japon ekonomisinin ana başlıklar itibariyle analizi

JAPON EKONOMİSİNİN
ANA BAŞLIKLAR İTİBARİYLE ANALİZİ
Bu çalışmada, Japon ekonomisini temel bazı kalemler bazında iredelemek ve
Japon ekonomisin gelişim sürecini mümkün olduğunca tarihi ve güncel perspektiften ele
almak hedeflenmiştir. Bunu yaparken, imkanlar ölçüsünde diğer gelişmiş ülkelerle
mukayeseler yapılması yoluna da gidilmiştir.
1-)
JAPON EKONOMİSİNDEKİ BÜYÜME EĞİLİMİ :
4
3.4
3
2.5
2
1.9
2.5
1.7
1.1
1
0.4
0
0.2
0.4
-0.8
-1
-2
BÜYÜME
0
-1
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002
2.5
0.4
0.4
1.1
2.5
3.4
0.2
-0.8
1.9
1.7
-1
Kaynak : Japon İstatistik Bürosu
Japon ekonomisinin büyüme eğilimi (1991-2002) dönemi itibariyle incelendiğinde,
1991 yılında balon ekonomisinin sönmesi akabinde ekonomik büyümede 2 yıllık bir düşüş
yaşanmıştır. 1994 yılından 1997 yılındaki Asya Finansal Krizine kadar yeni bir iyileşme
süreci yaşanmıştır.
1999 yılından sonra Japon Hükümetinin aldığı tedbirler olumlu sonuçlarını
göstermiştir. 2001 yılında ise, dünya ekonomisindeki daralma ve 2001 yılında, dış ticaret
fazlasının % 50 civarında düşmesi büyümeyi olumsuz etkilemiştir.
2002 yılında ise, global ekonomik ortamdaki düzelme ve ekonomik tedbirlerin
tekrar etkin olarak uygulanması ve dış ticaretteki olumlu gelişmeler 2002 yılında en
azından negatif büyümenin sıfıra ulaşması, 2003’de ise pozitif hale gelmesi
beklenmektedir.
0
2
2-)
REEL GAYRİSAFİ YURT İÇİ HASILA DEĞİŞİMİ
10
8
6
4
2
0
(%)
-2
1980
1990
2000
DÜNYA
2.8
2.7
4.7
ABD
-0.2
1.8
4.1
JAPONYA
9.8
5.5
2.2
AB
1.4
3.1
3.4
Kaynak : IMF
Başlıca ülkelerin
karşılaştırıldığında;
Reel
Gayrisaf
Yurtiçi
Hasılaları
dünya
ortalaması
ile
Japonya 1980’lerde dünya ortalamasının 3 katı düzeyinden 2000 yılında dünya
ortalamasının yarısına düşerken, ABD tam tersi şekilde 1980’lerde dünya
ortalamasının 1/3 düzeyinden dünya ortalamasını yakalamıştır.
ABD 1990-2000 arası dönemi çok iyi kullanmış, 1990’deki büyüme oranını 2,5
katına katlamış, Japonya ise 1990’lar boyunca yaşadığı durgunluk nedeniyle
1990’daki büyüme oranının 1/3’üne yakın düzeye inmiştir.
AB ise 1980-90 döneminde 2,5 kat hızlı büyümüş iken, 1990-2000 arasında sabit
bir büyüme seyri izlemiştir.
3
3-)
JAPONYA’NIN KİŞİ BAŞINA GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILASI
45
36.219
40
35
28.802
39.599
41.631
36.577
31.150
36.405
30
36.634
33.625
31.954
25
20
26.021
15
10
5
0
1990
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
Kaynak : Japon İstatistik Bürosu
Japonya’nın kişi başına GSYİH’sı 1996 yılına kadar artış kaydederken, Asya Finans
Krizi ile düşüşe geçmiş, Hükümet tarafından 1999 yılında alınan tedbirlerin olumlu
etkisiyle ve güven ortamının doğmasıyla bu yıldan sonra nispi de olsa yükselişe geçmiştir.
4-)
KİŞİ BAŞINA GAYRİ SAFİ MİLLİ HASILA
45.000
37.027
36.507
40.000
35.000
41.971
39.896
28.987
31.433
37.126
36.832
30.000
34.062
32.380
25.000
20.000
26.170
15.000
10.000
5.000
0.000
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000
Kaynak : Japon İstatistik Bürosu
Kişi başına GSMH’da da aynı eğilim vardır. Bu durum dış ticaretin ülke ekonomisi
ve gelirleri açısından pek önemli bir etkisi olmadığını göstermektedir.
4
5-)
JAPONYA’NIN KAMU VE ÖZEL SEKTÖR TÜKETİM EĞİLİMLERİNİN SEYRİ
8
3.3
6
3.2
5.1
3.9
3.3
2.5
4
3.2
2
2.5
1.8
4.4
2.3
2.5
1.8 2.2
2.1
2.0
1.1
1.2
0.2
0
-2
2.9 2.4
-0.1
-1.2
-0.9
1991
1992
1993
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
2002
KAMU TÜKETİMİ ARTIŞI
3.3
2.5
3.2
3.3
3.9
2.5
1.2
2.3
5.1
4.4
2.9
2.4
ÖZEL TÜKETİM ARTIŞI
3.2
1.8
1.8
2.2
2
2.5
-1.2
1.1
2.1
-0.1
-0.9
0.2
Kaynak : Japon İstatistik Bürosu
Japonya’nın kamu ve özel sektör tüketim eğilimleri (1991-2002) döneminde
incelendiğinde, (1991-1995) yılları arasında tüketimin kamu sektörü ağırlıklı olduğu,
bunun da Hükümetlerin uyguladığı yatırım ağırlıklı durgunluğu aşma politikalarından
kaynaklandığı düşünülmektedir.
1996 yılında kamu ve özel sektör tüketimi eşitlenmiştir. Yaşanan Asya Finans Krizi
sonucunda ise, hem kamu hem de özel tüketimi düşüşe geçmiştir.
1999 yılından itibaren ise Hükümetler tarafından alınan tedbirler önce kamu
sektöründe tüketim artışı yaratmış, ancak bir süre sonra özel sektör tüketimi ile
desteklenemeyince düşüşe geçmiştir.
2000 yılından sonra ise bankacılık sektörünün kredi musluklarını kapatması
tüketimin üretim düşüşünce de olumusz yönde desteklenen azalışını göstermektedir.
Ancak, 2001 sonrası yapısal reformların sonuç vermeye başlaması tüketimde nispi
artışlara neden olmuştur.
5
6-)
JAPONYA’NIN TEMEL EKONOMİK VERİLERİNİN SEYRİ
BİRİM
1998
1999
2000
2001
ORTALAMA
TOPLAM AYLIK EV
HARCAMASI
YEN
DEĞİŞİM (%)
326,974
- 1,2
321,215
- 1,8
317,267
- 1,2
308,692
- 2,7
YENİ EV YAPIMI
ADET
DEĞİŞİM (%)
1,198,295
- 13,6
1,214,601
+ 1,4
1,229,843
+ 1,3
1,173,858
0,9
YENİ OTO ALIMI
ADET
DEĞİŞİM (%)
4,335,318
- 15,2
3,987,731
- 8,0
4,095,117
2,7
4,059,046
- 0,9
MİLYON YEN
DEĞİŞİM (%)
23,248,456
- 0,7
23,124,403
- 0,5
22,633,879
- 2,1
22,336,341
- 1,3
BİN KİŞİ
DEĞİŞİM (%)
279
+ 21,3
317
+ 13,6
320
+ 0,9
340
+ 6,3
4,3
4,7
4,7
5,0
ADET
DEĞİŞİM (%)
19,171
+ 17,1
15,460
- 19,4
19,071
+ 23,4
19,441
+ 1,9
MİLYON YEN
DEĞİŞİM (%)
14,381,224
+ 2,6
13,552,212
- 5,8
23,987,424
+ 77,0
16,212,985
- 32,4
BÜYÜK
PERAKENDE
FİRMA SATIŞLARI
YILLIK
ORTALAMA
İŞSİZ SAYISI
YILLIK
ORTALAMA
İŞSİZLİK ORANI
İFLAS
EDEN
ŞİRKET SAYISI
İFLAS
EDEN
ŞİRKETLERİN
BORCU
(%)
Kaynak : Japon Maliye Bakanlığı
Japonya’nın temel bazı ekonomik ve gündelik verileri (1998-2001) dönemi
itibariyle incelendiğinde, aylık ev harcaması çok az miktarda düşüşler yaşamıştır.
Perakende satışlar düşmektedir.
Konut alımı 2000 yılına kadar artmış, ancak sonra düşüşe geçmiştir. Oto alımı da
düşüş halindedir. İşsizlik ve iflas eden firma sayısı artmaktadır.Yukarıdaki verilerden
olumlu seyir izleyeni sadece kısa bir dönem için konut alımıdır.
6
7-)
JAPONYA’NIN YURT DIŞI YATIRIMLARININ ÜLKELERE
GÖRE DEĞER BAZINDA DAĞILIMI
25
20
15
10
5
MİLYAR DOLAR
0
KUZEY
AMERİKA
ASYA
AVRUPA
LATİN
AMERİKA
OKYANUSYA
1995
23.8
12.7
8.8
4.0
2.9
2000
12.5
6.1
25
5.3
0.7
Kaynak : Japon İstatistik Bürosu
JAPONYA’NIN YURT DIŞI YATIRIMLARININ ÜLKESEL
PAYLARININ YILLARA GÖRE SEYRİ
50
45
40
35
30
25
20
15
10
5
PAYI (%)
0
KUZEY
AMERİKA
ASYA
AVRUPA
LATİN
AMERİKA
OKYANUSYA
1995
46
24
16
7.5
5.5
2000
25
12
50
11
1.5
Kaynak : Japon İstatistik Bürosu
Japonya’nın yurtdışı yatırımları incelendiğinde, 1995-2000 döneminde Asya ve
Kuzey Amerika yerine Avrupa’nın tercih edildiği görülmektedir. Bunun temel sebebi,
diğer pazarlarda doygunluk noktasına ulaşılması, Avrupa pazarında yer edinme kaygısı
ve rekabet üstünlüğü elde etmektir. Kuzey Amerika’nın 5 yıl içinde yarıya düşen payını
aynı dönem içinde payını 3 kat arttıran Avrupa ülkeleri almıştır. Bunda Avrupa’nın
özendirici tedbirlerinin yanısıra ABD’nin NAFTA ile Kanada ve Meksika’ya yarattığı
avantajların ortaya koyduğu negatif ortamın da etkisi bulunmaktadır. Asya ülkelerindeki
yarı yarıya düşüş ise Asya Finans Krizinin psikolojik sonucudur.
7
JAPONYA’NIN YABANCI SERMAYE HAREKETLERİ
8-)
80
70
DOĞRUDAN YABANCI
SERMAYE ÇIKIŞI
60
DOĞRUDAN YABANCI
SERMAYE GİRİŞİ
67.5
50
50
40
40.7
31.6
34.1
30
20
8.0
4.6
22
10
0.2
0
1980
0.8
1983
17.4
2.8
0.9
1986
1989
10.4
4.0
1992
3.8
1995
1998
2001
Kaynak : Japon Maliye Bakanlığı
Japonya’nın 1980’li yıllardaki hızlı büyüme yıllarında yurtdışına hızla artan şekilde
yabancı sermaye çıkışı yaşadığı, durgunluğun başladığı 1990’lı yıllarda bu eğilim tersine
dönmüştür.
Ancak, 1990’ların sonundaki olumlu politikalar sonucu ve tüketicinin ucuz fiyatlı
ürün talebi akabinde yakın bölgelerde üretim amaçlı yabancı sermaye çıkışı yaşanmıştır.
Aynı şekilde, 1990 ‘ların sonunda Japon ekonomisindeki nispi olumlu gelişmeler ve
pazara girişin bir nebze kolaylaşması yabancı sermaye girişinin de hızlanmasına neden
olmuştur.
Ayrıca, ticaret ve üretim alanındaki mevcut dağıtım sistemindeki hukuki
düzenlemelerin kolay ve esnek hale gelmesi de bir diğer olumlu etkeni oluşturmaktadır.
8
Sonuç ve Değerlendirme :
Japon ekonomisi, diğer gelişmiş ülkelerle mukayese edildiğinde 1990’lı yıllardan
itibaren içinden çıkamadığı durgunluk nedeniyle hem tüm kalemlerde olumsuz
gelişmeler kaydetmiştir.
Japonya, 2002 yılından umulan olursa ekonomik durgunluğu 2000 yılında olduğu
gibi yeniden aşacak ve bu defa kalıcı bir iyileşme olacaktır.
Özel sektör tüketimleri, kamu sektörü tüketimleri düzeyine ulaşmasa da artış
trendine girmesi Japon ekonomisi için önemli bir can simdi oluşturacaktır.
Japonya, dünyada önemli yurt dışı yatırım yapan ve sermaye ihraç eden ülke olma
konumunu önümüzdeki yıllarda da sürdürecektir.
Avrupa, Japonya için önem kazanmaya başlayan bir işbirliği partneri olma
yolundadır.