eniXma Şubat 2010

Linux ve açık kaynak kodlu yazılımlar, herkesin ihtiyacına göre
kullandığı buna karşılık yeteneğine göre katkıda bulunduğu emek
ve bilgi paylaşımının en güzel örneğidir.
eniXma
Sayı: 44
Mayıs 2010
eniXma
Yıl 4 Sayı 7
bu bir denemedir
Bu eski tipten
­ Deluge ­ I
­ Quat
­ Awk/Gawk ­ VI
­ PXE ile Slackware Kurulumu
­ LinCity­NG
­ TuxMathScrabble
­ Djl Oyun Yöneticisi
­ BSD ­ XVII
Mayıs 2010
www.enixma.org
Başlarken
İçindekiler
H
er yıl olduğu gibi bu yıl da yaz ayları yaklaşırken birçok dağıtımın yeni sürümleri
çıkmaya başladı. Önümüzdeki aylarda bu yeni sürümleri inceleyip sunmaya
başlayacağız. Yeni sürümlerle birlikte gelen yeni teknolojiler de, KDE ve Gnome gibi
yaygın olarak kullanılan masaüstlerinin yeni sürümleri de birer birer çıkacaklar. Özgür
yazılım kullanıcılarını yeniliklere hazırlanmaları ve alışmaları için yoğun günler bekliyor.
Bu ay güzel bir bittorrent istemcisi olan Deluge ile ilgili yazı dizimizin ilki ile başlıyoruz.
Daha önce alanında benzeri uygulamaların tanıtıldığı Quat, matematik ile görselliği
birleştiren ve sonsuz fraktal biçimlerini üç boyutlu olarak görüntüleyebileceğimiz bir
uygulama. Programcıların ilgi ile izlediği awk/gawk dizisi 7. bölümünde dizileri ele
alarak sürmekte.
Dağıtım kurulumlarında standart dışı bir biçimi, PXEboot ile ağ üzerinden kurulumu,
Slackware Linux ile anlatıyoruz.
Bu ay oyunlarla ilgili üç yazımız yer alıyor. Şehir simülasyonu olan LinCity­NG ile
köyden başlayıp maga şehirlere kadar 'medeniyetinizi' ilerletebilirsiniz. Matematik ile
bulmacayı birleştiren TuxMathScrabble sadece çocuklar için değil. Büyükler de
çözümleri için çok terleyecekler. Oyun alanında oldukça farklı bir uygulama olarak Djl
Oyun Yöneticisi'ni ele aldık. Linux'ta kolaylıkla oyun kurup oynamanın bir farklı
yöntemi.
BSD dizimiz 18. bölümünde sistem güvenliği alanında mtree kullanımı ile devam
ediyor.
eniXma Mayıs 2010
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 2
3
Deluge ­ I
Yetenekli bir bittorrent istemcisi
6
Quat
İleri matematiğin eğlenceli yanı
13
Awk/Gawk ­ VI
Diziler
17
PXE ile Slackware Kurulumu
PXEBoot ile ağ üzerinden kurulum
25
LinCity­NG
Şehir kurup yönetin
29
TuxMathScrabble
Matematik ile bulmaca
31
Djl Oyun Yöneticisi
Linux'ta kolay yoldan oyun kurup
oynayın
36
BSD ­ XVII
mtree ile sistem bütünlüğünün kontrolu
43
Haberler
DELUGE ­ I
Yetenekli bir bittorrent
istemcisi
Resim 1 - GTK arayüzü ile Deluge
Ön Bilgi: BitTorrent protokolü hakkında bilgi
almak için Aralık 2008 sayımıza bakabilir­
siniz.
L
Gürkan Gür
[email protected]
by­nc­sa
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 3
inux'ta torrent istemcileri de azımsana­
mayacak güçtedir. Bu yazımızda inter­
aktif web arayüzü gibi özellikleri ile bilinen
rakiplerinin arasından sıyrılmaya çalışan ye­
tenekli bir torrent istemcisini tanıtacağız:
Deluge.
Dağıtımınızın deposundan rahatlıkla kurabi­
leceğiniz Deluge, libtorrent ve GTK kütüp­
haneleri kullanılarak oluşturulmuş. Libtorrent­
'in desteklediği DHT, HTTP Seed, IPv6 gibi
özellikleri destekleyen yazılımın anasayfa­
sında biz bu yazıyı hazırlarken 1.2.3 sürümü
bulunmaktaydı. Bu sürümde daha çok yeni­
lenen web ve gtk arayüzünden oluşan prob­
lemlerin çözümü ile ilgilenilmiş.
Gelişmiş eklenti desteğine sahip olan yazılım
DELUGE ­ I
Resim 3 - İndirme seçenekleri
Resim 2 - Ağ seçenekleri
birden fazla arayüz seçeneğine sahip olduğu
için (konsol, web, gtk) kullanımını başlıklara
bölerek anlatacağız. Yazımızın ilk bölümünde
Deluge'nin istemci olarak kullanımından bah­
sedeceğiz:
GTK Arayüzü:
Kurulumun ardından uygulamayı çalıştırdığı­
nızda öntanımlı olarak açılan bu arayüzde,
torrent istemcilerinde alışık olduğunuz bir
arayüz ile karşılaşacaksınız. Bu uTorrent
benzeri arayüzde yeni bir torrent oluştur­
madan bağlantı sınırlamasına kadar ihtiyaç
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 4
duyulan her şeyi bulabilirsiniz. Örnek ver­
memiz gerekirse, seçenekler bölümünden;
kullanılan port numarasını değiştirebilir (Re­
sim2), dosyaların indirileceği yolu seçebilir
(Resim3), bant genişliği sınırlaması yapabilir­
siniz (Resim4) (İsterseniz arayüzün en al­
tındaki değerlere tıklayarak da hızlı bir şekilde
bu işlemi gerçekleştirebilirsiniz). Eklentiler için
de ayrı bir sekme bulunmakta. Birbirinden
yetenekli eklentilerden ihtiyacınız olanı çalış­
tırabilirsiniz. Bant genişliği ve bağlantı sınır­
lamasını her torrent dosyasına sağ tıklayarak
ayrı ayrı, hatta "Label" (etiket) eklentisi
sayesinde oluşturduğunuz her gruba topluca
uygulamak mümkün.
Ayrıca arayüz seçeneklerinden "Klasik Mod"u
etkisizleştirdiğinizde, Deluge tek başına ça­
lışma modu yerine sunucu­istemci mantı­
ğında çalışan hali ile açılacaktır. Sunucu
ayarlanması ve sistem servislerine gelecek
Resim 4 - Bant genişliği ayarları
sayıda değineceğiz.
Web Arayüzü:
"deluge­web" komutu ile başlatabileceğiniz
web arayüzü "Klasik Mod" kullanılmayan GTK
arayüze oldukça benzer olarak hazırlanmış
(Resim 5). Arayüze giriş yapmadan önce,
arayüzü kullanmak için çalışan bir (yerel ya
da uzak) servise ihtiyacınız olacak. Kulla­
nıcınızla yerel bir servis başlatmak isterseniz
"deluged" komutunu kullanabilirsiniz.
Ardından web tarayıcınızdan
http://localhost:8112/
adresine girerek arayüze ulaşabilirsiniz. Kar­
DELUGE ­ I
ona bağlanabilirsiniz. HTTP üzerinde olma­
sına rağmen, Mako ve Twisted yardımı ile
hazırlanmış bu arayüzde torrent ekleme/
çıkarma ve seçenekleri düzenleme işlemle­
rinin GTK arayüzünden herhangi bir farkı
bulunmamakta.
Konsol Arayüzü:
Resim 5 - Deluge web arayüzü
şınıza çıkan parola sorgusunda öntanımlı şif­
re "deluge" olarak ayarlanmış durumda. De­
luge ilk girişinizde şifrenizi değiştirmeniz için
gerekli uyarıyı yapar. Şifre sorgulamasını
geçtikten sonra karşınıza çıkan bağlantı yö­
neticisinde çalıştırdığınız yerel servisi görüp
Uygulamanın bir de konsolda çalışan hali;
ncurses arayüzü bulunmakta. Bu arayüzü de
"deluge­console" komutu ile başlatabilirsiniz.
Konsol arayüzü de çalışmak için bir servise
ihtiyacı olması yönüyle web arayüzüne ben­
zer ("deluged" komutu ile başlatabilirsiniz).
Açılan konsol arayüzünde uzak sunucuya
bağlanmak için "connect {sunucuadresi}
{kullanıcıadı} {şifre}" kullanmalısınız. "info"
komutu ile aktif torrentler hakkında bilgi
alabilmeniz de mümkün (Resim 6). Diğer ge­
çerli komutlar hakkında yardım için "help" ko­
mutunu kullanabilirsiniz.
Gelecek yazımızda Deluge'nin sunucu olarak
ayarlanması ve init betikleri konularına de­
ğineceğiz.
Linkler:
http://deluge­torrent.org/
Resim 6 - Deluge konsol bilgi ekranı
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 5
QUAT
İleri matematiğin
eğlenceli yanı
B
Resim 1 - Quat ana sayfa, nesne editörü ve önizleme pencereleri ile
Tanju Taşçılar
[email protected]
by­nc­sa
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 6
elki de bir miktar soyutlama yeteneği ge­
rektirmesi nedeniyle, her nedense okul­
da çoğu öğrencinin sevmediği ya da anla­
yamadığı için sevemediği derslerin başında
matematik gelir. İnsanların gerçek hayatta
karşılaştıkları şeyleri anlayabilmeleri ve bu­
nunla ilgili bilimsel çalışmaları kavrayabilme­
leri kolaydır. Ancak gerçek hayata farklı bi­
çimlerde yansıyan ve daha çok soyut ortam
ve kavramlar çerçevesinde gelişen matematik
gibi bilim dallarında bu her zaman mümkün
olmaz.
Konumuz olan program, quat, normal mate­
matiğin de ötesinde çok boyutlu uzay, kaos
gibi kavramların da geçtiği ileri matematik
alanında kullanılan ancak bunu insan kav­
rama sınırlarındaki görüntülerle sonuçlanma­
sını sağlayan ilginç bir program.
Önce biraz teori
Quat ile fraktal denilen matematiksel kav­
ramları kullanmaktayız. En basit anlatımı ile
fraktal belirli bir şeklin farklı boyutlarda yine­
QUAT
Resim 2 - Pisagor yöntemi ile fraktal
lenmesi ile oluşan şekillerdir.
Çok basit olarak Pisagor fraktali denilen ve bir
kare ile başlayıp yan yüzeylerine ikişer kare
daha eklenen ve bu işlemin sonsuz sayıda
sürdürülmesi sonucu elde edilen şekli örnek
verebiliriz. Elbette bütün fraktaller bu kadar
basit değildir. Başlangıç şekli bir fonksiyon
tarafından belirlenir ve bu şeklin ne şekilde
yineleneceği ayrıca belirtilir.
Fraktal terimi Benoit Mandelbrot tarafından
kısmi boyutlara sahip nesneleri tanımlamak
için kullanılmıştır. Nokta sıfır boyutludur, doğ­
ru bir boyutlu, düzlem iki boyutludur. Ancak
üzerinde bir ya da sonsuz sayıda 'düğüm'
bulunan bir 'doğru'yu nasıl tanımlarız. Öklit
geometrisinde tanımlanamayan bu tip nes­
neler için fraktal tanımı yapılmaktadır. Bu tip
çalışmalar ilk olarak Fransız matematikçi
Gaston Julia (1893­1978) tarfından yapıl­
mıştır. Daha sonra günümüz matematikçile­
rinden (1924­ ) Mandelbrot bilgisayar tek­
nolojisini de kullanarak yaptığı çalışmalarda
bunu sistem olarak ortaya koymuştur.
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 7
Resim 3 - Mandelbrot fraktali
Resim 4 - Julia setinden bir fraktal
Gaston Julia tarafından tanımlanan fraktaller
Julia seti olarak adlandırılır. Fraktaller komp­
leks sayılarla ifade edilirler, reel­gerçel bö­
lümleri yatay eksende imajiner­sanal bölüm­
leri dikey eksende 'görüntülenir'.
Buraya kadar ele aldığımız fraktaller iki bo­
yutluydu. Peki daha çok boyuta nasıl ge­
çeriz? Birer sanal ­imajiner­ sayı olan fraktal
'çekirdek fonksiyonları' için ek boyut ek­
leyebiliriz. Bu ekler j eksenine ek olarak k ve l
eksenleri ile olur. Bunlar da imajiner bi­
leşenlerdendir. Elbette 4'ten daha fazla bo­
yuta hatta sonsuz boyuta da ­teorik olarak­
çıkabiliriz. Ancak üç boyutun ötesi insan
algılamasını aşmaktadır. Üç boyutlu cisimleri
de iki boyutlu bir düzlem olan ekranda
izdüşüm olarak görüntüleye­biliriz.
İki boyutlu bir kompleks sayı a + bj şeklinde,
gerçel kısmı a, sanal kısmı b olan bir denklem
ile belirlenir. Bu sayıların açıklanması konu­
muzu çok aşacağı için detaylarına değinme­
yeceğiz.
Julia seti ile Mandelbrot seti arasında önemli
bir fark bulunmaktadır. Julia seti her iteras­
yonda farklılaşabilirken, Mandelbrot setindeki
'birim' görüntünün farklı boyutlarda ancak
sürekli tekrarladığı görülür. Bu nedenle Man­
delbrot setine 'kurallı' denilirken, Julia seti 'ka­
otik' olarak adlandırılır. Bahsi geçen setler
sonsuz sayıda elemana haizdir.
Üç boyutlu fraktaller ve Quat
Artık konumuz olan Quat ile ilgilenebiliriz.
Quat dördüncü boyutu sabit bir sayı olarak
tutulan fraktallerin oluşturularak izlenmesi ve
resimlerinin alınması için kullanabileceğiniz
bir uygulamadır. Oluşturmak için Julia seti ya
QUAT
Resim 5 - Ana pencerede oluşturulmuş
fraktal
dart' yaklaşımlar seçenek olarak kullanılabilir
ve ek parametrelerin değişimi ile sonsuz
sayıdaki faraktalleri elde etmeniz mümkün­
dür.
Oluşturulan fraktal 'cisme' bakış açınızı,
uzaklığınızı, ışık durumunu değiştirebilir, ön­
tanımlı seçeneklerden birini kulanarak ya da
kendi tanımlayacağınız fonksiyonlarla şekille­
rinizi renklendirebilirsiniz.
PNG
Quat ile elde ettiğiniz fraktalleri PNG for­
matında saklayabilirsiniz. Pekçok Linux kul­
lanıcısı için çok tanıdık olan bu format ilginç
gelebilir ama resim bilgisi dışında veri de
depolayabilir. Quat bu veri depolama özel­
liğini kullanarak oluştumuş/oluşturmakta ol­
duğunuz fraktal ile ilgili tüm parametreleri
dosyaya kaydeder. Bu durumda yüklenen
'resim' dosyası ile çalışmaya devam edebilir,
fraktal oluşturmada iterasyonları devam etti­
rebilir ya da parametre değişikliği ile yeniden
başlayabilirsiniz.
da Mandelbrot setini hatta kendi tanımla­
yabileceğiniz farklı biçimleri bile kullanabi­
lirsiniz.
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 8
Hemen belirtelim, Quat'ı kullanabilmek için
derin matematik bilgisine ihtiyacınız yoktur.
Fraktallerin oluşturulması için gereken 'stan­
PNG dosyasını kullanmak için 'Image' me­
nüsü ya da 'Parameters' menüsü kulla­
nılabilir. Kullanılan menüye göre ya tüm resim
­image­ ya da sadece parametreler yüklenir
veya kaydedilebilir.
QUAT
.ini dosyasından parametreler
Quat yalnızca grafiksel arabirim ile değil aynı
zamanda konsoldan da kullanılabilir. Bu kul­
lanımda .ini eklentili parametre dosyalarını
kullanmak görüntü olmadığı için sık rastlanan
bir yaklaşımdır. Bu dosyalar elbette aynı za­
manda grafik arabirim tarafından da kulla­
nılabilir.
ZBuffer
0.92 sürümünden itibaren Quat resim oluş­
turmada farklı bir yöntem kullanmaya baş­
lamıştır. ZBuffer denilen 'ara işlem' ile fraktal
hesaplama ile hesaplanan noktaların görüntü
özelliklerinin eklenmesi iki farklı aşama haline
getirilmiştir. Fraktal hesaplama kısmı uzun
zaman alan kısım olarak gerçekleştirildikten
sonra, ışık kaynağı, renk paleti, renk formülü
ve çevre aşdınlatması gibi parametreler is­
tenildiğinde değiştirilerek son görüntünün elde
edilmesi sağlanır. Bu sırada uzun zaman alan
fraktal hesaplama işlemi yapılmayacağı için
işlem çok daha hızlı olarak gerçekleşecek ve
her seferinde bazı işlemlerin yeniden ya­
pılması ile yapılan zaman kaybı önlenecektir.
ZBuffer verileri ZBuffer menüsü ile uzantısı
.zpn olan bir dosyaya kaydedilebilir ya da
buradan yüklenerek tekrar kullanılabilir.
Hesaplama ­ Calculation
Hesaplama menüsünde yukarıda değindi­
ğimiz iki farklı veri alanına ilişkin girişler
bulunur. Buradan bir ZBuffer ya da para­
metreleri tanımlanmış resim üzerinde fraktal
Şema 1 - ZBuffer'sız ve ZBuffer ile çalışma şekilleri
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 9
hesaplama işlemini başlatabilir ya da dur­
durarak ara verebilirsiniz. Fraktal hesaplama
işlemi ara verilmezse 'Max Iteration' para­
metresinde belirtilen iterasyon (yineleme) sa­
yısına kadar devam eder.
Ana Pencere
Aslında başlangıçta örnek bir fraktal resmi
bulunan ve esas özelliği menüleri barın­
dırmak gibi olan Quat ana penceresinin en
temel penceresini bulunduran menüsü Pa­
rameters­Parametreler menüsüdür. Fraktalin
tüm özelliklerini bu alanda belirleriz. Bu
alanda belirlenenlerin geçerli olup da ana
penceredeki 'Calculation' menüsü işlemlerini
yapabilmemiz için gerekli değişiklikleri yap­
tıktan sonra 'Ok'­Tamam tuşunu kullanmamız
ve sadece ana pencerenin açık kalması
gerekir. Çoklu pencere yapısında gibi görülen
program aslında biraz karma yapıya sahiptir.
Parametre Editörü penceresinin altında 'Pre­
view'­Önözleme penceresi ek olarak açılabilir.
Parametreleri belirlenmiş ya da dosyadan
yüklenmiş görüntü ve veri için hesaplama
işlemi ana pencerede olur. Görüntü belirlenen
parametrelere göre bu pencere içinde oluş­
turulur. Bir kez oluşturulmuş görüntü png
resmi ya da zbuffer olarak kaydedildikten
sonra yeni parametre değişikliği için 'kapa­
tılması' gerekir. Bu işlemi İmage­Close ya da
ZBuffer­Close ile yaparız. Bu kapatma işlemi
sonrasında çalışma alanları temizlendiği ve
yeniden kulanılabilir hale geldiği halde yük­
QUAT
Resim 6 - Object - Nesne editörü
lenmiş bulunan parametreler silinmeden kalır.
Bu şekilde parametre editörü ile istediğimiz
değişikliği kaldığımız yerden yapmamız müm­
kün olur.
Eğer parametrelerin sıfırlanmasını istiyorsak,
Parameters menüsündeki Reset girişini ya da
parametre editöründeki Reset butonunu kul­
lanırız.
Parametre Editörü ­ Object Editor ­ Nesne
Editörü
Parametre editörü temel ayar alanımızdır.
Bunun da ilk sayfası Object Editor ­ Nesne
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 10
Resim 7 - Color - Renk editörü
Editörü en sık kullanılan ve en önemli
parametrelerin ayarlandığı alandır. Parametre
editörü penceresinin sol üst bölümü Object,
View, Color, Intersection ve Other sayfaları
için uygun parametrelerin bulunduğu sayfaları
açarken alt bölüm, sağ köşe ve sağ yan sabit
araçları bulundurur.
Nesne editörü sayfasında Max Iteration ola­
rak yineleme sayısı, 4th­dim intersection ile
dördüncü boyut için tanımlanacak sabit ve
Bailout ile sonlandırma değeri belirlenir.
Iteration Formula ile Julia setlerinden özel
fonksiyonlara kadar belli sayıda sabit fonk­
siyonu seçip kullanabilirsiniz. Bazı iterasyon
formülleri seçildiğinde ek parametre girişleri
de görüntülenebilir. Fraktalinizin gerçel ve
sanal parametreleri yanında bir Mandelbrot
görünümünü de içeren dört satırlık parametre
alanından belirlenir. c(1, i, j, k parts) altında
gerçel ve sanal değerleri girebilirsiniz. Bu
parametreleri değiştirdiğinizde hemen yanın­
daki 'Redraw'­yeniden çiz­ butonu ile Man­
delbrot görünümü yenilenebilir. Bunun hemen
altına gelen yerdeki altı adet buton ile yine
Mandelbrot görünümü sağa­sola, yukarı­
aşağı kaydırılabilir ya da büyütülüp küçül­
tülebilir. Bu görünüm üzerindeki küçük kırmız
artı fare ile hareket ettirilerek merkez noktası
sayı girilmeden de belirlenebilmekte.
Preview­Önizleme bölümünde yer alan 'own'
QUAT
Resim 8 - Intersect - Kesit editörü
isimli buton aktif olduğunda solundaki küçük
işaret beyazdan sarıya döner ve mevcut
parametreleri kullanmanızı sağlar. Bunu ka­
patırsanız (nokta beyaz) varsayılan değerler
kullanılacaktır.
Aynı yerdeki 'Show' butonu önizleme pen­
ceresini gösterir. Önizleme penceresinde pa­
rametrelerinizi girmiş olduğunuz şeklin görül­
mesi için önceden Calc butonu ile oluş­
turulmuş olması gereklidir. Hemen yanında
yer alan Preview Size ayarı ile önizleme
görüntüsünün boyutlarını ayarlamanız müm­
kündür. Unutmamak gerekir ki; ne kadar
büyük görüntü seçilirse oluşturulması için
gereken zaman da o kadar fazla olacaktır.
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 11
Resim 9 - Other - Diğer parametreler sayfası
Sağ köşede yer alan üç grafik fraktal cis­
mimize bakış açısının grafiksel olarak be­
lirlenmesini sağlar. Beside­Yandan, Above­
Üstten ve Front­Önden görünümde beliren
yeşil kutucuk görüntü yüzeyini belirtir. Bu
kutucukların ortasında yer alan küçük kareler
fare ile yer değiştirilerek görünüm açısı
ayarlanabilir.
Bu grafik araçlar ile yapılan değişiklikler View
penceresindeki View Point değerlerini de­
ğiştirirler. Ya da bu değerleri elle değiştirerek
de istediğiniz bakış açısını ayarlayabilirsiniz.
Parameters ­ View
View penceresi görünüm özelliklerinin ayar­
landığı alandır. Az önce bahsettiğimiz View
Point değerlerinin yanısıra Light Source ­ Işık
kaynağı ve Interocular gibi seçenekleri de
barındırır. İnterocular seçeneği ile Quat prog­
ramının bir başka özelliği olan stereo görüntü
oluşturmayı da açıp kapayabiliriz. Burada
distance iki göz arasındaki uzaklığı, angle ise
açıyı temel alır. Bu değerlerin 0'dan farklı
olması durumunda Preview­Önizleme bölü­
münde yer alan Stereo butonu kullanılabilir
hale gelir. Bunun aktif olabilmesi için ya­
nındaki kutucuğun sarı yapılması lazımdır.
QUAT
olan Color Formula ­ Renk Formülü hazır for­
müllerden belirlenebileceği gibi kendi tanım­
ladığınız bir formül de olabilir.
Parameters ­ Intersection ­ Kesitler
Fraktal cisminizin belli alanlarından kesitlerini
alıp görüntülemeniz de olanaklıdır. Bu işlem
için kesit alanlarının tanımlanması gerekir. Bu
tanımlar Intersection sayfasında yapılır. Hiç
kesit tanımlamayabileceğiniz gibi birden fazla
kesit de tanımlamanız mümkündür. Bunun
için Add­Ekle butonu ile kesit ekleriz. Eklenen
her kesite sol bölümde bulunan kaydırma
aracı ile kesitin sayısını görüntüleyerek ula­
şabiliriz. Kesit ile ilgili parametreleri QSpace
coordinates alanında belirleyebiliriz.
Parameters Other­ Diğer parametreler
Bu sayfada görüntü çözünürlüğü, yansıma,
çevre ışığı ve antialias özelliklerini düzenle­
yebilirsiniz. Çözünürlük olarak standart çözü­
nürlükleri ilgili düğmeyi kullanarak belirleme
kolaylığı bulunmakta.
Resim 10 - Quat ile üç bölgeli renklendirilmiş klasik Julia fraktali
Parameters ­ Color
Bu alanda fraktal cismimizin renklerini de­
ğiştirebiliriz. Üst bölümde renk paleti bulunur.
Paletin ilk ucunun rengi Color1 ikinci ucunun
rengi ise Color2 ile belirlenir. Bunların hemen
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 12
solunda yer alan Range­Alan bölümündeki
Add ve Del butonları ile alanı daraltıp
genişletebiliriz. Weighting seçeneği 1 veya
altında bir sayı olarak ayarlanabilir.
Renklendirme seçeneklerinde önemli bir alan
Programın genel kullanımını ve yaklaşımını
oldukça özlü bir şekilde anlatan bir kullanım
kılavuzu bulunmakta. Ancak bu kılavuz henüz
Türkçe değil.
İleri matematik ile iyi eğlenceler.
AWK/GAWK­VI
Diziler
A
wk ile diğer programlama dillerinde olduğu gibi diziler kullanılabilir. awk ile çalışırken
diziler diğer dillere göre farklı özelliklere sahiptir. Bu nedenle farklı bir programlama dili ile
daha önce çalıştıysanız awk'taki dizileri biraz 'pasaklı' bulabilirsiniz.
Bir dizi anlaşılması kolay olması bakımından bir tabloya benzetilebilir. Bu tablo iki sütundan
oluşur ve ilk sütunda sıra numarası, ikinci sütunda ise karşılık gelen eleman yer alır. Bir diziyi
diğer dizilerden ayırmak için dizilere bir isim verilir ve diziler bu isimler ile anılır. Awk için
kullanılabilecek olan dizi isimleri, değişkenler için geçerli olan kurallara uymak durumundadır.
Özel amaçlar için tanımlanmış değişkenler, bir dizi için isim olarak kullanılamaz. Aynı zamanda
tanımlanmış olan bir değişken de bir dizi için isim olarak kullanılamaz. Bu nedenle bir awk
programınızda bir dizi tanımlarken bu noktaya dikkat etmeniz gereklidir. Örneğin CONVFMT
bir değişken adı olarak kullanılamayacağı gibi bir dizi adı olarak da kullanılamaz.
Bir dizideki elemanlar onları tanımlayan indisler ile tanımlanır. İndisler sayısal değer alırken,
awk için bu zorunluluk söz konusu değildir. Awk için dizilerde indisler ile karşılık geldikleri
değerler sayı, dizge vb olabilir. Yani bir diğer deyişle awk'ta dizideki indis ile eleman yer
değiştirebilir. İndis sayı olmak zorunda olmadığı gibi elemanlar da sayı olmak durumunda
değildir. Dizileri indis veya eleman olarak tanımlayacak iseniz “...” arasında yazmanız
gereklidir. Ancak Bir sayıyı eleman veya indis olarak kullanıyorsanız bunu “...” arasında
yazmak durumunda değilsiniz. Awk bunu otomatik olarak yapacaktır. Diğer programlama
dillerinde dizilerin indisleri pozitif tam sayılar olmak zorundadır.
Gökşin Akdeniz
[email protected]
by­nc­sa
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 13
Bir diğer önemli fark awk'da dizilerin boyutunun tanımlanmasının zorunlu olmamasıdır. Diğer
programlama dillerinde bir diziyi tanımlarken boyutunu yani barındırdığı elaman sayısını da
tanımlamanız gerekirken iken awk ile bu zorunluluk söz konusu değildir. Bir awk programında
herhangi bir noktada değişken tanımlayabildiğimiz gibi bir dizinin herhangi bir elemanını bir
program içerisinde herhangi bir noktada tanımlamamız da olanaklıdır. Aynı şekilde bir dizinin
herhangi bir elemanı herhangi bir anda tanımlayarak önceden tanımlanmış olan veya o anda
tanımlanan bir diziye ataması yapılabilir. Bu işlemde tanımlanan diziye atanacak olan eleman
dizinin ilk veya sıradaki elemanı olmak durumunda değildir. Dizinin 1,8,19 elemanları tanımlı
iken bunlara ek olarak 345'inci elemanı da tanımlanabilir. Awk ile dizileri tanımlayan indis ile
elemanlar yer değiştirebilir. Diğer programlama diller ile karşılaştırıldığında awk'ın diziler
konusunda pasaklı olarak değerlendirilmesi bu özelliklerinden dolayıdır.
Awk'da diziler pasaklı olarak değerlendirilse de diğer programlama dillerindeki dizilere göre
AWK/GAWK­VI
üstün olduğu noktalar da vardır. Diğer programlama dillerinde diziler
boyutları ile tanımlanır ve programlama dilinin özelliklerine göre bellek
üzerindeki ilk boş alandan sonra gelen ve tanımlanana boyutu kadar
bir bellek alanını kendisine ayırır. Bu alanda dizi ve elemanları sak­
lanır ve çağrıldığında bu bellek adreslerinden okunur ve işlenir. Bu
yaklaşım bazen çağrılan bir dizideki elemanın işleme alınabilmesi için
dizinin en başından başlanarak dizi elemanlarının okunmasını ge­
rektirir. Bu durumda dizinin sonlarında yer alan bir elemanın okuna­
bilmesi için kendisinden önce gelen tüm elemanların okunması zo­
runludur. Awk ise bu açıdan daha etkin ve verimlidir. Diziler bellek
üzerinde ardışık adreslerde saklanmaz ve doğrudan ilgili bellek adre­
sinden okunarak işleme alınır. Awk'da diziler “pasaklı” olabilir ama di­
ğer programlama dillerine göre daha hızlı ve etkin olarak kullanılabilir.
Dizi tanımlama Ve Eleman Atama
Awk ile bir diziyi tanımlamak basit bir işlemdir. Tanımlamak istediğiniz
dizi, atanacak olan eleman ile bu elemanın indisini tanımlamak yeter­
lidir.
dizi_adı [indis] = eleman
Sadece dizi adı ve indisi tanımlanırsa awk elmana “”, yani boş eleman
atayacaktır. Bunu istemiyorsanız elemanı tanımlamanız veya daha
sonradan boş elemanı silip yerine bir eleman atamanız yeterli olur.
Aşağıdaki örnekte awk ile okunan bir dosyada yer alan kayıtlar sırası
ile bir diziye atanmaktadır. Her bir satırdaki ilk değer indis, ikinci değer
dizi elemanı olarak atanmaktadır. END bloğunda ise tüm kayıtlar sıra­
sı ile yazdırılmaktadır. Örnek olarak aşağıdaki girdiyi kullanabiliriz.
1
2
3
4
1
1
4
8
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 14
Aşağıdaki kodu awk_dizi.awk olarak kayıt edelim.
#! /usr/bin/awk ­f
BEGIN {
print "Dizi örneğidir."
print "­­­­­­­­­­­­­­­"
NR = max
}
dizi[$1] = $2
END {
for (x = 1; x <= max; x++)
print dizi[x]
}
Çalıştırdığımızda aşağıdaki sonuç döndürülecektir.
[goksin@tardis /usr/home/goksin]$ awk_dizi.awk dizi.txt
Dizi örneğidir.
­­­­­­­­­­­­­­­
1 1
2 1
3 4
4 8
[goksin@tardis /usr/home/goksin]$
Yukarıdaki program dosyadan okuduğu kayıtları dizide saklamaktadır.
END bloğu işlendiğinde dizinin elemanları yazdırılmaktadır. Yardırma
işleminin dizinin eleman sayısı ile sınırlı olması için awk tarafından
okunan kayıt sayısı ­NR­ kullanılıp bu değer döngü için max adlı
değişkene atanmaktadır. Böylelikle for döngüsü için gerekli olan koşul
max değişkeninin dizinin indis sayısı ile sınırlanması sağlanır.
Dizilerdeki İndislerin Tanımlanması
Dizilerdeki elemanlar indisler ile tanımlandığı için indislerin tanımlan­
AWK/GAWK­VI
ması önemlidir. Awk için indisler dizge veya sayı olabileceği için dizi­
lerde kullanılacak olan dizgelerin diğer programlama dillerinde olduğu
gibi tam sayı olarak seçilmesi hataları en aza indirecektir. Öte yandan
dizgenin de indis olarak kullanılabileceği durumlarda dizgeler üzerinde
yapılacak olan işlemlere dikkat edilmesi zorunludur.
Aşağıdaki örnekte dizge olarak kullanılan değişkene ondalık basa­
maklara sahip bir sayı atanmaktadır. Daha sonradan söz konusu
değişken üzerinde awk fonksiyonu çalıştırılıp dizgenin yeni değeri
belirlenmektedir. Bu yeni değer ile yapılan sorgulamada dizideki indis
değiştiği için karşılığı olan elaman bulunmamaktadır.
x = 1.234
dizi[x] = 1
CONVFMT = "%2.2f"
if (x in data)
printf "%s dizide var.\n", x
else
printf "%s dizide yok\n", x
Yukarıdaki kod çalıştırıldığında 1.23 dizide bulunamayacaktır. Zira ilk
satırda x değerine 1.234 sayısal değeri atanmaktadır. Sonra ise x
değerine tırnak içerisinde yazılan değer dizge olarak atanmaktadır.
CONVFMT foksiyonu ile dönüştürülen değer 1.23 olmaktadır. Sonraki
adımda dizideki 1.23 indisine sahip olan bir eleman olup olmadığı
sorgulanmaktadır. 1.234 indisli eleman bulunsa da 1.23 indisine sahip
olan bir eleman olmadığı için bulunmadığını belirten bir mesaj döndü­
rülmektedir.
awk ile diziler tanımlanırken indislerin sorun yaratmaması için dizgeler
ve sayılar ile yapılan işlemlere özellikle dikkat edilmesini gerektirir.
Yazdığınız bir awk programının bir diğer sistemde doğru çalışması için
bu dönüşümlerin, işlemlerin ve farklı awk sürümlerinin neden olabile­
ceği hataları asgariye indirmek için indislerde olabildiğince tamsayı
değerler kullanılmalı ve indisler üzerinde bir işlem yapılmasına özen
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 15
gösterilmelidir. Aksi halde programının çıktısı beklediğiniz gibi olma­
yacaktır.
Dizi Elemanları ile İşlemler
Programlama dillerinde diziler ile çalışılırken dizilerin indisleri ardışık
ve sıralı olan pozitif tam sayılardır ve her bir indise bir eleman karşılık
gelir. Dolayısıyla bir dizinin elemanları ile işlem, indisin ilk değerinden
en son değerine dek elemanlar sırası ile okunarak yapılabilir. Awk için
dizilerin elemanları dizge veya sayı olabileceği için bu kurala göre
işlem yapılmaz. Bu nedenle awk'da bir dizinin elemanları ile işlem
yapılacak ise for döngülerini kullanmak daha uygun olacaktır.
for (değişken in dizi)
for_döngüsü_gövde_bölümü
Bu for döngüsü dizindeki her bir indise karşılık gelen elamanlar üze­
rinde işlem yapacaktır. Değişken ile tanımlanan değer indis olarak
alınıp söz konusu indise karşılık gelen eleman ile döngü gövdesi
içerisinde yer alan komutlar işlenecektir.
Bir dizideki herhangi bir indisteki elemanın kontrol edilmesi olanaklıdır.
indis in dizi_adı
Bu ifade söz konusu indise karşılık gelen bir eleman olup olmadığını
kontrol edecektir. Söz konusu indise karşılık gelen bir eleman varsa
sonuç olarak doğru/1, yoksa yanlış/0 değeri döndürülür. Aşağıdaki
örnekte ornek_dizi adlı dizinin dördüncü indisine karşılık gelen değerin
olup olmadığı kontrol edilmektedir.
if (4 in ornek_dizi)
print “eleman var.”
Ancak kontrol edilen indisteki elemanın değeri bu sorgulama ile
bilinememektedir.
AWK/GAWK­VI
Dizilerden Eleman Silmek
Çok Boyutlu Diziler
Bir dizideki herhangi bir elemanı silmek için delete komutu kullanılır.
Kullanımı aşağıdaki gibidir:
Elemanların birden çok indis ile tanımlandığı dizilerdir. Çok boyutlu
diziler aşağıdaki gibi tanımlanır.
delete dizi_adı[indis]
Bu komut çalıştırıldığında silinen elemanı geri getirmek olanaklı
değildir. İndis halen var olsa da bu indise karşılık bir değer atanmamış
gibi olacaktır. Sorgulamanız durumunda ise indisin karşılık geldiği
eleman sıfır olarak döndürülür. Aşağıdaki örnek kod ilk üç indisteki
değerleri silmektedir.
if(x=1; x<3; x++<3)
for (x in idizi)
delete dizi[x]
Bir dizide tanımlanmamış olan bir elemanı silmek isterseniz sadece
gawk bu durumda hata mesajı döndürür. Awk ise bir hata mesajı
döndürmez. Gawk kullanıyorsanız bir dizi delete komutu ile tamamen
silinebilir. Bu kullanım ise awk için söz konusu değildir.
delete dizi_adı
awk ile bir diziyi tamamen silmek için döngü kullanılabilir. Döngü
mutlaka dizideki indis sayısı kadar delete komutunu çalıştırmak
durumundadır. Bu şekilde diziyi temizlemek yerine split kullanılabilir.
split("", dizi)
Bu awk ile gelen hazır bir fonksiyondur. İlk olarak dizideki elemanları
siler ve varsa “” olan elemanları ayırır. Bu işlemin ardından ise dizi
tamamen temizlenmiş olur. Yukarıdaki komutlar bir diziyi tamamen
ortadan kaldırmaz sadece dizinin içeriğini siler. Dizi halen değişken
olarak kalır.
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 16
dizi_adı [indis1, indis2, indis3, ...]
Awk ile çok boyutlu diziler tanımlanabilir. Bunların tanımlanmasında
awk, indislerin aralarına bir ayraç koyarak tek bir dizgede birleştirip
yukarıdaki örneklerde gördüğümüz tek boyutlu dizilere dönüştürüp
kullanır. Bu dönüşüm sırasında indisler arasında kullanılacak olan
ayraç awk'ın SUBSEP adlı değişkeninin tanımladığı karakter kul­
lanılarak birleştirilir. Bu birleştirme işleminin sonucunda
dizi[1,2] = dizi[1 SUBSEP 2]
aynıdır. Dizi[1,2] atanan değer ile dizi[1 SUBSEP 2]'nin değerleri
aynıdır. Awk için SUBSEP değişkenin varsayılan değeri "\034"
dizgesidir. Bu karakter yazdırılabilir bir karakter değildir. Bu karakterin
kullanılması bilinçli bir seçimdir. Eğer yazdırılabilir bir karakter
kullanılacak olursa indislerin kullanılan diğer yazdırılabilir karakter ile
karışması söz konusu olabilir. Bu durumda ayrımın yapılması
güçleşebilir. Bu nedenle de yazdırılamayan karakter olan “\034” ayraç
kullanılması en doğrusu olmaktadır.
Diziler üzerinde yapılabilecek olan işlemler nasıl tek boyutlu dizilerde
yapılabiliyorsa çok boyutlu dizilerde de yapılabilir. Buradaki tek fark
ise indislerin tanımlanmasında ortaya çıkmaktadır. [indis1, inmdis2,
indis3, ...] şeklindeki tanımlama ile çok boyutlu diziler ile işlem
yapılabilir.
(indis1, indis2, ...) in dizi
Gelecek bölümde fonksiyonlar üzerinde duracağız.
PXE İLE
SLACKWARE
KURULUMU
PXEBoot ile ağ üzerinden
kurulum
B
Resim 1 - Slackware 13.0'ın pxelinux ile ağ üzerinden açılışı
Abdullah Ülker
[email protected]
by­nc­sa
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 17
u yazıda Slackware 13.0'ın ağ kartı ile
boot edilerek kurulum işlemi anlatıla­
caktır. Günümüzde gerek masaüstü gerekse
dizüstü bilgisayarlarda kullanılan ağ kartları­
nın hemen hemen hepsinde pxe (Pre
eXecutable Environment) özelliği bulunmakta
ve cihaz bu şekilde açılıp işletim sistemine
geçilebilmektedir.
Slackware Linux, CD, DVD, yerel disk, ntfs
sunucu, samba, http veya ftp sunucu üze­
rinden rahatlıkla kurulabilir. Bunun için az bir
çaba ile pxelinux ve tftp sunucusu kurulabilir.
Yazımızda kurulum, ekran görüntülerinin alı­
nabilmesi için VirtualBox üzerinde sanal bir
bilgisayar kullanılarak yapıldı.
Sunucu Sistemin Yapılandırılması
Sunucu sistem olarak PII 350 MHz ve 64 MB
ram'i bulunan ve yedekleme sunucusu olarak
PXE ILE SLACKWARE KURULUMU
kullanılan, üç IDE sabit diskli bir makina kullanıldı. Sunucu kurulum
yaptığımız masaüstü bilgisayara Cros kablo ile bir hub ya da switch
olmadan doğrudan bağlı. Kurulu bulunan vsftpd aktif inetd tarafından
kontrol ediliyor ve anonymous giriş aktif durumda. Slackware dos­
yaları ftp/current dizininde bulunmakta.
Pxeboot dizinini oluşturmak ve gerekli startup betiklerini gerekli yer­
lere yerleştirebilmek için aşağıdaki betik kullanılabilir.
#!/bin/bash
mkdir ­p /tftpboot/pxelinux.cfg
cp /var/ftp/current/usb­and­pxe­installers/etherboot/rc.dhcpd
/etc/rc.d/rc.dhcpd
cp /var/ftp/current/usb­and­pxe­installers/etherboot/rc.tftpd
/etc/rc.d/rc.tftpd
chmod 755 /etc/rc.d/rc.dhcpd
chmod 755 /etc/rc.d/rc.tftpd
cp ­R /var/ftp/current/kernels /tftpboot/
cp /var/ftp/current/isolinux/initrd.img /tftpboot/
cp /var/ftp/current/isolinux/isolinux.cfg
/tftpboot/pxelinux.cfg/default
cp /var/ftp/current/isolinux/f2.txt /tftpboot/
cp /var/ftp/current/isolinux/message.txt /tftpboot/
cp /usr/lib/syslinux/pxelinux.0 /tftpboot/pxelinux.0
#baslama
ddns­update­style none;
allow client­updates;
one­lease­per­client false;
allow booting;
allow bootp;
subnet 192.168.1.0 netmask 255.255.255.0 {
range 192.168.1.100 192.168.1.200;
default­lease­time 86400;
max­lease­time 86400;
option routers 192.168.1.1;
option netbios­name­servers 192.168.1.1;
option domain­name­servers 192.168.1.1;
option domain­name "live.caylakpenguen.org";
next­server 192.168.1.1;
filename "/pxelinux.0";
}
#bitis
#end
Bu betik /tftpboot dizinini oluşturur ve slackware dizini içerisinden
gerekli olan kerneli ve initrd.img dosyasını ve pxelinux için yapı­
landırma dosyasını gerekli yerlere yerleştirir. Ayrıca otomatik ağ kartı
yapılandırması için dhcpd sunucuyu ve ağ kartı üzerinden pxelinux ile
boot etmeyi sağlayan ftpd sunucu startup betiklerini /etc/rc.d altına
yerleştirir.
Sunucuda dhcpd aktif olmalıdır. Bu pxeboot için gereklidir. Ip adresini
sunucunuzun ip adresine göre düzenleyiniz. /etc/dhcpd.conf dosyası
bu şekilde oluşturulmalıdır.
Resim 2 - Diskin durumu
PXE ILE SLACKWARE KURULUMU
Resim 3 - İlk bölüm oluştu
Resim 4 - Disk tipi seçenekleri
Config dosyaları ayarlandıktan sonra dhcpd ve dftpd sunucularını
başlatabiliriz.
olarak bölümleme yapabilirsiniz. İşlemimize cfdisk kullanımı ile devam
edeceğiz. (Resim 2)
root@truva:~# /etc/rc.d/rc.dhcpd start
root@truva:~# /etc/rc.d/rc.tftpd start
cfdisk çalıştığında New ­ Primary ile yeni bir birincil disk bölümü
oluşturuyoruz. Yeni bölümün boyutunu 10000 olarak girip Beginning
seçeneği ile devam ediyoruz. Bu alanı Bootable olarak da
işaretledikten sonra ilk bölümümüz oluşmuş olacaktır. (Resim 3).
Uyarı: Biostan lanboot seçeneğini aktif etmeyi unutmayın.
Sisteminizi yeniden başlatın eğer bir hata yoksa Resim 1'deki ekran
ile karşılanırsınız.
Kurulum için 10GB lık bir disk kullandık. Normal bir Slackware
kurulumu için 4­5GB disk boşluğu yeterli gelecektir.
fdisk ­l çıktısı diskin bölümlenmediğini gösteriyor. cfdisk /dev/hda ile
diskimizi görsel olarak bölümleyebiliriz. fdisk /dev/hda ile konsol bazlı
Diskimizin kalan bölümünü swap olarak belirleyeceğiz. Yön tuşları ile
'Free Space' kısmını işaretleyip New seçeneği ile swap alanımızı
oluşturuyoruz. Bu alanı da Primary ile birincil bölüm olarak
belirliyoruz. Unutmadan hatırlatmakta fayda var; bir disk üzerinde en
fazla 4 adet birincil bölüm oluşturulabilir.
Oluşturulan alan Linux bölümü olarak görülür. Type seçeneği ile disk
bölümünün tipini belirlerken açılan penceredeki listeden swap alanı
PXE ILE SLACKWARE KURULUMU
Resim 5 - Swap alanımız oluştu
kodu olarak 82'yi seçmeliyiz. (Resim 4­5)
Diskin ilk bölümünü boot olarak belirlemeliyiz. Bu işlem Lilo, Grub gibi
önyükleyiciler için gereklidir. Kurulum başarılı olsa bile ilk bölüm boot
olarak işaretlenmemiş ise sistem açılmayacaktır.
Diskimiz Bölümlendi. Bu aşamadan sonra Write seçeneği ile bilgileri
diske yazabilir veya baştan yeniden bölümleme yapabilirsiniz. Yani
disk üzerinde henüz bir işlem yapılmadı. Tecrübe Kazanmak için
tekrar tekrar baştan bu işlemleri yapabilirsiniz. Write seçeneği
kullanıldığında ise bu veriler artık diske yazılmış olacaktır. Ok tuşları
ile Write seçeneği üzerine gelinip enter ile işlem başlatılır ve sorulan
soruya 'Yes' olarak cevap vermemiz durumunda gerçek işlem
yürürlüğe girer.
Quit ile cfdisk sonlandırılır ve swap alanımızın biçimlendirilmesi için
Resim 6 - cfdisk ile diskimizin durumu
mkswap /dev/hda2
komutunu kullanırız. Bundan sonraki fdisk ­l komutu diskimizin
durumunu bize gösterir.
Diskimiz düzenlendiğine göre artık Slackware kurulumunu başla­
tabiliriz. Bunun için setup komutunu kullanıyoruz. Bu komut ile klasik
Slackware kurulum ekranı karşımıza gelir. (Resim 7)
İlk işlem olarak 'Keymap' seçeneği ile tuştakımımızı belirliyoruz.
Açılan listeden qwerty/trq.map ya da qwerty/trf.map ile q ya da f
klavye seçimini yapabilirsiniz.
İkinci seçenek olan Adswap ile swap alanı kurulum programı
tarafından otomatik olarak belirlenir. 'Ok' ile devam ederiz. 'Check
swap partitions for bad blocks' sorusuna 'Yes' ile devam edip swap
PXE ILE SLACKWARE KURULUMU
Resim 7 - (Üstte) Klasik Slackware kurulum ekranı
Resim 8 - (Üst yan) Kök alanı format seçimi
Resim 9 - (Alt yan) Kök-root dosya sistemi
alanınızın 'bad sector' için testini yaptırabilirsiniz.
Swap alanınızın yapılandırıldığını belirten mesaj bu alanın /etc/fstab
dosyanıza ekleneceğini belirterek devam eder.
Ana menüden Target ile partisyonlarınızı belirlemede kök ­root­
partisyonunuza geliyoruz. Bölüm seçildikten sonra biçimlendirme
sayfası gelir. Eğer setup kısmına geçmeden önce konsolda kök
sistemini biçimlendirdiyseniz 'No' seçebilirsiniz. Ama temiz bir kurulum
için 'Yes' seçeneğini seçiniz.
Kök için dosya sistemi tipini Etx4 olarak şeçiyoruz. Ext4 varsayılan
olarak seçili durumdadır. Ext3, ext2, jfs, reiserfs ve xfs dosya
sistemleri desteklenen diğer biçimlerdir.
PXE ILE SLACKWARE KURULUMU
Resim 10 - (Üstte) Kurulum kaynağı seçimi
Resim 11 - (Üst yan) Sunucu adresi girilmesi
Resim 12 - (Alt yan) Mevcut ayarlar için 'No' ile devam edilmesi
Kök ­root­sisteminiz seçeneğinize göre biçimlendirilir ve /etc/fstab
dosyanıza eklenir.
Ana menüden 'Source' girişi ile kurulum kaynağını seçeceğiz.
Slackware Kurulum kaynağı olarak CD, DVD, yerel disk, nfs
sunucusu, samba, http, ftp sunucusu kulanılabilir. Biz ftp sunucusu
üzerinden kuracağımız için ftp/http server seçeneği ile devam
ediyoruz. (Resim 10)
İşlemin devamında eth0 ağ arayüzü dhcp sunucusundan otomatik
olarak yapılandırılacaktır. Dhcpd sunucusundan otomatik olarak ip
adresi alacak ve ftp sunucunuza bağlanacaktır. alt+f2 ile ikinci sanal
konsoldan eth0 aygıtını kontrol edebilirsiniz.
PXE ILE SLACKWARE KURULUMU
Resim 13 - Lilo kurulum yöntemi seçimi
Sunucunuzun adresinin girilmesi istenen ekranda ftp sunucusu
üzerindeki Slackware dizinini tam olarak yazıyoruz. (Resim 11)
Ftp sunucusunda PACKAGES.TXT hazır ve dizin bulundu. Mevcut
ayarlar ile devam edebilmek için 'No' seçeneği ile devam ediyoruz.
'Yes' seçeneği başka bir kurulum kaynağı ayarlamak içindir. (Resim
12)
Resim 14 - Lilo için MBR seçimi
bu ekranı geçebilirsiniz
'Simple' seçeneği ile açılış yöneticisi lilo diske kurulur. Fazla Uğraşı
istemez.
Eğer Lilo konusunda deneyimli iseniz Expert ile devam edebilirsiniz.
(Resim 13)
Paket seçim ekranında kurmak istediğiniz paketin üzerine gelip boşluk
tuşu ile işaretlemeniz gerekmekte. Sonraki ekranda ise 'Full' seçeneği
ile en az soru ile herşeyin kurulumunu seçiyoruz.
Sonraki ekranda ek çekirdek parametresi kullanacaksanız
girebilirsiniz. Lilo için 1026x768x256 framebufer seneği ile devam
ediyoruz.
Sistem kurulumu tamamlandıktan sonra bir açılış USB belleği
oluşturma soruluyor Daha önceleri sistem açılışı için disket
hazırlardık, fakat 2.6.X serisi kernel artık diskete sığmaz hale geldi.
Bu ekranda Usb bellekte boot disketi hazırlayabiliriz. Skip seçeneği ile
Sonraki adımda kullandığınız fareye uygun olarak fare seçimi yapıp,
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 23
Lilo açılış yöneticisini diskin MBR bölümüne yerleştirmeyi seçiyoruz.
(Resim 14)
PXE ILE SLACKWARE KURULUMU
Resim 15 - 'root' parolası belirleniyor
eğer konsolda fare kullanmayı istiyorsanız GPM ekranında 'Yes'
seçeneğini kullanmalısınız.
Sistem servislerinin açılıştaki durumunu önlerindeki kutucuğu boşluk
tuşu ile işaretleyerek belirleyebilirsiniz.
Konsolda Türkçe karakterleri kullanabilmek için 'Console Font
Configuration' sayfasında 'Yes' seçeneğini kullanmalısınız. Türkçe
Karakterleri ö,ç,ğ,ü,ş yazabilmek için lat5­16 isimli fontu seçmeliyiz.
'Hardware Clock Set to UTC' sorusunu 'No' ile geçebilirsiniz. Ardından
gelen 'Time Zone'­zaman dilimi seçiminde Türkiye için 'Turkey'
seçilecek.
Daha önce root parolası belirlemediğimiz için 'Warning! No root
password detected' sorusuna 'Yes' ile cevap verip alt bölümde
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 24
Resim 16 - fstab dosyasını yazdırıp sistemi yeniden
başlatabilirsiniz
belirlediğiniz parolayı iki defa girerek ayarlayabilirsiniz.
Son adım olarak /etc/fstab dosyanızın yazılmasını onaylayıp sistemi
yeniden başlatabilirsiniz.
LINCITY­NG
Şehir kurup yönetin
Resim 1 - Bolluk günlerini yaşayan şehrinizde hayat tüm hızıyla sürüyor
Ö
Tanju Taşçılar
[email protected]
by­nc­sa
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 25
nüne geleni vuran, havaya uçuran aksi­
yon dolu oyunlardan bıktınız ve şöyle
sakin bir oyun mu oynamak istiyorsunuz?
Eğer çok vaktiniz ve sabrınız var ise işte size
şehir kurup yönetebileceğiniz bir oyun: Lin­
City­NG. İsterseniz hoş bir müzik eşliğinde
elinizdeki paraya, insan gücüne ve malze­
melere bakarak karar verip yeni yollar, dük­
kanlar, evler, fabrikalar ya da enerji santralları
yapabilir ve insanların oturdukları yerleri kü­
çük bir köyden kocaman şehirlere kadar ge­
liştirebilirsiniz.
Oyunda hedefiniz kurduğunuz yaşan alanının
LINCITY­NG
Resim 2 - Ana menü
kendi kendine yeterli düzeye gelmesi ya da
tüm insanları uzaydaki kolonilere gönderme­
nizdir. Elbette bunun kolay olmadığını göre­
ceksiniz. Doğru zamanda doğru kararlar al­
malı ve ona göre hareket etmelisiniz.
Başlangıçta kullanmak üzere çeşitli seçe­
nekleriniz bulunmakta. Yeni oyun girişi ile
açılan sayfada bu seçenekleri buluyorsunuz.
Yapacağınız seçimde bulunacağınız teknolo­
jik seviyeyi ve boş bir arazi ile mi, yoksa
rastgele bir köy ile mi başlamayı seçe­
ceksiniz. Teknolojik durum açısından işlerin
kötüye gittiği 'kriz' dönemlerini ­ 'bad times',
ya da refah içinde yaşanan bir ortamı ­ 'good
times' seçmeniz mümkün. Ayrıca coğrafik
özellik olarak çöle yakın bir kara parçası
­extreme arid­ ile çoğu su kaplı bir alanı
­extreme wetland­ seçmeniz mümkün.
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 26
Resim 3 - Seçenekler
Oyunun ana penceresi köyünüzü­şehrinizi
­yapay­ üç boyutlu olarak gösterir. Sol alt
köşede oyunun akışını belirleyen düğmeler,
sağ alt bölümde mini bilgi penceresi ve ek
bilgi düğmeleri yer alır. Sol üst yan ise kul­
lanacağınız veya yerleştireceğiniz araç, yapı
ve benzeri şeylerin ana düğmelerinin sıra­
landığı alandır. Bu düğmelerin sağ altlarında
yer alan küçük üçgenlere tıklandığında düğ­
melerin sınıfına göre ek seçenekler görün­
tülenir. Her bir seçeneğe sağ tıklandığında
ise bu seçenek ile ilgili olarak yardım bilgisi
karşınıza gelecektir.
İmleç köyünüz üzerinde gezinirken seçimini
yaptığınız araca bağlı olarak farklı şekiller
görüntülenecektir. Bunlar üç boyutlu yapay
görünümde kare alanların karşılığı olan bak­
lava biçimli 'kutucuklar' şeklinde ya da bu­
nunla birlikte bunu çevreleyen koyu alanlar
Resim 4 - Oyun başlangıç seçenekleri
biçiminde görünür. Küçük kutucuklar aracını­
zın doğrudan etkileyeceğ ve ev, bina, yol ve
benzeri gibi şeylerin yer alacağı bölgeyi be­
lirtirken, çevresindeki koyu alanlar bu araç­
ların ekonomik ya da teknik olarak etkile­
yeceği bölgeyi gösterir. Bir bakkal dükkanı
açtığınızda bakkal dükkanının yerleşeceği
alanın çevresi koyu olarak belirtilen bölge bu
bakkala doğrudan ulaşılabilen alanı gösterir.
Resim 5 - Yeni sürümde köprü inşası
LINCITY­NG
Küçük penceredeki 'Stat' kulakçığı ile görün­
tülenen, sisteminizin o anki durumudur. Bu­
rada nüfus, teknik seviye, para, çalışan işçi
sayısı gibi geleceğinizi belirleyecek verileri
görebilirsiniz.
Oyunda gerçek hayatta bir insan toplu­
luğunda önemli olan pekçok şey dikkate
alınmalıdır. Yerleştirilen nesnelerin bir mali­
yeti ve bir de etki alanı bulunur. Şehrinizin
yaşamı sürecinde işçiler çalışır ve değer üre­
tirler, bakkal ve alışveriş yerlerinde yapılan
işlemler ekonomiyi oluşturan ögelerden biri­
dir. Nakliye, eğitim, eğlence... bunların hepsi
toplum hayatınızı etkiler ve sizin hedefinize
ulaşabilmeniz için gereken ipuçlarını izleme­
nizi ve bu duruma göre yatırım ve harcama
yapmanızı sağlamaktadırlar.
Resim 6 - Yerleştirilen bakkal ve etki alanı
Bunun uzağında bulunanların taşımacılık
­transportation­ ile bu bakkala ulaşması müm­
kün olabilir. Bu da ek masraf demektir.
Sağ alt bölümdeki küçük pencere üzerindeki
kulakçıklara bağlı olarak farklı şeyleri görün­
tüler. İlk görüntü biçimi harita biçimidir ve
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 27
Oynamakta olduğunuz oyunu kaydedip sonra
istediğiniz zaman yeniden yükleyerek oyuna
kaldığnız yerden devam edebilirsiniz. Zamanı
hızlandırıp gelişmelerin hızlı çekim ile oluş­
masını izlemeniz de mümkün. Elbette bu ara­
da olumsuz şeyler de olabilir.
buradaki küçük yeşil alan ekranınızda görülen
alandır. Bu alanı küçük haritadaki tıklamalar
ile değiştirebilir ve istediğiniz arazi bölümünün
ana pencerede görünmesini sağlayabilirsiniz.
Bu hareketlilik aynı zamanda imleç ana pen­
cere içindeyken yanlara ve üst­alt bölümlere
geldiğinde o yöne kayması ile de gerçekleşir.
Oyuna başladıktan ve alıştıktan sonra herşey
sizin hayal gücünüz ve elinizdeki verileri de­
ğerlendirmenize bağlı olacaktır. Doğru za­
manda doğru işleri yaparsanız 'ülkenizi' iyi
günler bekliyor demektir.
LinCity­NG yani LinCity­NextGeneration Lin­
City oyununun biraz daha geliştirilmiş ve gü­
LINCITY­NG
akışını ve diğer bazı verileri görebilirsiniz.
Küçük pencerenin hemen solunda yer alan
üzerinde + ve ­ bulunan büyüteç şeklindeki
düğmeler ile ana pencerede yaklaşma ya da
uzaklaşma yapmanız mümkün. Hemen uya­
ralım ne kadar uzaklaşırsanız çok daha fazla
veriyi işleyeceği için bilgisayarınız o kadar
yorulacaktır.
Resim 7 - Araç
seçimi
zelleştirilmiş hali olarak geliştirilmeye devam
edilmektedir. Oyunun seçenekleri ilk giriş
sayfasından erişilen bir sayfada yer alır. Ol­
dukça sınırlı sayıda olan seçenekler arasında
arkaplan müziğinin çalınması, müziğin seçimi
ve ses etkilerinin seviyesi yer alır. Tam ekran
olarak görülen seçim ise anlaşılabileceği gibi
oyunun tam ekranda çalışmaya geçmesini
sağlar. Geriye dönüş için ise ayar dosyasında
küçük bir değişiklik yapmanız gerekiyor.
<?xml version="1.0"?>
<configuration>
<video x="800" y="600"
useOpenGL="yes" fullscreen="no" />
<audio soundEnabled="yes"
soundVolume="100"
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 28
musicEnabled="yes"
musicVolume="50"
playSongName="02 ­ Robert van Herk
­ City Blues.ogg" />
<game quickness="9" />
</configuration>
~/.lincity­ng/userconfig.xml dosyasının içeri­
ğinde video ile ilgili satırı yukarıdaki gibi ya­
parak başlattığınızda oyun 800x600'lük bir
pencerede çalışacaktır.
Oyununuzdaki şehriniz ilerleyip geliştiğinde
ve büyüdüğünde bazı şeyleri daha iyi ayırd
edebilmek için sağ alttaki düğmelere ihtiya­
cınız olacaktır. Bu düğmeler ile küçük pen­
cere içinde enerji alanlarını, işsizliği, trafik
Son olarak belki de en önemli göstergelerden
birinin sol altta yer aldığını belirtmeliyiz. Bu
gösterge zaman göstergesi. Bulunduğunuz
günlerin hızla akıp gittiğini görebilirsiniz. İn­
sanların spor sahalarında oynamalarını da
görmeniz mümkün. Uçan kuşları, tellerdeki
enerji akışını, fabrika ve ocakların duman­
larını izleyebilirsiniz.
İyi ya da kötü bir belediye başkanı, ülke yö­
neticisi olmak tamamen sizin ellerinizde.
TUXMATH
SCRABBLE
Matematik ile bulmaca
G
Resim 1 - Fotoxx galeri ve görüntüleme pencereleri ile genel görünümü
Tanju Taşçılar
[email protected]
by­nc­sa
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 29
azete ve dergilerdeki çapraz bulmaca­
ları bilmeyen yoktur. Pekçok kişinin boş
zamanlarında doldurmaya çalıştığı bu tip
bulmacaların biraz değişik bir biçimi olan
'Scrabble' kelime oyunu da aile oyunları
arasında sayılabilir. Bu oyunları matematik ile
birleştirdiğimizde Scrabble oyununun mate­
matiksel karşılığı olarak TuxMathScrabble
karşımıza çıkıyor.
Oyun küçük rakamlar ve basit dört işlem
kullanan seviyeden başlayan daha büyük ve
TUXMATHSCRABBLE
karmaşık sayıların kullanımına giden seviye
ile farklı becerilere hitap edebilmekte. Bu da
küçük yaşlardan ileri yaşlara kadar büyük bir
alanı kapsamakta. Seviye değişimi için F1
tuşunu kulanmanız gerekiyor.
Oyun iki kişi arasında ya da bilgisayara karşı
oynanabiliyor. Yapılacak işlem kelime oyunu
benzerinde olduğu gibi oyunculara verilen ve
üzerinde sayılarla, ­, +, x, /, = gibi
matematiksel işaretler bulunan taşların tahta
üzerine mevcut taşlarla birlikte bir mate­
matiksel eşitlik oluşturacak şekilde sıralan­
ması şeklinde gelişiyor. Öncelikle size verilen
taşlarla uygun bir denklik oluşturmanız son­
rasında ise bunu tahtada mevcut bulunan
taşları da kullanarak boş ya da uygun bir
alana yerleştirmeniz gerekiyor. Sırası gelen
oyuncu taşlarını yerleştirip tamam dediğinde
durum inceleniyor ve eğer yanlış bir uygu­
lama varsa taşları yerine dönüyor.
Oyunda hoş görünümlü animasyon da bu­
lunmakta. Oyuncular (şimdilik) iki farklı tux
karakteri ile temsil edilebilmekte ve oyun
sırası gelenin karakteri tahta üzerinde sağa­
sola yürüyerek görüntülenmekte.
Oyun küçükler kadar büyükler için de zor
olabiliyor. Sanıldığı kadar kolay değil.
Oyunda F tuşları özel işlemler yapmak için
kullanılıyor. F9 tuşuna basıldığında bırak­
madığınız sürece bu tuşların karşılıkları gö­
rüntülenmekte.
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 30
yonları çalıştırmaya ve kullanılan renklere
kadar çok sayıda parametreyi değiştirip is­
tediğiniz gibi kullanabiliyorsunuz.
Demo tuşu ile oyun kendi kendine oynuyor ve
size çalışma mantığı ile ilgili ipuçlarını veriyor.
Resim 2 - Seçenekler
F1 Oyun seviyesini değiştirir,
F3 Filim olarak görüntü kaydı
F4 Ekran koruyucusu modu
F5 Taşlarınızı karıştırarak yeniden sıralar
F7 Yerleştirdiğiniz taşları geri koyar
F8 Tüm taşlarınızı değiştirir ve sıranızdan
vazgeçersiniz
F9 Basıldığı sürece yardım görüntüler
F10 Kredinizi gösterir
F11 Ekran resmini kullanıcı dizinine kaydeder
F12 Tam ekran modu (Yalnızca Linux'ta)
TuxMathScrabble'ın açılış ekranı da canlı
görüntülere sahip. Alt bölümden atılan havai
fişekler yukarıda güzel görüntülerle patla­
makta. Oyunun üç menü girişinden Admin
girişi oyunla ilgili pekçok ayarın kullanıcı
tarafından istenildiği şekilde değiştirilmesini
sağlamakta. Sesi açıp kapamaktan, animas­
Oyun programının teknik değerlendirmesine
gelince... Oyun python ile yazılmış ve çok
platformlu yorumlayıcısı sayesinde Linux ve
Windows'ta çalışabilmekte. Bu küçük olumlu
yanını bir kenara bırakırsak malum python
hantallığı ve bellek açlığı nedeniyle bilgi­
sayarınızı çok yormakta. En kötü durum ise
oyunda hiçbir hareket olmasa bile işlemci
gücünüzü %100 olarak kullanmakta olması.
Özellikle dizüstü bilgisayarlarda kullanımında
aşırı ısınmaya dikkat edilmediğinde kalıcı ha­
sarlara ve bilgisayarınızın ömrünün azal­
masına yol açabilecektir. Keşke C/C++ ile
yazılmış olsa ve bu olumsuz yanı olmasaydı.
DJL OYUN
YÖNETICISI
Linux'ta kolay yoldan
oyun kurup oynayın
Fırat Kutlu
[email protected]
by­nc­sa
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 31
L
inux'da oyun oynamak zannedildiğinin
aksine ve eskisine oranla son derece
kolaydır. Windows'ta çalışmak üzere tasar­
lanmış birçok oyun wine ile linux sistemler
üzerinde oynanabilmektedir. Bu şekilde oyna­
nan oyunlar home dizini altındaki gizli wine
dizinine kurularak çalışırlar. Windows oyun­
larını, istediğimiz zaman wine dizini içeri­
sinden veya dizinin kendisini silerek de
ortadan kaldırabiliriz. Bu durum kök dizinini
fazla ellemek istemeyen ve temiz kullanmak
isteyenler için ideal bir durumdur. Peki Linux
oyunlarını bağımlılıkları dahil, aynı şekilde
kök dizine kurmadan yanlızca home dizinine
kurarak oynayabilir miyiz? Birçok linux oyunu
Resim 1 - Yapılandırma penceresi
da kurulumu sırasında değişik bağımlılıklar
istemektedir. Her seferinde de bu bağımlı­
lıkları kurmak istemeyebiliriz. Ancak yine de
oyunu merak edebiliriz. İşte bu durumda Djl
oyun yöneticisi, istediğiniz linux oyununu root
olarak sisteminize kurmadan oynamamızı
sağlayan bir program olarak karşımıza çık­
maktadır.
Djl Linux için, python 2,5 ile yazılmış, açık
kaynak kodlu ve GPL lisanslı bir oyun
yöneticisidir. Djl'yi kullandığınız dağıtımın pa­
ket deposundan kolaylıkla kurabilirsiniz. Ku­
rulumdan hemen sonra programı çalıştırdı­
ğınızda karşınıza yapılandırma penceresi
çıkmaktadır (Resim­1). Bu aşamada istedi­
ğiniz ayarları hemen yapıp kaydedebilece­
ğiniz gibi isterseniz hiçbir işlem yapmadan
kapatabilirsiniz. Eğer isterseniz daha sonra
"Menü/Settings" yolu ile istediğiniz yapılan­
dırmayı yapabilir veya değiştirebilirsiniz.
Oyunlar siz özel bir dizin seçmezseniz veya
isimlendirme yapmazsanız "home/kullanıcı­
adı/.djl" içerisine kurulacaktır. Kısaca yapı­
landırma penceresine birkaç başlıkla değine­
cek olursak. "Default tab" ile programın
açılışta hangi sekme ile açılacağına karar
verebilirsiniz."Font size" ile yazı boyutlarınızı
da ayarlayabilirsiniz.
Yapılandırma işleminiz bittikten sonra oyun­
larımızı seçmek için "Repository" sekmesini
açarız (Resim­2). "Repository" sekmesinin
sol tarafında ayrıca bir "download" sekmesi
olduğunu görürüz. Buradan beğendiğimiz
DJL OYUN YÖNETICISI
Resim 3 - Description - Açıklamalar
tüm özelliklerine "Description" (Açıklamalar)
penceresinden bakabilirsiniz. Beğendiğiniz
oyunu "install" butonuna basarak download
edip kurabilirsiniz (Resim­3). İnternetiniz ko­
talı ise oyunu kurmadan önce oyunun bo­
yutuna bakmayı unutmayınız.
İndirme işlemi tamamlandıktan sonra oyunu­
nuzu "Games" sekmesinde yerleşen oyunun
Resim 2 - Repository - Oyun deposu seçimi
oyunun indirilmesini izleyip kontrol edebiliriz.
"Select game type" ayarları ile "available
games" (mevcut oyunlar) penceresinde gör­
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 32
mek istediğiniz oyunları seçebilirsiniz. "All"
seçeneklerini seçerseniz mevcut tüm oyunlar
pencerede görülecektir. Seçtiğiniz oyunun
Resim 4 - Oyun başlatma menüsü
DJL OYUN YÖNETICISI
Resim 5 - Play - Oyun menüsü
ikonuna tıklayarak başlatacağınız (Resim­4)
gibi sistem tepsisindeki djl ikonuna sağ tık­
layıp "play"deki menüden oyununuzu seçerek
de başlatabilirsiniz (Resim­5).
Resim 8 - Djl ile Xmoto
XMoto oyununun çalışması için 8 kitaplık
kurulmuştur. Oyunlar ~/.djl/jeux dizini içeri­
sine yerleşirken, gerekli bağımlılıklar da
~/.djl/libs içerisine kurulmaktadır. Tüm ba­
ğımlılıklar kurulduktan sonra oyunumuz ça­
lışmaya başlıyor (Resim­8). Artık keyifle
indirip kurduğunuz oyunu oynayabilirsiniz.
Oyunu başlattığınızda karşınıza oyunun ça­
lışması için gerekli kitaplığın bağımlılığını
kurmanız gerektiğini bildiren bir pencere
çıkabilir (Resim­6). Bu penceredeki istenen
kitaplıklar araç çubuğunda "Repository/­
Libraries manager" ile açtığımız kitaplık yö­
Resim 7 - Kütüphane yöneticisi
Resim 6 - Bağımlı paketler uyarısı
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 33
neticisinden otomatik olarak internetten in­
direrek kuruluyor (Resim­7). İstenen bağım­
lılık birden fazla olabilir. Bu durumda da
bıkmadan tüm bağımlılıklar tamamlanana
kadar bu işlemi yapıyoruz. Örneğimizdeki
Araç çubuğundaki "İnformation" menüsünden
"System information" seçeneğini seçerek sis­
teminiz ile ilgili tüm genel bilgilere toplu olarak
ulaşabilirsiniz (Resim­9). Aynı menüden
"Send a bug or idea" seçeneğini seçerek
kendi tarayıcısı olan djlfox ile djl forum açıl­
maktadır (Resim­10). Bu forumdan hata bil­
dirimlerinizi girebileceğiniz gibi fikirlerinizi de
yazıp konu ile ilgili tartışmalara katılabilirsiniz.
Tabi önce üyelik almanız gerektiğini ha­
tırlatalım.
DJL OYUN YÖNETICISI
Resim 13 - Kısayol ekleme
lirsiniz.
Resim 9 - Sistem bilgisi
Resim 11 - Djl haberler
"News" sekmesinde linux oyunları ile ilgili son
gelişmeleri görebilirsiniz (Resim­11). Burada­
ki haberlere çift tıklarsanız ayrıntılara kendi
mini tarayıcısı olan djlfox ile ulaşabilirsiniz
(Resim­12). "Plugins" sekmesinden oyunu­
nuza ait olan eklentiyi kolaylıkla indirebi­
Resim 10 - Djl forum
Resim 12 - djfox - dahili mini tarayıcı
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 34
Sisteminizde hazır kurulu olan oyunlar için de
kısayol oluşturabilirsiniz. Bunun için "Menü/
Add a shortcut.." ile açılan pencerede oyun
adını, ikon yolunu ve çalıştırma komutunu
veya yolunu girdikten sonra oyununuzun
kısayolu "/home/kullanıcıadı/.djl/raccourcis"
dizini içerisine eklenecektir (Resim­13). Hazır
oyunlarınızı hızlı bir şekilde eklemek is­
terseniz. "Menü/Import a shortcut" yolunu
izlemeniz yeterlidir (Resim­15). Bu şekilde
oluşan kısayollarınızıda yine "/home/kullanıcı­
adı/.djl/raccourcis" dizini içerisinde bulabilir­
siniz (Resim­16). Bu kısayollar aynı zamanda
djl programının "Games" sekmesinde de gö­
Resim 14 - Wine ile kurulumi
DJL OYUN YÖNETICISI
Resim 16 Kurulu
oyunların
kısayolları
Resim 15 - Kısayol alma
zükecektir. Sistemde hazır kurulu oyunla­
rınıza buradan da kolaylıkla ulaşablirsiniz.
İsterseniz Wine aracılığı ile oyunlar da ku­
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 35
rabilirsiniz. Bunun için yine Menü'den "Add a
Windows game with Wine" seçeneği ile ge­
rekli verileri girmeniz yeterlidir (Resim­14).
Ancak unutmayın ki wine ile kurulan her
windows oyunu istediğiniz gibi çalışmayabilir.
Linux oyunlarını root sisteminize kurmadan
oynayabileceğiniz, linux oyunları ile ilgili son
gelişmeleri takip edebileceğiniz, chat yapa­
bileceğiniz, forumlarında tartışabileceğiniz ve
sisteminizdeki oyunlardan wine ile kurulmuş
windows oyunlarına kadar tüm oyunları
yönetebileceğiniz gerçek bir oyun yönetici­
sidir Djl.
http://en.djl­linux.org/
BSD ­ XVII
mtree ile sistem
bütünlüğünün kontrolu
B
ir sisteme yetkisiz kişilerin erişebildiği ve bu sisteme giriş yapıp sistem üzerinde oy­
nadıkları düşüncesi rahatsız edicidir. Bu durumu nasıl kanıtlayabileceğiniz ise en zor olan
kısmıdır. Böyle bir durumdan şüpheleniyorsanız, şüphelerinizi haklı çıkaracak olan, yani
sistemin yetkisiz kişilerce erişildiğinin işaretleri /tmp dizininde tanımadığınız dosyaların
bulunması veya /usr/local/sbin altında yeni komutların yer alması vb. durumlardır. Sistem sık
sık yeniden başlıyorsa birileri sisteme erişmeye çalışıyor veya kendi derledikleri çekirdeği
kurup sistemi bununla başlatıyor da olabilir. Daha kötüsü de sistemdeki derleyicinin sal­
dırganın kendi hazırladığı derleyici ile değiştirilmiş olmasıdır. Böylelikle her derlediğiniz kod
saldırganın istekleri doğrultusunda derlenecektir.
Yukarıdaki senaryoları düşünmek kuşkuyu daha arttıracağı gibi böyle bir durumun söz konusu
olmadığını kanıtlayabilmenin de oldukça zor olmasıdır. Sisteme yetkisiz giriş yapanlar kendi
izlerini gizlemek için gereken her şeyi yapacaktır. Hatta kendilerini gizlemek için kullandığınız
araçları da değiştirip bulunmalarını önleyebilirler. Bu durumda yetkisiz bir girişin gerçekleşip
gerçekleşmediğini belirlemek olanaksızdır. İşletim sistemlerinin yapısının karmaşıklığını ve
yazılımların ise daha da karmaşık olduğunu düşündüğünüzde /tmp dizininde rastladığınız
dosyanın aslında bir uygulama ile ilişkili olması da söz konusudur. Öte yandan bir yetkisiz
girişin izi olmadığı da kesin değildir.
Eğer sisteme yetkisiz bir giriş söz konusu ise bu durumu düzeltmenin kesin yolu her şeyi
baştan kurmaktır. Bu kurulumda elinizdeki güvenilir ortamı kullanarak ­bu durumda elinizdeki
­CD/DVD seti­ ile daha önceden aldığınız yedekleriniz olacaktır. Ancak bu kesin çözüm
olmayacaktır. Zira elinizdeki CD/DVD seti yayınlandıktan sonra yamalar yayınlanmış olacağı
için yamaları yeniden kurup yetkisiz girişe neden olan açığın kapatıldığını umut etmek
durumunda kalacaksınız. Önceki bölümlerde ele alınan güvenlik önlemleri yetkisiz girişleri
kesin olarak önlemeyecektir ama buna niyetlenenlerin işini çok ama çok zorlaştıracaktır.
Yetkisiz girişlerin önünü almak için nihai bir çözüm, reçete bulunmadığı için birilerinin bunu
deneyeceği gerçeği ile yaşamaktan başka çareniz yoktur. Zamanla alışırsınız. En kötüsü ise
bana bir şey olmaz düşüncesini kendi kendinize telkin edip kendinizi kandırmaktır veya ne
olursa olsun diyerek işler ters gittiğinde her şeyi baştan kurmak gibi bir süreci olağan kabul
ederek günlük yaşamanıza dönmektir. Bunları yapmayın!
Gökşin Akdeniz
[email protected]
by­nc­sa
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 36
Birçok işletim sisteminde saldırganlar sistemdeki dosyaları değiştirip yetkisiz girişlerin önünü
açar veya izlerini kaybettirmeye çalışırlar. BSD sistemlerde ise mtree(1) sistemin çalıştırıldığı
zamanlardaki dosya izinlerini, boyut­larını ve zaman damgasını md5, sh1 ve ck formlarında
BSD ­ XVII
saklayarak sonradan çalıştırıldığında bu bilgiler arasındaki farkları karşılaştırmanızı sağlar. Böylelikle olası bir sorunu belirlemeniz kolay
olacaktır. Sistemi ilk kurduğunuzda mtree ile kaydını aldığınızda sistemin ilk anındaki durumunu kesin olarak bilmeniz olanaklı olacaktır. Eğer
bir yetkisiz girişten şüpheleniyorsanız yeni bir mtree taraması yaparak iki dosyayı karşılaştırabilirsiniz.
mtree(1) İle Sistem Kontrölü
mtree genel olarak / disk bölümü üzerinde çalıştırılmalı. / dizininden başlayarak diğer dizinleri de kapsayacak biçimde bir tarama yapabilirsiniz.
Ancak sunucularda tüm dizinlerin taranması zaman alıcıdır. Ayrıca bazı dosyalar ve dizinler sık sık değişecektir. Örneğin web sunucularında
kullanıcı dizinleri, veritabanı sunucularında ise veritabanının bulunduğu dizinler ve ilgili dosyalar sık sık değişeceği için bu dizinlerin mtree ile
taranması uygun olmayacaktır. Bu dizinler için uygun araçların kullanılması gerekir. Bu başka bir yazının konusudur.
Aşağıdaki komut mtree uygulamasını her bir disk bölümünde bağlanma noktası düzeyinde çalıştıracaktır. mtree daha derine inip tarama
yapmayacaktır. Dosya içeriğinde cksum, md5 ve sha256 bütünlük kontrolü algoritmaları ile elde edilen kontrol değerleri yer alacaktır. Sonuç ise
/tmp dizininde mtree.txt dosyasına yazılacaktır.
tardis# mtree ­x ­ic ­K cksum ­K md5digest ­K sha256digest ­p / > /tmp/mtree_tarama.txt
Yukarıda gördüğünüz komut genel olarak birçok kullanıcı tarafından kullanılır. ­x seçeneği bağlanma noktalarından daha aşağıya inilmeden
tarama yapılmasını belirtir. ­ic seçeneği tarama sonuçlarını ekrana yansıtır ve aynı zamanda alt dizinlerin çıktıda girintiler halinde
gösterilemesini sağlar. Bu okuma kolaylığı sağlar. ­K seçeneği ise kullandığımız anahtar sözcükleri tanımlar. Örneğin cksum, md5sum ve
sha256sum gibi. ­p seçeneği hangi disk bölümlerinin kontrol edileceğini belirtir.
Yukarıda belirtildiği gibi bazı dizinlerin içeriği sık sık değişiyorsa bu durumda bu dizinlerin kontrol edilmemesini sağlayabiliriz. Bunun için ise ­X
seçeneği ile taranmayacak dizinlerin belirtilmesini sağlayabilirsiniz. Tek bir dizin için ­X ./dizin_adı olarak tanımlama yapılabilir ama birden çok
dizin olması durumunda bunu bir dosya ile tanımlamak daha kolaydır. Aşağıdaki komut yukarıdaki örneğin bu sefer taranmayacak olan
dizinlerin belirtildiği bir dosya kullanılılan biçimidir. Taranmayacak olan dizinlerin belirtildiği dosya mtree_taranmayacak.txt olarak belirtilmiştir.
Çıktı da durumu belirtecek şekilde seçilmiştir.
tardis# mtree ­x ­ic ­K cksum ­K md5digest ­K sha256digest ­p / ­X /home/goksin/mtree_taranmayacak.txt > /tmp/mtree_atla.txt
Taranmayacak olan dizinleri seçerken /tmp veya başka dizinleri belirtebilirsiniz. Bir dizinin taranmasını istemiyorsanız bunu belirtirken dosyaya
aşağıdaki örnekte olduğu gibi ekleyebilirsiniz
[goksin@tardis /usr/home/goksin]$ cat mtree_taranmayacak.txt
./dev
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 37
BSD ­ XVII
./proc
./var
./tmp
Bir dizinin tanımlanması için ./ ile başlayarak dizin yolunu belirtmeniz daha uygun olacaktır. Tam dizin yolunu kullanırsanız bu durumda
taramanın başlatıldığı dizin dikkate alınmadan taranan dizinin tam yolu kontrol edilecektir. Bu ayrım sistemin bir bölümünü taradığınız
durumlarda dosyaların tanımlanmasında tam dizin yolu yerine dosya adının esas alındığı durumlarda önem kazanabilir. Tam dizin yolu
tanımlanmadıysa mtree sadece dosya adını dikkate alacaktır. Örneğin /etc/hosts tam dizin yolu (absolute paths) iken hosts sadece dosya adı
(basename) olarak tanımlanır.
mtree(1) Çıktılarının Yorumlanması
mtree, BSD sistemlerde sistemin kurulumu için kullanılmak üzere tasarlanmıştır. Mtree çıktısı bu nedenle spec olarak adlandırılır. BSD
sistemimiz kurulu olduğuna göre yapacağımız kurulu olan sistemin kontrolü için spec dosyasını kullanmaktır. mtree çıktısı yani spec dosyası
aşağıdakine benzeyecektir:
#
#
#
#
user:
machine:
tree:
date:
goksin
tardis.elkotek
/
Mon Apr 26 13:25:52 2010
# .
/set type=file uid=0 gid=0 mode=0755 nlink=1 flags=none
.
type=dir nlink=20 size=512 time=1272200336.000000000
.cshrc
mode=0644 nlink=2 size=798 time=1258813896.000000000 \
cksum=3965810837 \
md5digest=353dc642ee0870d133b58eb9f9a0964b \
sha256digest=e1450d7b3c8b61f305b55792a653a547492b949d315ff7168205bdf279bd2f3e
.profile
mode=0644 nlink=2 size=265 time=1258813896.000000000 \
cksum=890004139 \
md5digest=6587df187310db9f4fc108181bae2440 \
sha256digest=1b3b2de38739ad0949e948de0fe25c7f71a496f17e2be017711a11ec39ca5435
COPYRIGHT
mode=0444 size=6206 time=1258813896.000000000 \
cksum=1940480824 \
md5digest=c2e7362d8d51695c44889c0748af3baf \
sha256digest=d7e4470fa8db194c0a474f9ddc061be240b7d96f0fe501bc5ef588b81e8e0c9c
compat
type=link size=10 time=1270670671.000000000 \
link=usr/compat
entropy
mode=0600 size=4096 time=1272200335.000000000 \
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 38
BSD ­ XVII
home
sys
# ./.snap
.snap
# ./.snap
..
cksum=1336999312 \
md5digest=4badab1c79c4edea5364ed59029d6a5a \
sha256digest=b6338b9c13bc8543ca9a9a7150da0e23bdab2486fcb8bcea8f86f9110ad55689
type=link size=8 time=1270671404.000000000 \
link=usr/home
type=link size=11 time=1258813908.000000000 \
link=usr/src/sys
type=dir gid=5 mode=0775 nlink=2 size=512 \
time=1270670408.000000000
........
İlk satır komutun kim tarafından, hangi sistemde çalıştırıldığını, dosya sistemi hakkındaki bilgiyi ve tarihi belirtir. İkinci girdi bilgisi ise /set ile
başlayan satırdır ve mtree tarafından temel değer olarak kullanılır. Bu değerler kullanıcı tarafından oluşturulmaz, sisteme aittir. Dosya
sistemindeki ilk nesne bir dosyadır ve sahibi ile grubunun numarası sıfır olarak tanımlıdır. İzinler 0755 olarak belirtilmiştir. Dosya sistemine
ilişkin bir özel seçenek tanımlanmamıştır. (chflgs) root bölümüne ait olan bilgiler ise sonraki satırda yer almaktadır.
.
type=dir nlink=20 size=512 time=1272200336.000000000
(.) taramanın başlatıldığı dizindir, örneğimiz için bu root bölümüdür yani (.). Burada 24 tane hardlink bulunmaktadır. Dizinin boyutu 512 byte
olarak verilmiştir. En son düzenlendiği zaman ilk UNIX sistemin ortaya çıkmasından bugüne dek geçen zaman olarak tanımlanmaktadır. Asıl
adı ile EPOCH TIME. Bunu anlayacağımız hale dönüştürmek için date kullanabilirsiniz.
[goksin@tardis /etc/mtree]$ date ­r 1272200336
25 Nis 2010 Paz EEST 15:58:56
[goksin@tardis /etc/mtree]$
root bölümündeki dosyalara ilişkin bilgiler ise bu satırın ardından gelmektedir. Aşağıdaki yukarıdaki çıktıdan alınan cshrc ve profile dosyalarına
ilişkin bilgiler görülmektedir.
.cshrc
.profile
mode=0644 nlink=2 size=798 time=1258813896.000000000 \
cksum=3965810837 \
md5digest=353dc642ee0870d133b58eb9f9a0964b \
sha256digest=e1450d7b3c8b61f305b55792a653a547492b949d315ff7168205bdf279bd2f3e
mode=0644 nlink=2 size=265 time=1258813896.000000000 \
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 39
BSD ­ XVII
cksum=890004139 \
md5digest=6587df187310db9f4fc108181bae2440 \
sha256digest=1b3b2de38739ad0949e948de0fe25c7f71a496f17e2be017711a11ec39ca5435
Aynı şekilde profile ve cshrc dosyaları için bilgi verilmektedir. Bütünlük kontrolü için cksum­checksum, md5­md5sum ve sha256­sha256sum
bilgileri ek olarak yer almaktadır. Bu değerler dosyanın içeriğine bağlı olarak hesaplanmaktadır. Bir saldırganının bu değerlere sahip olan ama
içeriği farklı olan bir dosya oluşturması pratikte olanaksızdır. mtree taramasının çıktısını yukarıdaki örneklerde /tmp dizinine yönlendirmiştik. Bu
dosyalardaki bilgiler bir yetkisiz giriş durumu şüphesinin kontrol edilmesini sağlamak için kullanılır. Bundan dolayı da söz konusu çıktıların
sistemde saklanması yerine bir disket, CD/DVD veya flash disk üzerinde saklanması güvenlik açısından zorunludur. Bir yetkisiz erişim
durumunda bu dosyaların içeriği değiştirilip saldırganın izlerini gizlemesi olanaklıdır. mtree ile yapacağını tarama değiştirilmiş olan tarama kaydı
ile eşleneceği için sistem yöneticileri sistem güvende diyerek ve yetkisiz erişimi gerçekleştiren kişi ise izini kaybettirmenin huzuru ile mutlu
olacaktır.
mtree Değerleri Eşleşmezse...
Sistemin çalışması sırasında bazı beklenmedik durumlar ile karşı karşıya kalınabilir. Bu durumda ilk akla gelen olası bir yetkisiz erişim durumu
olabilir. Bunu kontrol etmenin en kolay yolu mtree ile yapılan kontrollere ilişkin spec dosyalarının karşılaştırılarak sorunun belirlenmesi olacaktır.
Bunun için iki farklı mtree taramasına ait olan çıktılar karşılaştırılmalıdır. Karşılaştırma işlemi için diff kullanarak iki dosyayı karşılaştırabilirsiniz.
Ayrıca buna ek olarak mtree kendi çıktılarını karşılaştırabilmektedir. Bu karşılaştırmanın sonucunu daha kolay inceleyebilmek için çıktısının bir
dosyaya yönlendirilmesi gereklidir.
tardis# mtree ­f dosya_1 ­f dosya_2 > mtree_kontrol.txt
dosya_1 ve dosya_2 adından da anlaşılacağı üzere karşılatırma yapılacak olan dosyalardır. Çıktılarını ise mtree_kontrol.txt dosyasına
yönlendiriyoruz. mtree ile yapılan karşılaştırmalarda değişmemiş olan dosyalar, dizinler adları ile gösterilir. Örneğin /usr/sbin/mtree satırı söz
konusu dosya olan mtree dosyasının değişmediğini tanımlar. Ancak dosyalarda bir değişim söz konusu ise aşağıdakine benzer bir satır
görebilirsiniz. Örneğin /sbin/devd değişmiş olsun.
sbin/devd file cksum=3950957068 size=328396 md5digest=14d0cc1dbe
a86c69ebd4af1dec2312d0 sha1digest=7acd1bdf46581b1d6a3231ca62b2c47e6e1dcf07
sbin/devd file cksum=4141842183 size=328428 md5digest=5ab5ec4213
03ca770ac2cccd546bcf11 sha1digest=51f5fbc24d47f11115474714040b8cce0eb9b6c9
Çıktıya bakıldığında bütünlük kontrolleri ile dosya boyutlarının eşleşmediğini görebiliriz. Bu durumda söz konusu dosya üzerinde değişikliğin
kaynağını belirlemek gerekecektir. Sistem erişim yetkisi olan kişilerin bu değişiklik konusunda sorgulanması, sisteme erişim kayıtlarının kontrol
edilmesi ve değişikliğin kaynağının belirlenmeye çalışılması yapmanız gereken ilk işlemlerdir. Eğer söz konusu değişiklik sisteme erişim
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 40
BSD ­ XVII
yetkisine sahip olan kişiler tarafından yapılmadıysa sisteminizi yeniden kurmak için gereken hazırlıkları yapmaya başlayabilirsiniz.
Sistem Güvenliği İçin Ek Önlemler
Sistemin dosya özniteliklerini değiştirmek, kullanıcıların erişim yetkilerini düzenlemek ve duyurulan her yamayı anında uygulamak sisteminizin
güvenliğini sağlamak için yeterlidir. Birçok sistem yöneticisi gereken önlemleri almakla kendisinin güvende olduğu ve sistemlere yetkisiz erişim
durumu ile karşılaşmayacağı düşüncesinin rahatlığına kapılabilir. Bu rahatlık duygusu tehlikelidir. Yayınlanan her yamanın uygulanmamış ve
belirlenen her güvenlik açığının kapatılmamış olduğunu düşünerek, karşılaştığı her sistem üzerinde denemekten geri kalmayan ve hedef
belirlediği sistemleri yakından izleyen ve açığını bulmak isteyen kişilerin işini kolaylaştıracağı gibi beklenmedik bir durum karşısında ne
yapılacağı ve ne yapılmayacağını da belirleyecektir. Aşağıdaki öneriler sistem yöneticisi olmak isteyen veya sistem yöneticisi durumunda olan
okuyuculara yol gösterici olacaktır.
* Sisteminizi iyi tanıyın. Sistemde sık sık ps ­axx komutunu çalıştırıp normal koşullarda hangi uygulamaların çalıştığını kontrol edin.
tanımadığınız bir uygulama çalışıyorsa bunu incelemeye alın.
* Sistemdeki açık olan portları netstat ­na ve sockstat ile belirleyip, kontrol altına alın. Hangi TCP ve UDP portlarını kullandığınızı iyi bilin.
Tanımadığınız bir portun açık/dinlemede olduğunu belirlerseniz bunun hangi uygulama veya servis tarafından kullanıldığını bulmaya ve bu port
hakkında bilgi edinmeye çalışın. Bazen açık/dinlemede olan bir port bir yetkisiz erişimin kanıtı olabilir.
* Beklenmedik durumlar, sisteminizin sık sık yeniden başlaması, bir servisin farklı çalışması olası bir saldırıya işaret edebilir. Söz konusu
sorunun kaynağının sistemden mi yoksa dış nedenlerden mi kaynakladığını belirlemeye çalışın. Bazen bu durumlar olası donanım
sorunlarından da kaynaklanabilir. Sorunsuz sistemler herşeyin yolunda gittiği anlamına gelmez. Sorunsuz olarak çalışan sistemlerin de kontrol
edilmesi gerekir. Teknik olarak bilgili ve uzman bir saldırgan sisteme giriş yaptığında geride kendi izini bırakmamaya özen gösterip tüm kanıtları
yok edecektir.
* BSD sistemler düzenli olarak her gün sistem yöneticisine sisteme ilişkin bir raporu e­posta ile yollar. Posta kutunuzdaki bu raporu her gün
okuyun ve bu raporları güvenli bir yerde saklayın. Bu raporlarda dikkat çekici bir şeyler varsa acilen araştırmaya başlayın. Önlem almanız
gerekiyorsa hemen alın.
Port ağacından lsof(8) kurup çalıştırdığınız uygulamaların hangi dosyaları kullandığını izlemeye alın. Böylelikle çalıştırdığınız uygulamalar
hakkında daha fazla bilgi edinirsiniz. Eğer tanımadığınız bir dosyaya rastladıysanız ya kullandığınız uygulamayı yeterince tanımıyorsunuz
demektir ya da birileri bir şeyler yapıyor olabilir. Bu nedenle lsof(8)'u kendinizi eğitmek içinde kullanabilirsiniz. Bir diğer araç ise nessus'tur.
Sisteminizin güvenlik açıklarını tarayarak raporlar. Ports ve pkgsrc ağacı üzerinde eski sürümleri bulunduğu için kendi sitesinden hazır paketleri
indirip kullanabilirsiniz. Bunlardan başka birçok güvenlik aracı pkgsrc ve ports üzerinde bulunmaktadır. Bunları kullanarak da sisteminizin
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 41
BSD ­ XVII
kontrolünü yapabilirsiniz.
Yetkisiz Erişimlerin Belirlenmesi Durumunda...
Sisteme yetkisiz bir erişim olduğunu belirlerseniz sisteminizdeki dosyaların güvenli olduğunu ileri süremezsiniz. Saldırgan bir veya daha fazla
dosyayı değiştirmiş ve sisteme ait bilgileri twitter, irc vb. başka birçok kanal üzerinden kendisine ulaşmasını sağlayacak bir düzenleme yapmış
veya araçları sisteme yüklemiş olabilir. Bu durumda sisteme giriş yapılmasına neden olan açığının yamanması işlerin yolunda olduğu anlamına
gelmeyecektir. Yapılması gereken tek şey sisteminizi güvenilir kaynaklardan yeniden kurmak, yamaları uygulamak ve gerekli güvenlik
önlemlerini alıp yedeklerden dosyaları geri yüklemek olacaktır. Güvenlik konusunda titiz davranmak sisteminizi %100 güvenli kılmayacaktır
ama sizi birçok sorundan uzak tutacaktır.
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 42
HABERLER
Station 10.1.1'i duyurmaktan mutlu olduklarını
söyleyen Dohnert; sistemin, 2.6.31 PAE Linux
çekirdeği üzerine yapılandırıldığını belirtti.
FileZilla da sisteme dahil edilmiş bulunuyor.
Empathy, 2.29.93 sürümüne yükseltilmiş;
fakat WebStation'dan kaldırılmış ve Meebo ile
yer değiştirmiş. Gnome oyunları da Web­
Station'dan kaldırılmış, onların yerine de
Flashchess3 eklenmiş.
Debian GNU/Linux 5.0 "Lenny" tabanlı bir
dağıtım olan SimplyMEPIS 8.5, Roberto
Dohnert tarafından duyuruldu.
DAĞITIM HABERLERİ
Kullancı dostu bir masaüstü Linux dağıtımı
olan PC/OS'un hataları giderilmiş ve gün­
cellenmiş 10.1.1 sürümü, Roberto Dohnert
tarafından duyuruldu.
PC/OS 10.1.1
Roberto Dohnert, hataları giderilmiş ve gün­
cellenmiş biçimde Ubuntu tabanlı masaüstü
Linux dağıtımı PC/OS 10.1.1'i duyurdu.
Platform tarafından gerçekleştirilen pek çok
hata düzeltmesi ve geliştirmenin ardından
PC/OS OpenWorkstation 10.1.1'i, PC/OS
GNOME 10.1.1'i, aynı zamanda PC/OS Web­
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 43
SimplyMEPIS 8.5
Warren Woodford, kullanıcı dostu ve Debian
GNU/Linux 5.0 "Lenny" tabanlı bir dağıtım
olan SimplyMEPIS 8.5'i duyurdu. Simply­
MEPIS 8.5, KDE 4 masaüstü yöneticisiyle
geliyor. Woodford, SimplyMEPIS 8.5 için işe
Debian GNU/Linux "Lenny" kararlı çekirdek
ile başladıklarını ve sonra SimplyMEPIS 8.5'i
daha uygun bir sistem haline getiren gün­
cellenmiş paketleri seçimsel biçimde tanıt­
tıklarını söyledi. Güncel donanım desteği için
sistemi 2.6.32 Linux çekirdeği üzerine yapı­
landırdıklarını belirten Woodford, sistemin,
yeni KDE 4.3.4 masaüstü yöneticisine sahip
olduğunu sözlerine ekledi. OpenOffice, Fire­
fox ve diğer uygulamalar mümkün olduğunca
güncellenmiş bulunuyor.
Clement Lefebvre, "Helena" kod adlı Linux
Mint 8'in "Xfce" and "LXDE" versiyonlarını du­
yurdu.
Linux Mint 8 "Xfce" ve
"LXDE"
Clement Lefebvre, Linux Mint 8'in Xfce ve
LXDE masaüstü versiyonlarını duyurdu. Ekip
olarak, Xubuntu 9.10 "Karmic Koala" tabanlı
Linux Mint 8 Xfce sürümünü duyurmaktan
mutlu olduklarını söyleyen Lefebvre, sistemin
2.6.31 Linux çekirdeği üzerine yapılandırıl­
dığını belirtti. Xfce 4.6.1 masaüstü yöne­
ticisine sahip olan sistem; X.Org 7.4 içeriyor.
Lefebvre, sistem özelliklerinde pek çok ge­
liştirmeler yapıldığını ve açık kaynak dün­
yasından en son yazılımlardan yararlanıl­
dığını ifade etti. Sistemde, OEM yüklemesi
söz konusu olduğunda, güncellemeleri yok
saymak mümkün; Yazılım Yöneticisinde
çoklu seçim yapılabiliyor ve menü düzen­
lenebiliyor. Sistem tepsisindeki yeni Dosya
Yükleyicisi, sürükle bırak desteğiyle çoklu
dosya yükleme olanağı sağlıyor. Linux Mint 8
Main edition tabanlı Linux Mint 8 "LXDE" ise,
Openbox 3.4.7.2 ve PCManFM 0.5.2 içeriyor;
kaynak kullanımı düşük ve eski donanımlar
için daha uygun bir sistem.
Mandriva Linux 2010.1'in ilk beta sürümü, 2
Nisan 2010 Cuma günü duyurularak test
edilmek üzere yansılarda yerini aldı.
HABERLER
Mandriva Linux
2010.1 Beta 1
Mandriva Linux 2010.1'in ilk beta sürümü
duyuruldu. Test edilmek üzere yansılarda
hazır olan Mandriva Linux 2010.1 Beta 1; 32­
bit ve 64­bit'lik DVD kalıpları, GNOME veya
KDE masaüstü yöneticileriyle gelen CD
kalıpları biçiminde sunuluyor. Sistemde;
GNOME 2.30 masaüstü yöneticisi ve (2010
Eylül ayında duyurulması planlanan) GNOME
3'ün parçası olacak GNOME­Shell'in ön
sürümü kullanılmış. KDE 4.4.2 masaüstü
yöneticisi de, dağıtımdaki pek çok program
için çeşitli güncellemelerle kullanıma su­
nulmuş bulunuyor. Her zamanki gibi, kulla­
nıcılardan gelecek geri bildirimlerin, dağıtımın
kalitesinin geliştirilmesi konusunda önemli
olduğu hatırlatılıyor. Önerilerin ve belirlenen
hataların Mandriva Bugzilla'ya rapor edile­
bileceği belirtiliyor. 2.6.33.1 Linux çekirdeği
üzerine yapılandırılan sistem; Firefox 3.6.2,
OpenOffice.org 3.2, Deluge 1.2.3, Trans­
mission 1.91, libgpod 0.7.92, Kdenlive 0.7.7.1
gibi pek çok paket içeriyor.
"Lucid Lynx" kod adlı Ubuntu 10.04'ün ikinci
beta sürümü, 8 Nisan 2010 Perşembe günü
Steve Langasek duyurularak test edilmek
üzere yansılarda yerini aldı.
Ubuntu
10.04 Beta 2
"Lucid Lynx" kod adlı Ubuntu 10.04'ün ikinci
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 44
beta sürümü test edilmek üzere yansılarda
yerini almış bulunuyor. Sürümü duyuran
Steve Langasek, Ubuntu ekibi olarak Ubuntu
10.04 LTS (Long­Term Support) sürümünün
masaüstü, server ve netbook versiyonlarının
ikinci betasını duyurmaktan mutlu olduklarını
söyledi. Sürüm duyurusunun, hemen hemen
aynen beta 1'in duyurusunun kopyası oldu­
ğunu söyleyen Langasek, bilinen çözüm­
lenmiş birkaç sorun ve yeni saptanmış bir
sorundan başka sürüm notlarının da öyle
olduğunu belirtti. 2.6.32.9 tabanlı 2.6.32­
16.25 Linux çekirdeği üzerine yapılandırılan
sistemde; bütünüyle desteklenen hal desteği
sayesinde sistem açılışının daha hızlı ger­
çekleşmesinin mümkün olduğu söyleniyor.
Nvidia ekran kartlarına desteğin artırıldığı
sistemde, açık kaynak kodlu Nouveau sürücü
varsayılan olarak sunuluyor. Ubuntu 10.04'te
açılış ekranı da yenilenmiş bulunuyor. Ubuntu
ailesinin varyantları Kubuntu, Xubuntu, Edu­
buntu, Ubuntu Studio ve Mythbuntu da ikinci
betalarına ulaşmış bulunuyorlar.
Fedora 13'ün beta sürümü, 13 Nisan 2010
Salı günü Jesse Keating tarafından duyu­
ruldu.
Fedora 13 Beta
Jesse Keating, Fedora 13'ün beta sürümünü
duyurdu. Beta sürüm, Fedora 13'ün önemli
son kilometre taşı oluyor. Sürümü test edecek
kullanıcıların yapacağı geri bildirimlerin önemi
çok büyük. Artık yalnızca kritik hata dü­
zeltmelerine çaba harcanacağı ve Fedora 13
final sürümünün Mayıs ortasında yayımlan­
masının planlandığı söyleniyor. Son kullanı­
cılar için yeni özellikler kısaca şöyle sıra­
lanabilir: Otomatik yazıcı sürücüsü yükleme;
masaüstü donanımları ­ Shotwell fotoğraf
yöneticisi, Deja­dup yedekleme yazılımı, Pino
Identi.ca / Twitter istemcisi ve Simple Scan
tarayıcı uygulaması; daha iyi bir Mobile
Broadband içeren NetworkManager, Blue­
tooth ve yeni CLI özellikleri; renk yönetimi,
geliştirilmiş iPod işlevleri; NVIDIA kartlar için
deneysel 3D grafik desteği içeren özgür
Nouveau sürücü...
Eski bilgisayarlar için tasarlanmış olan
SimplyMEPIS'in hafif bir versiyonu niteli­
ğindeki antiX MEPIS'in 8.5 sürümü, 13 Nisan
2010 Salı günü Warren Woodford tarafından
duyuruldu.
antiX MEPIS 8.5
Warren Woodford, eski bilgisayarlar için
tasarlanmış olan SimplyMEPIS'in hafif bir
versiyonu niteliğindeki antiX MEPIS 8.5'i
duyurdu. Temmuz 2009'da duyurulan antiX
MEPIS 8.2 sürümünün üzerinden dokuz ay
geçmiş bulunuyor. Şimdi antiX ekibi; Simply­
MEPIS ve Debian "testing" tabanlı hızlı, hafif,
esnek ve eksiksiz antiX MEPIS 8.5'in ma­
saüstü ve live CD versiyonlarını duyuruyor.
2.6.32 Linux çekirdeği üzerine yapılandırılan
HABERLER
sistemde, hafif bir masaüstü ortamı olan
IceWM masaüstü ortamı, varsayılan olarak
özelleştirilmiş bulunuyor. Ancak dilenirse;
Fluxbox, wmii ve dwm de yüklenebiliyor. Tüm
MEPIS araçları güncellenmiş ve Antix için
uyarlanmış. Yükleme seçeneklerine ext4 de
eklenmiş. X.org 7.4, Rox­filer 2.10, fluxbox
1.1.1, pidgin 2.6.5, ceni 2.7 gibi pek çok
paketin bulunduğu sistemde internet için
Iceape, ofis kullanımı için AbiWord ve Gnu­
meric, müzik için XMMS ve Google's music
manager, video için MPlayer ve GNOME
MPlayer tercih edilmiş... antiX, 64 MB RAM'e
kadar düşük imkanı olan bilgisayarlarda ça­
lışıyor.
openSUSE 11.3'ün beşinci kilometre taşı
sürümü, openSUSE 11.3 Milestone 5, 14
Nisan 2010 Çarşamba günü James Mason
tarafından duyuruldu.
openSUSE 11.3
Milestone 5
James Mason, openSUSE 11.3'ün beşinci
kilometre taşı sürümünü duyurdu. openSUSE
11.3 final sürümünün Temmuz 2010'da
çıkacağını hatırlatan Mason, openSUSE 11.3
Milestone 5'i indirip denemek suretiyle final
sürümünün bir görüntüsünü almanın mümkün
olduğunu söyledi. openSUSE 11.3 Milestone
5'in hem openSUSE topluluğunun hem de
Linux topluluğunun dikkate değer katkıları ile
gereğince değerlendirildiğini belirten Mason,
sürüme yeni ilginç paketler eklediklerini,
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 45
çekirdek süreçlerine bazı güncellemeler yap­
tıklarını, 50 hatayı giderdiklerini ve 8 yeni
özelliği uygulamaya koyduklarını ifade etti.
Perl 5.12 ve parted 2.2 güncellemeleri, Intel
ve (özgür nouveau sürücüsüyle) NVIDIA
kartlar için KMS entegrasyonu sürümün diğer
ayrıntıları. Kullanıcının 25 Mart 2010 Per­
şembe günü Andreas Jaeger tarafından du­
yurulan dördüncü kilometre taşı sürümünde
aşina olunan özelliklerin çoğu elbette ki bu
sürümde de varlığını sürdürüyor. Milestone 5,
OpenOffice.org 3.2 ile geliyor.
Debian tabanlı Parsix GNU/Linux'un "Frankie"
kod adlı 3.5 sürümünün ikinci test versiyonu
17 Nisan 2010 Cumartesi günü Alan Baghu­
mian tarafından duyuruldu.
Parsix GNU/Linux
3.5 Test 2
Alan Baghumian, Debian tabanlı Parsix
GNU/Linux'un "Frankie" kod adlı 3.5 sürü­
münün ikinci test versiyonunu duyurdu.
Masaüstü ve live CD versiyonları duyurulan
Parsix GNU/Linux 3.5 Test 2, 2.6.32.11 Linux
çekirdeği üzerine yapılandırılmış. Baghumian,
bu sürümde, topluluk kullanıcıları tarafından
rapor edilip çözülen problemler ile kararlı
sürüme dayanan değişikliklerin merkezileş­
tirildiğini söyledi. Baghumian; bu sürümün, 7
Nisan 2010 tarihli Debian testing depolarıyla
senkronize edildiğini ve pek çok güncellenmiş
paketle geldiğini ifade etti. "Frankie" ISO
kalıplarının, LZMA sıkıştırması ile ve Squ­
ashfs 4.0 kullanılarak derlendiğini söyleyen
Baghumian, varsayılan önyükleyici olarak
GRUB 2 kullandıklarını sözlerine ekledi.
GNOME 2.28.2 masaüstü yöneticisine sahip
olan sistemde; X.Org 7.5, Iceweasel 3.5.9,
GParted 0.5.2, Pidgin 2.6.2, OpenOffice.org
3.2.0, Compiz­Fusion 0.8.4, VirtualBox­OSE
3.1.6 ve pek çok gücel paketi bulmak
mümkün.
Azami masaüstü performansını hedefleyen
PCLinuxOS 2010, 20 Nisan 2010 Salı günü
Bill Reynolds tarafından duyuruldu.
PCLinuxOS 2010
Bill Reynolds, PCLinuxOS 2010'u duyurdu.
Azami masaüstü performansı sağlamak için
2.6.32.11­bfs Linux çekirdeği üzerine yapılan­
dırılan sistem; tam tekmil ve çok hızlı bir KDE
4.4.2 masaüstü yöneticisi içeriyor. PC­
LinuxOS, KDE dışında başka masaüstü
yöneticileri de sunuyor. Bunların başında
Gnome 2.30.0 masaüstü yöneticisi geliyor.
LXDE, XFCE ve daha eski bilgisayarlar için
Enlightenment E­17 kullanmak da mümkün.
PCLinuxOS 2010; NVIDIA ve ATI ekran
kartları için sürücü desteği, pek çok popüler
format için multimedya oynatma desteği, pek
çok ağ aygıtı için kablosuz desteği, pek çok
yerel yazıcı ve ağ yazıcısı için yazıcı desteği
sunuyor. Sistem, kullanıcıya kendini 60'tan
fazla yerel dile dönüştürme olanağı veriyor.
PCLinuxOS 2010; en yaygın uygulamaların
HABERLER
en son sürümleriyle geliyor: Firefox 3.6.3,
Thunderbird 3.0.4, Pidgin 2.6.6 gibi. Ktorrent,
Gimp, Digikam, Amarok, Smplayer sistemle
gelen pek çok yazılımdan bazıları. Reynolds,
bunlara ek olarak, 12,000'den fazla paketin
de yazılım depolarında hazır olduğunu
hatırlattı.
Sürüm duyurusu 26 Mart 2010'da yapılan
Sabayon Linux 5.2'nin "CoreCD" sürümü 20
Nisan 2010 Salı günü Mitch Harder ta­
rafından duyuruldu.
Sabayon Linux 5.2
"CoreCD"
Mitch Harder, Sabayon Linux 5.2 versiyo­
nunun "CoreCD" sürümünü duyurdu. Sa­
bayon Linux 5.2 "CoreCD" ile kullanıcının
kendine özgü ihtiyaçlarına uyarlanmış, özel­
leştirilmiş bir yükleme inşa etmek için mi­
nimalist bir ortam sağlanmış. Bu, CD veya
USB sürücü için 350­400 MB'lik yeniden
yüklenebilir imaj anlamına geliyor. Metin ta­
banlı kurulum söz konusu. Hızlı kurulum da
cabası. Yeni GCC 4.4.1 ve glibc 2.10'a dayalı
olan sistem, 2.6.33 Linux çekirdeği üzerine
yapılandırılmış bulunuyor. "CoreCD" sürümü;
sistem özelliklerinin ve paket yükleme işl­
emlerinin tüm kontrolünü ele geçirmek is­
teyen ileri düzey kullanıcıları hedeflemiş.
Sabayon Linux 5.2 "CoreCD" için minimum
sistem gereksinimleri ise şöyle sıralanıyor:
i686 uyumlu işlemci (Intel Pentium II/III,
Celeron, AMD Athlon), 512Mb RAM ve 2 GB
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 46
boş disk alanı.
"Lucid Lynx" kod adlı Ubuntu 10.04'ün ge­
lecek hafta çıkarılması planlanan final ver­
siyonundan önceki son test sürümü olan
Ubuntu 10.04 RC, 22 Nisan 2010 Perşembe
günü Steve Langasek tarafından duyuruldu.
Ubuntu 10.04
Beta 2
"Lucid Lynx" kod adlı Ubuntu 10.04'ün ge­
lecek hafta çıkarılması planlanan final ver­
siyonundan önceki son test sürümü indirilmek
üzere yansılarda yerini almış bulunuyor.
Sürüm duyurusunu yapan Steve Langasek,
Ubuntu ekibi olarak Ubuntu 10.04 LTS (Long­
Term Support) sürümünün masaüstü, server
ve netbook versiyonlarının sürüm adayını
duyurmaktan mutlu olduklarını söyledi. Bu
sürüm adayını, kararlı sürümün tamamlan­
ması ve kullanıcının sistemi uygun biçimde
test etmesi olarak değerlendirdiklerini söyle­
yen Langasek; Ubuntu ailesinin varyantları
olan Kubuntu, Xubuntu, Edubuntu, Ubuntu
Studio ve Mythbuntu'nun da sürüm aday­
larının çıktığını sözlerine ekledi. Masaüstü
versiyonu üç yıl, server versiyonu ise beş yıl
desteklenecek olan "Lucid Lynx" kod adlı
Ubuntu 10.04 LTS, 29 Nisan 2010 Perşembe
günü çıkacak. 2.6.32.11 tabanlı 2.6.32­21.32
Linux çekirdeği üzerine yapılandırılan Ubuntu
10.04 RC'de; bütünüyle desteklenen hal
desteği sayesinde sistem açılışının daha hızlı
gerçekleşmesinin mümkün olduğu söyleniyor.
Sistemde, açık kaynak kodlu Nouveau sürücü
varsayılan olarak sunuluyor. Açılış ekranı da
yenilenen sistemin masaüstü yöneticisi,
GNOME masaüstü yöneticisinin en yeni sü­
rümü 2.30. Bu arada Kubuntu'da masaüstü
yöneticisi olarak KDE SC 4.4 kullanılmış.
"Lucid Lynx" kod adlı Ubuntu 10.04'ün final
sürümü 29 Nisan 2010 Perşembe günü du­
yuruldu.
Ubuntu 10.04
Ubuntu ekibi, iki yılda bir çıkarılan uzun süreli
desteğe sahip (Long Term Support) sürüm­
lerden biri olan "Lucid Lynx" kod adlı Ubuntu
10.04'ün final sürümünü duyurdu. Böylelikle
Ubuntu ailesinin varyantları olan Kubuntu,
Xubuntu, Edubuntu, Ubuntu Studio ve Myth­
buntu da final sürümlerine ulaşmış bulu­
nuyorlar. Bütünüyle desteklenen hal desteği
sayesinde sistem açılışının daha hızlı ger­
çekleşmesinin mümkün olduğu söylenen sis­
temde; GNOME masaüstü yöneticisinin en
yeni sürümü 2.30 ve Kubuntu'da KDE ma­
saüstü yöneticisinin 4.4.2 sürümü kullanılmış.
Nvidia ekran kartları için geliştirilmiş destek
sunan sistem, açık kaynak kodlu Nouveau
sürücüsünü varsayılan olarak sunuyor. Yeni
temalar (Ambiance, Radiance), Rhythmbox
ile bütünleşik UbuntuOne Music Store, sosyal
ağlar için Gwibber ve meMenu uygulaması,
sunucu bazında geliştirilmiş Ubuntu Kurumsal
Bulut yükleyicisi gibi özellikler sistemle gelen
HABERLER
diğer ayrıntılardan bazıları. Bu arada, ön­
tanımlı olarak gelen Gnome oyunlarının sa­
yısı 5'e indirilmiş.
YAZILIM HABERLERİ
Gözde bilgisayar masaüstü ortamı GNOME
masaüstü yöneticisinin en son sürümü
GNOME 2.30 duyuruldu.
GNOME 2.30
Gözde bilgisayar masaüstü ortamı GNOME
masaüstü yöneticisinin en son sürümü
GNOME 2.30 duyuruldu. GNOME; kullanım
kolaylığı, kararlılık, birinci sınıf uluslararası­
laştırma ve erişim desteği özellikleriyle dikkat
çekiyor. Özgür ve açık kaynak kodlu bir
yazılım olan GNOME, ayrıca, hem masaüstü
hem de mobil uygulamalarda biçimlendirilebilir
ve güçlü bir platform olarak öne çıkıyor.
GNOME; her altı ayda bir yeni bir sürüm, pek
çok yeni özellik ve geliştirmeler sunuyor.
GNOME 2.30'dan sonra duyurulacak kararlı
sürüm ise 3.0 olacak. Bu sürümde de
saptanan pek çok hata giderilmiş, kulla­
nıcılardan gelen bildirimler doğrultusunda
iyileştirilmeler yapılmış bulunuyor. Nautilus
www.enixma.org ­ Mayıs 2010 ­ Sayfa 47
dosya yöneticisi arayüzünde değişiklere gi­
dilmiş. Sistemin sürükle bırak yöntemiyle
dosya yükleme özelliği ise zaten bir süredir
gündemdeydi.
eniXma
eniXma, başta Linux ve GNU prog­
ramları olmak üzere, açık kaynak kodlu
özgür işletim sistemleri ve yazılımları
hakkında herkesin bilgilerini özgürce
paylaşabileceği bir elektronik bilgi pay­
laşım aracıdır. Aylık periyoda sahiptir.
Her ayın 1. günü yenilenir.
eniXma, GFDL lisansına sahiptir. Yer
alan yazıların lisansları ayrıca belirtil­
medikçe GFDL lisansına sahip olacak­
lardır. Yazarlar GFDL ya da Creative
Commons lisanslarından birini seçebi­
lirler. Yer alacak program kodları GPL
/LGPL lisansına sahip olacaktır.
eniXma'da yer alan yazıların tüm hak­
ları ve sorumlulukları GFDL temelinde
yazarlarına aittir. İçerikte bulunan bilgi­
lerin kullanımından dolayı oluşacak her
türlü sonuç kullanıcıya aittir.
GFDL lisansına ek olarak eniXma'da
yer alan yazıların üzerinde hiçbir kişi,
araç, sunucu ya da kurum tamamını ya
da bir kısmını bulundurması nedeniyle
hiçbir hak iddia edemez.
©, ®, ™ özelliklerine sahip isim ve
benzerleri için bu işaretler belirtilmese
de belirtilmiş olarak varsayılmalıdırlar.