Kırıkkale İli Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalıkları Bilinç Düzeyi

Kırıkkale İli Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalıkları Bilinç Düzeyi Araştırması
Kırıkkale İli Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalıkları Bilinç
Düzeyi Araştırması
Research on Chronic Obstructive Pulmonary Diseases Awareness
Level ın The City of Kırıkale
Arzu DAŞKAPAN1, Kumru Didem ATALAY2, Handan TÜZÜN3
Saniye AYDOĞAN ARSLAN4
ÖZET
SUMMARY
Amaç:Bu araştırmanın amacı Kırıkkale ilinde yaşayan sağlıklı
erişkin bireylerin KOAH ile ilgili bilinç düzeyini belirlemekti.
Yöntemler: 25 yaş ve üzeri gönüllü bireyler çalışmaya dâhil
edilmiştir. Öncelikle sosyo-demografik özellikler sorgulanmıştır.
Katılımcıların KOAH hakkındaki bilinç düzeyini değerlendirmek
için, TÜSAD (Türkiye Solunum Araştırmaları Derneği) KOAH
Çalışma Grubu” tarafından hazırlanan broşürdeki bilgilere
dayanarak hazırlanan iki anket uygulanmıştır.
Bulgular: Araştırma 412 kişi ile tamamlanmıştır. Katılımcılar yaş
ortalaması 40 ± 12 yıldır. Katılımcıların %28' i üniversite, % 35' i
ise lise mezunudur. Olguların % 30' unda kronik hastalık tanısı
vardır. 154 kişi (% 37) sigara kullanmaktadır. Katılımcıların % 66
sı KOAH, %73 ü ilerleyici bir hastalık olduğu, % 87 si en önemli
nedenin sigara olduğu ve % 47 si KOAH ta egzersizin önemi
konusunda bilinçlidir.
Sonuç: Kırıkkale İli Merkezde yaşayan erişkin halkın KOAH
hakkındaki bilinç düzeylerinin yüksek olduğu sonucuna varılmıştır.
Objective: Aim of this study is to determine the COPD awareness
level of the healthy mature individuals in Kırıkkale.
Methods: Volunteers for this study were included among individuals
over 25 years of age. Firstly, socio-demographic data was
questioned. Two questionnaires prepared by the TRS (Turkish
Respiratory Society) Working Group were used to evaluate the
COPD awareness of the participants.
Results: Research was completed with the participation 412 people.
The mean age was 40 ± 12 years. 28 % of them were university
graduates and 35 % were high school graduates. 30 % of the cases
were diagnosed with a chronic disease. 154 of them (37 %) smoke.
66% of the participants were aware of COPD, 73% were aware of
the fact that it is a progressive disease, 87% were aware of smoking
as the leading cause, and 47% were aware of the importance of
exercise on COPD.
Conclusion: In conclusion, Adults living in Kırıkkale city centre
have a high awareness level on COPD.
Anahtar Kelimeler:Bilinç Düzeyi, KOAH
Key Words: Awareness Level, COPD
GİRİŞ
belirtilen majör bir sağlık problemidir KOAH, iş
gücü kaybı yönünden ülke ekonomisine zarar
veren hastalıklarını beraberinde getirmektedir
(3,4).
Tedavi edilebilen ve önlenebilen bir hastalık olan
Kronik Obstruktif Akciğer Hastalığı (KOAH),
zararlı partiküller ve gazlara karşı akciğerler ve
hava yollarında artan kronik inflamatuar cevabın
eşlik ettiği, kalıcı ve genellikle ilerleyici hava
akımı kısıtlanması ile karakterize bir hastalık
durumudur (1,2)
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)'ne göre KOAH,
dünyada en yaygın görülen 4. ölüm nedenidir ve
her yıl 2.9 milyon kişinin ölümüne neden
olmaktadır (5). KOAH' nın en sık görüldüğü
ülkelerden biri de Türkiye'dir. 2003 yılında
yapılan Ulusal Hastalık Yükü Çalışması, KOAH'
nın ülkemizde üçüncü ölüm nedeni olduğunu ve
her yıl 26 bin kişinin KOAH nedeniyle
kaybedildiğini göstermektedir. Ulusal hastalık
yükü açısından bakıldığında; KOAH, ilk on
hastalık yükü sıralamasında % 2,8 ile sekizinci
sıradadır.
KOAH tüm dünya ülkelerinde giderek artan
önemli bir morbidite ve mortalite nedeni olarak
1.Prof. Dr., Kırıkkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi
Fizyoterapi Ve Rehabilitasyon Bölümü
2.Yrd. Doç. Dr., Başkent Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıp Eğitimi
Ana Bilim Dalı
3.Prof. Dr., Kırıkkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi
Fizyoterapi Ve Rehabilitasyon Bölümü
4.Arş. Grv. Uzm. Fzt., Kırıkkale Üniversitesi Sağlık Bilimleri
Fakültesi Fizyoterapi Ve Rehabilitasyon Bölümü
54
Sağlık ve Toplum Yıl:25 , Sayı: 1 Ocak-Nisan 2015
Tablo 1:Anket soruları içinde doğru cevap sayısı %60'ın üzerinde olanlara ilişkin frekans ve yüzde değerleri (KOAH
çalışması, Kırıkkale 2013, n=412)
SORULAR
KOAH bronşlarda uzun süreli tıkanmaya neden olan bir
hastalıktır.
KOAH hastalığının en önemli nedeni sigara bağımlılığıdır.
KOAH ilerleyici bir hastalıktır.
Sigaranın bırakılması KOAH’ın ilerlemesini yavaşlatır.
Öksürük, balgam ve nefes darlığı KOAH’ın belirtileridir.
Şiddetli olmayan öksü rük ile birlikte az miktarda balgam
çıkartmak KOAH’ın erken habercilerindendir.
KOAH’ın ileri evrelerinde istirahatte dahi nefes darlığı oluşur.
KOAH’ın ileri dönemlerinde nefes darlığı çok şiddetlenir,
hastalar evden çıkamaz hale gelir ve hastalar oksijen
makinesine bağımlı olur.
DOĞRU
n (%)
YANLIŞ
n (%)
FİKRİM
YOK
n (%)
280 (68)
12 (3)
120 (29)
358 (87)
301 (73)
375 (91)
363 (88)
17 (4)
37 (9)
12 (3)
4 (1)
37 (9)
74 (18)
25 (6)
45 (11)
297 (72)
25 (6)
91 (22)
305 (74)
25 (6)
82 (20)
297 (72)
8 (2)
107 (26)
*Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı (KOAH)
Gerek kamuoyunda gerekse sağlık personeli arasında KOAH konusunda yeterli bilincin bulunmaması bu hastalığın tanısını güçleştirmektedir.
KOAH ile ilgili farkındalığın değerlendirilmesine dayanarak planlanan toplum temelli eğitim
programlarının birincil sağlık hizmetleri
kapsamında etkin olduğu bildirilmektedir (6,7).
mıştır. Katılımcıların KOAH hakkındaki bilinç
düzeyini değerlendirmek için, Türkiye Solunum
Araştırmaları Derneği' (TÜSAD) nden gerekli
izinler alındıktan sonra, TÜSAD KOAH Çalışma
Grubu” tarafından hazırlanan KOAH
broşüründeki bilgilere dayanarak (8) hazırlanan
15 er soruluk iki anket kullanılmıştır.
Anketlerdeki sorular doğru, yanlış ve fikrim yok
şeklinde cevaplandırılmıştır.
Bu araştırmanın amacı Kırıkkale ilinde yaşayan
sağlıklı erişkin bireylerin KOAH ile ilgili bilinç
düzeyini belirlemekti.
İstatistiksel Analiz: Tüm istatistiksel analizler
SPSS 15.0 (Chicago, IL) programı kullanılarak
yapılmıştır. Sorulara verilen yanıtlar yüzdeler
şeklinde değerlendirilmiştir.
Yöntemler
Kırıkkale İl Merkezi'nde yaşayan 25 yaş ve üzeri
gönüllü bireyler rastgele seçilerek çalışmaya
dâhil edilmiştir. Değerlendirme kapsamında,
kişilerle yüz yüze görüşme yapılmıştır. 25 yaş
olası en yüksek öğrenim yaşı olarak
değerlendirilerek, gönüllülerin araştırmaya dahil
edilmesinde alt sınır olarak alınmıştır.
Bulgular
Araştırma 159 kadın, 253 erkek olmak üzere 412
kişi ile tamamlanmıştır. Katılımcılar 25- 85 yaş
arasında olup, yaş ortalaması 40 ± 12 yıldır.
Katılımcıların %28' i üniversite, % 35' i ise lise
m e z u n u d u r. 1 5 4 k i ş i ( % 3 7 ) s i g a r a
kullanmaktadır. Olguların % 30' unda kronik
hastalık tanısı (diyabet, kalp hastalığı,
hipertansiyon vb.) Vardır.
KOAH, Kronik Bronşit, Amfizem ve Astım tanısı
almış kişiler çalışma dışı bırakılmıştır.
Araştırmanın yürütülmesi konusunda Kırıkkale
Üniversitesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu'
ndan gerekli izin alınmıştır. Tüm katılımcılardan
aydınlatılmış onam belgesi alınmıştır.
KOAH bilinç düzeyini değerlendirmek için
oluşturulan anket sorularına verilen cevaplar
Tablo 1.1' de gösterilmektedir. KOAH bilinç
düzeyi açısından önemli olduğu düşünülen
Öncelikle sosyo-demografik özellikler sorgulan-
55
Kırıkkale İli Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalıkları Bilinç Düzeyi Araştırması
sorular irdelenecek olursa; ''KOAH nedir?''
sorusuna, katılımcıların % 66' sı doğru cevap
vermiştir. Bireylerin % 87' si ''KOAH' ın en
önemli nedeni sigara bağımlılığıdır.'' konusunda
bilgi sahibi olduklarını göstermişlerdir.
Katılımcıların % 88' i ''Öksürük, balgam ve nefes
darlığı KOAH'ın belirtileridir'' sorusunu uygun
şekilde cevaplamıştır.
KOAH'ın akciğerlerle ilgili bir hastalık olduğu
konusunda bilgili oldukları belirtilmektedir (12).
Bizim çalışmamızda katılımcıların %66' sının
KOAH'ın akciğerlerle ilgili bir hastalık olduğu
konusunda bilgili oldukları görülmüştür. Yapılan
diğer çalışmalarla karşılaştırıldığında Kırıkkale
il genelinde, KOAH'nın ne tür bir hastalık
olduğuna dair bilinç düzeyi daha yüksek
bulunmuştur. Bilinç düzeyinin daha yüksek
bulunması katılımcıların eğitim düzeyinin
yüksek olmasıyla ilişkili olabilir. Çalışmamızda
katılımcıların %88' i KOAH' ın belirtileri
sorusuna verdikleri doğru cevap da KOAH
konusundaki yüksek bilinç düzeyini destekler
niteliktedir.
KOAH, gelişimi multifaktöriel olup, hastalık
gelişimi ile ilgili risk faktörleri çevresel ve
genetik olabilmektedir. Çevresel faktörlerden
sigara kullanımı, KOAH gelişiminden ve
hastalık seyrinin kötüleşmesinden sorumlu en
anlamlı önlenebilir faktördür (1,13).
Sigaranın bırakılmasının, gerek KOAH' nın
önlenmesi, gerekse hastalığın ilerlemesinin
yavaşlatılması konusundaki önemi yapılan
çalışmalarda desteklenmektedir (1,14-16).
KOAH tanısı alan kişilerde sigara bırakma ile
ilgili eğitim seansları ve desteğe rağmen, sigara
kullanımının bırakılamadığı belirtilmektedir
(17).
Çin'de yapılan bir çalışmada sigaranın KOAH
için en önemli risk faktörü olduğu ve kadınlar için
daha fazla önem taşıdığı belirtilmiştir (18).
Türkiye'de, sigara içme alışkanlığı ve iç ortam
hava kirliliği gibi risk faktörleri oldukça
yaygındır (19).
''KOAH' lılar sürekli oturmalıdırlar ve
egzersizden kaçınmalıdırlar.'' ifadesine verilen
cevaplar değerlendirildiğinde,
araştırma
kapsamındaki kişilerin sadece % 47' ü doğru
yanıtını vererek KOAH ta egzersizin önemi
konusunda bilinçli olduğu görülmüştür.
Çalışmamızda katılımcıların %73' ü KOAH' ın
ilerleyici bir hastalık olduğu sorusuna doğru
cevap vermiştir. Bireylerin önemli bir
çoğunluğunun (% 91) “Sigaranın bırakılması
KOAH'ın ilerlemesini yavaşlatır” konusunda
bilinçli olduğu dikkati çekmiştir.
Tartışma:
KOAH, dünyada yaygın görülen, morbidite ve
mortalitesi giderek artan beraberinde sosyal ve
ekonomik yük getiren ciddi küresel bir sağlık
problemidir (1). KOAH' nda erken tanı, kişilerin
hastalıkla ilgili bilinç düzeyini belirlemek ve
artırmanın başarılı hastalık yönetimi ve iyi
prognoz için önemli olduğu belirtilmektedir.
KOAH hakkında artan bilinç düzeyinin,
hastalığın ekonomik yükü ve iş gücü kayıplarını
da azaltabileceği vurgulanmaktadır (1,9).
Salepçi ve ark. (20) KOAH ve küçük havayolu
hastalığı sıklığı ile sigara içme alışkanlıkları ve
solunum fonksiyon testleri arasındaki ilişkiyi
araştırmışlardır. Sigara bırakma polikliniğine
başvuran hastalarda özellikle erkek cinsiyette, 40
yaş üstü ve 30 paket / yıl üstünde sigara içenlerde
yüksek oranda erken dönem KOAH ve küçük
havayolu hastalığı tespit edildiği rapor edilmiştir.
Miravitlles ve ark. (9) KOAH bilgi düzeyini
belirlemek için yaptıkları bir çalışmada
katılımcıların sadece % 8.6' sının KOAH
tanımını bildiklerini belirtmişlerdir.
Yine İngilterede KOAH bilincine yönelik yapılan
bir çalışmada KAMU bilincinin düşük olduğu
katılımcıların sadece %14'ünün KOAH tanımını
duydukları belirtilmiştir (10). İspanyada yapılan
bir başka çalışmada ise katılımcıların % 17 sinin
KOAH tanımını bildikleri ve KOAH bilinç
düzeyinin önceki yıllarda yapıla çalışmalara
rağmen hala yetersiz olduğu rapor edilmiştir (11).
Türkiye'de astım ve KOAH farkındalığının
değerlendirilmesi için yapılan bir araştırmanın
sonucunda ise; katılımcıların %49.6' sının
Yıldız ve ark. (12) ülkemizde tamamladıkları
araştırmanın sonuçlarına göre, KOAH
gelişiminde en önemli etken sigaradır. Bu
araştırmaya katılan kişilerin % 48' i tedavide ilk
adımın sigaranın bırakılması olduğunu, ifade
etmişlerdir.
56
Sağlık ve Toplum Yıl:25 , Sayı: 1 Ocak-Nisan 2015
Çalışmamızda katılımcıların % 87' si KOAH
gelişiminde rol oynayan en önemli nedenin
sigara olduğunu ve % 87' si hastalığın tedavisine
yönelik atılması gereken ilk adımın sigarayı
bırakmak olduğu konusunda bilinçlidirler.
Benzer olarak, katılımcıların % 91' i sigaranın
bırakılmasının KOAH' nın ilerlemesini
yavaşlatacağı konusunda fikir sahibidirler.
KOAH ve sigara arasındaki ilişki
düşünüldüğünde, Kırıkkale halkının bu konudaki
bilgisi sevindiricidir.
KOAH'ın nonfarmokolojik tedavsinde pulmoner
rehabilitasyon önemli bir yere sahiptir. Pulmoner
rehabilitasyon semptomların azalmasını,
egzersiz kapasitesinin ve yaşam kalitesin
artmasını sağlar. Egzersiz de KOAH tedavisinde
pulmoner rehabilitasyonun en önemli bir
komponentidir (1,26).
Egzersizin dispneyi azalttığı, yaşam kalitesi ile
egzersiz kapasitesine olumlu etkisinin olduğunu
destekleyen çalışmalar bulunmaktadır (27-32).
KOAH'ın en önemli semptomları; efor dispnesi,
kronik öksürük, balgam ve genellikle
alevlenmelerde ortaya çıkan hışıltılı solunumdur.
Çalışmamızda katılımcıların %88' inin KOAH'
nın belirtileri konusunda bilinçli olduğu
görülmüştür, KOAH hastalarında hastalığın
şiddeti arttıkça dispne, yorgunluk, iskelet kas
disfonksiyonu, yaşam kalitesinde önemli
azalmalar görülür. KOAH' lı hastalarda görülen
dispne ve yorgunluk nedeniyle hastalar
aktiviteden kaçınmaktadır ve inaktivite sonucu
egzersiz kapasitesinde de azalma görülmektedir.
Marijn ve ark. (33) KOAH' ta tedavi programında
egzersiz eğitiminin önemli olduğunu
belirtmişlerdir.
Çalışmamızda katılımcıların sadece %47' si
KOAH' ta egzersizin önemi konusunda
bilinçlidir. KOAH tedavisindeki önemli rolü
düşünüldüğünde, KOAH ile ilgili toplantılar ve
eğitimlerde egzersiz konusuna daha fazla yer
verilmesinin yararlı olacağı düşünülmüştür.
Sonuç:
İnce ve ark. (21), orta ve ağır obstrüksiyonu olan
35 KOAH'lı hasta üzerinde egzersiz kapasitesini
değerlendirmek için yaptıkları bir çalışmada, ağır
obstrüksiyonu olan olgularda 6 Dakika Yürüme
Testi' ndeki yürüme mesafesinin, orta derecede
obstrüksiyonu olanlara göre anlamlı olarak daha
düşük olduğunu göstermişlerdir.
Araştırmamız Kırıkkale İli genelinde 25 yaş ve
üzeri nüfusun yaklaşık % 24 ünü içerdiğinden,
sonuçlarımızın genellenerek yorumlanması
mümkün değildir. Ancak genel olarak,
araştırmadan elde edilen bulgular, Kırıkkale İli
Merkezde yaşayan erişkin halkın KOAH
hakkındaki bilinç düzeylerinin yüksek olduğu
sonucuna işaret etmektedir.
Rodriguez ve ark. yaptıkları bir çalışmada,
egzersiz kapasitesindeki azalmanın KOAH'ın
temel bulguları arasında olduğu, yaşam kalitesi
ve hastalığın prognozu ile ilişkili olduğu
belirtilmiştir (22).
KOAH konusunda bilgi düzeyini değerlendiren
çalışmaların yaygınlaşması önemlidir. KOAH
konusunda düzenlenen eğitim programları
multidispliner olmalı ve programın içeriği halkın
ihtiyacına göre belirlenmelidir.
Son yıllarda, araştırmacılar iskelet kas
disfonksiyonunun ileri dönem KOAH için bir
gösterge olduğunu kabul etmişlerdir. İskelet kas
disfonksiyonu kas kuvvetinde, kassal enduransta
azalma, kasın oksitatif kapasitesinde azalma ile
karakterizedir. İskelet kas disfonksiyonu direkt
olarak egzersiz kapasitesini etkilemektedir (2326).
KAYNAKLAR
1-The Global Initiative for Chronic Obstructive Lung
Disease (GOLD). Global strategy for diagnosis,
management, and prevention of chronic obstructive
pulmonary disease. Update 2014.
2-Vestbo J, Hurd SS, Agusti AG, Jones PW, Vogelmeier C,
Anzueto A, et. Al. Global strategy for the diagnosis,
management, and prevention of chronic obstructive
pulmonary disease: GOLD executive summary Am. J.
Respir. Crit. Care Med 2013; 187: 347–65.
3-Vestbo J, Hurd SS and Rodriguez-Roisin R. The 2011
revision of the global strategy for the diagnosis,
management and prevention of COPD (GOLD) – why and
what? Clin Respir J 2012; 6: 208–14.
4-Anto JM, Vermeire P, Vestbo J, Sunyer J. Epidemiology of
chronic obstructive pulmonary disease. Eur Respir J 2001;
KOAH olan kişilerde, quadriceps kas kuvvetinde
sağlıklı kişilere göre azalma olduğu
gösterilmiştir (23-25).
57
Kırıkkale İli Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalıkları Bilinç Düzeyi Araştırması
17: 982–94.
5-Kocabaş A, Atış S, Çöplü L, Erdinç E, Ergan B, Gürgün A,
ve ark. Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı Tanı Ve Tedavi
Uzlaşı Raporu. Turk Toraks Derg 2014; 15 ( 2): 1-11
6-Hoogendoorn M, van Wetering CR, Schols AM, Ruttenvan Mölken MP. Is INTERdisciplinary COMmunity-based
COPD management (INTERCOM) cost-effective? Eur
Respir J 2010; 35: 79-87.
7-Wetering CR, Hoogendoorn M, Mol SM, Rutten-van
Mölken MP, Schols AM. Short- and long-term efficacy of a
community-based COPD management programme in less
advanced COPD: a randomised controlled trial. Thorax
2010; 65: 7-13.
8
http://www.solunum.org.tr/TusadData/userfiles/file/KOAH
.pdf
9-Miravitlles M, Roza C, Morera J, Montemayor T, Gobartt
E, Martín A, et al. Chronic respiratory symptoms,
spirometry and knowledge of COPD among general
population. Respir Med 2006; 100: 1973-80.
10-Jarrold I, Morrell J, Eiser N. Public awareness of COPD.
Eur. Respir. J 2009 12(Suppl.): 602s.
11-Soriano JB, Calle M, Montemayor T, Álvarez-Sala JL,
Ruiz-Manzano J, Miravitlles M. The General Public's
Knowledge of Chronic Obstructive Pulmonary Disease and
Its Determinants: Current Situation and Recent Changes.
Arch Bronconeumol 2012 Sep 48 (9): 308-15.
12-Yıldız F, Karakoç G.B, Hamutçu R.E, Yardım N, Ekinci B,
Yorgancıoğlu A, Türkiye'de Astım ve KOAH Farkındalığının
Değerlendirilmesi (Gard Türkiye Projesi- Kronik Hava
Yolları Hastalıkları Ulusal Kontrol Programı). Tuberk
Toraks 2013; 61(3): 175-82.
13-Rabe KF, Hurd S, Anzueto A, Barnes PJ, Buist SA,
Calverley P, et al. Global strategy for the diagnosis,
management and prevention of chronic obstructive
pulmonary disease: Gold Executive Summary. Am J Respir
Crit Care Med 2007; 176: 532-55.
14-Wagena EJ, Meer RM, Ostelo RJ, Jacobs JE, Schayck
CP. The efficacy of smoking cessation strategies in people
with chronic obstructive pulmonary disease: Results from a
systematic review. Respir Med 2004; 98: 805-15.
15- Willemse BW, Postma DS, Timens W, Hacken NHT. The
impact of smoking cessation on respiratory symptoms, lung
function, airway hyperresponsiveness and inflammation.
Eur Respir J 2004; 23: 464-76.
16-Lee PN, Fry JS. Systematic review of the evidence
relating FEV1 decline to giving up smoking. BMC Med
2010; 8: 84.
17-Wilson JS, Fitzsimons D, Bradbury I, Stuart Elborn J.
Does additional support by nurses enhance the effect of a
brief smoking cessation intervention in people with
moderate to severe chronic obstructive pulmonary disease?
A randomised controlled trial. Int J Nurs Stud 2008, 45:
508–17.
18-Wang B, Xiao D, Wang C. Smoking and Chronic
Obstructive Pulmonary Disease in Chinese Population: A
Meta-Analysis. Clin Respir J 2014 Feb 12. doi:
10.1111/crj.12118. [Epub ahead of print]
19-Kocabaş A. Kronik obstruktif akciğer hastalığı:
Epidemiyoloji ve doğal gelişim. İn: Umut S, Ertürk E, (edt).
Kronik Obstruktif Akciğer Hastalığı. Toraks Kitapları, Sayı
2 istanbul: 2000: 8-25.
20-Salepci BM, Havan A, Fidan A, Kıral N, Saraç G. Sigara
Bırakma Polikliniğinin KOAH ve Küçük Hava Yolu
Hastalığının Erken Tespitine Katkısı. Solunum 2013; 15 (2):
100-4.
21-İnce Dİ, Savcı S, Çöplü L, Arıkan H. Kronik Obstrüktif
Akciğer Hastalığında Günlük Yaşam Aktivitelerinin
Değerlendirilmesi. Toraks Dergisi Nisan 2005; 6(1): 031036.
22-Rodrıguez DA, Garcia-Aymerichc J, Valerad LJ,
Sauledad J, Togoresd B, Galdize BJ, et al. Determinants of
exercise capacity in obese and non-obese COPD patients,
Respiratory Medicine 2014; 20: 1-7.
23-Donaldson AV, Maddocks M, Martolini D, Polkey MI,
Man WD: Muscle function in COPD: a complex interplay.
Int J Chron Obstruct Pulmon Dis 2012; 7: 523-35.
24-Walker PP, A Burnett A, Flavahan PW, Calverley PMA.
Lower Limb Activity And İts Determinants İn Copd. Torax
2008; 63: 683-89
25-Hamilton AL, Killian KJ, Summers E, Jones NL. Muscle
strength, symptom intensity, and exercise capacity in
patients with cardiorespiratory disorders. AmJ Respir Crit
Care Med 1995; 152: 2021–31.
26-Savcı S. Periferik Kas Eğitimi. In: Bilgiç H, Karadağ M,
editör. Pulmoner Rehabilitasyon. 1. Baskı. İstanbul: Toraks
Kitapları; 2009: 91-100.
27-Mador MJ, Krauza M, Shaffer M. Effect of Exercise
Training in Patients With Chronic Obstructive Pulmonary
Disease Compared With Healthy Elderly Subjects. J
Cardiopulm Rehabil 2012; 32(3): 155–62.
28-Elmorsy AS, Mansour AE, Okasha AE. Effect of upper
limb, lower limb and combined training on exercise
performance, quality of life and survival in COPD. Egypt. J.
Chest Dis. Tuberc 2012; 61: 89–93.
29- Pan L, Guo YZ, Yan JH, Zhang WX, Sun J, Li BW. Does
upper extremity exercise improve dyspnea in patients with
COPD? A meta-analysis. Respiratory Medicine November
2012; 106(11): 1517–25.
30-Goldstein RS, Gort EH, Stubbing D, Avendano MA,
Guyatt GH. Randomised controlled trial of respiratory
rehabilitation. Lancet 1994; 344: 1394–97.
31-Casaburi R, Porszasz J, Burns MR, Carithers ER, Chang
RS, Cooper CB. Physiologic benefits of exercise training in
rehabilitation of patients with severe chronic obstructive
pulmonary disease. Am. J. Respir. Crit. Care Med 1997; 15:
1541-51.
32-O'Donnell DE, McGuire M, Samis L, Webb KA. The
impact of exercise reconditioning on breathlessness in
severe chronic airflow limitation. Am. J. Respir. Crit. Care
Med 1995; 152: 2005–13.
33-Martijn A, Spruit MA, Troosters T, Trappenburg JCA,
Decramer M, Gosselink R. Exercise training during
rehabilitation of patients with COPD: A current perspective.
Patient Educ Couns, March 2004; 52: 243–48.
58
YAYIN İLKELERİ
1. GENEL
1.1. Sağlık ve Toplum dergisi, Sağlık ve Sosyal Yardım Vakfı'nın yayın organıdır. Dergi dört ayda bir (yılda üç
sayı) ve gerektiğinde 'özel sayı' olarak yayımlanır. Dergi elektronik ortamda ve basılı olarak yayınlanacaktır.
1.2. Dergide sağlık ve sosyal hizmetle ilgili özgün araştırma makaleleri, derlemeler, vaka sunumları, çeviri
yazılar, eğitim amaçlı bilimsel yazılar (kitap özetleri ve değerlendirmeleri, Sağlık alanındaki uluslararası
kuruluşların (WHO, UNFPA, UNICEF, vb) açıklamaları, literatürden özetler, vb) ve Vakıf çalışmaları hakkındaki
haberler yayımlanır.
1.3. Derginin yayın dili Türkçe olmakla birlikte Türkçe özet içermek kaydıyla yazarların İngilizce yazılmış
makalelerine de dergide yer verilebilir.
1.4. Yayınlanmak üzere dergiye gönderilen makalelerin daha önce yayınlanmamış ya da yayınlanmak üzere başka
bir dergide halen değerlendirmede olmamaları gereklidir. Daha önce bir kongrede tebliğ edilmiş çalışmalar bu
durum belirtilmek koşuluyla kabul edilir.
1.5. Yayınlanan bütün yazıların içerikleri yazarların görüşlerini yansıtır, hiçbir şekilde editör ve yayıncı sorumlu
değildir.
1.6. Yazarlar dergide yayınlanan yazıların yayın haklarını dergiye devredeceklerini yazılı olarak beyan ederler. Bu
durumlar tüm yazarlarca imzalanan ve yayın için editöre başvuru mektubunda belirtilir. Dergiye gönderilen
yazılara telif hakkı ödenmez.
1.7. Çevirilerde yazının yabancı dildeki orijinal metni de gönderilmeli, metnin kaynağı ve yazarı açık şekilde
belirtilmelidir.
1.8. Yayınlanması amacıyla gönderilen yazılar Uluslararası Tıp Dergi Editörleri Komitesi (ICMJE) tarafından
oluşturulan ve Aralık 2014'de güncellenen, “Bilimsel Çalışmaların Yürütülmesi, Raporlanması, Düzenlenmesi ve
Tıbbi Dergilerde Yayımlanması için Öneriler”e (Recommendations for the Conduct, Reporting, Editing and
Publication of Scholarly Work in Medical Journals -updated in December 2014) uygun olarak hazırlanmış
olmalıdır. (http://www.icmje.org/icmje-recommendations.pdf)
2. YAZININ İNCELENME VE KABUL SÜRECİ
2.1. Sağlık ve Toplum hakemli bir dergidir.
2.2. Yayınlanmak üzere gönderilen bütün makalelerin dergimiz yazım kurallarına titizlikle uyularak hazırlanmış
olması gerekir.
2.3. Yayınlanmak üzere gönderilen yazılar ilk olarak editör(ler) tarafından dergi okuyucu kitlesine hitap etmesi ve
derginin yayın ilkelerine uyum açısından incelenir. Yazı uygun bulunursa, en az iki danışman (hakem) tarafından
değerlendirmeye gönderilir. Editör(ler) konunun özelliğine göre gerekli gördüğünde, yazıyı yayın kurulunda veya
danışma kurulunda yer alan hakemler dışında hakemlere gönderebilir. Yazılar konu ile ilgili iki danışmanın
olumlu görüşü, Yayın Kurulu'nun kararıyla yayımlanır. Düzeltilmesi istenilen yazı yazarına iade edilir, gerekli
düzeltme yapıldıktan sonra yayın kurulu tarafından uygun görülürse yayımlanır.
2.4. Editörler yayın koşullarına uymayan yazıları yayınlamamak, düzeltmek veya kısaltmak üzere yazarlara geri
göndermek, ayrıca yazıları biçim olarak düzenlemek yetkilerine sahiptir. Editörlerin yazının mesajını
değiştirmeyen düzeltmeleri ve kısaltmaları yapma yetkisi vardır.
2.5. Yayımlanan ve yayına kabul edilmeyen yazılar, ekleri dahil, geri gönderilmez, yazarlar bu konuda bir hak
iddia edemez.
2.6. Yazıların değerlendirilme sürecinde yazarların başvurularına ilk yanıt için 14 gün, hakemlerin ilk
değerlendirmesi için 21 gün, düzeltme gereken yazılarda yazara 20 gün ve kabul sonrası kesin basım tarihinin
yazara bildirilmesi için 30 gün sürelerine uyum amaçlanır.
3. ETİK İLKELER
3.1. Makalelerin bilimsel ve etik kurallara uygunluğu yazarların sorumluluğundadır.
3.2. Gönderilen makalede tüm yazarların akademik ve bilimsel olarak doğrudan katkısı olmalıdır, bu bağlamda
“yazar” yayınlanan bir araştırmanın kavramsallaştırılmasına ve desenine, verilerin elde edilmesine, analizine ya
da yorumlanmasına belirgin katkı yapan, yazının yazılması ya da bunun içerik açısından eleştirel biçimde gözden
geçirilmesinde görev yapan birisi olarak görülür. Yazar olabilmenin diğer koşulları ise, makaledeki çalışmayı
planlamak veya icra etmek ve / veya revize etmektir. Fon sağlanması, veri toplanması ya da araştırma grubunun
genel süpervizyonu tek başına yazarlık hakkı kazandırmaz.
3.3. Yazarlık için yeterli ölçütleri karşılamayan ancak çalışmaya katkısı olan bireyler yaptıkları katkı belirtilerek
“teşekkür” kısmında sıralanmalıdır.
3.4. Sağlık ve Toplum dergisi Helsinki Bildirgesi etik standartlarına
(http://www.wma.net/en/30publications/10policies/b3/index.html) uymayı kabul eder.
59
3.5. İnsanlar üzerinde yapılan tüm çalışmalarda, yazının Gereç ve Yöntem kısmında etik kurul onayı alındığı
belirtilmelidir. Çalışmanın yapıldığı hasta veya gönüllüler bilgilendirilerek yazılı onayları alınmalı ve makalenin
Gereç ve Yöntem kısmında yazılmalıdır.
3.6. Hayvanlar üzerinde yapılan çalışmalarda, yazının Gereç ve Yöntem kısmında çalışmanın Laboratuvar
Hayvanlarının Bakımı ve Kullanımı Kılavuzu (www.nap.edu/catalog/5140.html) prensipleri doğrultusunda
yapıldığı ve ilgili kurumdan etik kurul onayı alındığı belirtilmelidir.
3.7. Gerek görülürse editör tarafından etik kurul onayının bir örneği yazarlardan istenebilir.
3.8. Eğer makalede doğrudan veya dolaylı ticarî bağlantı veya çalışma için maddî destek veren kurum mevcut ise
yazarlar; kaynak sayfasında, kullanılan ticarî ürün, ilaç, ilaç firması v.b. ile ticari hiçbir ilişkisinin olmadığını
veya varsa nasıl bir ilişkisinin olduğunu (konsültan, diğer anlaşmalar) bildirmek zorundadır.
4. BAŞVURU
4.1. Yazılar, yazar/yazarların ad, adres, telefon ve faks numaraları, e-mail adresleri ve imzalarını içeren bir
özgeçmişle birlikte teslim edilmelidir. İki ya da daha çok yazar olması durumunda, iletişim kurulacak yazar
belirtilmelidir.
4.2. Yazı elden vakıf merkezine CD ortamında teslim edilebileceği gibi [email protected] adresine
elektronik ortamda da gönderilebilir.
4.3. Tüm yazarlar bilimsel katkı ve sorumluluklarını ve çıkar çatışması olmadığını bildiren toplu imza ile yayına
katılmalıdır. Araştırmalara yapılan kısmi de olsa nakdi ya da ayni yardımların hangi kurum, kuruluş, ilaç-gereç
firmalarınca yapıldığı makalenin tam metin dosyasının sonunda kaynaklardan önce dip not olarak bildirilmelidir.
5. YAYIN DÜZENİ
5.1. Yazılar standart A4 kağıdın bir yüzüne, 11 punto, Times News Roman karakterinde iki aralıklı ve
kenarlarında yeterli boşluklar bırakılarak bilgisayarda yazılmalıdır. Sayfalar numaralandırılmalıdır.
5.2. Dergiye sunulacak makaleler aşağıdaki bölümleri içermelidir.
• Başlık: Yazının içeriğini yansıtan, özlü bir başlık seçilmelidir. Başlığın İngilizce'si de yazılmalıdır.
• Yazar İsmi: Her yazarın ilk ismi, varsa orta isminin baş harfi ve soyadı yazılmalı, dip notta akademik unvanları
ile bağlı oldukları kuruluşları verilmelidir.
• Özet: Giriş bölümünden önce birbirine eş değer Türkçe ve İngilizce olarak verilmelidir. Özet çalışmanın amaç
ve sonuçlarını özlü biçimde ifade etmeli ve 150 kelimeyi geçmemelidir. Özetlerin altında en fazla beş kelimelik
anahtar kelimeler bulunmalıdır.
• Metin Bölümleri: Yazılar olağan bir bilimsel yazının izlemesi gereken düzende olmalıdır. Özgün araştırma
yazıları Giriş, Gereç ve Yöntem, Sonuçlar (Bulgular) ve Tartışma bölümlerini; olgu sunumları ise Giriş, Olgu(lar)
ve Tartışma bölümlerini içermelidir. Makale ve kitap özetleri, çeviri yazıları ve haberler yazının gerektirdiği
düzen ve yazım kurallarına uymalıdır. Tablo, grafik, şekil ve diğer gösterimler doğrudan çoğaltılabilecek
durumda olmalı ve özenle numaralandırılmalıdır.
• Kaynaklar: Kaynaklar metinde geçiş sırasına göre listelenmeli ve şu biçimde verilmelidir: Yazar(ların)
soyad(lar)ı, ad(lar)ının ilk harfleri, makalenin adı, dergi/kitap adı, derginin sayısı, makalenin ilk ve son sayfa
numaraları.
Dergi ile haberleşme adresi aşağıda verilmiştir.
Sağlık ve Sosyal Yardım Vakfı
Süleyman Sırrı Cad. No:12/5
06410 Sıhhiye – ANKARA
Tel: 312 435 13 46 Faks: 312 434 46 59
E-mail adresi: [email protected]
60