.
Sarmal borular 0.8 mm kalınlığındaki çelik
şeritlerin ya da tellerin 50 mm çapında yay
şeklinde bükülmesiyle yapılırlar.Uzama kısalma
ve bükülmeye karşı performansları iyidir. 2025º ye kadar büküldüğünde bile kesit
değişmesi yaratmaz. Ancak onarımları zor ve
pahalıdır.
Kauçuk borular, ucuz olmasına karşı uzun
ömürlü değildir. Ortam sıcaklığından etkilenip
kolay
deforme
olur
ve
esnekliğini
yitirir.Ülkemizde birçok ekim makinasında
kauçuktan
yapılmış
tohum
boruları
kullanılmaktadır.
Plastik boruların son yıllarda kullanımı
artmıştır. Düz hortumlardan belirli boyda
kesilerek yapılır. Santrifüj ve pnömatik
dağıtma düzenli ekim makinalarında kullanılır.
Şeffaf oluşu, tohumların akışının izlenmesini
sağlar.
Teleskop borular, radyo anteni gibi birbirinin
içerisine girmiş borulardan oluşmaktadır.
Günümüzde yaygın olarak kullanılan bu tip
tohum borularında aşağıya doğru çapları
büyüyen 2 ya da çoğunlukla 3 adet iç içe
Tüm tohum bırularında çap 3-5 cm, boyları
geçmiş
boru
bulunur.
BakımıProf.Dr.Rasim
iyi
15.10.2012
OKURSOY
ise
yerine göre 38-75 cm arasında değişir.25
yapılmadığında paslanarak tıkanmalara neden
4-Ekici Ayaklar
Ekici ayaklardan beklenenler :
1-Farklı toprak ve tohum yatağı
koşullarında çalışabilmelidir.
hazırlık
2-Çeşitli tohumların isteklerine uygun çeşitli
ekim derinliklerine ayarlanabilmelidir.
3-ayarlanan ekim derinliğine tüm tohumları
bırakabilmelidir.
4-Ayaklar arası uzaklığı farklı kültürlere göre
kolaylıkla değiştirilebilmelidir.
5-Toprak ve bitki artıkları ile tıkanmadan
çalışabilmelidir
1-Çapa Ayak
Ayak
Çeşitleri
Ekici ayakların görevi, toprakta açtıkları
çizilere tohumları en iyi çimlenme ve yetişme
koşullarına uygun olarak yerleştirmektir.
2-Balta Ayak
1-Tek Diskli
3-Diskli ayak
2-Çift Diskli
Çapa Ayaklar
Çapa ayaklar genelde kültivatör ayağı
şeklindedir. Çizi açan yüzeyleri geriye doğru
yatayla dar bir açı oluşturduğundan bunlara
açılı ayak ta denilmektedir.
Toprağı yırtarak çizi açar ve tohumlar uç
demiri arkasındaki boşluktan çiziye bırakılır.
Kuru topraklarda, çapa ayaklı bir makine ile
ekimde tohum çiziye bırakıldıktan hemen
sonra
çizi
kenarından
kayarak
ekim
Çimlenmeyi hızlandırabilmek için çizi tabanını
düzgünlüğünün bozulmasına neden olan
hafifçe bastırabilmeli, su kaybını önlemek için
durumu ortadan kaldırmak için geniş kanatlı
ise tohumların üzerini kabarık toprak ile
ayaklar kullanılır.
düzgünce
örtebilmelidir.
15.10.2012
Prof.Dr.Rasimçapa
OKURSOY
26
Çapa ayakların en önemli sakıncası, yüzey
düzgünlüğü iyi olmayan tarlalarda homojen
derinlikte ekim yapamaması ve otlu ve anızlı
tarlalarda da ayakların kolayca tıkanmasıdır.
Yüksek hızla çalışma için uygun değildir.
Çalışma sırasında bir ayağa gelen çeki direnci
3-8.5 kg civarında olup, diğer ayaklara göre bu
değer biraz yüksektir.
Balta Ayaklar
Avrupa tipi ekici ayaklar olarak bilinir.
Dökümden yapılmış bir göğüs kısmı ile buna iki
yandan perçinlenmiş kanatçıklardan oluşur.
Çapa ayakların tersine ayağın göğüs
kısmının yatayla yaptığı açı yüksek olduğundan
geniş açılı ayak olarak tanımlanır.
Geniş batma açısından dolayı ayağa gelen
bileşke kuvvet ayağı topraktan çıkarmaya
zorlar. Bu nedenle ekim derinliği ek ağırlıklar
konarak artırılmaktadır.
15.10.2012
27
Balta Ayaklar
Diskli ayaklar
Balta ayaklarda çizi tabanı hafifçe bastırılır.
Bu özellik diğer ayaklara göre önemli bir
üstünlüktür.
Taşlı kesekli ve sert köklerin bulunduğu
tarlalar için uygun değildir.
Ekim derinliği az olan bitki tohumlarının
ekiminde başarı ile kullanılmaktadır. Derin eki
için
uygun
olmayan
bu
ayaklarda
ayarlanabilen
ekim
derinliği
2-6
cm
arasındadır.
15.10.2012
Diskli ayaklar en yaygın olarak kullanılan
ayak tipidir. Tek diskli ya da çift diskli olmak
üzere iki çeşidir vardır.
Topraktan çok az etkilendiğinden kuru tarım
bölgelerindeki ekimde
ve yüksek hızda
çalaışmada başarı ile kullanılır.
Dönerek çalıştığından sürekli kendini biler,
taş, kesek ve diğer artıklardan etkilenmezler.
Yüzlek ekimde ve
ekiminde kullanılmaz.
Çeki dirençleri düşük olup ayak başına
küçük
tohumların
28
Tek diskli ayakta disklerin yön açısı 3-8º,
çeki direnci de 5-12 kg arasındadır.
Çift diskli ayaklarda iki adet konkav disk
bulunduğundan açılan çizi genişliği biraz daha
fazladır.
Dönen diskler arasına atılan tohumların
düzgün
olması
diskler
arasına
konan
yönlendirme plakası ile sağlanır.
Çift diskli ayaklarda, çizinin ortasında bir sırt
oluşmaktadır.
15.10.2012
29

No Slide Title - Prof.Dr.Rasim OKURSOY

Transkript

Benzer belgeler

BEYAZ LAHANA YETİŞTİRİCİLİĞİ (Brassica oleracea L convar

İlla ki s olmak

17 - 24 Ekim 2008 Jeanne d`Arc Lisesi Gezi Programı

Program İçin Tıklayınız

Hassas Ekim Makineleri

baltalı tip pnömatik hassas ekim makinesi baltalı tip