iktisadi ve idari bilimler fakültesi dergisi

Transkript

T.C.
MARMARA ÜNİVERSİTESİ
İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER
FAKÜLTESİ DERGİSİ
YIL:
CİLT:
SAYI:
2008
XXV
2
İSTANBUL - 2008
Dergir
en içten t e ş
T.C.
M A R M A R A ÜNİVERSİTESİ
İKTİSADİ VE İDARİ BİLİMLER FAKÜLTESİ
DERGİSİ
UNVANI
PROF. DR.
PROF. DR.
PROF. DR.
PROF. DR.
:.. PROF. DR.
PROF. DR.
! PROF. DR.
.
İmtiyaz Sahibi
T.C. M a r m a r a Üniversitesi İktisadi v e İdari B i l i m l e r F a k ü l t e s i A d ı n a
Prof. Dr. Suat O K T A R
Yayın K u r u l u
Prof. Dr. Suat O K T A R
Prof. Dr. M . E m i n A R A T
D o ç . Dr. A h m e t Y I L M A Z
Prof.
Prof.
Prof.
Prof.
Prof.
Prof.
Prof.
Danışma
D r . A . H a y r i D U R M U Ş , İst. Ticaret Univ.
Dr. C e n g i z O K M A N , Işık Univ.
D r . H a l u k K A B A A L İ O Ğ L U , Yeditepe Ü n i v .
D r . İ z z e t t i n Ö N D E R , İst. Üniv.
D r . M ü n e v v e r T U R A N L I , İst. Ticaret Üniv.
D r . Ö m e r F a r u k B A T f R E L , İst. Ticaret Ü n i v .
Dr. Ş e v k e t P A M U K , B o ğ a z i ç i Üniv.
ü^PROF. DR.
t PROF DR.
fer PROF DR.
K PROF DR.
t PROF DR.
fe~ PROF DR.
~ PROF DR.
8* PROF. DR.
f-'PROF. DR.
' £r PROF. DR.
V ' P R O F . DR.
, PriOF. DR.
; &>PriOF. DR.
- i ' PROF. DR.
Kurulu
Prof. Dr.
A l i G Ü Z E L , K a d i r H a s Üniv.
Prof. Dr.
E r o l K A T T R C I O Ğ L U , Bilgi Ü n i v .
Prof. Dr. H ü s n ü E R K A N , D o k u z Ey. Ü n i v .
Prof. Dr. M e r y e m K O R A Y , Y ü d ı z T e k n i k Üniv.
Prof. Dr. N e c l a P U R , M a r m a r a Üniv.
Prof. Dr. S e l i m e S E Z G İ N , B a h ç e ş e h i r Üniv.
Prof. Dr. T a m e r K O Ç E L , İst. K ü l t ü r Ü n i v .
Editör
D o ç . Dr. A h m e t Y I L M A Z
* Ş"PROF. DR.
Teknik Hazırlık
Neriman M E R İ Ç
Yönetim Yeri v e Yazışma A d r e s i
T . C . M a r m a r a Üniversitesi İktisadi v e İdari B i l i m l e r F a k ü l t e s i
R e s s a m N a m ı k İsmail Sok. N o : 1, 3 4 5 9 0 B a h ç e l i e v l e r - İ S T A N B U L
Tel : ( 0 2 1 2 ) 5 0 5 9 3 3 1
F a x : ( 0 2 1 2 ) 505 9 3 3 2
E- Posta: i i b f _ d e r g i @ m a r m a r a . e d u . t r
a?
l
1
m
«•SIM*?
ISSN:1300-7262
Üniversite Yayın N o : 6 8 9
Fakülte Yayın N o : 5 4 2
M . Ü . İ k t i s a d i v e İdari Bilimler Fakültesi D e r g i s i y ı l d a i k i k e z y a y ı n l a n a n h a k e m l i b i r
dergidir. D e r g i d e yayımlanan m a k a l e l e r k a y n a k ' g ö s t e r i l m e d e n k u l l a n ı l a m a z .
M a k a l e l e r i n y a y ı m h a k k ı M . Ü . İktisadi v e İ d a r i B i l i m l e r F a k ü l t e s i ' n e aittir.
Yapım
Dizayn M a t b a a c ı l ı k
. Tel: ( 0 2 1 2 ) 6 7 1 98 9 8 P b x
? t-'PROF. DR.
• PROF. DR.
PROF. DR.
PROF. DR.
PROF. DR.
PROF. DR.
PROF. DR.
PROF. DR.
PROF. DR.
\ PROF DR.
?
PROF. DR.
~* PROF. DR.
« PROF. DR.
;,"-rPROF DR.
- PROF. DR.
f .PROF. DR.
'% PROF. DR.
^ 'PROF. DR.
İ
PROF. DR.
3PROF. DR.
PROF. DR.
. PROF. DR.
PROF. DR.
PROF. DR.
f
i
I
1
1
1
[
[
l
t
E
E
E
E
E
F
C
C
11-
b
b
b
b
b
b
J
K
K
h
h
İv
Iv
N/
IV
N
N
N
N
N
N
N
ı/ı tfıara Üniversitesi
o u r n a l of P o l i t i c a l Ecoııımjâ
fi bIf. Dergisi
jfllİİ008, CİLT XXV, SAYI 2
E d i t i o n , C a m b r i d g e U n i usity
rld Scientific P u b l i s h i n g
TÜRK VERGİ HUKUKU'NDA UZLAŞMA*
j u l a t i o n , 6th E d i t i o n , B o
Doç. Dr. F u n d a B a ş a r a n Yavaşlar*
k.III.Ch.VII
s o m e o f t h e i r A p p l i c a t i ı im
e n a n d C o . , E d i t e d W i ü in
Vergi idaresi ile vergi mükellefi
ve/veya ceza muhatabının
aralarındaki
vergi
i Bföya cezaya
ilişkin uyuşmazlıkları
anlaşarak
çözmelerine
imkan
tanıyanâüzlaşrna,
mt'daki
düzenlemeler
temelinde
Türk Vergi Hukuku'nda
kırk beş seneden
beri
uygulanmaktadır.
Bu uzun tecrübe,
uzlaşmanın
kamu alacağının
-eksik,
amahızlı
gdjğjlatına, yargı ekonomisine,
hukuki güvenlik ve barışın sağlanmasına
Önemtğ0cqtkıları
muğunu ortaya koymuştur.
Bununla birlikte, uzlaşmanın
bu yararları,
uzlaşmaya
ıılışkin
kmîi düzenlemelerin
anayasaya
aykırı olduğu eleştirilerini
hiçbir zaman
azaltmamıştır,
(evcut haliyle uzlaşmanın,
kanunilik
ilkesi ve eşitlik ilkesi başta olmak üzere
Anayasa'da
\£§ülan bazı ilke ve kurallara
aykırı olduğu konusunda doktrinde görüş
birliği.mevcuttur.
\ticak kanun koyucu, şimdiye kadar bu eleştiriler doğrultusunda
herhangi
bir
düzenleme
değişikliğine
gitmemiştir.
-ine", H a n d b o o k of EuBB
tin Feldstein, E l s e v i e r Sc
*
ı d T a x a t i o n , "Taxes
New York, 2004
on Ll'hcf
tıe L S E L e c t u r e ş , Edite "•'3
versity P r e s s , 1 9 9 8
«S *.
Bu makalede,
-genel bütçeye giren- vergiler bakımından
Türk Vergi Hukuku 'ridaki
'l&şma kurumu incelenmekte,
uzlaşmanın hukuki niteliği, konusu, tarafları, uzlâşrha
süreci
•ekli, taraflara getirdiği hak ve yükümlülükler
hukuki bir bakış açısıyla ele alınmakta,
ve
ışmanın Anayasa'ya
uygun bir hale getirilmesi için bazı önerilerde
bulunulmaktadır.
(
R o b e r t R e i c h , T h e Mı I m i
1
e m o c r a t i c State, Camb u t - r j |
Anahtar
Kelimeler:
ışmanın tarafları, uzlaşma
Uzlaşma,
uzlaşmanın
süreci ve şekli, kanunilik
hukuki
niteliği,uzlaşmanın
ilkesi, eşitlik
ilkesi
konusu,
rary o f Critical Writings
ghart I I , R o b e r t D . Toll son,*
l a n d b o o k of P u b l i c FiniiiuL
£ l u w e r A c a d e m i c Publıs
y
11
| | u makale, "Keyfilik Yaratıcısı mı Yoksa Hukuki Banş Sağlayıcı mı? Sorgudaki Kurum:
Uzlaşma", Gerekçelendirilmesi ve Hukuki Analizi" başlıklı, Mükellefin Dergisi S.90 (Haziran
•SQ0), 33 vd. ve S.91 (Temmuz 2000), 105 vd.'da yayınlanan makalenin devamı olarak
|?ırlanrmştır.
Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Vergi Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi,
[email protected]
309
Doç. Dr. Funda Başaran YA VAŞLAR
RECONCILIATION IN TURKISH TAX LA W
Abstract
Reconciliation,
which enables taxpayer andfor the person subject to penalty to
amicably
resolve the disputes on tax and/or penalty with the tax administration,
has been^
applied in Turkish Tax Law for 45 years. This experience
has significantly
contributed
f<#
legal security and peace as w eli as judicial economy and -incomplete
butfast- collectıon ofc
state receivables.
Nevertheless,
such advanîages
of reconciliation
had never
lessened
critics on the incongruity
of soıne regulations
to Constitution.
However, until now, the
maker has not changed the regulations in parallel to these
critics.
• in this article, the reconciliation
phenomenon
in Turkish Tax Law is examı.
with regards to the taxes included in general budget and legal aspects, parties, process t
form of reconciliation
are considered
with a legal point of view due to the rights ı
obligations
of the parties
and soıne
recommendations
on the
harmonizatıon
reconciliation
with the Constitution are made.
: Key
Words:
reconciliation,
process
prin cipWfof
equity
Reconciliation,
of reconciliation,
legal
aspects
of
reconciliation,
parties
form of reconciliation,
principle
of legalıty t
.Tarafların aralarındaki sorunu " b e r a b e r " ç ö z m e l e r i n e i m k a n s a ğ l a m a s n
k e n d i s i n i - d i ğ e r ç ö z ü m yollarından ayıran u z l a ş m a n ı n T ü r k V e r g i H u k u k u ' n a giriş taı
1 9 6 3 ' t ü r . V e r g i l e n d i r m e alanında ilk genel usul k a n u n u m u z o l a n 1949 tarih ve 5 4 3 2 sa ili
V e r g i U s u l K a n u n u ( V U K ) ile halen u y g u l a n m a k t a o l a n 1961 tarih ve 2 1 3 sayılı V U K ' '
ilk h a l i n d e yer a l m a y a n bu kurumu d a h a s o n r a ö n g ö r ü ş g e r e k ç e s i n i k a n u n k o y u c u . ~'ver»ı.
u y u ş m a z l ı k l a r ı n ı hızla çözmek, böylece mükellefleri h u k u k i güvenliğe k a v u ş t u r m ; I
k a m u a l a c a ğ ı n ı n m ü m k ü n o l d u ğ u n c a ç a b u k t a h s i l i n i s a ğ l a m a k ve v e r g i y a r g ı s ı n ı n \y
y ü k ü n ü a z a l t m a k ( d a v a e k o n o m i s i ) " ş e k l i n d e a ç ı k l a m ı ş t ı r . Doktrin ve içtihatlar di
s o n r a bu g e r e k ç e l e r e , u z l a ş m a n ı n h u k u k i b a r ı ş a h i z m e t e t m e s i , z a m a n i ç i n d e kaı •
1
3
07.06.1949 ve 5432 sayılı Vergi Usul Kanunu, R G t.15.06.1949, S.70233
04.01.1961 tarih ve 213 sayılı Vergi Usul Kanunu, RG t.10.01.1961, S.10703, R G t.ll.01.19üly
S.10704, R G t.12.01.1961, S.10705
Bkz.1963 tarih ve 205 SK'nın gerekçesi ( T B M M T u t a n a k Dergisi, C.12, 08.02.1963 tarihli
Birleşimden, 15.02.1963 tarihli 50. Birleşime kadar, Dönem: 1, Toplantı:2, Umumi İzahat, 2):
vergi ihtilaflarının süratle halli ve böylece mükelleflerin tereddütlerinin
bir an evvel gidenlere
huzura kavuşmalarının
temini, amme alacağının vaktinde Hazineye intikali ve nihayet Itırazç
Temyiz mercilerinin işlerini tahfif ederek ihtilaflar üzerine daha titizlikle eğilebilmelerine
un\
sağlanması maksadiyle kanuna uzlaşma müessesesi ithal olunmuştur. " Gerekçe'de "itiraz ve tenryj
mercileri"nden söz edilme nedeni, o tarihlerde henüz vergi mahkemelerinin kurulmamış olmasıd
1982 tarihli 2575, 2576 ve 2577 sayılı kanunların (RG t.20.01.1982, S.17580) yürürlüğe girmesin
kadar süren bu dönemde, vergisel idari işlemlere karşı önce itiraz ve temyiz komisyonları^
başvuruluyor, ardından ilk derece ve üst derece mahkemesi sıfatıyla görev yapmakta olan Danıştay,
başvurulabiliyordu.
2
3
310
H TAX LA W
aiÜğırnn d e ğ e r k a y b ı n a u ğ r a m a d a n h a z i n e y e ö d e n m e s i n i s a ğ l a m a s ı v e m ü k e l l e f i n
lama yolu nedeniyle e m e k ve gider kaybına u ğ r a m a s ı n ı engellemesini d e
[fişlerdir .
4
he person subject to /
'.he tax
administration,
has significantly
cont.
ncomplete
but fastcollcctı^
"iliation had never les
on. However, until noy
'.ritics.
a
Turkish Tax Law is . ıtn%
?al aspects, parties, pn
ss\
of view due to the n
ns on the harmanız
ı o/a
ıf reconciliation,
parM
ation, principle
of L gaf]
n e l e r i n e i m k a n sağlafffli
c Vergi H u k u k u ' n a ; gigff
. olan 1949 tarih v e -5#3İ|
61 tarih v e 213 sayılıl
ekçesini kanun koyüöul
.<uki g ü v e n l i ğ e kavti|*fl
ğ l a m a k ve vergi yârgısu
ır . D o k t r i n ve içtihatla
etmesi, z a m a n içinde||
3
S.70233
1961, S.10703, R G
t.ll.oOfJ
•gisi, C.12, 08.02.1963 t a | i j i |
3plantı:2, Umumi İzahat,'j|)'J
itlerinin bir an evvel giğSff
eye intikali ve
nihayetim
ı titizlikle
eğilebilmeleruu®
•ır. " Gerekçe'de "itiraz
melerinin kurulmamış oî
J2, S.17580) y ü r ü r l ü ğ e ^
tiraz ve temyiz korriis^ffl
i görev yapmakta olan
1963'ten bu yana u z l a ş m a k u r u m u n u d ü z e n l e y e n m a d d e l e r d e p e k ç o k d e ğ i ş i k l i k
frnışsa d a , uzlaşmaya b a ş v u r u hiçbir z a m a n yargı y o l u n a b a ş v u r u n u n bir ö n şartı
^ ö n g ö r ü l m e d i ğ i gibi, u y u ş m a z l ı ğ ı n yargı yoluyla ç ö z ü m ü n ü e n g e l l e y e n b i r d u r u m
da kabul edilmemiştir. Türk Vergi H u k u k u ' n d a u z l a ş m a y a b a ş v u r u , m ü k e l l e f e
JiŞâ ceza m u h a t a b ı n a t a n ı n m ı ş bir h a k t ı r . M ü k e l l e f v e / v e y a c e z a m u h a t a b ı n ı n d i l e r s e
Kılabileceği b u y o l , g e r e k v e r g i i d a r e s i n e ve g e r e k m ü k e l l e f e v e / v e y a c e z a
S l t a b ı n a , u y u ş m a z l ı ğ ı b a r ı ş ç ı l b i r ş e k i l d e ç ö z m e i m k a n ı s u n m a k t a d ı r . İlgilisi isterse
fma talebinde bulunur, i s t e r s e h a k k ı n d a yapılan idari i ş l e m e karşı vergi m a h k e m e s i n d e
façar. U z l a ş m a talebine r a ğ m e n tarafların u z l a ş m a m a s ı y a d a u z l a ş a m a m a s ı d a
icundür ve bu d u r u m d a h a k k ı n d a idari işlem yapılan ilgilinin bu idari i ş l e m e karşı
»yoluna başvuru imkanı y i n e d e m e v c u t t u r .
5
6
j|*> H u k u k u m u z d a u z l a ş m a , getiriliş a m a c ı n a uygun ş e k i l d e , vergi i n c e l e m e s i n e
olmasından^ yapılan t a r h i y a t ve/veya kesilen cezaya karşı d a v a a ç m a s ü r e s i n i n s o n u n a
| | a n a n geniş bir z a m a n aralığı için ö n g ö r ü l m ü ş t ü r . B u z a m a n aralığına bağlı o l a r a k
ijS|ıtarhiyat ö n c e s i n d e v e tarhiyat s o n r a s ı n d a o l m a k ü z e r e i k i y e a y n i maktadır.. Ö n c e
af; s o n r a s ı u z l a ş m a ( T S U ) - s a d e c e - r e ' s e n v e ikmalen yapılan tarhiyatlar il'evkesilen
gafın- ö n g ö r ü l m ü ş ; y i r m i üç yıllık bir aradan sonra 1 9 8 6 ' d a , "mükelleflerin'H'dkre ile
* £ | t 2 3 10.1986, E.1986/2, K.1986/2 (Ahmet Arslan-Tuncay Dündar, Danıştay İçtihatları
ı j m e Kurulu K a r a r l a r ı , Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2002, 231-232); Yılmaz Aliefendioğlu,
iüzlaşma", Danıştay Dergisi, S.28-29 (1978), 3; Funda Başaran, "Keyfilik Yaratıcısı mı
^ H u k u k i Banş Sağlayıcı mı? Sorgudaki Kurum: "Uzlaşma", Gerekçelendirilmesi ve. Hukuki
Mükellefin Dergisi, S.90 (Haziran 2000), 33; Şükrü Kızılot, Vergi İhtilafları ve: Ç ö z ü m
ğ 2 B , Ankara, Yaklaşım Yayınlan, 2000, 232; Mehmet Ali Özyer, Açıklama ve Ö r n e k l e r l e
0şiıl K a n u n u Uygulaması, 3.B., İstanbul, Hesap Uzmanlan Demeği, 2004, 897; Nihal Saban,
«ârgı Sisteminin Etkinliği Araştırma Projesi, Vergi Yargısının Etkinliği A r a ş t ı r m a
^•istanbul, Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı Yayınlan, 2000, 60; Nilgün Serim,
fö'de ve ABD'de Uzlaşma Sistemi", Vergi Sorunları Dergisi, S.214 (Temmuz 2006), 100kz. 2365 SK (ek md.3'de değişiklik yapılmıştır), 2686 SK (ek m d . l , ek md.4, ek md.6, ek
ek md.8'de değişiklik yapılmıştır), 2791 SK (ek md.3'de değişiklik yapılmıştır), 3239 SK (ek
ınlerek tarhiyat öncesi uzlaşma öngörülmüştür, ek md.4'de değişiklik yapılmıştır), 3505 SK
j&a.d 1 ı'de değişiklik yapılmıştır), 3946 SK (VUK ek md.10 yürürlükten kaldırılmıştır), 4008 SK
Şg|_l değiştirilmiş, idarece tarh edilen vergiler için de uzlaşma yolu açılmıştır), ve 4369 SK (ek
, gnıd.3, ek md.4 ve ek md.5 yürürlükten kaldırılarak, ek m d . l yeniden düzenlenmiş, cezalar
|ğ|apsarnından çıkanlmıştır), 4444 SK (ek md.l ve ek m d . l l ' d e değişiklik yapılmiş, cezalar
| | | [ a ş m a kapsamına alınmıştır), 5736 SK (ek m d . l ' d e değişiklik yapılmıştır). Bütün bu
" ~ ^ S r rağmen, uzlaşmanın genel yapısının başından beri aynen muhafaza edildiğim
1!
e
*4lpek mümkündür.
8|||; Şonrası uzlaşma kanuni bir hak iken (VUK ek md.l), tarhiyat öncesi uzlaşma idarece
H|r haktır. Çünkü, VUK ek md. I I , f.l'de, Maliye Bakanlığı'na tarhiyat öncesi.uzlaşma
"izin verme" yetkisi tanınmış, Bakanlık ise bu izni, Tarhiyat Öncesi Uzlaşma
j§!*ğî ile vermiştir.
L
311
tarhtan: ö n c e d e a n l a ş a b i l m e s i n e
( T Ö U ) :-VUK'da yer verilmiştir.
b a k ı r m n d a n m ı ş gibi g ö r ü n s e d e ,
arasında eşitlik ilkesini z o r l a y a c a k
7
imkan vermek ü z e r e " t a r h i y a t ö n c e s i u z l a ş m a y a
B u ikisi arasındaki tek fark s a d e c e u z l a ş m a zan
-aşağıda yeri geldikçe a ç ı k l a n a n - bazı noktalarda i
d e r e c e d e önemli farklılıklar b u l u n m a k t a d ı r .
8
H e r tarhiyat şekli b a k ı m ı n d a n da temel pozitif h u k u k k a y n a ğ ı V U K ' d u r . Ayı
her iki ikisi için d e M a l i y e B a k a n l ı ğ ı ' n c a ayrı y ö n e t m e l i k l e r çıkartılmıştır. A n c a k , 1
V U K ' d a e k m d . l , e k m d . 6 , ek m d . 7 , ek md.8 v e e k m d . 9 ' d a ayrıntılı şek
d ü z e n l e n m i ş k e n , T Ö U V U K ' d a tek bir m a d d e y l e (ek m d . l l ) d ü z e n l e n m i ş , k a n u n d a
a l m a y a n p e k ç o k konu T a r h i y a t Öncesi U z l a ş m a Y ö n e t m e l i ğ i ' n d e ( T Ö U Y ) ele alınım
Açık bir atıf o l m a d ı ğ ı s ü r e c e T S U ' y a ilişkin V U K h ü k ü m l e r i n i n T Ö U hakkı
u y g u l a n m a s ı kabul e d i l m e d i ğ i n d e n " , T Ö U için T Ö U Y ç o k ö n e m l i bir k a y n a k te
etmektedir.
9
10
B u m a k a l e d e , g e n e l b ü t ç e y e giren vergiler b a k ı m ı n d a n T ü r k V e r g i Hukuku^
u z l a ş m a k u r u m u temel y ö n l e r i y l e ' e l e a l ı n m a k t a d ı r . U z l a ş m a h a k k ı n d a literatürde ?
s a y ı d a r m a k a l e ç a l ı ş m a s ı b u l u n m a k t a y s a da, burada u z l a ş m a n ı n h u k u k i bir b a k ı ş açısı
12
7
3239 SK md.33'ün gerekçesi (Osman Selim Kocahanoğlu, Gerekçeli T ü r k Vergi K a n u n l a r ı , !
İstanbuljalfemel Yayınlan, 1992, VUK Ek m d . l l , 565)
DVVDGK t.14.01.1994, E.1991/45, K.1994/20 (http://www.danistay.gov.tr (Erişim . T |
01.09.2ÖÖ8)) : "...
"Tarhiyat Öncesi Uzlaşma" kurumu, hukukumuza
3239 sayılı
33.maddesiyle Vergi Usul Kanununa Ek U.maddenin eklenmesi yoluyla girmiştir
Yasanın^
bölümünde yer alan ve 205 sayılı Yasanın 22. maddesiyle eklenen "Uzlaşma"
başlıklf
maddelerinde öngörülen anlaşma yolu, verginin tarhından sonra başvurulabilecek
bir yol ikef.
il.ıridadede öngörülen tarhiyat öncesi uzlaşma, verginin tarhından önce tarafların
anlaşmalâ
sağlamah amacıyla öngörülen bir yol olduğundan, hukuki niteliği yönünden diğer ek maddele"
düzenlenen
uzlaşmadan
farklıdır.".;
DVDDGK
t.14.04.1995,
E.1994/204,
K.l
(http://www.danistay.gov.tr
(Erişim Tarihi: 01.09.2008)): "Vergi
Usul
Kanununun'.,
11 .maddesinin verdiği yetkiye dayanılarak çıkarılan ve 16.2.1987 tarihli Resmi Gazetede yayımla
Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliğinde; bu kurumun özellikleri dikkate alınarak, uzlaşma davet''
uyulmaması gibi birçok konuda, tarhiyat sonrası uzlaşmadan kısmen veya tamamen farklı kuralli
yer verilmiştir."
Tarhiyat öncesi uzlaşma, VUK ek md. 11, f.4'de verilen yetki çerçevesinde Tarhiyat Öncesi 1
Yönetmeliği ( R G t.03.02.1999, S.23600); tarhiyat sonrası uzlaşma ise, VUK ek m d . l , f.2'de venf
yetki çerçevesinde Uzlaşma Yönetmeliği (RG t.03.02.1999, S.23600) ile düzenlenmiştir
yönetmelikler, daha sonra çıkartılan başka yönetmeliklerle değiştirilmişlerdir. Bkz. 24.08.1999 I
ve 23796 sayılı R G ile 22.10.2005 tarih ve 25974 sayılı R G ' d e yayınlanan yönetmelikler.
" Ek rnd.2, Ek md.3, Ek md.4 ve Ek md.5 4369 SK ile 1999 yılında yürürlükten kaldınlmışsa d a |
maddelerde yer alan hususlara büyük ölçüde Uzlaşma Yönetmeliği'nde yer verilmiştir.
" DVDDGK t.14.04.1995, E.1994/204, K.1995/126 (http://www.danistav.gov.tr (Erişim Ta
01.09.2008)): "tarhiyat öncesi uzlaşma tarhiyat sonrası uzlaşmadan farklı bir kurum
öngörüldüğünden,
tarhiyat öncesi uzlaşma sürecinde, Vergi Usul Kanununun
verdiği
dayanılarak Yönetmelikle belirlenmiş özel usul ve esasların uygulanması
gerekmektedir.".
bkz. DVVGK t.l 1.02.1994-, E. 1992/16, K.1994/110, http://www.danistay.gov.tr (Erişim Ta
01.09.2008)
Aşağıda 2.2.'de belirtildiği üzere, uzlaşma, gerek genel bütçeye giren vergi, resim ve harçl
gerek il özel idareleri ile belediyelere ait vergi, resim ve harçlar bakımından mümkünse de, bura^
açıklamalann sadece genel bütçeye giren vergilerle sınırlı tutulmasının nedeni, çalışmanın bir m.
boyutunu aşmamasını sağlamaktır.
8
9
1 0
12
a
!%«BHWHI
SSK,
t a r h i y a t ö n c e s i uzl j sınav
k fark s a d e c e u z l a ş m a l f
a ç ı k l a n a n - bazı nokl hıcîH
klar b u l u n m a k t a d ı r .
8
akuk k a y n a ğ ı V U K ' d n r ^
kler çıkartılmıştır. Anca"
ek m d . 9 ' d a ayrıntîffl
d. 11) d ü z e n l e n m i ş , k a n i
î l i ğ i ' n d e ( T Ö U Y ) eleiff
h ü k ü m l e r i n i n TOUii
ç o k ö n e m l i b i r kayril
9
kuki niteliğini m e r k e z alan b i r y ö n t e m ve sistemle, ö z e l l i k l e d e a n a y a s a l ilke ve
çerçevesinde i n c e l e n m e s i amaçlanmıştır.
lamanın H u k u k i
Niteliği
SVUK'da u z l a ş m a t a n ı m l a n m ı ş değildir. B u n a karşılık, g e r e k vergi idaresi ve gerek
gı yerleri b a k ı m ı n d a n b a ğ l a y ı c ı nitelikteki bir D a n ı ş t a y İçtihadı B i r l e ş t i r m e K a r a r ı
ncMO, b . 4 ) , u z l a ş m a y ı , "vergi idaresi ile mükellefler ya da aslarına ceza
kesilenler
i l / , vergi kanunlarının
uygulanması
nedeniyle
doğan uyuşmazlıkların,
tarafların
îtt görüşmeleri
yolu ile, daha başlangıçta,
ödenecek
olan vergi ve ceza
miktarı
fğ'^ mutabakat
sağlanarak
ortadan
kaldırılması,
yargısal
yol ve
usullerin
miasına gerek bırakılmaksızm
çözüme kavuşturulması" ^
şeklinde t a n ı m l a m ı ş t ı r . İki
I p / U K ' d a n aldıkları y e t k i v e h a k k a binaen- bir u y u ş m a z l ı ğ ı ö z g ü r iradeleriyle
Şkât s a ğ l a y a r a k " o r t a d a n kaldırmaları, diğer şartlar d a d i k k a t e a l ı n d ı ğ ı n d a taraflar
P b ı r " s ö z l e ş m e " n i n v a r o l d u ğ u n a işaret e t m e k t e d i r . N i t e k i m , u z l a ş m a n ı n "iki taraflı
i'eşme" o l d u ğ u k o n u s u n d a görüş birliği m e v c u t t u r . A n c a k sorun, b u s ö z l e ş m e n i n
k o n u s u n d a d ı r v e D a n ı ş t a y k a r a r l a r ı n d a bu k o n u d a b i r açıklık b u l u n m a m a k t a d ı r ,
karşılık d o k t r i n d e farklı görüşler ortaya konularak, u z l a ş m a n ı n idari s ö z l e ş m e
İŞ"sulh s ö z l e ş m e s i o l d u ğ u
ve nihayet idarenin yaptığı idari o l m a y a n b i r s ö z l e ş m e
ilen sürülmüştür.
1
1
14
nından T ü r k V e r g i Hü
; l a ş m a ' h a k k ı n d a lıterafi
n a n m hukuki b i r b a k ı ş a
15
1 7
îkçeli T ü r k Vergi Kanuni!
vv.danistav.gov.tr (E
hukukumuza 3239 sc
d yoluyla girmiştir. ..:
e eklenen
"Uzlaşma;
2 başvurulabilecek bu
ıdan önce taraflarına
'iği yönünden diğer .eı
1995,
E.1994/204,1
"Vergi
Usul Kaı
' tarihli Resmi Gazeteü
i dikkate alınarak, uzk
men veya tamamen-fa
çevesinde Tarhiyat Qr c «* ™
ıa ise, V U K ek md.lv?
S.23600) ile düzeni
$\
irilmişlerdir. Bkz. 24.0'»
aymlanan yönetmelıklı i
ıda yürürlükten kaldın
i'nde yer verilmiştir.
cvv.danistav.gov.tr (EUJJJJJJ
şmadan farklı bir kurumş^
Usul Kanununun
verdığığ
sulanması
gerekmekte
'vv.danistav.gov.tr (Eı Şinjjj
/ e giren vergi, resim;
•akımından mümkünse
4,
smın nedeni, çalışması ı Baj
«Uzlaşmanın b i r idari s ö z l e ş m e olup olmadığını i n c e l e m e d e n ö n c e , İ d a r e
" l a ait "idari i ş l e m " k a v r a m ı h a k k ı n d a kısaca bilgi v e r m e k yararlı olacaktır,
p i p i d a r i işlem, idarenin k a m u g ü c ü n ü k u l l a n a r a k yaptığı işlemleri i f a d e . e t m e k t e
dargnin t ü z e l k i ş i l i ğ i n d e n k a y n a k l a n a n h a k e h l i y e t i n e d a y a n a r a k yaptığı, işlemleri
CKft23.10.1986, E.1986/2, K.1986/2 (Arslan-Dündar, a.g.k., 231); DIBKK t.02;Q7,ilg85,
^ r ^ ' i 985/4 sayılı kararının raportörüne göre (Arslan-Dündar, , a.g.k., 206) iseVuzİâşma,
BÛmyerdiği yetkiye dayanarak,
vergi dairesiyle mükelleften
oluşan taraflarını 'özgür
tânfiiîbir ürünü "dür.
|fel||ğen-Akgüner, İdare H u k u k u , 2.B. İstanbul, Der Yayınlan, 2006, 873-874;. A. Şeref
rajŞturgut Tan, İ d a r e H u k u k u , C . l (Genel Esaslar), 2.B., Ankara, Turhan Kitabeyi,- 2.001,
Jpjjİ^L İl Han Özay, G ü m ş ı ğ ı n d a Yönetim, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2004, 451 vd. - ¥.f.'»
İJPJjK t.13.06.2003, E.2002/592, K.2003/333 (http://www.danistav.gov.tr (ErişimrTarihi:
J Ç ® ) "Uzlaşma sonucu taraflar arasında düzenlenen uzlaşma tutanağı her iki taraf için'de
jmapağmda
tespit edilen hususlar ile sınırlı olarak bağlayıcı bir sözleşme
niteliğindedir.";
IpMan, Vergilendirme Y ö n t e m l e r i ve Uzlaşma, 2.B., Ankara, Maliye ve Hukuk Yayınlan,
|pi|'Gülsen Güneş, Verginin Yasallığı İlkesi, 2.B., İstanbul, İstanbul Üniversitesi Sosyal
iŞûstitüsü, Qn İki Levha. Yavmcılık, 2008, 180 (Doktora Tezi); Ahmet Kumrulu, "Uzlaşmaya
Bjfelçtihatları Birleştirme Karannm Işığında Vergi Hukukunda Teori, Uygulama ve Öğretim",
K b e r g i s i , S.72-73 (1989), 17; Öncel-Kumrulu-Çağan, Vergi H u k u k u , 15.B., Ankara,
Tİİtabevi, 2008, 171; Yılmaz Özbalcı, Vergi Usul K a n u n u Y o r u m V e Açıklamaları,
[uş Yayıncılık, 2002, 892
î&LNumrulu-Çağan, a.g.k., 1 7 1 ; Selim Kaneti, Vergi H u k u k u , 2.B., İstanbul, Filiz Kitabevi,
:
|pkg.k., 260,359
"
.
'ioEla/M. Aykut Kelecioğlu, Vergi C e z a l a n ve Uzlaşma, Vergi Sorunları Dergisi "Haziran
j | y ; p S k i , İstanbul, Maliye Gelirler Kontrolörleri Demeği Yayım, 2000, 72; Güneş, a.ğik:'; 180;
İft'ihg.m., 17, 21
;
313
Doç. Dr. Funda Başaran YAVAŞLAR
19
içeren- " i d a r e n i n i ş l e m i " k a v r a m ı n d a n farklıdır . İ d a r i i ş l e m l e r , t e k t a r a f l ı ve i k i tarailî,
o l m a k ü z e r e i k i y e a y r ı l ı r l a r . İlgilisinin rıza ve o n a y ı n a b a ğ l ı o l m a k s ı z ı n , idarenin
yanlı iradesiyle yaptığı işlemler t e k t a r a f l ı ; i d a r e ile ilgilisinin karşılıklı olarajc^
açıkladıkları iradelerin uyuşması s o n u c u yapılan işlemler i s e iki t a r a f l ı i d a r i i ş l e m l e r d i r ! *
H e r tür bireysel idari işlem tek taraflı idari işlem i k e n , iki taraflı i d a r i . i ş l e m ö r n e ğ i olara|j|&
" i d a r i s ö z l e ş m e " l e r karşımıza çıkar. İdare H u k u k u ilke v e k u r a l l a r ı n a tabi olan i d a n ^
s ö z l e ş m e l e r i n temel unsurları ş u n l a r d ı r : 1. s ö z l e ş m e n i n , k a r ş ı tarafça bir k a m u hizmetinjiOjİ
d o ğ r u d a n y ü r ü t ü l m e s i n e veya böyle bir hizmetin y ü r ü t ü l m e s i n e k a t ı l m a y a ilişkin o l m a s ı ^ ^
2 . idarenin, d i ğ e r tarafa nazaran üstün hak ve yetkilere s a h i p o l m a s ı . Yargı organlar!,
a y r ı c a ü ç ü n c ü bir şart olarak, sözleşmenin süreli olmasını d a a r a m ı ş l a r s a d a , D a n ı ş t a y danlf
s o n r a b u u n s u r d a n v a z g e ç m i ş t i r . İdari s ö z l e ş m e l e r e ö r n e k o l a r a k k a m u borçlariml
s ö z l e ş m e l e r i n i , k a m u hizmeti imtiyaz sözleşmelerini, yeraltı v e yerüstü s e r v e t l e r i n e ilişk
i ş l e t m e " sözleşmelerini,
idari
hizmet
sözleşmelerini
göstermek
mümkündü]
K a n â a t i m i z c e , u z l a ş m a , u z l a ş m a b a ş v u r u s u n d a b u l u n a n i l g i l i n i n " b i r k a m u hizmefir
d o ğ r u d a n y ü r ü t m e s i ya d a hizmetin y ü r ü t ü l m e s i n e k a t ı l m a s ı " k o n u l u olmadîğ
uzlâşîîiajda i d a r e ü s t ü n y e t k i l e r e s a h i p b u l u n m a d ı ğ ı v e n i h a y e t , u z l a ş m a s ü r e l i filu
s ö z l e ş m e d e o l m a d ı ğ ı için, u z l a ş m a y ı b i r i d a r i s ö z l e ş m e o l a r a k k a b u l e t m e k m ü r
değildir .
20
2
22
2
2 4
25
2 7
. U z l a ş m a n ı n , idarenin bir özel hukuk s ö z l e ş m e s i o l a n " s u l h s ö z l e ş m e s i " olduğ
g ö r ü ş ü h & ' g e l i n c e , h e m e n belirtmek gerekir ki, T ü r k H u k u k u ' n d a i d a r e n i n , sözleşmen
k a r ş ı tarafıyla eşit hukuki statüde olduğu, t a m a m e n ö z e l h u k u k kurallarına tabi sözleşme}!
19
Metin Günday, İ d a r e H u k u k u , 9.B., Ankara, İmaj Yayınevi, 2004, 110
Tek taraflı idari işlemler ise, bireysel işlemler ve genel düzenleyici işlemler olmak üzere ı k ı j |
ayrılır. Konu hakkında ayrıntılı bilgi için örn. bkz. Gözübüyük-Tan, a.g.k., Nr.484 vd.; Gündajjf
a.g.k., 110 vd.; Özay, a.g.k., 405, 423 vd., 508; Yıldızhan Yayla, İ d a r e H u k u k u , 2.B., İstanbul, Fil
Kitabevi, 1990, 86 vd.
&
Giritli-Bilgen-Akgüner, a.g.k., 874; Günday, a.g.k., 110; Yayla, a.g.k., 126
D.12.D., t.02.11.1976, E.1974/1958, K.1976/2141 (Gözübüyük-Tan, a.g.k., Nr.575, dpn.261}J
YHGKK t.06.12.2006, E.2006/9-769, K.2006/781, İstanbul B a r o s u Dergisi, C.81, S.2 (2007), ö j f
vd. (688); Giritli-Bilgen-Akgüner, a.g.k., 906 vd.; Gözübüyük-Tan, a.g.k., Nr.; Günday, a.g.k., İt
vdV, Özay, a.g.k., 511-512; Yayla, a.g.k., 128-129
Dolayısıyla, kamu hizmetine yönelik her sözleşme, idari sözleşme değildir.
İdarenin üstün hak y e yetkilerinden söz edebilmek için, sözleşmede idareye "üstünlük ve otoriS
tanınmış olması gerekir. İdareye, sözleşmeyi tek taraflı olarak değiştirme veya fesih etme, gözetti
ve denetim yapma, emir verme ve ceza uygulama, resen hareket etme, işletmeye el koyma ve
alma gibi hak ve yetkilerin verilmesi, başka bir deyişle, idarenin tek taraflı hareket etme yetki mın?
kabul edildiği, idarenin diğer tarafa karşı kamu gücüne dayalı yetkiler kullanabildiği hallerde, idi r }fty
üstünlük ve otorite tanınmış demektir. Bkz. öm. YHGKK t.06.12.2006, E.2006/9-769, K.2006İ "»'jj
İ s t a n b u l B a r o s u Dergisi, C.81, S.2 (2007), 686 vd. (688); Günday, a.g.k., 169; Yayla, a.g.k., W'rjJL
YHGKK t.06.12.2006, E.2006/9-769, K.2006/781, İstanbul B a r o s u Dergisi, C.81, S.2 (2İ 0 7 £ |
686 vd. (688); D.8.D. 1.11.01.1996, E.1965/933, K.1966/4 (Gözübüyük-Tan, a.g.k., Nr.575, d p n . ? ^ '
Gözübüyük-Tan, a.g.k., Nr.575
Bu sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıklar için idari yargı görevlidir (İYUK md.32).
Nitekim, uzlaşmanın, bir tarafının idare olması dışında idari sözleşmeyle hiçbir benzerliği o t a
-ı
görüşünde Candan, a.g.k., 260; "Bir kamu hizmetinin görülmesine ilişkin bulunmadığı" gerekçe ı y j ^
aynı görüşte Kumrulu, a.g.m., 17
2 0
2 1
2 8
) iması m ü m k ü n d ü r .
Tü
H diı şenlenmemiş o l a n sulh sö
veya d o g m a s ı m u h t e m e l bir
lortadan kaldırmaya yöneln
raflardan her birinin diğeriı
İlişkinin h u k u k e n geçerli olu]
g j t k b n u s u n d a d u y d u k l a r ı kaygı ı
felzerınde
s e r b e s t ç e tasarruf ec
sözleşmesi o l a r a k kabul e t m
hazırlayan ve g ö r ü ş m e y i yc
| w v e y a c e z a m u h a t a b ı n ı n u;
jnf^ t u t a n a ğ ı i h t i r a z ı k a y ı t l
jfyeya ceza m u h a t a b ı n ı n
î m e m e p o z i s y o n u n d a olma.
k e s t i r m e k t e d i r . D i ğ e r yi
bâtabı arasında bir h u k u k i
ftiaşma
ile gerek vergi ida
pakarlıkta bulunduğu kabul
EBcukı i l i ş k i n i n h u k u k a u y
rafaylamak
da z o r d u r . Hatta
| | r a k kullanıldığı belirtilme!
Ejjlnrhasından d o l a y ı , b u r a d a
g p g i î b i r hukuki işlemin bulu
3 2
Uzlaşmanın, "idareni
Jjj|usu ise, u z l a ş m a n ı n , "vergi
g&isı t e m e l i n d e m e y d a n a gel
zlaşmanın, vergi b o r c u ve
Mulan temel niteliklerine d;
ü p z l e ş m e ya da idarenin tam
2 2
2 3
2 4
f
2 5
-
2 6
2 7
314
l|[?^Ppnegın, idarenin araç-gereç
j§Şğ£$Ş eieri, idarenin özel hukul
m
fe^902
914
ffiM^S -:Ulusan, M a d d i H u k u k v.
1
M&aası, 1971, 6
ajffrfeajı, a.g.k., 7
I P l ' s a r ı . a.g.k., 15
^ ^ & a karşılık, uzlaşma ilişkisi:
||Sp||e,eşıt durumda oldukları görı
Çctinkaya, "Vergi Hukul
İ | | S İ 2 0 H u k u k u n d a %20Uzlaşı
^ î f u ' u , a.g.m., 17. Ancak dij
İktedır. Şöyle ki, yazara göre (
MB,ye/veya
cezasını belli miktarl
^ısıyla
uzlaşmayı her iki taı
êttirebiliriz."
l l s P r u l u , a.g.m., 17-18,21-22
İ H ,
. l e m l e r , t e k t a r a f l ı \<>
^
ıa bağlı o l m a k s ı z ı n , ı iaremi
ile ilgilisinin karşılı'. 1?^
ise iki t a r a f l ı i d a r i i s l ı n Î L
:i taraflı idari i ş l e m cınjffi$
:e ve k u r a l l a r ı n a tabı ISJ
karşı tarafça bir k a m u l p l
nesine katılmaya i l ı ş k u S
: sahip o l m a s ı . Yargfe
da a r a m ı ş l a r s a da, D a n S
ö r n e k o l a r a k k a m u -rjffr
altı ve y e r ü s t ü s e r v e t l e r i ^
ini
göstermek
milî
ın ilgilinin " b i r kamuTıii
; k a t ı l m a s ı " k o n u l u ölfi
2 4
ve n i h a y e t , u z l a ş m a s u |
e olarak kabul etmek u f
i olan " s u l h s ö z l e ş m e s i ' ^
ı k u k u ' n d a i d a r e n i n , sozll
ukuk k u r a l l a r ı n a t a b r s o z l
1004, 110
lenleyici işlemler olmak'*
ık-Tan, a.g.k., Nr.484 v d |
, İdare H u k u k u , 2.B., Isf6gj|
a, a.g.k., 126
fp
iyük-Tan, a.g.k., Nr.57S||
ırosu Dergisi, C.81, S 2 (20
Tan, a.g.k., Nr.; Gunday.raj
me değildir.
;şmede idareye "üstünluk^.^M
değiştirme veya fesih etme!
:t etme, işletmeye el koyma'ycg
n tek taraflı hareket etme ytıj^İ
ikiler kullanabildiği hallerde; 'dffl'
12.2006, E.2006/9-769, 0 0 0 5 / $
ay, a.g.k., 169; Yayla, a.n.k , 128$
B a r o s u Dergisi, C.81 S 2 (20
büyük-Tan, a.g.k., Nr.575 dpjT
görevlidir (İYUK md.32)
zleşmeyle hiçbir b e n z e r l ı ğ ^
te ilişkin
bulunmadığı"
2 8
mümkündür .
T ü r k M e d e n i K a n u n u ' n d a ya d a h e r h a n g i b a ş k a bir k a n u n d a
[femerniş olan sulh s ö z l e ş m e s i , d o k t r i n d e , "bir h u k u k i ilişki h a k k ı n d a k i d o ğ m u ş
Ü'ğması m u h t e m e l bir ç e k i ş m e y i ya da k u ş k u y u karşılıklı f e d a k a r l ı k l a r aracılığıyla
^ ' k a l d ı r m a y a y ö n e l m i ş bir s ö z l e ş m e " ş e k l i n d e t a n ı m l a n m a k t a d ı r .
Çekişme,
3'ân her birinin d i ğ e r i n e karşı hak iddiası; k u ş k u ise, tarafların a r a l a r ı n d a k i h u k u k i
l ü k u k e n geçerli o l u p o l m a d ı ğ ı ya da hukuki s o n u ç l a r ı m d o ğ u r u p d o ğ u r m a y a c a ğ ı
ISâ d u y d u k l a r ı kaygı n e d e n i y l e o r t a y a ç ı k a r . Sulh s ö z l e ş m e s i n i n k o n u s u , tarafların
^ s e r b e s t ç e tasarruf e d e b i l d i ğ i bir hukuki i l i ş k i d i r . K a n a a t i m i z c e , u z l a ş m a y ı sulh
Ifsi olarak k a b u l e t m e k m ü m k ü n değildir. Ç ü n k ü , ö n c e l i k l e , u z l a ş m a tutanağını
İH ve g ö r ü ş m e y i y ö n l e n d i r e n tarafın u z l a ş m a k o m i s y o n u o l m a s ı , mükellefin
yf ceza m u h a t a b ı n ı n u z l a ş m a t u t a n a ğ ı n a d i l e d i ğ i h u s u s l a r ı y a z d ı r m a k b i r t a r a f a ,
ağı i h t i r a z i k a y ı t l a i m z a l a m a s ı n ı n d a h i m ü m k ü n o l m a m a s ı , m ü k e l l e f i n
a ceza m u h a t a b ı n ı n ç o ğ u n l u k l a s a d e c e k e n d i n e y a p ı l a n teklifi k a b u l e d i p
e p o z i s y o n u n d a o l m a s ı , b u r a d a eşit h u k u k i s t a t ü d e iki t a r a f o l d u ğ u n u k a b u l ü
i r m e k t e d i r . D i ğ e r y a n d a n , her ne kadar, vergi idaresi ile m ü k e l l e f ve/veya c e z a
Sbı arasında bir hukuki ilişki (kamusal borç ilişkisi v e / v e y a c e z a ilişkisi) m e v c u t v e
a? ile gerek vergi idaresi gerek mükellef v e / v e y a ceza m u h a t a b ı n ı n karşılıklı
rîıkta b u l u n d u ğ u kabul e d i l e b i l e c e k s e d e , m ü k e l l e f v e / v e y a c e z a m u h a t a b ı n ı n b u
L ilişkinin h u k u k a u y g u n l u ğ u k o n u s u n d a her zaman
kuşku sahibi olduğunu
m a k d a z o r d u r . Hatta u y g u l a m a d a , u z l a ş m a n ı n g i d e r e k bir c e z a i n d i r m e y ö n t e m i
Jlöıllanıldığı b e l i r t i l m e k t e d i r . D o k t r i n d e
d e , t e m e l d e k a m u h u k u k u , ilişkisinin
İ s ı n d a n d o l a y ı , b u r a d a devletin tam anlamıyla bir ö z e l h u k u k tüzel kişisi sıfatıyla
fffir hukuki işlemin b u l u n m a d ı ğ ı ifade edilmiştir.
">
29
30
31
3 2
33
34
| U z l a ş m a n ı n , " i d a r e n i n g i r i ş t i ğ i iki t a r a f l ı ve k e n d i n e ö z g ü b i r i ş l e m ; ' o l d u ğ u
ınse^ u z l a ş m a n ı n , "vergi idaresinin, vergi h u k u k u a l a n ı n d a k i istisnai nitelikli t a k d i r
^ i l m e l i n d e m e y d a n a g e l m e s i " , " b u r a d a tek taraflı bir idari işlemin b u l u n m a m a s ı " ve
raanın, vergi b o r c u ve cezasını s o n a erdiren bir n e d e n o l m a s ı " ş e k l i n d e o r t a y a
M t e m e l niteliklerine d a y a n d ı r ı l m a k t a d ı r . T e k taraflı bir idari i ş l e m . v e y a idari
| j n | p y a da idarenin t a m a m e n özel hukuk a n l a m ı n d a bir ilişki o l m a d ı ğ ı n a g ö r e ,
35
B
|gı in, idarenin araç-gereç alması, ihtiyaç duymadığı mallan satması; taşıma.' kiralama
;
en, idarenin özel hukuk sözleşmeleridir. Bu konuda örn. bkz. Giritli-BilgenrAkgüner,
Susan. M a d d i H u k u k ve Usul H u k u k u B a k ı m ı n d a n S u l h Sözleşmesi, İstanbul, Garanti
W
1 9 1 1
6
pn, a g k , 7
, a.g.k., 15
öa karşılık, uzlaşma ilişkisine giren tarafların, hiç olmazsa Vergi Usul Kanunu hükümleri
feeşıt durumda oldukları görüşünde Kumrulu, a.g.m., 17
pfeÇetınkaya, "Vergi Hukukunda Uzlaşma", http://www.legalisplatfonn.net/ozel dosyalar/
' | " 2 0 H u k u k u n d a %20Uzlaşma.pdf , 2 2 (Erişim Tarihi: 15.09.2008)
Sjil.U. -g-m., 17. Ancak diğer yandan yazar, burada bir sulh sözleşmesi olduğunu da kabul
gŞBiiŞoyle ki, yazara göre (a.g.m., 22),
bu sözleşmeyi akdetmek suretiyle taraflar vergi
§$gy.a cezasını belli miktarlar itibariyle sona erdirip birbirlerini kısmen "ibra"
etmektedirler;
Şfe-ş uzlaşmayı her iki taraf için aynı kesin etkiyi yaratan bir sulh sözleşmesi
olarak
êhlırîz."
ulu, a g.m., 17-18, 21-22
a
315
w
u z l a ş m a n ı n , " i d a r e n i n yaptığı idari o l m a y a n bir s ö z l e ş m e " olarak kabul edilmesi gereleS
ileri s ü r ü l m e k t e d i r .
Y u k a r ı d a dile getirdiğimiz eleştiriler ve s o n tahlilde, u z l a ş m a n ı n a n c a k , uzlaşlfl
k o m i s y o n u n c a yapılan teklifi mükellefin ve/veya ceza m u h a t a b ı n ı n ö z g ü r iradesiyle kâon
e t m e s i y l e gerçekleşebilir o l m a s ı , bizi d e b u r a d a "sui generis bir iki taraflı idari îşlerrrt
o l d u ğ u s o n u c u n a ulaştırmaktadır. B u iki taraflı idari i ş l e m e ( / s ö z l e ş m e y e ) ilişkin konu
taraflar, süreç, şekil, h u k u k i s o n u ç gibi p e k çok husus V U K ' d a v e V U K ' a bağlı olarl
çıkartılan y ö n e t m e l i k l e r d e düzenlenmiştir. Yönetmeliklerin a n a y a s a , k a n u n v e tüzükleri
aykırı olması ( A Y m d . 8 , m d . l l v e m d . 1 2 4 ) , kanunların i s e A n a y a s a ' y a aykırı olması J f
k o n u s u o l a m a y a c a ğ ı n d a n ( A Y m d . l l ) , V U K ve V U K ' a bağlı y ö n e t m e l i k l e r i n A n a y a s l j f
k a n u n a , u y g u n o l m a s ı , b u n l a r a u y g u n şekilde y o r u m l a n m a s ı ve u y g u l a n m a s ı şarttır
d ü z e n l e m e l e r d e u z l a ş m a y a ilişkin kimi konularda boşluk b u l m a s ı h a l i n d e i s e , yine anaya!
ilke y ç ' k u r a l l a r , V e r g i U s u l H u k u k u ve İdare H u k u k u ' n a ait genel ilke v e k u r a l l â j |
h u k ü k ü j f g e n e l ilkeleri ç e r ç e v e s i n d e bir s o n u c a ulaşmak g e r e k e c e k t i r .
36
• K a n a a t i m i z c e , u z l a ş m a n ı n hukuki niteliği k o n u s u her d u r u m d a ,
te|
e d e b i l d i ğ i m i z kadarıyla- idari s ö z l e ş m e dışında b a ş k a bir iki taraflı idari işlem ö r n e ğ i ^
a l m a y a n - T ü r k İdare H u k u k u Ö ğ r e t i s i ' n c e a r a ş t u ı l m a y a m u h t a ç t ı r .
3. U z l a ş m a n ı n
Konusu
- V U K ek m d . l ve e k md. 11 gereğince uzlaşmanın k o n u s u , tarh edilecek yaŞll
tarh edilmiş olup- tahakkuk ettirilecek vergi miktarı ile, bunlara bağlı olarak k e s i p
ya da -kesilmiş olup- tahakkuk ettirilecek vergi cezası miktarıdır.
A n c a k , uzlaşma
konusunu'iisadece vergi ve v e r g i y e bağlı cezalarla s ı n ı r l a n d ı r m a k m ü m k ü n değildir. Çijgp
" k a h ü h ü r ^ ş ü m u l u " k e n a r başlıklı V U K m d . l , f.l v e f.2 g e r e ğ i n c e , "Bu kanun hüküîtÛ
ikinci maddede yazılı olanlar dışında, genel bütçeye giren vergi, resim ve harçlar ile ilfm
idarelerine
ve belediyelere
ait vergi, resim ve harçlar hakkında uygulanır.
Yukarıda fa
vergi, resim ve harçlara bağlı olan vergi, resim ve zamlar da bu kanuna
tabidin e d e n l e , V U K m d . 2 ' d e yazılı g ü m r ü k idareleri tarafından a l ı n a n vergi v e r e s i m l e r c
gerek genel bütçeye giren ve gerek il özel idareleri ile belediyelere ait olan resim ii
harçlar ile bunlara bağlı cezalar da uzlaşmanın konusunu oluşturmaktadırlar.
V U K ek m d . l , f . 2 ' d e , "uzlaşmaya
konu edilebilecek
vergi, resim ve ha
belirlenmesi,
.... Maliye Bakanlığınca
çıkarılacak
bir yönetmelikle
düzenlenir,
idareleri ve belediyelere
ait vergi, resim ve harçlar için bu yönetmelik
İçişleri
Bakan
hazırlanır.";
V U K e k m d . l 1, f . l ' d e ise, "Maliye Bakanlığı, vergi incelemesine
daya
tarh edilecek vergilerle kesilecek cezalarda (...) tarhiyat öncesi uzlaşma
yapılması
verebilir."
d e n i l e r e k , u z l a ş m a y a k o n u olabilecek vergi, r e s i m v e harçlar ile - T S
c e z a l a n b e l i r l e m e k o n u s u n d a M a l i y e Bakanlığı ile İçişleri B a k a n l ı ğ ı ' n a yetki verilr
1
" Kumrulu'ya göre (a.g.m., 21),
vergi hukuku düzenlemelerinin yetersiz kaldığı duru
kanun eksikliklerinin giderilmesi için, ilişkinin temelinde bulunan özellik dikkate alınıp,
evrensel olan sözleşme teorisine itibar etmek uygun düşer. "
Bu yetki çerçevesinde, UY ve TÖUY'nin 2. ve 4. maddelerinde, V U K kapsamına giren ve
Bakanlığı vergi dairelerinin tarha yetkili olduğu vergi, resim, harç ve bunlara bağlı fonlar ile
ilişkin olarak kesilecek cezalar uzlaşma kapsamında gösterilmişlerdir. VUK ek m d . l , f.2'dı
içerikli yetkiye binaen İçişleri .Bakanlığı tarafından yayınlanan Mahalli İdareler 1
Yönetmeliği'nde ( R G t.01.08.2003, S.25186) ise, il özel idaresi ve belediye gelirleri içinde c
3 7
316
fîak, uzlaşma, vergi kanunlarına
ânın tamamen y a da kısmen
B a s m a y a konu olabilecek vergi
fek kanunilik ilkesine ( A Y md.7
kişinin devri yasağına ( A Y m
yucu tarafından yapılması gerek
V U K ' d a , uzlaşmanın tarhi;
K a k , u z l a ş m a k o n u s u yapılabilecel
l | u h e r tür vergi k a b a h a t i netices
§pk u s u l s ü z l ü k cezası) m i k t a r ı bal
î'nde m ü m k ü n d ü r . D o l a y ı s ı y l a ,
| m a y o l u kapatılmıştır . K a n u n '
k o y u c u n u n k e s i l m i ş usulsü2
jşilamamaktadır. U s u l s ü z l ü k ^ ka
Sfdisine ceza kesilmiş kimseyle c
gerekçesini bulmak zordur. K a
38
G ö r ü l d ü ğ ü ü z e r e , uzlaşma.
Imümkündür. K a n u n k o y u c u ,
a m u n u e t k i l e y e n , vergi idaresin
iler ü z e r i n d e tasarruf e d e b i l m
nusimu oluşturan kaçakçılık
Mâdır ' .
Hatta, kanun koy
Kendirmektedir ki, sadece kaça
3 9
4 0
jf|rgi, harç, resim ve katılma payı vı
ışina imkanı verilmiştir,
na karşılık, aynı fiille hem vergi zi
Sır olan usulsüzlük cezasının V U K
inin uzlaşma konusu yapılabileo
jgdj m açık ifadesi karşısında, usulsüzl
İK md.73, f.8'de düzenlenen u z
ılır. TCK md.73, f.8 gereğince, ".
isoruşturulması
ve kovuşturulması
mş olan zararın tümünü veya büyük
rÂiradeleri
ile uzlaştıklarında
v
andığından kamu davası açılmaz v
ıgöt'somut bir gerçek kişi yada özel
İŞİŞK'daki uzlaşma kurumunun kap
&6 SK md.6 ( R G t.27.02.2008, S.
| İ | | | a d a n önce, kaçakçılık suçunur
J İ | | a n ı n mümkün olup olmadığı yör
SF*||yle Kesilen Üç Kat Vergi Ziy£
j-^pöpına
Jgal!//www.mnhasebenet.net/makale_
|pQô20vergiler%20uzlasma%2Ql
J | § | f c Mustafa
Tan.
"Üç Ka
|jJ Jb/faww.muratkoseoglu.com/foruı
b0blaccdab4dl904c95f71b40e504
|
j5a
i" olarak k a b u l edilmesi
j-cj^f
buzlaşma, vergi k a n u n l a r ı n a göre belirlenmesi gereken/belirlenen vergi ve/veya
tamamen y a da kısmen sona ermesi hukuki sonucuna yol açtığından,
İ K ^ y a k o n u o l a b i l e c e k v e r g i ve c e z a l a r k o n u s u n d a y ü r ü t m e y e y e t k i v e r i l m e s i ,
l a n u n ı h k i l k e s i n e ( A Y m d . 7 3 , f . 3 , m d . 3 8 , f . l ve f.3) - v e b ö y l e c e - g e r e k y a s a m a
'devri yasağına ( A Y md.7) aykırıdır. Bu konudaki belirlemenin k a n u n
^ r a f ı n d a n yapılması gerekir.
jîhî
ılilde» uzlaşmanın ancak"* ıiTg
luhatabının özgür i r a d e ş ı j l j ^
neris b i r i k i taraflı ıdarf"^
ileme (/sözleşmeye) ıhşk^
V U K ' d a v e V U K ' a b^T>V
;rin a n a y a s a , kanun vettuH
ise A n a y a s a ' y a aykırı "6Înl3|
bağlı y ö n e t m e l i k l e r i n Mİ
ması v e u y g u l a n m a s ı ; . ^
bulması h a l i n d e ise, yırtS^TıL
'na ait genel ilke ve. kt .^1
çekecektir .
" 1 1
J K ' d a , u z l a ş m a n ı n tarhiyat ö n c e s i ya d a s o n r a s ı n d a o l u p o l m a d ı ğ ı n a b a ğ l ı
Jlîaşma k o n u s u y a p ı l a b i l e c e k c e z a l a r b a k ı m ı n d a n b i r a y ı r ı m y a p ı l m ı ş t ı r . Şöyle k i ;
İfrMür vergi k a b a h a t i n e t i c e s i n d e kesilecek cezaların ( g e r e k vergi ziyaı c e z a s ı v e
ffılsüzlük cezası) m i k t a r ı b a k ı m ı n d a n m ü m k ü n k e n , T S U s a d e c e v e r g i ziyaı c e z a s ı
^ m ü m k ü n d ü r . D o l a y ı s ı y l a , tarhiyat s o n r a s ı n d a k e s i l e n u s u l s ü z l ü k c e z a l a r ı için
yolu k a p a t ı l m ı ş t ı r . K a n u n ' u n g e r e k ç e s i n d e bu k o n u d a bir açıklık o l m a d ı ğ ı n d a n ,
Uyucunun k e s i l m i ş u s u l s ü z l ü k cezalarını niçin T S U k a p s a m ı d ı ş ı n d a t u t t u ğ u
ââfnaktadır. U s u l s ü z l ü k k a b a h a t i b i r k e z i ş l e n m i ş s e , b u k a b a h a t i n e d e n i y l e
iıe ceza k e s i l m i ş k i m s e y l e ceza k e s i l e c e k k i m s e a r a s ı n d a k i b u a y ı r ı m ı n m a k u l
rekçesini b u l m a k z o r d u r . K a n a a t i m i z c e b u d u r u m , e ş i t l i k i l k e s i n e a y k ı r ı d ı r .
38
36
konusu
her d u r u m d a . ^ g
• iki taraflı idari işlem örn!
•Maçtır.
n k o n u s u , tarh edilecek;
, bunlara bağlı o I a r a k | r e
ı miktarıdır.
Ancak, uzS
lırmak m ü m k ü n değildi;
gereğince, "Bu kanuni
vergi, resim ve harçlara
kında uygulanır.
Yakar
lar da bu kanuna
tabu
alman vergi v e r e s i m l e j |
belediyelere ait o l a n ^
tu oluşturmaktadırlar!
'.ecek vergi, resim
vej
önetmelikle
düzenlenir^
yönetmelik İçişleri Bak
vergi incelemesine day%
ncesi uzlaşma
yapılmağ
;sim v e h a r ç l a r ile --TS
B a k a n h ğ ı ' n a yetki verili
fGörülduğü ü z e r e , u z l a ş m a , s a d e c e - V U K ' d a b e l i r l e n e n - i d a r i i ş l e m k o n u l a r ı
l ı u m k u n d ü r . K a n u n k o y u c u , mükellefin ve/veya c e z a m u h a t a b ı n ı n k e n d i h u k u k i
Imu etkileyen, vergi i d a r e s i n i n i s e kendi g ö r e v v e yetki alanı i ç i n d e o l a n idari
S ü z e r i n d e tasarruf e d e b i l m e s i n e izin vermiştir. D o l a y ı s ı y l a , c e z a h u k u k u n u n
au o l u ş t u r a n k a ç a k ç ı l ı k s u ç u , V U K ' d a k i u z l a ş m a k u r u m u n u n
kapsamı
H a t t a , k a n u n k o y u c u k a ç a k ç ı l ı k s u ç u n u o k a d a r ağır b i r s u ç o l a r a k
S ü m e k t e d i r k i , s a d e c e k a ç a k ç ı l ı k suçu üzerinde d e ğ i l ; k a ç a k ç ı l ı k s u ç u n a î p j p a ç a n
ş|?
"" i
1
iftarç, resim ve katılma payı ve bunlara ilişkin olarak kesilecek cezalar için tarruyafispnraşı
İmkanı verilmiştir.
Karşılık, aynı fiille hem vergi ziyaı hem de usulsüzlük kabahatinin işlenmesi ve sadece daha
jGsulsUzlük cezasının V U K md.336 gereğince kesilmiş olması halinde, b u iîsŞİsüzlük
| | | p z l a ş m a konusu yapılabileceği görüşünde Özyer, a.g.k., 9 0 1 . Kanaatimizce, $$J%L. E k
j K p p f a d e s i karşısında, usulsüzlük cezalan hiçbir şekilde T S U konusu olamazlar.
,
g i p 7 3 , f.8'de düzenlenen uzlaşma kurumu, VUK'da düzenlenen uzlaşma kurüniundaıı
md.73, f.8 gereğince, "Suçtan zarar göreni gerçek kişi veya özel hukuk tüzif kişisi
ffîj&sturMlması ve kovuşturulması, şikayete bağlı bulunan suçlarda, failin suçu kabuİİenesi ve
ffîfanzararın tümünü veya büyük bir kısmını ödemesi veya gidermesi koşuluyla mağdur'ile fail
|frgie/en ile uzlaştıklarında
ve bu husus Cumhuriyet savcısı veya hakim
tarafından
&'tffîdan kamu davası açılmaz veya davanın düşürülmesine karar verilir." Kaçakçılık; suçu,
SjV-ltoM bir gerçek kişi yada özel hukuk tüzel kişisi olmadığı ve şikayete bağlı bir suç olmadığı
•H'hŞsdak] uzlaşma kurumunun kapsamı içinde yer almamaktadır.
| p K md 6 ( R G t.27.02.2008 S.26800) ile VUK ek m d . l , f.l ve ek md.l 1, f.l'de değişiklik
darı once, kaçakçılık suçunun mevcut olduğu hallerde, V U K geçici md.27 nedeniyle
lİBMlımumkün olup olmadığı yönündeki tartışmalar için bkz. Fehmi Günay, "Kaçakçılık Suçu
| f Kesilen Üç Kat Vergi Ziyaı Cezası ve Bu Cezaların Bağlı Olduğu Vergiler Uzlaşma
Girer
mi?",
J g w - m u h a s e h e n e t . n e t / m a k a l e fehmigunav k a c a k c i l i k % 2 0 s u c u n d a n % 2 0 k e s i l e n % 2 0 v z c
| ^ v e r g i l e r % 2 0 u z l a s m a % 2 0 k a p s a r n i n a % 2 0 g i r e r % 2 0 r r r i . h t m l (Erişim tarihi: 15.09.2008)
Ş^fciŞtafa
Tan, "Üç Kat Vergi
Ziyaı
Cezasında
Uzlaşma. Olur > m u ? " ,
ZWŞW;muratkoseoglu.com/forum/viewtopic.Dhp?p=lll&sid=
P L££dab4dl904c95f71b40e504 (Erişim tarihi: 15.09.2008)
lBŞK
3
rinin yetersiz kaldığı dunırçğ
ın özellik dikkate alınıp, \
, VUK kapsamına giren vejl^
ve bunlara bağlı fonlar ılecEg
rdir. V U K ek m d . l .
inan Mahalli i d a r e l e r ^
i belediye gelirleri i ç i n d e ^
l
317
45
bir fiille-, i ş l e n m i ş vergi ziyaı kabahatinin varlığı halinde, t a r h e d i l e c e k vergi v e kesife
c e z a ile.tahakkuk e d e c e k vergi ve cezalar ü z e r i n d e d e u z l a ş m a yolunu kapatmıştır (Vtİ]
m d . l , f i ve ek m d . l l , f . l ) .
[anmaktadır. D o k t r i n d e , kısmi
a- (matrah f a r k l a r ı n a i s a b e t e d e n )
jfektedir. .
M ü k e l l e f i n aynı z a m a n d a ceza m u h a t a b ı o l d u ğ u d u r u m l a r d a , u z l a ş m a n ı n ! !
u z l a ş m a konularını k a p s a y a c a k şekilde gerçekleştirilmesi ş a r t değildir. H e m tarh ediSU
ya da tahakkuk edecek vergi, h e m de kesilecek ya da tahakkuk edecek ceza üzeri!
uzlaşma talebinde bulunulabileceği gibi, bunlardan sadece b i r i (sadece vergi y | |
sadece ceza) üzerinde uzlaşma talebinde bulunmak da mümkündür ( V U K ek afa
f.3). Ancak, u y g u l a m a d a , uzlaşma komisyonları genellikle s a d e c e vergi c e z a l a n üzeri
u z l a ş m a k t a , herhangi
bir gerekçe sunmaksızm
vergi m i k t a r l a r ı n ı fiilen uzlaşma kapj
d ı ş ı n d a t u t m a k t a , ç o ğ u n l u k l a Merkezi U z l a ş m a K o m i s y o n l a r ı vergi miktarları üzerinde
uzlaşma, y a p m a k t a d ı r . A n c a k , kanaatimizce, V U K ' d a k i uzlaşma kurumu, tara
otomatik' b i r karşılıklı "uzlaşma hak ve yükümlülüğü" değil ama, uzlaşma şsu
içirideukârşıhklı b i r "iyiniyet ve işbirliğine açık yaklaşım" içinde olma yüküraİüj
getirmeleredir. H a t l a , vergi ve ceza üzerinde uzlaşmaya kanunen izin verilmişi
aşağıda» açıklandığı ü z e r e - uzlaşma başvurusunda bulunma hakkının /ş'a
mükellef ve/veya c e z a muhatabına tanınmış olması temel alınarak, gerekli
şâM
vartigL;'hâlinde
burada vergi idaresi için b i r "uzlaşmadan kaçınmama ödeja
mevcudiyetinden s ö z e t m e k mümkündür. Şöyle ki; u z l a ş m a istek v e iradesini
h u k u k ^ u y g u n b i r başvuruda bulunan, gerekli bilgi ve b e l g e l e r i sunarak vergiyi dög
olayâ'/jfljtmatraha ilişkin tartışmalı noktaların açıklığa k a v u ş m a s ı için ç a b a
rnükeİİef/ceza m u h a t a b ı karşısında, vergi idaresi d e işbirliğine açık o l m a k zorundadır
hâİ'de,', mukellefi v e / v e y a c e z a muhatabını dinleyip a n l a m a d a n v e vergiyi d o ğ u r a n o ®
m a t r a k ; ıtespitine ilişkin uzlaşılabilecek bir d u r u m o l u p olmadığını i n c e l e m e d e i f l p
ve/vey/i%gza ü z e r i n d e u z l a ş m a imkanını baştan k e s i p a t m a k , (en a z ı n d a n T S U bakırı'
kanunen tanınan bir imkanın keyfi b i r şekilde idare tarafından ortadan kaldın!
a n l a m ı n a gelir; uzlaşma kurumunun varlık amacına aykırılık taşır.
||zlaşmanın
4 1
42
gÖst|§
göstetiSB
:
B u r a d a son olarak, sadece T S U T a r d a , u z l a ş m a k o n u s u v e r g i n i n matrah fâr|
itibariyle bölünebildiği d u r u m l a r d a , uzlaşmanın y a l n ı z c a t o p l a m m a t r a h farkınıg
b ö l ü m ü n e isabet eden vergi kısmı için d e y a p ı l a b i l e c e ğ i n e i ş a r e t e t m e k gerekir (VI
m d . l , f . l ) . 1 9 9 9 yılında getirilen bu kısmi u z l a ş m a o l a n a ğ ı y l a g ü d ü l e n a m a ç , k a n i
g e r e k ç e s i n d e , "birden fazla nedenle vergi ve cezaya muhatap kalan mükellefin,
nedenıejjj.
birisine karşı çıkması diğerlerini
kabul etmesi durumuna
çözüm getirmek"
4
41
V U K md.359'da yazılı fiillerle vergi ziyama sebebiyet verildiği tespitini vergi idaresi yapl >'id|
hatalı bir tespitte vergi mükellefinin ve/veya ceza muhatabının uzlaşmaya başvuru hakkından yoK^
kalabileceğine haklı olarak işaret etmekte Ali Haydar Yıldınm-Olcay Koltoğlu, "Ceza-Uzlaş
İndirimi", Vergi Sorunları Dergisi, S. 173 (Şubat 2003), 93 vd.. Kanaatimizce, idare t£ iıijj
kesilen vergi ziyaı cezasının hukuka aykırılığının yargı kararıyla kesinleşmesi halinde, ilgilin
kararının kendisine tebliğini takip eden günden itibaren başlayacak en fazla otuz günlük '''/=g
içinde uzlaşmaya başvuru imkanına sahip olduğunu kabul etmek gerekir.
Özyer, a.g.k, 910
2.4.1.1.
4369 SK, md.l8'in gerekçesi (http://www.i;ib.gov.tr/tileadnün/mevzuatek/gerekceİLli^
tvkş4369şsayiti$kanunsl.odf, 359): "bir vergi inceleme raporunda, hem ikmalen hem d r*.i
takdiri gerektiren larhiyatlann olması durumunda mükellef, matrah ya da matrah farkını)'' s" 3
4 2
4 3
4 4
a
318
füzlaşma
Tarafları
komisyonu
U z l a ş m a n ı n b i r tarafında uz
p j j ı a y a p m a y a yetkili organ u z
| | e , g ö r e v ve yetkileri belirli bir
p-ıdaresı e l e m a n l a r ı d ı r . K o m i s y o
ivi k o m i s y o n üyeliği o l m a y a n
jpt'tıne sahiptir. U z l a ş m a komisy
luİebılır b i r idari işlem o l u p , b ı
"fe* , 47
SS
u ı r
•
; Vergi
idaresi
içinde bi
i y o n l a r ı n yetkileri, çıkartılan
Ipıııştir. T Ö U ' d a yetkili k o ı
Sfım u n v a n ı ile görev yaptığı
r a n m i k t a r d i k k a t e a l ı n a r a k b>
p - u z l a ş m a k o m i s y o n l a r ı , bı
v e kestikleri cezai.
B?'
S
abjlecekleri en çok vergi mikı
îpMaliye Bakanlığı tarafını
ria karşılık m e r k e z i u z l a ş m a
49
v e r
l
mğtarhiyal konusu bölümü için u
de bulunup sadece ikmalen tarhiy
lan, a.g.k., 312; Özbalcı, a.g.k., 8!
jypr, a.g.k., 909
' J V D G K t.05.02.1988, E.1987/3İ
« 0 0 8 ) ; Candan, a.g.k., 303 ve b u n
teburada d p n . l l a ve 11b'de anı
£l, kamu erkine dayalı, kesin ve y;
jj.de inceleme elemanları, meı
yki gruba ayrılmıştır. Merke:
SjSöfc; devamlı çalışma yerinde 5
•g|a|kİ! uzlaşma komisyonlan o
l|gg|apılacak incelemelerde ise
ffi&^pılmamasına ve incelemenir
^|{!©gerçekleştirilip gerçekleştirilı
H | bölgesel uzlaşma komisyo
Taşfeli yerde bağlı olmayan
JPlIülumıp bulunmadığı dikkate
| | | | ; uzlaşma komisyonu, ver£
^ p o n uzlaşma komisyonu ve 1
M | z e l idarelerinin bütçelerine g
?lar için de ayrı uzlaşma koı
m
4 5
ide, tarh edilecek vergi v
r z l a ş m a yolunu kapatmışta
'
d u ğ u d u r u m l a r d a , uzlaşı"î*j§
esi şart değildir. H e m t â r h İ J j
da t a h a k k u k e d e c e k c e z a İ M n s a d e c e b i r i (sadece3vujra§§
k d a m ü m k ü n d ü r (Vuj^yçJ!
Jikle s a d e c e vergi cezâTan^jij
miktarlarını fiilen uzla'şfrıa^ı
s y o n l a n vergi mıktarla#j/ISf
l a k i u z l a ş m a kurumu": Ojf
l ü ğ ü " d e ğ i l a m a , uzlajjiuîJ
claşım" içinde olma y u k ü M
m a y a k a n u n e n izm v e r i l i m
n d a b u l u n m a hakkınıjiag
ı temel alınarak,
gerekliğe
laşmadan k a ç ı n m a m a ^
z l a ş m a istek v e iradesini!
b e l g e l e r i s u n a r a k vergll
k a v u ş m a s ı için çaba. gB
rliğine açık o l m a k zorufni
m a d a n ve vergiyi doğ
up o l m a d ı ğ ı n ı i n c e l e !
nak, (en azından T S U | | |
: tarafından ortadanfŞ
yk ı r d ı k taşır.
a k o n u s u v e r g i n i n mata
ızca t o p l a m matrahjp
;ine işaret e t m e k g ^ Ş İ ^
lanağıyla g ü d ü l e n anfag
itap kalan
mükellefin;!
una çözüm
getirmek';'.^
diği tespitini vergi ıdaresuâOT
uzlaşmaya başvuru hakkında!
Olcay Koltoğlu, "Ceza-Uzîaşfi
i vd.. Kanaatimizce. ıdarer
a kesinleşmesi halinde. ılgıunn]
lyacak en fazla otuz günlük^
k gerekir.
eatlmin/mevzuatek/gereltt;
orunda, hem ikmalen İm
\atrah ya da matrah fağk
- u ktadır. D o k t r i n d e , kısmi uzlaşma halinde, uzlaşma başvurusu kapsamı dışında
^ . n Erah farklarına isabet eden) vergi miktarları için yargı yolunun açık olduğu kabul
jpşmanın
Tarafları
alfma
komisyonu
^ p l a s m a n ı n bir tarafında u z l a ş m a k o m i s y o n u bulunur; çünkü, vergi idaresi içinde
Jlliprnaya y e t k i l i o r g a n uzlaşma komisyonudur. B u komisyon, vergi idaresinin
fjljrev ve yetkileri belirli bir kuruldur. Ü ç kişiden oluşan komisyonun tüm üyeleri,
elemanlarıdır. K o m i s y o n , kendi kadrosuna sahip bir kurul olmadığından, asli
f»jtO%üsyon üyeliği olmayan kişilerden oluşmaktadır . B u n u n l a birlikte, dava
ftr^sahiptir. U z l a ş m a komisyonunun uzlaşma başvurusunu red kararlan kesin ve
feSır bir idari işlem olup, bu tür kurul kararlarına karşı, bizzat kurulun kendisine
46
ffilfergı idaresi
içinde
birden fazla
uzlaşma
komisyonu
bulunmaktadır,
yonların yetkileri, çıkartılan T Ö U Y (md.5, md.6, md.7) ve T Y ' d e (md.5, md.6)
j||rştır T Ö U ' d a yetkili komisyon, vergi incelemesini gerçekleştiren inceleme
Ijpriiunvanı ile görev yaptığı yer ; T S U ' d a ise yer ve uzlaşma talebinin konusunu
S n ı k t a r dikkate alınarak belirlenmektedir. T S U ' d a , -merkezi uzlaşma komisyonu
îüzlaşma komisyonları, belirlenen coğrafi alan içindeki vergi dairelerinin tarh
lgi ve kestikleri cezalarla ilgili uzlaşma yapabilirler; bunların ü z e r i n d e
ekleri e n ç o k vergi m i k t a r ı , h e r b i r k o m i s y o n b a k ı m ı n d a n a y r ı a y n olacak
^ f f i ı y e B a k a n l ı ğ ı t a r a f ı n d a n - g e n e l t e b l i ğ l e r l e - s a p t a n m a k t a d ı r (UYj m d . 5 ,
fşılık merkezi uzlaşma komisyonuna, her türlü rakam için uzlaşma yagalşilrtıe
48
4 9
f
İP-
f
' '*a( konusu bölümü için uzlaşma talep edebilecek ya da her iki bölüm içinVuzlaşnıa
'{üp sadece ikmalen tarhiyat bölümü için uzlaşabilecektir. "
İ l i , 312; Özbalcı, a.g.k., 898
3Kfit,05.02.1988, E.1987/32, K.1988/8, http://www.danistay.gov.tr (Erişim.;Tarihi:
Mândan, a.g.k., 3 0 3 ve burada dpn.289'da anılan Danıştay kararlan; Kaneti, a.g.k., 273| | ! - , d p n . l l a ve l l b ' d e anılan Danıştay kararlan:
uzlaşma komisyonunun
bütün
untl. erkine dayalı, kesin ve yürütülmesi gerekli
kararlardandır."
i n c e l e m e elemanları, merkezi inceleme elemanları ve mahalli inceleme elemanları
opfruba ayrılmıştır. Merkezi inceleme elemanlanncâ yapılan incelemenin, 'inceleme
«Jpjiçvamlı çalışma yerinde ya da geçici çalışma yerinde yapılıp yapılmadığı dikkate
r^gklı uzlaşma komisyonları oluşturulmuştur (TÖUY md.5). Mahalli inceleme elemanları
fc-^yapılacak incelemelerde ise, incelemenin Vergi Dairesi Başkanlığı kurulan bir yerde
^ | @ l m a m a s ı n a ve incelemenin vergi denetmeni mi yoksa başka bir inceleme elemanı
ggjlgerçekleştirilip gerçekleştirilmemesine bağlı olarak, farklı komisyonlar karşımıza çıkar,
"'•j.de bölgesel uzlaşma komisyonları öngörülmüştür (TÖUY md.7).
ttgüi yerde bağlı olmayan bir vergi dairesi müdürlüğü olup olmadığı, vergi dairesi
JMünup bulunmadığı dikkate alınmaktadır. Buna göre, vergi dairesi uzlaşma komisyonu,
ifeuzlaşrna komisyonu, vergi dairesi başkanlığı uzlaşma komisyonu, vergi daireleri
jjj&Mizlaşrna komisyonu ve merkezi uzlaşma komisyonu şeklinde beş komisyon vardır.
^ ^ İ d a r e l e r i n i n bütçelerine giren vergi, resim ve harçlar ile belediye bütçesine giren vergi,
jg£glİ|iiçin de ayn uzlaşma komisyonları mevcuttur.
r
319
yetkisi verilmiştir. V e r g i i d a r e s i n e b ö y l e s ı n ı r s ı z b i r y e t k i v e r i l m e s i , h e m h u k u k d e v i t t i k
ilkesine ( A Y m d . 2 ) h e m d e kanunilik ilkesine açıkça a y k ı r ı d ı r .
D i ğ e r y a n d a n , T Ö U ' d a vergi i n c e l e m e s i n i g e r ç e k l e ş t i r e n i n c e l e m e elemanımna:
oluşturulan u z l a ş m a k o m i s y o n u n d a yer alması y a s a k l a n m ı ş t ı r ( T Ö U Y m d . 6 , f.c-3). T S U ' d l l
ise b ö y l e b i r yasak yer a l m a m a k t a d ı r . İkisi a r a s ı n d a b ö y l e bir farklılık yaratılmış o l m a | j | |
t u t a r s ı z l ı k t ı r . Kaldı ki, k o n u y a e n iyi i n c e l e m e y i g e r ç e k l e ş t i r e n g ö r e v l i n i n h a k i r n f
olduğu düşünülürse, onun komisyonda yer almasının verimli bir uzlaşma görüşmesine!
yol a ç a c a ğ ı a ç ı k t ı r . B a k a n l ı k , isteği h a l i n d e i n c e l e m e e l e m a n ı n ı n a ç ı k l a m a l a r d a b u l u n m â l â
üzere u z l a ş m a g ö r ü ş m e s i n e iştirak e d e b i l m e l e r i n e izin v e r e r e k ( T Ö U Y m d . 6 , f.c-3),
eksikliği k ı s m e n de olsa g i d e r m e y e çalışmıştır.
4 . 2 . Vergi mükellefi ve ceza muhatabı
U z l a ş m a n ı n diğer tarafında i s e , m ü k e l l e f v e / v e y a ceza m u h a t a b ı vardır: çün
u z l a ş m a , s a d e c e vergi mükellefleri ve/veya c e z a m u h a t a p l a r ı tarafından k u l l a n ı l a b i l e c e k ? ^
y o l d u r ( V U K e k m d . l , f . l , ek md.6, f.2, ek m d . 7 ve e k m d . l 1, f . l , f . 3 ) ' . V e r g i m u k e l k f
vergiyi d o ğ u r a n olay ü z e r i n d e gerçekleşen k i m s e ( V U K m d . 8 , f . l ve m d . 1 9 , f . l ) ; c'İz
m u h a t a b ı i s e , vergi kabahatlerinden birini işlediği g e r e k ç e s i y l e k e n d i s i n e idari p a r a c e z l
u y g u l a n a n k i m s e d i r ( V U K m d . 3 3 1 , K a b h K m d . 2 ve m d . 1 6 ) . V U K m d . 9 v e m d f
g e r e ğ i n c e , h a k e h l i y e t i n e sahip her gerçek kişi, tüzel kişi y a da tüzel kişiliğe s a h i p olmaya
t e ş e k k ü l , vergi mükellefi olabilir. C e z a m u h a t a b ı ise, o n beş y a ş ı n d a n b ü y ü k ve
hastalığı o l m a y a n gerçek ya da tüzel kişi o l a b i l e c e k t i r ( K a b h K m d . l 1 v e m d . 8 ) .
5 0
5
5
• ' î ; ^ ^ Ç o ğ u n l u k l a , h a k k ı n d a vergi tarhiyat! y a p ı l a c a k ya d a y a p ı l m ı ş vergi m ü k e l l e f
t a r h i y a t â yol a ç a n davranışı, aynı z a m a n d a bir vergi k a b a h a t i d i r . B u tür d u r u m l a r d a , ye:
m ü k ç l p f ı a y n ı z a m a n d a c e z a muhatabı sıfatına d a s a h i p o l m a k t a d ı r . A n c a k , $>•
d u r u m l a r d a m ü k e l l e f ve c e z a muhatabı b i r b i r i n d e n farklı k i m s e l e r olabilir. Örneî
k o l l e k t i f şirket gibi tüzel kişiliği olan, a n c a k (gelir y a da k u r u m l a r ) vergi(si) mükellefi
o l m a y a n ş i r k e t l e r d e , tarhiyatın muhatabı şirket ortakları, c e z a n ı n m u h a t a b ı ise -ortakl
y a n ı sıra a y r ı c a - şirket tüzel kişiliği olabilecektir ( K a b h K m d . 8 ) . K e z a , fiil ehliyetine si
o l m a y a n g e r ç e k kişi mükellefler, tüzel kişi mükellefler y a da tüzel kişiliği olma
t e ş e k k ü l l e r i n k a n u n i temsilcileri (/vergi s o r u m l u l a r ı , V U K m d . 1 0 ) tarafından işlenen v ı
k a b a h a t l e r i n d e , c e z a n ı n muhatabı kanuni t e m s i l c i d i r , v e r g i idaresinin gerekli görn
h a l i n d e m ü k e l l e f e d e ayrıca ceza kesilecektir ( K a b h K m d . 8 ) . B u tür m ü k e l l e f ve c
m u h a t a b ı sıfatının farklı k i m s e l e r d e olduğu d u r u m l a r d a , m ü k e l l e f ve c e z a muhatabj
b i r b i r i n d e n b a ğ ı m s ı z o l a r a k ayrı ayrı u z l a ş m a y o l u n a b a ş v u r m a s ı m ü m k ü n o l u p , biri
yaptığı u z l a ş m a , d i ğ e r i n i b a ğ l a m a y a c a k t ı r .
asabilecekleri görüşündedir,
ağlayıcı olacaktır. B e n z e r s o n
ficırnından d a u l a ş m a k m ü m k i
Tozlaşma Süreci ve Uzlaş
jjy .Uzlaşmaya başvuru
£1.1. Uzlaşma başvurusun
Uzlaşma talebinde bul
Igep b u n l a r t a r a f ı n d a n b i z z a t ;
BÎp- vekilleri tarafından d a
a tanınmamasını,
b i r yanı
| ı l e n d i r m e işlemleri y a p m a
1\8)), diğer y a n d a n vergi ic
aama e n d i ş e s i y l e a ç ı k l a n a l
tısı d ı ş ı n d a , harici bilgile
omlarda, i n c e l e m e y i y a p a n
eceza m u h a t a b ı n ı T Ö U tali
ÛY m d . l l , f . l ) . B ö y l e c e .
İninden önce durumdan hab
ne kadar - h e n ü z kesin v e icı
ayasa
ile tanınmış
hak
^dirilmeden
başvurma
im
tilerinde, ilgili kişilerin
hat
ffnek zorundadır"
diyen ı
Eıkündür. T Ö U ' y a b a ş v u r u
Saçak tarhiyat v e / v e y a c e
nfaatleri ihlal e d i l e c e ğ i n e
|ğ)lendirilmesi, A Y m d . 4 0 ile
•rçevede, s ö z k o n u s u d a v e t i
5 4
W
5
.
5 2
5 3
S o n o l a r a k , işaret e t m e k gerekir ki, D a n ı ş t a y , adi ş i r k e t l e r d e , ortakların şişerin;
t a m a m ı n ı temsil y e t k i s i n e sahip o l m a m a l a r ı h a l i n d e , bu k i m s e l e r i n k e n d i adlarına uz
5 0
Buna karşılık, T O U Y ' d e (öm bkz. md.10, f.l; md.12, f.3; md.13, f.2; md.15, f.l) sürekli
"mükellefin" talebinden söz edilmektedir.
VUK md.8, f.2 gereğince, "Bu kanunun müteakip maddelerinde geçen "mükellef" tabiri
sorumlularına
da şamildir."
Bu nedenle, burada yapılan açıklamalar, vergi sorumlulan iı
geçerlidir. Bkz. Candan, a.g.k., 304
D.3.D., t.17.03.1987, E.1986/2517, K.1987/333 (Özbalcı, a.g.k., 920-921)
53
DVDDGK t.29.09.2000, E.2000/70, K.2000/272 (http://www.danistay.uov.tr (Erişim 1
01.09.2008)): "... adi ortaklığı adına düzenlenen vergi inceleme raporunda önerilen kaçakçılık
5 1
320
fdeğer vergisine karşı orlc
denen tarhiyat öncesi uzlaşmc
^dan açılan davayı reddeden
'ûzlaşan ortağın, ortaklığı te
offak tarafından vekalet v.
ŞŞİık konusu uzlaşma tutanağ
dan herhangi bir yükümlülük,
^ d ü z e n l e m e , uzlaşma kurumum
- avdı. Ancak, daveti, ilgili ver
JJîSÛ için -gerekçe!endirmeks
gaflarının Çözüm
Yollarında
B;//mvw.veri; ide<nındem.com/f
l
yetki v e r i l m e s i , h e m h u k m
aykırıdır.
îerçekleştiren inceleme i •
imıştır ( T Ö U Y md.6, f - 3 1 1
>öyle bir farklılık yaratıli \
g e r ç e k l e ş t i r e n görevlinin
ı v e r i m l i b i r u z l a ş m a göı uJİÜ
i l e m a n ı n m açıklamalardl „ „
ı vererek ( T Ö U Y m d ' g f ^
c
Hl
'eya c e z a m u h a t a b ı vardır!
p l a n tarafından kullanıla |
ıd.ll,f.l,f.3 ) '-Verp
' K m d . 8 , f . l ve m d . i ş j
cçesiyle kendisine idarr/pl
5 0
5
; md.16). V U K m d İ ^
ya d a tüzel kişiliğe sahipl
on b e ş yaşından büyük
a b h K m d . l l v e md.8).
ya da y a p ı l m ı ş vergi ntüfg
ahatidir. B u tür d urumla..
sahip o l m a k t a d ı r . A f i p
arklı k i m s e l e r olabilin!
k u r u m l a r ) vergı(sı)-ipy
c e z a n ı n m u h a t a b ı ısel
m d . 8 ) . K e z a , fiil e h l ı j l p
; r y a d a tüzel k ı ş ı h j |
Ç m d . 1 0 ) tarafmdan.aş|§
/ergi idaresinin gerek
m d . 8 ) . B u tür m ü k e f f l
, mükellef ve c e z a r a ^
jvurması m ü m k ü n olugg
f e k l e r i a ö r ü ş ü n d e d i r . B u d u r u m d a , uzlaşma s a d e c e u z l a ş m a y a giden ortak için
" s a l a c a k t ı r . B e n z e r s o n u c a kollektif şirket ortakları ile adi k o m a n d i t şirket ortakları
%n da ulaşmak m ü m k ü n d ü r .
aİma S ü r e c i v e U z l a ş m a n ı n Ş e k l i
jjSğmaya b a ş v u r u
^fSîaşma b a ş v u r u s u n d a b u l u n a b i l e c e k k i m s e l e r
İ l a s ı n a talebinde b u l u n m a hakkı, sadece m ü k e l l e f ya d a c e z a m u h a t a b ı n a aittir.
İsrafından bizzat yapılabileceği gibi, kanuni temsilcileri ya d a - r e s m i vekalete
fileri tarafından da yapılabilir. V e r g i i d a r e s i n e , u z l a ş m a t a l e b i n d e b u l u n m a
$lgjt$inıâmasını,
bir y a n d a n geniş denetim i m k a n l a r ı n a s a h i p idarenin hukuka uygun
|frfr?e')şlernleri y a p m a zorunluluğuyla ( / h u k u k d e v l e t i ilkesiyle ( A Y m d . 2 v e A Y
j f | e r yandan vergi i d a r e s i n e d u y u l a n güven v e s a y g ı n ı n zedelenmesine yol
K l e n d İ ş e s i y l e açıklanabilir. B u n u n l a birlikte, m ü k e l l e f i n v e y a c e z a muhatabının
| | | § r n d a , harici b i l g i l e r e dayanılarak gerçekleştirilen bir i n c e l e m e n i n olduğu
ÎJİSa, incelemeyi y a p a n e l e m a n a , herhangi bir taahhüt altına g i r m e k s i z i n , mükellefi
EÜCmuhatabını T Ö U t a l e b i n d e b u l u n m a y a - d i l e r s e - d a v e t e d e b i l m e izni verilrruştir
trkt'll, f . l ) . B ö y l e c e , mükellef ve/veya ceza m u h a t a b ı , tarhiyattan ve/veya ceza
en önce d u r u m d a n h a b e r d a r olarak, u z l a ş m a y a b a ş v u r a b i l e c e k t i r . B u daveti, ortada
•!§8âf -henüz kesin ve icrai nitelikli bir idari işlem d e ğ i l - hazırlık işlemi m e v c u t s a da,
5 4
tanınmış
hak ve hürriyetleri
ihlal edilen
herkes, yetkili
makama
eden başvurma
imkanının
sağlanmasını
isteme
hakkına
sahiptir.
Devlet,
|jgj|e,« ilgili kişilerin hangi kanun yolları ve mercilere
başvuracağını
ve sürelerini
'orundadır"
diyen A Y m d . 4 0 (f.l ve f.2)'ın bir gereği olarak k a b u k , e t m e k
; T Ö U ' y a b a ş v u r u m ü k e l l e f e v e / v e y a c e z a m u h a t a b ı n a t a n ı n m ı ş bir h a k olup,
IPjliyat ve/veya c e z a k e s m e idari işlemiyle b i r l i k t e b u kimselerin;fhlİkukı
|filal e d i l e c e ğ i n e g ö r e , b u hakkı k u l l a n a b i l m e l e r i için o n l a r ı n zafflamnda
türesi, A Y m d . 4 0 ile bağlantı içinde h u k u k devleti i l k e s i n i n d e bir istçgıdİK B u
söz k o n u s u d a v e t i gerek T Ö U ve gerek T S U b a k ı m ı n d a n zorunlu kılmak
J& de
;
• m
idi ş i r k e t l e r d e , o r t a k l â a
i m s e l e r i n k e n d i adlarına
d. 13, f.2; md.15, f.l) sureE
.Mi
inde geçen
"mükellef" tabğj^
damalar, vergi sorumlula
, 920-921)
?w.damstay.gov.tr (Enşıöt
aporunda önerilen kaçakça
veı
l\fIlC ~gisine karşı ortaklardan ...'ın başvurusu üzerine uzlaşmaya varılması sonucu
MŞEkfirhıyat öncesi uzlaşma tutanağının iptali istemiyle vefat eden diğer ortağın mirasçıları
^^ğçılan
davayı reddeden vergi mahkemesi ısrar kararı temyiz
edilmiştir.....Olayda-ortaklık
|fK$krc ortağın, ortaklığı temsil yetkisi bulunmadığı gibi, uzlaşma konusunda da kendisine
tarafından vekalet verilmediği anlaşıldığından yukarıda açıklanan kurallara göre
?M ÂJçonusu uzlaşma tutanağının sadece uzlaşan ortak yönünden sonuç doğurması, diğer ortak
W;herhangi bir yükümlülük getirmemesi gerekmektedir. "
g^Ö
> uzlaşma kurumunun yürürlüğe ilk girdiği dönemde, VUK Ek md.4, f.3'de aynen yer
sAncak, daveti, ilgili vergi dairesinin yapması öngörülmekteydi.
\
8çm -gerekçelendirmeksizin- bu zorunluluğu dile getirmekte Onur Demir, "Vergi
IMft Çözüm Yollanndan Biri Olarak Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Müessesesi",
a e r g i d e g u n d e m . c o m / f i l e s / makale3 ekim05.doc (Erişim Tarihi: 15.09.2008)
l
e m e
321
Doç. Dr. Funda Başaran YA VAŞLAR
5.1.2: TJzlaşmaya b a ş v u r u k o ş u l l a n
5.1.2.1. T a r h i y a t öncesi u z l a ş m a d a
T Ö U ' n u n tek k o ş u l u , v e r g i m ü k e l l e f i n i n v e / v e y a c e z a m u h a t a b ı n ı n s s | |
i n c e l e m e s i n e t a b i t u t u l m u ş o l m a s ı d ı r . Çünkü, T Ö U , s a d e c e vergi incelerini
dayanılarak tarh e d i l e c e k vergi ve kesilecek cezalar ü z e r i n d e yapılabilir ( V U K ek rii|İ
B u n a bağlı o l a r a k , b e y a n a dayalı tarhiyat ya da idarece t a r h i y a t ı n varlığı halindesf
talebinde b u l u n u l a m a z . B u n u n l a birlikte, gerek vergi idaresi v e gerek D a n ı ş t a y , m u k e | |
matrah takdiri için b a ş v u r u s u üzerine -düzenlenen i n c e l e m e r a p o r u n a dayalı olara
e d i l e c e k vergi ü z e r i n d e u z l a ş m a yapılmasını kabul e t m e k t e d i r l e rİ 6
,. V U K e k m d . 11 ' d e k i "vergi incelemesi" k a v r a m ı n ı , g e r e k doktrin v e j
m a k a m l a r ı v e g e r e k T Ö U Y , mükellefin "herhangi
bir şekilde
d e n e t l e n m e s i He
değil, ajcsine m ü k e l l e f i d e n e t l e m e araçlarından biri olan ve V U K m d . 1 3 4 v d . ' d a düzen
"in'celejrie" y ö n t e m i ş e k l i n d e anlamışlardır. Sadece V U K m d . l 3 5 ' t e belirtilen v e r g g
e l e m a n l a r ı tarafından gerçekleştirilebilecek olan bu d e n e t i m , e s a s itibariyle b i | |
d e n e t i m i o l u p , i n c e l e m e elemanının gerekli görmesi h a l i n d e i ş l e t m e y e dahil
kıymetlerin fiili e n v a n t e r i n i n yapılması ve b e y a n n a m e l e r d e g ö s t e r i l m e s i gereken unşj
i n c e l e n m e s i n i d e i ç e r m e k t e d i r ( V U K m d . 1 3 4 , f.2).
57
5 8
59
V e r g i incelemesine sadece, V U K ' a veya diğer k a n u n l a r a g ö r e defter v e j
t u t m a k , e v r a k v e v e s i k a l a r ı m u h a f a z a ve i b r a z e t m e k m e c b u r i y e t i n d e o l a n gerg
t ü z e l k i ş i l e r t a b i d i r l e r ( V U K md.137). Bu tür ödevlere d e t i c a r i , zirai ya d a s e r b e s ' | | | |
kazân'GifîjGİde e d e n g e r ç e k kişi mükellefler ile K V K ' n a t a b i k u r u m l a r ı n sahip*
d ü ş ü n ü l ü r s e ( V U K m d . 1 7 2 vd.), T Ö U ' d a n s a d e c e b u n l a r ı n y a r a r l a n a b i l e c e ğ i ^
ç ı k m a k t a d ı r , k i b u d a e ş i t l i k ilkesine a y k ı r ı l ı k s o n u c u n y o l a ç m a k t a d ı r . Örneğlı
$["ığ- için kesilen aynı c e z a
||firî?en, d a h a basit bir d e r
IfîKJığında uzlaşma d ı ş ı n d a ka
jfpTdığı hatırlanırsa, bu haklı n<
tjİiII ası a n l a m ı n a gelmektedir.
lf2.2. T a r h i y a t s o n r a s ı u z l a :
pLp. T S U ya başvuru için,
fİlk'leşrnesı aranmaktadır: Ön(
p ^ a t n i - v a r l ı ğ ı şarttır. Dolayı
İpbak.
tarhiyata yol aça
ffiMDSiyol açmış olmalıdır.
MB&pdevlerini zamanında
ye
Wffizamanında
tahakkuk
etti.
fimdgni haller veya aile a
%m>erginin noksan
talıa
WSğ.ermek de vergi ziyaı hi
n n a yol açan h u k u k a
enjşbıri n e d e n i y l e m e y d a ı
ememek, 2 . V U K md.36<
alârfndan birinin ya d a
^ g ı organları ile vergi ida
t|ühlar arasından uygula
l a m ı n ı z edememek"tir. İ
iMfrak gözükmekteyse ı
a.en, mükelleflere, beyar
S6
D V D D G K t.08.11.1999, E.1997/431, K.1999/15, lıtto://www.danistay.ı;ov.tr (Erişim J
01.09.2008). Bu olayda, akaryakıt ve oto lastik bayiliği yapan mükellef, işyerinde çıkan'
sonucu defter ve belgelerinin yandığını Asliye Hukuk Mahkemesince yaptırılan bilirkişi iu-dla
sonucu verilen raporla tespit ettirmiş ve bu durumu idareye bildirerek, ilgili vergilendirme < ~
ilişkin kazancının takdirini istemiştir. Vergi idaresi, matrahın resen takdiri için takdir kon^ypjjj'
başvurarak, mükellefin dönem kazancının takdirini istemiş; takdir komisyonu ise, yükümlü]
-|
kazancının belirlenmesi için olayı inceleme elemanına aktarmıştır. İnceleme neticesinde di-uiê
vergi inceleme raporunda yer alan tespitler üzerinden, mükellef ile vergi idaresi TÖU yap; ,.3
Konunun DVVDGK önüne gitmesine yol açan hukuki uyuşmazlık ise, uzlaşılan vergi lJ'{Cg
gecikme faizi hesaplanıp hesaplanamayacağı konusunda ortaya çıkmıştır. DVDDGK'
"Olayda tarhiyat öncesi uzlaşılan vergi ... ikmalen, resen veya idarece tarh edilmiş
olmadığından gecikme faizi uygulanmasına olanak bulunmamakladır. "
Örn. bkz. Candan, a.g.k., 380 vd.; Kızılot, a.g.k., 246 vd.; Özbalcı, a.g.k., 909; Özyer, a-H-j^
TÖUY md.2'de açıkça "vergi incelemesi" tabiri kullanılmakta; md.3'de "inceleme"di
"vergi incelemesi" olduğu belirtilmekte; yetkili uzlaşma komisyonları düzenlenirk^^gBa
m d . l 3 5 ' d e sayılan inceleme yapmaya yetkili vergi memurlarının görev yeri dikkate alınmakta j>
md.6, md.7); ve md.ö'da "merkez inceleme elemanlarınca yapılan inceleme"den bahsed'ljj
denetimi yapacak memurlar ise sürekli "inceleme elemanı" şeklinde anılmakta (md.9, m d . l , J*$|
m d . l 3 . m d . l 5 , md.19); nihayet. md.!5'de dört yerde (f.3, f.5, f.6, ve f.8) açıkça "'°f^
raporu"ndan söz edilmektedir. Hemen işaret etmek gerekir ki, inceleme raporu
düzenlenmemiş, ancak uygulama inceleme elemanlannın inceleme sonuçlarını aktard
muhakkak inceleme sonunda düzenledikleri kapsamlı bir rapordur.
Burada kastedilen, yoklama, inceleme, arama ve bilgi toplama araçlarından herhangi biridi
5 7
5 8
n
5 9
322
Ş i a r ı n a imzalatma ödevi ge
|İ|pP> beyanname ve ekleı
© a
ve bu kayıtların da
S a ç a k l a r d ı r ( V U K mük. md
l l l l l ^ tamamı, vergi kanuni
^ ^ m . tutturmaktadır. Bu n
^ ^ ı r r ı alan bir mükellef
62
ûlğgerçeğe
aykırıdır .
An
| | | g ü n l u ğ u denetlenmeksi
jg'Pv- nedene dayandırılma:
^"Menlerine gelince; y a n ı
Jj£>||y|'tahu/z hükmünün
uy
wB$J$ğriiş
değişikliği"
:
ıvaı kabahati hakkında bkz.
kahat ve Yaptınmları", İdaı
g û d d t d ^ Maliye Bakanlığı'na
vPp 'Pnınluluğu getirilmesine
a j ^ n o - | u Genel Tebli&i. R<
p R m El a/Kelecioğlu. a.g.l
s l r
l
Efor'*: t
^
$
M
^
l l l ç i n kesilen a y n ı c e z a i n c e l e m e yoluyla tespit o l u n d u ğ u n d a u z l a ş m a k o n u s u
daha basit bir d e n e t i m türü olarak kabul edilen y o k l a m a n e t i c e s i n d e
|rın'da uzlaşma d ı ş ı n d a kalmaktadır. Özellikle, usulsüzlük c e z a l a r ı n ı n T S U k o n u s u
Bpijiatırlanırsa, bu haklı n e d e n e d a y a n m a y a n eşitsizlik, u z l a ş m a y o l u n u n t a m a m e n
fffiğsı anlamına g e l m e k t e d i r .
e n
ê/veya c e z a muhataba
"ÖU, s a d e c e vergi ,-it
irinde yapılabilir (^
.ce t a r h i y a t m varlığı 'Çnfjjg
ıresi v e gerek D a n ı ş t a ^
;leme r a p o r u n a d a y a l î ^
ctedirler .
'"Û
56
vramını, gerek doktrînf
bir şekilde
denetlerjJçŞel
/e V U K md.134 v d . ' d a l .
v md. 1 3 5 ' t e b e l i r t ı l e n ^ | l
enetim, e s a s i t i b a r ı y l ö - ^
halinde işletmeye d a i m
d e gösterilmesi gereken b |
59
3
Ifihsİjarhiyat s o n r a s ı u z l a ş m a d a
îsŞt-Fy* başvuru için, V U K ek m d . l ' d e sayılan şu k o ş u l l a r ı n aynı anda
aranmaktadır: Öncelikle, ikmalen, r e ' s e n y a d a i d a r e c e y a p ı l m ı ş b i r
lyarlığı şarttır. D o l a y ı s ı y l a , b e y a n a dayalı tarhiyatta u z l a ş m a y o l u kapalıdır,
tarak, tarhiyata yol a ç a n h u k u k a aykırı hareket, aynı z a m a n d a v e r g i z i y a ı
f | | | | f . y o l açmış o l m a l ı d ı r . "Vergi ziyaı, mükellefin veya sorumlunun
vergilendirme
mBgme-vlerini zamanında
yerine getirmemesi
veya eksik yerine getirmesi
yüzünden
wwji'manında
tahakkuk ettirilmemesini
veya eksik tahakkuk ettirilmesini
ifade eder.
Wimğdenı haller veya aile durumu hakkında gerçeğe aykırı beyanlar
ile veya sair
yjjjflğpverginin
noksan
tahakkuk
ettirilmesine
veya haksız yere geri
verilmesine
•£l <Wj>ermek de vergi ziyaı hükmündedir."
( V U K m d . 3 4 1 ) . S o n o l a r a k , t a r h i y a t a ve
*[§aına yol açan h u k u k a aykırı hareketin, V U K e k m d . l , c . l ' d e sayılan şu
J f e b ı r i n e d e n i y l e m e y d a n a g e l m i ş o l m a s ı gerekir: 1.vergi k a n u n l a r ı n a y e t e r i n c e
§ j | | § m e m e k , 2 . V U K m d . 3 6 9 ' d a k i yanılma hali, 3 . V U K m d . l 1 6 - 1 1 8 ' d e d ü z e n l e n e n
l a n n d a n birinin y a d a b a ş k a bir maddi hatanın varlığı, 4 . u y u ş m a z l ı k k o n u s u
%ı'organları ile vergi idaresi arasında görüş farklılığı.
,
6 0
£
kanunlara göre
: mecburiyetinde
d e f t e r i
o l a n c a
•e ticari, zirai y a d a s e f b t |
ıa tabi k u r u m l a r ı n "s'âffi
ıların y a r a r l a n a b i l e ^
in yol a ç m a k t a d ı r . ~ '
>vw.danistav.gov.tr (Eıpg
r mükellef, işyerindetçıî
.esince yaptmlan bilirk^^L
irerek, ilgili vergılendmmm
isen takdiri için takdqr*SF
: komisyonu ise, yuküıuMİl
:ır. İnceleme netıcesmde^M
ile vergi idaresı~TOU ;y«[|g
azlık ise, uzlaşılan verğî|
ıya çıkmıştır. D V D D G J |
•ya idarece tarh eddmiğğ
'.dır."
:
alcı, a.g.k., 909; Özyer,Ha||
cta; md.3'de "inceleme'ide^
omisyonları düzenlenirken
görev yeri dikkate alınmaktı
3ilan inceleme"den bahset
de anılmakta (md.9, mdil.OJİ
5, f.6, ve f.8) açıkçam
: ki, inceleme raporu|
:leme sonuçlarını aktarg
açlarından herhang;
3§§
3uŞ1ar arasından u y g u l a m a d a en fazla kullanılan n e d e n , " v e r g i k a n u n l a r ı n a
j g p m f u z e d e m e m e k " t i r . İlk bakışta bu, doğru o l u p o l m a d ı ğ ı z o r d e n e t l e n e b i l e c e k
g e ^ a | a k g ö z ü k m e k t e y s e d e , gerçekte böyle değildir. Ç ü n k ü , h u k u k u m ^ ^ ^ § 8
" ^ | r ı f ' m ü k e l l e f l e r e , b e y a n n a m e ve eklerini 3 5 6 8 S K ' y a g ö r e yetki a l m ı ş ? m e s l e k
î n a " i m z a l a t m a ö d e v i getirilmiştir ( V U K m ü k . m d . 2 2 7 , f . l , b . l ) . İlgiî&meslek
BsElJbeyanname v e e k l e r i n i , ancak b e y a n n a m e l e r d e yer alan b i l g i l e r i n .defter
Era$£:ve b u kayıtların d a y a n a ğ ı n ı oluşturan b e l g e l e r e u y g u n olmalaf£jgpİjŞid.e
'BgjBaıçhr ( V U K m ü k . m d . 2 2 7 , f.2). Kaldı k i , k a z a n ç geliri e l d e e d e n m ü k e | l g | î e r i n
JBK^mamj, vergi k a n u n l a r ı n a göre tutulması z o r u n l u defterlerini bift^meşlek
H a tutturmaktadır. B u n e d e n l e , meslek m e n s u b u d e n e t i m i n d e n g e ç e n , v e / v e y a
•|||3ftım. alan. b i r m ü k e l l e f i n "vergi kanunlarına nüfuz e d e m e d i ğ i " iddiası;,,,çoğu
JğsMgerçeğe aykırıdır .
A n c a k u y g u l a m a d a , vergi m ü k e l l e f l e r i n i n b u iddialarının
8Sf|||q?unluğu d e n e t l e n m e k s i z i n u z l a ş m a başvurularının k a b u l e d i l m e s i , b a ş v u r u l a r ı n
j|İŞj|2? n e d e n e d a y a n d ı r ı l m a s ı n a yol açmaktadır. V U K e k m d . l , c . l ' d e s a y ı l a n d i ğ e r
nedenleri ne gelince; y a n ı l m a h a l i n d e , "vergi idaresince verilen yanlış yazdı
bilgi"
şgzr kanun hükmünün
uygulanma
tarzı hususunda
vergi idaresinin
ya da yargı
'fitinin
görüş değişikliği"
n e d e n i y l e ilgilinin h u k u k a aykırı d a v r a n ı ş içine d ü ş m e s i
6 1
62
jy.aı kabahati hakkında bkz. Funda Başaran Yavaşlar, "Vergi Usul Kanunu' nda Yer Alan
jEMiabat ve Yaptırımları", İ d a r i Ceza H u k u k u Sempozyumu, İstanbul, 20-21.09.2007
g r i ' f â ş d e Maliye Bakanlığı'na verilen yetkiye binaen, beyannameleri meslek mensuplarına
|||S||&runluluğu getirilmesine ilişkin olarak bkz. SM, S M M M ve Yeminli Mali Müşavirlik
l ^ ^ â n o ' l u Genel Tebliği, R G t.29.06.1997, S.23034
•
| g m.; Ela/Kelecioğlu, a.g.k., 89
l M S
323
söz k o n u s u d u r ( V U K m d . 3 6 9 ) . Y a n ı l m a halinde ilgiliye vergi cezası kesilmesi zate
o l d u ğ u n d a n , s a d e c e tahakkuk edecek vergi miktarı u z l a ş m a n ı n konusu olacaktır. \
k a n u n k o y u c u , yanılma halinde, tahakkuk e d e c e k vergi m i k t a r ı n d a da değişiklik yı
hatta v e r g i n i n t a m a m e n o r t a d a n kaldırılması yolunu a ç m ı ş t ı r . V e r g i h a t a s ı , '
müteallik
hesaplarda,
veya vergilendirmede
yapılan hatalar yüzünden
haksız ye
veya eksik vergi istenmesi
veya alınması"du
( V U K m d . 1 1 6 ) . Vergi hatası ^
ayrıntılı ş e k i l d e d ü z e n l e n m i ş olmasına r a ğ m e n , bu m a d d e l e r d e " m a d d i hata" tabiri j
B u n e d e n l e , V U K e k m d . l ' d e "maddi hata" terimi ile n e y i n k a s t e d i l d i ğ i ; vergi h
d ı ş ı n d a k a l a n ve " y o r u m u y u ş m a z l ı ğ ı " , "hukuki u y u ş m a z l ı k " ya da " h u k u k i hata'
I
nitelendirilen "maddi
olayı
irdeleme
farklılıkları
ile yasa
hükümlerinde
farklılıklarından
doğan çekişmeleri"
içeren hataların m a d d i hata olarak değerle
d e ğ e r l e j ı d i r i l e m e y e c e ğ i tartışmaya açıktır. H e r h a l ü k a r d a , " h a t a " , h u k u k a a y k ı r ı b i r id&
i ş l e m i n v a r l ı ğ ı n ı g ö s t e r m e k t e d i r . B ö y l e b i r işlemin h e m e n düzeltilmesi ya d a mVılct
tarafından i p t a l edilmesi gerekir. Mükellef v e / v e y a c e z a m u h a t a b ı b a k ı m ı n d a n u
S
b u r a d a . m a k u l bir y ö n t e m olmayıp,"sadece vergi i d a r e s i n i n l e h i n e ' b i r s o n u ç yaratm
AynB'düfüm, " u y u ş m a z l ı k k o n u s u olayda y a r g ı o r g a n l a r ı ile v e r g i i d a r e s i a r a s m d a - g ö
f a r k l ı l ı ğ ı ' ' h a l i için d e geçerlidir. B u r a d a d a , vergi i d a r e s i n i n yargı kararlarınıadıîaS
a l m a m ' a | | . ! n e d e n i y l e ortaya çıkan hukuka aykırı b i r idari işlem s ö z k o n u s u d u r . Hııkıı
a y k ı r ı l ı ğ ı a ç ı k o l a n i d a r i i ş l e m i n ( d ü z e l t m e y a d a i p t a l y o l u y l a ) o r t a d a n kalkın.ı^
s a ğ l a m a k y e r i n e b u i d a r i i ş l e m ü z e r i n d e u z l a ş m a y a i z i n v e r m e k , h u k u k devlet ı.ijİ
k a r ş ı s ı n d a d ü ş ü n d ü r ü c ü d ü r (AY md.2, A Y md.125).
63
6 4
U z l a ş m a talebinin yetki)
sgrjîâsı gerekir. A Y m d . 4 0 g«
Hnâmelerinde gösterilmesi şart
fbagh olduğu ekip veya grup
§?"fN' uzlaşma talebinin incele
' finiş yazılı bir uzlaşma talebi
65
66
,
T Ö U ' d a u z l a ş m a talebi,>
md.141) d ü z e n l e n m e s i n e k
) . T S U ' d a ise talebin, ver
tıbaren otuz g ü n i ç i n d e
oıdarı i ş l e m e karşı d a v a
J>a d a v a a ç a c a k ya d a uzl
m e karşı ö n c e dava a ç ı p ,
İTO'da, u z l a ş m a sonuçlanana
unceler v e k a r a r a b a ğ l a r s a ,
;
1
İP* -'
Stîzlaşma t a l e b i n d e b u l u m
jEUŞ|hı önler; T S U ' d a ise, b i r
rer y a n d a n kimi durumlarc
aceleme ve uzlaşmayi
5.1.3. Uzlaşma başvurusunun şekli, usulü ve zamanı
;
,;' '2jUzlaşma talebinin b i r dilekçe ş e k l i n d e yazılı o l m a s ı ( T O U Y m d . 8 , T Y im
h a n g i k o n ü d a uzlaşma talebinde b u l u n u l d u ğ u n u n a ç ı k ç a belirtilmesi gerekir. Tere
h a l i n d e , d i l e k ç e n i n t ü m ü değerlendirilerek u z l a ş m a t a l e b i n i n k a p s a m ı tespit edilecekt"
>v
| M ' d a , u z l a ş m a talebi i
jişkin b i r d e n e t i m y a p :
bSk .şekreteryası, talebin
| | | n k o m i s y o n u n yetkisi iç
K u n m a şartlarının m e v c
6 3
Candan, a.g.k., 290
Hatırlatmak gerekirse, VUK md.116 gereğince "Vergi hatası, hesap hatası ya da vergıkndH
hatası şeklinde karşımıza çıkabilir. Matrah hatası, vergi miktarında hata, verginin mükerreı ı>]ı
hesap hatası iken (VUK md. 117); mükellefin şahsında hata, mükellefiyette hata, mevzudoff
vergilendirme veya muafiyet döneminde hata ise vergilendirme hatasıdır (VUK md. 118).
ı 'S,
C a n d a n ' a göre (a.g.k., 292-293), vergi hatasından farklı olan maddi hata, verginin rrıke
mükellef aleyhine etkileyen hatalardır. "Maddi"lik, hatanın, belge ve defterlerde veya
hesaplanması sırasında gerçekleştirilen işlem, yazı ve hesaplarda bulunmasını ifade eder
kanaatimizce, böyle bir tanım, vergi hatası içine girmektedir. Kaldı ki, netice itibariyle her ttij
bir belge, defter ya da yazı üzerinde hukuka aykırı bir rakama yer verilmesine yol açacaktır.;
Öncel-Kumrulu-Çağan, a.g.k., 177
DVDDGK önüne gelen bir olayda, yapılan re'sen tarhiyat ve kusur cezası i ş l e n i l e n i
ihbarname ile mükellefe bildirilmiş, mükellefe süresinde verdiği uzlaşma dilekçesinin^^
dayanaklar" kısmına tebliğ edilen ihbarnamenin tarih ve sayısını göstermiş ve dilekçede^)
belirtilen ihbarnamelerle tarafıma tebliğ edilen vergi ve cezalara aşağıda gösterilen nede
dolayı 213 sayılı Vergi Usul Kanunu hükümleri uyarınca uzlaşma talep ediyorum." d e r n i ^
birlikte, dilekçenin "isteme konu miktar" kısmına sadece kesilen kusur cezasının m i k t a n n ı ; | |
Mükellefin uzlaşma talebinin kapsamı konusunda çıkan uyuşmazlık üzerine DVDDGK (t.l9jfi
E.1996/372, K.1998/121 (http://www.danistay.gov.tr (Erişim Tarihi: 01.09.2008)) " ö | §
uzlaşma isteminin hukuki dayanakları bölümünde, tebliğ edilen ihbarnamede yazılı vergi ve.çS
Jt uf
uzlaşma istendiği yazılı olmasına karşın, isleme konu yapılan vergi miktarı yazılmaksızın, • ' 3İ
(J1
M
6 5
6 6
6 7
324
^^^belirtilmesinden,
başvurun
Vğ^jjjggerlendirildiğinde, adına s,
M&^ onlaşıl(dığı)"ns.
karar veri
http://www.dariistav.gov
s ^ l f c f e s i n i n bitiminin adli ta
|||p!Bfflden itibaren yedi güı
| I î 9 8 8 / 8 , http://www.dani
j
a S
||jf., 270
eme emri daha önce - y ü n
gupıka uygun şekilde )
gpj,i görüşmesi esnasınc
İ d i n d e , ek on beş gür
1 0 2 2001, E.2000/290
Ôlayda kaçakçılık cezı
fonuna başvurulduğu a
Bunda bulunup bulunım
zorunluluğa
uyulmaksın
edilen vergilere kaçakç
ÂSt' Wyacağından bahisle u.
''Harı halde uzlaşmanın g,
-İS
vergi cezası kesilmesi z â f l
şmarıın k o n u s u olacaktır!
î i i k t a n n d a da değişiklik/-!
çmıştır . Vergi hatası,'
:talar yüzünden
haksız?
r n d . 1 1 6 ) . Vergi hatas^
;lerde " m a d d i h a t a " t a l i
iyin k a s t e d i l d i ğ i ; v e r j
ızlık" y a da " h u k u k i h | f
ile yasa
hükümlerindi
maddi h a t a o l a r a k d e ğ i l
"hata", hukuka aykırı
men d ü z e l t i l m e s i ya da*
a m u h a t a b ı bakımında
in lehine bir s o n u ç yarat
ı ile v e r g i i d a r e s i araşma
ıresinin yargı kararlarir *
•i işlem söz k o n u s u d u r .
:al y o l u y l a ) o r t a d a n ka"*
'An v e r m e k , h u k u k devjel
63
64
L* (jzlaşma talebinin yetkili vergi dairesine ya da yetkili u z l a ş m a k o m i s y o n u n a
i' |fgerekir. A Y m d . 4 0 gereğince, yetkili u z l a ş m a ' k o m i s y o n u n u n vergi v e c e z a
nelerinde gösterilmesi şarttır. T Ö U ' d a b a ş v u r u n u n , i n c e l e m e y i y a p a n e l e m a n a veya
i l k olduğu e k i p veya g r u p b a ş k a n l ı ğ ı n a yapılması g e r e k m e k t e d i r ( T Ö U Y m d . 8 , f . l ) .
zlâşma talebinin i n c e l e m e tutanağına geçirtilmesi h a l i n d e d e , ilgili m e r c i y e
jjlfıl) bir u z l a ş m a t a l e b i b a ş v u r u s u n u n varlığı k a b u l e d i l m e k t e d i r ( T Ö U Y m d . 8 ,
s8t#
s
Jpss
65
5
[ p U ' d a u z l a ş m a t a l e b i , vergi incelemesinin b a ş l a m a s ı n d a n , i n c e l e m e t u t a n a ğ ı n ı n
d ü z e n l e n m e s i n e kadar olan süre i ç i n d e her z a m a n talep edilebilir ( T Ö U Y
İ & T S U ' d a ise talebin, vergi v e / v e y a ceza i h b a r n a m e s i n i n tebliğ tarihini t a k i p e d e n
tjâren otuz gün i ç i n d e yapılması şarttır ( V U K ek m d . l , f . l ) . B u s ü r e aynı
İ S i d a r ı işleme karşı d a v a a ç m a süresi o l d u ğ u n d a n , b u süre i ç i n d e ilgili ,-kural
Wa idava açacak ya d a u z l a ş m a y a başvuracaktır. B u n u n l a birlikte, o t u z g ü n i ç i n d e
lU-jfıe karşı ö n c e dava a ç ı p , ardından uzlaşma talebinde b u l u n m a h a k k ı n a da sahiptir,
ftupda u z l a ş m a s o n u ç l a n a n a k a d a r vergi m a h k e m e s i d a v a y ı i n c e l e m e z , h e r h a n g i bir
i n c e l e r ve karara b a ğ l a r s a , bu karar h ü k ü m s ü z sayılır. ( V U K ek m d . 7 , f.2).
mlj41)
6 8
;
;.Uzlaşma t a l e b i n d e b u l u n m a , T Ö U ' d a tarhiyat işlemi ile c e z a k e s i l m e s i i ş l e m i n i n
•saSmı önler; T S U ' d a i s e , b i r y a n d a n tarh edilen vergi ile kesilen c e z a n ı n t a h a k k u k u n u
ığer yandan k i m i d u r u m l a r d a yargı yoluna başvuru süresini u z a t ı r .
69
^^ıceleme ve uzlaşmaya davet
mı
i
ılması ( T Ö U Y md 8,;a belirtilmesi g e r e k i r i
ıin k a p s a m ı tespit e d ı î e § | |
ff§U da, u z l a ş m a t a l e b i üzerine, yetkili u z l a ş m a k o m i s y o n u n u n ö n c e l i k l e şekli
| | İ l ı ş k i n bir d e n e t i m y a p m a s ı g e r e k m e k t e d i r ( T Y m d . 1 0 ) . B u ö n i n c e l e m e d e
fiı sekreteryası, t a l e b i n u y g u n şekilde ve süresi i ç i n d e yapılıp y a p ı l m a d ı ğ ı n ı ,
mn. k o m i s y o n u n y e t k i s i içinde b u l u n u p b u l u n m a d ı ğ ı n ı , talepte b u l u n m a 'hakkı ile
!^S*unma şartlarının m e v c u t o l u p o l m a d ı ğ ı n ı d e n e t l e y e c e k t i r . H u k u k a u y g u n
7 0
71
sı, hesap hatası ya da veığ,
ında hata, verginin muklalS
mükellefiyette hata, rnelr
mtasıdır (VUK md 118)
)lan maddi hata, vereni
belge ve defterlerde ve$fl
rda bulunmasını ifade: ?ed§|
İdi ki, netice itibariyle h e j
" verilmesine yol açacaktır^S
t ve kusur cezası işlemlerıj
rdiği uzlaşma dilekçesinin •>
ıı göstermiş ve dilekçede ' ' ^
lara aşağıda gösterilen nede^'
ma talep ediyorum." demış.^g
kusur cezasının miktannuy
hk üzerine DVDDGK (t 19;0|
ı Tarihi: 01.09.2008)) -"JDüt
hbarnamede yazdı vergi vej
gi miktarı
yazdmaksızın,'.sâ
jğSjhelırtilmesinden,
başvurunun vergi aslını kapsamadığı sonucu çıkarılamaz
Dilekçesi
B&jegertendirildiğinde, adına salınan katma değer vergisi ve kusur cezasına karşı uzlaşma
M^nlaşıl(dığı)' T\a
karar vermiştir. Bkz. aynı şekilde DVDDGK t.06.11.1998, E.1997/154,
^ y h t t p : / / w w v y . d a n i s t a v . g o v . t r (Erişim Tarihi: 01.09.2008)
||nl|iiıresınin bitiminin adli tatile rastlaması halinde, uzlaşmaya başvuru süresi,-ara verme
^ B i t i m i n d e n itibaren yedi gün uzayacaktır (İYUK md.8/3). Bkz. DVVDGK t.05'.O2.1988,
• 1988/8. http://www.danistay.ı:ov.tr (Erişim Tarihi: 01.09.2008')
y r g k 270
inceleme emri daha önce -yürürlükten kaldırılan- VUK ek md.5'de yer almaktaydı,
ş'ay.i' hukuka uygun şekilde yapılmayan denetim sonunda uzlaşma görüşmesine çağrılan
uzlaşma görüşmesi esnasında tespit edilen şekli koşul eksikliği nedeniyle uzlaşmanın
ası halinde, ek on beş günlük dava açma süresine sahip olduğu görüşündedir. Bkz.
K t 0 9 02.2001, E.2000/290, K.2001/67 (http://www.danistay.gov.tr (Erişim Tarihi:
Olayda kaçakçılık cezalı gelir vergisi ve özel usulsüzlük cezası için süresi içinde
ômısyonuna başvurulduğu anlaşılmış olup, uzlaşma komisyonunca yükümlünün
talebinin
psammda bulunup bulunmadığının öncelikle incelenerek bu konuda bir karar verilmesi
gp[kt>u zorunluluğa uyulmaksızın, larhiyata karşı dava açına süresi geçtikten sonra; ikmalen
\.jŞ. h edilen vergilere kaçakçılık suçu cezası kesilmesi halinde vergi ve cezanın,, uzlaşma
Islamayacağından
bahisle uzlaşma istemi reddedilmiştir. Uzlaşma
müessesesinin£uzlaşma
''tyjdukları halde uzlaşmanın gerçekleşmemesi halinde ilgililerin yargıya
başvurmashaklarını
,
1
Î K
r
325
Doç. Dr:Funda Başaran YAVAŞLAR
o l m a y a n talepler r e d d e d i l e c e k ; talep h u k u k a uygunsa, ilgili bir yazı ile yer, gün
belirtilerek ve e n az on b e ş g ü n süre verilerek uzlaşma g ö r ü ş m e s i n e çağrılacaktıı,*
m d i l O , f.2; V U K m d . 1 4 ) .
1
Doğasına
uygun
şekilde
TÖU bakımından
TÖUY'de
bir ön
öngörülmemiş;
uzlaşmaya
davet bakımından
ise TY'deki kurallara
benzer
kurallara]
verilmiştir
(TÖUY
md.10 ve md.ll).
Uzlaşmaya
davetin
yazılı
olması,
uzt\
görüşmesinin
yapılacağı
yer ve tarihi içermesi
ve inceleme
raporunun
bir örrie%
eklenerek muhatabın
bilinen en son adresine tebliğ edilmesi gerekir. Böylece
ilgili,
tarafından
hakkında
yapılan
tespit ve iddialara
vakıf olacak,
uzlaşma
başvurusğ
bulunmasının
yararlı olup olmadığına karar verebilecek,
başvuruda
bulunması
halına
-verimli:, bir uzlaşma
görüşmesi
için- inceleme
raporunda
belirtilen
sorunlu mm
üzerinde
hazırlanabilecektir.
»kurumuyla karşılaştınk
fğnaçin u z l a ş m a y ı c a z i p h a l e •
Şekli a ç ı d a n g ö r ü ş m e , ilj
| | ve m d 15, T Y m d . 1 0 v e
îen yer, g ü n v e saatte, tarafl
aâ t a l e b i n d e b u l u n a n ilgili
Spa k o m i s y o n u n u n t ü m ü;
"atimin, bağlı o l d u ğ u meslı
^meslek odasından bir me
t ı k l a y a b i l i r l e r , a m a taraf o
ıllfütanağını i m z a l a y a m a z l ;
lll^çokluğuyla
karar
ak
7 5
Sw|§llektif işlem)
niteliği
JcBÎzlaşma s a ğ l a n m ı ş ; r a k a r r
5.3. Uzlaşma görüşmesi ve uzlaşmanın şekli
U z l a ş m a k u r u m u n u n en c a n alıcı sürecini o l u ş t u r a n g ö r ü ş m e n e V U K ' d â f i
ilgili y ö n e t m e l i k l e r d e d ü z e n l e n m e m i ş o l d u ğ u n d a n , tarafların u z l a ş m a k o n u s u n a ^
hangi "noktalan e l e alacakları k o n u s u n d a b i r belirlilik y o k t u r . A n c a k , V U K ile TOY
T Y ' d e k i d ü z e n l e m e l e r e bakıldığında, u z l a ş m a k o m i s y o n u ile ilgili a r a s ı n d a , sçnj
konuların
üzerinde
konuşulup
açıklığa
kavuşturulduğu
bir görüşmeye Jffli
u z l a ş m a n ı n hedeflendiği ortaya ç ı k m a k t a d ı r . N i t e k i m , bir y a n d a n mükellefin uzla
g ö r ü ş m e s i n d e , bağlı o l d u ğ u meslek o d a s ı n d a n bir temsilci ile 3 5 6 8 sayılı K a n u m S
kurulansmeslek o d a s ı n d a n bir meslek m e n s u b u n u b u l u n d u r a b i l m e s i ( V U K e k m d W:
ve d ı ğ e y y a n d a n i n c e l e m e raporunu d ü z e n l e y e n i n c e l e m e e l e m a n ı n ı n u z l a ş m a görüşmes
b u l u n a b i l m e s i ( T Ö U Y m d . l l ) ; u z l a ş m a görüşmesi y a p ı l m a s ı n ı n , i n c e l e m e elemi
hazırlanan i n c e l e m e r a p o r u n u n h e r iki tarafa d a s u n u l m u ş o l m a s ı n a b a ğ l a n m a s ı (Tl
m d . 1 3 , f.3); g ö r ü ş m e d e tarafların " k o n u y u t a r t ı ş a c a ğ ı n ı n " belirtilmiş ve ûzh
tutanağında " u z l a ş m a ile ilgili a ç ı k l a m a l a r ı n y e r a l m a s ı n ı n e m r e d i l m i ş o l m a s ı (Tfc
m d . 1 5 , f . l ) ; nihayet, u z l a ş m a g ö r ü ş m e s i esnasında " d a h a ayrıntılı bir i n c e l e m e '
araştırma y a p ı l m a s ı n a " ihtiyaç d u y u l m a s ı halinde uzlaşma g ö r ü ş m e s i n i n b a ş k a b>r t31
e r t e l e n m e s i n e izin verilmesi ( T Y m d . l l , f.2), vergiyi d o ğ u r a n olayı açıklığa kavuşturng
yönelik verimli bir g ö r ü ş m e y i s a ğ l a m a çabası olarak değerlendirilmelidir,
;
uygulamada çoğunlukla komisyon tarafından önerilen rakamı kabul edip
iııııa
üzerine kurulu kısa bir buluşma yaşanmaktadır. U z l a ş m a k o m i s y o n l a r ı genellille^g
miktarını d e ğ i ş t i r m e y i p , s a d e c e c e z a d a y ü z d e doksan o r a n ı n d a bir i n d i r i m teklif
b u l u n m a k t a ; bu d a , V U K m d . 3 7 6 ' d a d ü z e n l e n e n v e - k e s i l e n c e z a y a d a v a a ç m a ha
feragat halinde- c e z a n ı n yarısının ya d a üçte birinin i n d i r i l m e s i i m k a n ı n ı veren ' t e r a
Çjrajiılan g ö r ü ş m e h e r za
| | | e i t u t a n a k h e r iki tarafı;
İ M l ı n d e b u tutanak, uzl;
pu'futanağm düzenlenerek
j?j&ma.6, e k m d . l l , f.2),
Bjnk) şartı" teşkil e t m e k t e d
jllnerfîeler y a p ı l m ı ş ; tutara
nâk uzlaşılan vergi v e / v
iffêk m d . l l , f.2), g ö r ü
Ijpunun nihai teklifinin tı
Telliye d a v a a ç m a süres
"SUnuştür. İlgilinin, d a v a a ç
Jjgklıfi kabul ettiğini b i l d i m
M m d . l , T Ö U Y m d . 1 5 , f.
SŞSBakanlığı'na yetki veril
•Jıa* t u t a n a ğ ı n d a y e r alma;
| % î ı k t e ' belirlenmiştir. U z l
Eljp, n ü s h a vergi i d a r e s i n e il
0513
y o l u y l a - t e b l i ğ ec
6
' lllsP'
73
kısıtlamak veya ortadan kaldırmak gibi bir amacı olduğu düşünülemeyeceğinden,
uzlaşma jltb
reddi üzerine Ek 7 inci maddede öngörülen 15 günlük süre içinde açılan davanın esası imclcijj^
sonuca varılması gerekirken davanın süre aşımından reddi yolunda verilen ısrar kararı huku-ı'u$
bulunmamıştır."
4369
SK,
md.l8'in
gerekçesine
(http://-www.gib.gov.tr/fileadmin/mevzuatek/gerekceler/6183/
tvks4369ssayiliskanunşL.
359): "Böylece idare ve mükellef arasındaki sorunun giderilmesinde üçüncü bir taraf,
olarak uzlaşma salonunda bulunurken hem malî ve teknik destek sağlanması hem de
görüşmelerine şeffaflık kazandırılması mümkün olacaktır. "
Özyef. a.g.k., 910
||Rûhatabmrn aynı anda her
y ^ r ı e a k , ceza muhatabı, ı
ı
gbeyan edip, ceza indin:
^
za. muhatabı, önce uzlaş
enebilmekte, eğer tel
j» İlişiktedir. Eğer ceza n
"^sağlanamadığına dair tut;
7 2
7 3
326
T*
1
- J p ' ortaklaşa işlemi konusund
HL
mükellefin adı, adresi, t
'
Kemi, bulunan matrah fa
ya ceza miktarı, incelemı
• ifnalar yer alır (TÖUY mı
J
ilgili bir yazı ile yer, g
ma g ö r ü ş m e s i n e çağnla'j M
m TÖUY'de
bir
•M kurallara
benzer küre?!
davetin
yazılı
olmâû '
ıceleme
raporunun
BÎm
ınesi gerekir. Böylece r | 1
:f olacak,
uzlaşma b'â
başvuruda bulunmasi^M
unda belirtilen
soruna
o r i j :
0* S t k u r u m u y l a
f ?
ı
n
uzlaşmayı
gerçekten d e bir vergi k a b a h a t i
hale getirmektedir .
karşılaştırıldığında,
cazip
işlemiş
olan
74
Sekli açıdan g ö r ü ş m e , ilgili Y ö n e t m e l i k h ü k ü m l e r i n e g ö r e şu ş e k i l d e o l u r ( T Ö U Y
rnd.15, T Y m d . 1 0 v e m d . l l ) : u z l a ş m a g ö r ü ş m e s i n e d a v e t y a z ı s ı n d a ilgiliye
ftyer, gün v e saatte, tarafların b u l u ş m a s ı y l a uzlaşma g ö r ü ş m e s i yapılır. G ö r ü ş m e d e ,
l e b i n d e
bulunan ilgili (ya d a onun kanuni temsilcisi v e y a yetkili vekili) ile,
ffjTiisyonunun
t ü m üyelerinin b u l u n m a s ı şarttır. M ü k e l l e f i n v e / v e y a c e z a
Şf, bağlı o l d u ğ u m e s l e k o d a s ı n d a n bir temsilci v e 3 5 6 8 sayılı K a n u n a g ö r e
aefİek o d a s ı n d a n bir m e s l e k m e n s u b u b u l u n d u r m a s ı h a l i n d e , b u k i m s e l e r s a d e c e
bayabilirler, a m a taraf olmadıkları için h u k u k i s o n u ç d o ğ u r u c u k a r a r l a r a l a m a z l a r ,
î f t l h a ğ ı n ı i m z a l a y a m a z l a r . U z l a ş m a k o m i s y o n u , üyelerinin t a m a m ı n ı n k a t ı l ı m ı y l a
Çokluğuyla
karar
alabileceğinden,
komisyonun
kararlan
bir
"ortaklaşa
Jöllektif i ş l e m )
niteliğindedir. K o m i s y o n tarafından ö n e r i l e n r a k a m ı n k a b u l ü
jfcfıllâşma s a ğ l a n m ı ş ; r a k a m ı kabul e t m e m e h a l i n d e ise u z l a ş m a s a ğ l a n a m a m ı ş olur.
7S
turan g ö r ü ş m e ne VUIgjda
ıflarm u z l a ş m a konûsllias
)ktur. A n c a k , V U K ile %
o n u ile ilgili arasında,?
ılduğu
bir görüşmeye
bir y a n d a n mükellefitf
ilci ile 3 5 6 8 sayılı Kâ *
urabilmesi ( V U K e k ; m l
••lemanının u z l a ş m a göffl
Dilmasınm, i n c e l e m e ' 2 ,
uş o l m a s ı n a b a ğ l a m n l l
ğ ı m n " belirtilmiş vfji
inin e m r e d i l m i ş oİma||
ı h a ayrıntılı bir meelH
ıa g ö r ü ş m e s i n i n b a ş k | |
ıran olayı açıklığa kav.
ık d e ğ e r l e n d i r ı l m e h c
n rakamı kabul edig|
n a komisyonları genel
Dranmda b i r i n d i r i m i
len c e z a y a d a v a açmaf
rilmesi i m k a n ı n ı veren
âpılan g ö r ü ş m e her z a m a n u z l a ş m a k o m i s y o n u tarafından u z l a ş m a t u t a n a ğ ı n a
e tutanak her iki tarafça d a imzalanır. Taraflar a r a s ı n d a u z l a ş m a n ı n s a ğ l a n m ı ş
alinde b u tutanak, uzlaşma s ö z l e ş m e s i n i teşkil eder. Geçerli b i r u z l a ş m a n ı n
İ r t u t a n a ğ m d ü z e n l e n e r e k her iki tarafça d a i m z a l a n m a s ı şartına b a ğ l ı o l d u ğ u n d a n
îîmd.6, e k m d . l l , f . 2 ) , - u z l a ş m a sözleşmesi b a k ı m ı n d a n - , yazıldık bir "sıhhat
fvşartı" teşkil e t m e k t e d i r . V U K ' d a tutanağın d ü z e n l e y i c i s i v e içeriği k o n u s u n d a
İçmeler y a p ı l m ı ş ; t u t a n a ğ ı a n c a k u z l a ş m a k o m i s y o n u n u n d ü z e n l e m e s i (ek m d . 6 ,
e uzlaşılan vergi v e / v e y a c e z a miktarının t u t a n a k t a yazılı o l m a s ı (ek. în&,-6, f.2,
i f Ş e k m d . l l , f.2), görüşme neticesinde uzlaşma sağlanamayan h a l l e r d e f j i S a ş m a
M n nihai teklifinin tutanağa yazılması (ek m d . l , f . l ) e m r e d i l m i ş t i r j l p u son
iyj.e d a v a a ç m a s ü r e s i n i n s o n u n a kadar u z l a ş m a i m k a n ı n ı a ç ı k tuffiaİç için
| | | i r . İlgilinin, dava açma süresinin sonuna kadar u z l a ş m a t u t a n a ğ ı n d a * ^ , a l a n
| | k a b u l ettiğini b i l d i r m e s i h a l i n d e - b i l d i r i m t a r i h i n d e - u z l a ş m a sağlahjriiş; olur
d . l , T Ö U Y m d . 1 5 , f.8). B u n l a r h a r i c i n d e u z l a ş m a n ı n ş e k l i n e i l i ş k i n ' k o n u l a r d a
J l a n l ı ğ ı ' n a yetki v e r i l m i ş olduğundan ( V U K ek m d . l , f.2, e k m d W İ , T . ' 4 ) ,
i n a ğ ı n d a yer a l m a s ı g e r e k e n h u s u s l a r T Ö U b a k ı m ı n d a n t e k tek* ilgili
S|p' belirlenmiştir. U z l a ş m a tutanağı üç nüsha düzenlenir; bir nüsha komişy^öfida
mısha vergi..idaresine iletilir, d i ğ e r n ü s h a ise m ü k e l l e f e , - k a b u l ü h a l i n d i . e l d e n ,
İ İ B ö l t a yoluyla- tebliğ edilir ( V U K m d . 9 3 , f.2).
'" "
n
6
jmhâtabının aynı anda h e m cezada indirim, hem de uzlaşma kurumundan yararlanması
JfAncak,
muhatabı, uzlaşma tutanağını imzalayıncaya kadar uzlaşma talebinden
tÎhl-beyan edip, ceza indiriminden yararlanmayı isteme hakkına sahiptir (VUK ek md.9).
J^îfb^za muhatabı, önce uzlaşma talebinde bulunup ceza konusunda kendisine teklif edilen
sfiğrenebilmekte,
eğer
tekliften
memnun
kalmazsa cezada indirim
imkanından
a'.sab.ılmektedir. Eğer ceza muhatabına zaten böyle bir "seçim" imkanı sunulabiliyorsa,
M r ı m . sağlanamadığına dair tutanak imzalandıktan sonra buna neden izin verilmediğini anlamak
c e z a
ilemeyeceğinden,
uzlaşmam
'.e açılan davanın esasi'in($
a verilen ısrar kararı hukuk
gerekçesine
tvks4369ssavi)ıskanunşiH
isinde üçüncü bir tarafiğgo
•tek sağlanması
hem
gffî oıtak 1 aşa işlemi konusunda bkz. Gözübüyük-Tan, a.g.k., Nr.484; Ozay, a.g.k., 489
mükellefin adı, adresi, bağlı olduğu vergi dairesi ve vergi kimlik numarası,
incelemenin
jtSmemi, bulunan matrah farkı, tarh edilmesi öngörülen vergi tutarları, üzerinde uzlaşılan
Mya ceza miktarı, incelemeyi yapanın adı, soyadı ve unvanı gibi hususlar ile uzlaşmayla
'tmalar yer alır (TÖUY md.15, f.l).
327
.İlgilinin u z l a ş m a görüşmesine mazeretsiz g e l m e m e s i , u z l a ş m a tutan
i m z a l a m a m a s ı y a d a tutanağı ihtirazi kayıtla i m z a l a m a k istemesi y a da görBf
uzlaşılarriaması
hallerinde
de
uzlaşma
gerçekleştirilememiş
olur
g e r ç e k l e ş t i r i l e m e z s e , bu d u r u m d a mükellef/ceza m u h a t a b ı , v e r g i n i n tarhından ve çel
k e s i l m e s i n d e n s o n r a artık uzlaşma talebinde b u l u n a m a z ( V U K e k m d . l l , f.2|ff
g e r ç e k l e ş t i r i l m e z s e , yapılan tarhiyat ve kesilen c e z a y a karşı d a v a açılafM
m ü m k ü n d ü r . D a n ı ş t a y ' ı n yerleşmiş içtihatlarına göre, h a k k ı n d a y a p ı l a c a k işlin
h a b e r d a r olan mükellef, işlem daha hukuk d ü z e n i n d e o l u ş m a d a n ö n c e d a h i ona karşra
a ç a b i l i r . Ç ü n k ü , tebliğin amacı, ilgilileri haklarında y a p ı l a n i ş l e m d e n haberdar
yargı ö n ü n d e k o r u m a talep etmelerini sağlamaktır. B u n a karşılık, dava açma sürf
i ş l e m e y e b a ş l a m a s ı için, mutlaka usulüne u y g u n şekilde y a p ı l m ı ş bir "tebliğ"m ,v
şarttır .
7
7 8
79
taşmanın
•'Uzlaşma, akde bağlılık ilk
Je Mükellef
için
bağlayıcıda
Bdaresi bakımından
bu bağ.
tartaklanmaktadır.
Vergi
dairesi,
fîffe/t.' mükellef ve/veya
ceza
jgina'e ödemek
zorundadır.
paraflar,
tutanağ
ve
md.ll, f.2, TY
md.12,
^TcŞnularda yapılan
uzlaşı
gazlaşma komisyonu
tutı
Şjfğtjçeriğini değiştiremez,
rgmez8', takdir komisyonu
ı
ğgğrği ve cezası
hakkında
^Sv^talebiyle
yargı
yolunc
IğoUfdan
farklı
olarak
7 8
85
'JMnQ<)lsa dahi, hem vergi he
-f.3). Uzlaşmanın
bütiir
İnMŞğişlemlerine
karşı yarg
mrmna'-özgürlüğünü
düzenle]
İ«'£? dava açma hakkı
7 9
8 0
328
uzlaşma
Tjğfiakkında dava açamaz
80
Krş. 1963 tarihinde yürürlükte olan VUK Ek md.5. Bu maddeye göre, uzlaşma komısyo
davetine.uyulmaması, uzlaşma tutanağının imzalanmaması veya ihtirazi kayıtla imzalanmakîste
hallerinde:uzlaşma temin edilememiş olur.
VUK';ek'md.7, f.4: "Uzlaşmanın vaki olmaması halinde mükellef veya ceza muhatabı; tam
vergiye veya kesilen cezaya, uzlaşmanın vaki olmadığına dair tutanağın kendisine teoh
itibaren:'genel hükümler dairesinde ve yetkili vergi mahkemesi nezdinde dava açabilir. Buûffi
dava açma* müddeti bitmiş veya 15 günden az kalmış ise bu müddet tutanağın tebliği tan
itibaren 15 gun olarak uzar."
DVDDGK t 06.12.1996, E.1995/173, K.1996/406 (http://www.danistay.gov.tr (EnşmJ
01.09.2008)): "Bir vergi incelemesi sonucu düzenlenen raporda inceleme elemanı tarafında
gerekenıvergının
matrahı ve miktarı ile kesilecek cezanın türü ve miktarının gösterildiği dun
vergi idarelerinin, bu vergi ve cezaların yükümlülere duyurulmasına yarayan araçlar oldnM
ceza ihbarnamelerini
düzenlerken inceleme raporu doğrultusunda
işlem yapmaları
germ
kuşku
bulunmadığından,
tarhiyat
öncesi
uzlaşmaya
varılmadığını
saptayan
tu)
düzenlenmesiyle de yukarıda değinilen kurallarda yasanın aradığı vergi ve cezanın belirliliğ
gerçekleşmiş
olmakladır.
Davanın açılmasından sonra tebliğ edilen ihbarnamelerde istenen vergi ve cezalarla, larM
önce uzlaşmaya vanlamadığına
ilişkin tutanakta gösterilen vergi ve cezaların, vergi ih
raporunda salınması ve kesilmesi öngörülen vergi ve cezalarla aynı olması karşısında da$ğ
hakkında yapılacak tarhiyattan bilgi sahibi olduğu ve bu vergi ve cezaya ilişkin ihbarname temi
ddVücının durumunda bir değişiklik yaratmadığı açıktır. Bu nedenlerle,
ihbarnamemi^
beklenmeksizin
ve tarhiyattan önce uzlaşmaya varılamadığı yolundaki tutanağın düzen
üzerine açılan davanın, incelenmeksizin reddinde hukuka uygunluk bulunmamıştır. "; Bkz. ayn
DVDDGK t.24.02.2006, E.2005/331, K.2006/37 (http://www.danistav.gov.tr ( E r i ş i m ^
01.09.2008)): "Uzlaşmanın vaki olmaması davacının vergi ve ceza ihbarnamelerinin teU
kazandığı hukuki durumunda bir değişiklik yaratmadığı gibi bu tutanağın tebliğinden ıtıbffî
günlük ek süre içinde dava açılması da mümkün olduğundan, uzlaşma istemi karara bağla
dava açılmış olması uyuşmazlığın esasının incelenmesine engel bir durum olarak değerlendiği
Aksi yönde yapılacak yorum ilgilinin dava açma hakkını kullanamaması sonucunu doğuraçîîğ.
vergi mahkemesince uyuşmazlığın esası incelenerek karar verilmesi gerekmektedir. "
DVDDGK t.24.01.1986, E. 1986/1, K.1986/4, (http://www.danistay.gov.tr (Erişin^
01.09.2008)): "Uzlaşma
Komisyonu Tutanağında, tutanağın bir örneğinin yükiimluyjM
verildiğine dair, yükümlü imzasını da içeren bir kayıt bulunmadığından,
tutanağın
mükellefe tebliğ edilmiş sayılmasının kabili mümkün değildir. Uzlaşma
görüşmelerine'
yükümlünün
görüşme sonuçlarından bilgi sahibi olması da, Kanunun yukarıda sozu$
maddelerinde açıkça tebliğinden,sözedilmiş
olması karşısında, uzlaşma tutanağının düzeri.
Taraflara G
gçfarı)
v e
2gf$'alınmaktadır.
2İ|Mğ tarihi, dolayısıyla dava süı
WğŞ'Sözcüğü, muhatabın imz.as
Wbflır. Bu nedenle
mahkemer
amnhten itibaren hesaplanmas.
İfanın, vergi isteyen idare ile vı
*M£undürmek
ve mümkün oluı
Z!sJ*l dığında, yasa koyucumu
WM&?tılmayan, tutanağı imzalat
ğjkyaratmak
istediği düşümde
TM0!pyükümlülerin dava açma
Jğ^ğs-biışvurma haklarının bulut
| | j | 2 q , 0 4 . 2 0 0 0 , E. 1999/758,
^ ^ a a ş m a n m geçerlilik şartları:
l ^ p ü ı i d e Özyer, a.g.k., 928
| | | 7 05.1999, E. 1998/3766, K.
J||pg.%-417
§7-1985, E. 1985/5, K.19
a.g.k., 420
07.1985, E. 1985/5, K . l
4®Jk- y ?mazhğın tamamını ka
ln
t
u
iT.l§'
ü
u
a?1P
d
' '
ğ e r h s T m
h a k k l n d a
| S z e r i n d e uzlaşılan konulard
p - f c , 271
g e l m e m e s i , uzlaşma-.'
ımak istemesi ya da »ğcj
.kleştirilememiş
olurî„,
ıbı, verginin tarhındarv|f|
laz ( V U K e k md.llflgg
e z a y a k a r ş ı d a v a ?a|
•e, h a k k ı n d a y a p ı l a c a f
ı ş m a d a n ö n c e dahi o n a |
apılan i ş l e m d e n habere
na karşılık, d a v a açmt
]e y a p ı l m ı ş b i r "teblığîg
^rjıanın Taraflara
Getirdiği Hak ve Borçlar (/Uzlaşmanın Hukuki
'Jİlaşma, akde bağlılık ilkesi (pacta sund servanda)
gereğince
hem vergi
idaresi,
WBllef
iÇ bağlayıcıdır
(VUK ek md.6, ek md.ll,
f.l, TÖUY md.16 I, f.2).
î f ü b a k ı m ı n d a n bu bağlayıcılık,
aynı zamanda
hukuki güvenlik
ilkesinden
de
fraktadır. Vergi dairesi, kesin olan uzlaşma tutanağının gereğini derhal yerine
^mükellef
ve/veya ceza muhatabı
ise üzerinde
uzlaşılan
vergi/ceza
miktarını
WSemek
zorundadır.
in
d&âflar, uzlaşma tutanağının
geçersizliğini
iddia edemez, tutanakla tespit
edilen
»hakkında dava açamaz ve hiçbir merciye şikayette bulunamazlar
(VUK ek md.6,
Jjçtmd.ll,
f-2, TY thd.12, f.2). Öyle ki, Danıştay'a
göre, uzlaşma
kapsamına
ffîİİ'konularda yapılan uzlaşmalar
dahi vergi idaresini bağladığı için uzlaşma
iptal
Uzlaşma komisyonu
tutanağı tek başına iptal edemez . Vergi dairesi,
uzlaşma
vmîn içeriğini değiştiremez,
tekrar incelenmek
üzere uzlaşma
komisyonuna
geri
çrgitîez , takdir komisyonu
tarafından
takdir edilen matrah
üzerinden
tahakkuk
'efSyergı ve cezası hakkında
uzlaşma sağlanması
halinde,
takdir edilen
matrahın
TJnaŞı talebiyle yargı yoluna- başvuramaz ''.
Mükellef
ise, -eşitlik ilkesine
aykırı
"SjfOU'dan farklı
olarak
TSU'da-, TSU sadece
vergi ya da ceza
üzerinde
?nm olsa dahi, hem vergi hem de cezaya karşı dava açına hakkını kaybeder
(VUK
BİI^/S). Uzlaşmanın
bütünlüğü
ilkesi olarak
isimlendirilen
bu husus,
hem
ıffum işlemlerine
karşı yargı yolunun açık olduğunu öngören AY md.]25f-I'e,
hem
TOmö özgürlüğünü
düzenleyen
AYmd.36'ya
aykırıdır. Mükellefin,
özgür^ctcîesiyle
diği ve dava açma hakkından
vazgeçmediği
bir idari işleme karşı
Wğa]qçma
^deh
alınmaktadır.
z
ıddeye göre, uzlaşma komi
ihtiraz: kayıtla imzalanmak^
33
6
-.ellef-veya ceza muhatabıi,-tu
air tutanağın
kendısıneileB
nezdinde dava açabilir. BıM
müddet tutanağın teblıgm
'ww.danistay.gov.tr (En
2 inceleme elemanı tarafa
e miktarının
gösterildiğin
asına yarayan
araçlanvlâ
unda işlem
yapmalan'vgç
aramadığını
saptayan^
:ğı vergi ve cezanın belirM
•nen vergi ve cezalarla]
'ergi ve cezaların. verg.q
< aynı olması karşısından,
' cezaya dışkın ihbarnamem
nedenlerle,
ihbarnamen
yolundaki tutanağın rfuzı
k
bulunmamıştır.Bkzs-a
w.danistav.gov.tr (Enşınf
? ceza
ihbarnamelerinin
! tutanağın tebliğinden
ıf "iri
ılaşma istemi karara ba£
ir durum olarak degerleru
naması sonucunu doğuniı
ü gerekmektedir.
v.danistay.gov.tr (Enşu. &
bir örneğinin yukuml ft
madığından,
tutanağın,. '£
. Uzlaşma göruşmeleru rjj
Kanunun yukarıda sc
uzlaşma tutanağının d!- < i&
,f
85
86
fflgmğiiarihi, dolayısıyla dava süresinin başlangıcı olarak kabulünü gerektiremez. Kânunda yer
fBSSfMsözcüeü. muhatabın imzası altında tebliğ evrakının ilgiliye verildiğini
göstefenğBfr-kaydı
Jfiif- Bu nedenle mahkemenin ısrar kararın da dava süresinin uzlaşma
toplantısının
ffîmihlen itibaren hesaplanmasında isabet yoktur.
-'n \
vergi isleyen idare ile vergiyi ödeyecek olan yükümlüyü uyuşmazlık çıkarmadan Önce
^^^ühdürmek
ve mümkün olursa anlaşabilmelerini sağlamak amacıyla yasaya
konulduğu
fflSf&aundığında, yasa koyucunun uzlaşma 'Çağrısına katılan ancak uzlaşmayan yükümlü ile
mgmkdtılmayan, tutanağı imzalamayan yükümlü arasında dava yoluna başvurmak
bakımından
-yaratmak islediği düşünülemez. Uzlaşmanın temin edilemediği hallerde de vefği'-ve ceza
Jjğ&fflalan yükümlülerin dava açma yoluna önceden başvurmamışlarsa,
tutanağın
tebliğî'tarihine
i l i p / a başvurma haklarının bulunduğu kabul edilmelidir.. "
j M İ D t 20.04.2000, E.1999/758, K.2000/1665 (Özyer, a.g.k., 914 ve burada dpn.17). Buna
Jf|ılH.uz]aşmanın geçerlilik şartlarının gerçekleşmemiş olması halinde uzlaşmanın da geçersiz
" i p r görüşünde Özyer, a.g.k., 9 2 8
*fg'P t 27 05.1999, E.1998/3766, K.99/2187 (Candan, a.g.k, 337)
J t l â i ı , a.g.k., 417
ŞftpÇ-t.02.07.1985, E.1985/5, K.1985/4, (Arslan-Dündar, a.g.k., 208)
^ P a n d a n , a.g.k., 420
]|jgK t 02.07.1985, E.1985/5, K.1985/4, (ATSİan-Dündar, a.g.k., 208). Danıştay'a göre bu ilke,
|E8gtn, uyuşmazlığın tamamını kapsamakta olduğunu ifade etmekte, vergi ve cezanın bir kısmı
^guzlaşıp, diğer kısmı hakkında yargı yoluna gidilmesini engellemektedir. Buna karşılık, vergi
^Se,;-; üzerinde uzlaşılan konularda sonradan ikinci bir tarhiyat yapamaz. îlke için aynca bkz.
Bpgk.,271
329
Uzlaşmanın
kapsamı,
her iki tarafın da özgür iradesiyle
imzaladığı
uzü
tutanağından
hareketle
belirlenir.
Uzlaşma,
sadece
üzerinde
uzlaşıldığı
"t
aktardan"
hususlar için söz konusudur.
Bu nedenle,
uzlaşma
tutanağındaki
açık
son defişçe önemlidir .
Uzlaşma, uzlaşmaya
konu matrahla
ilgili uyuşmazlıkları
ti$
ortadan kaldırdığı için, uzlaşmanın
tarafı olan idare, matrahın
miktarı
konusundâm
bir uyuşmazlık
yaratamaz,
ancak uzlaşmanın
" a y n ı d ö n e m için o l s a d a h i , uzlaşn
varılan verginin maddi v e h u k u k i d a y a n a k l a r ı n d a n farklı bir n e d e n i n o r t a y a ç ı k m a s ı haj
i d a r e n i n i n c e l e m e yetkisini o r t a d a n kaldırdığı d ü ş ü n ü l e m e z . İ d a r e , h e r z a m a n ,
k a n u n l a r ı ile k e n d i s i n e t a n ı n a n i n c e l e m e y e t k i s i n i k u l l a n a b i l m e v e v e r g i l e n d i r i l i r i ! !
b i r i ş l e m v e y a gelirin t e s p i t i d u r u m u n d a y e n i b i r t a r h i y a t y a p m a o l a n a ğ ı n a sa
bulunmaktadır."
Bununla
birlikte,
uzlaşma,
uzlaşmaya
konu vergi ya da
dayanak
alman hususların
hukuka uygun olduğunu göstermez ,
uzlaşma
tutanağı
almadığı,
sürece mükellefin,
vergi idaresinin
iddialarını
kabul etmiş kabul
edi,
Çunku,
fiilen
uygulanan
haliyle
uzlaşma,
mükellefler
ve/veya ceza
muhataplt
neredeyse
tamamen ekonomik
gerekçelerle
kullanılan
bir yol haline
gelmiştir.
87
8 8
89
Öhüriejgelen mükerrer vergilendirme konulu uyuşmazlığın çözümü için "uzlaşma tutanâj
açıldâmalah dikkate alarak sonuca ulaşan bir karar örneği için bkz. D V D D G K t.09.(
E. 1994İ3 63^K. 1996/61, http://www.danistay.gov.tr (Erişim Tarihi: 01.09.2008)
DVDDGK 1.13.06.2003, E.2002/592, K.2003/333 (http://www.danistay.gov.tr (Erişim
01.09.2Q]Ö8)): "Olayda, un imalatı ile uğraşan davacı kurumun 1995 yılı işlemlerinin inct
sonücufidmbir
kısım satışlar için belge düzenlememek sureliyle hasılatın gizlenerek kaim
vergfsi'ğj^nÛİrahının azaltılması, ayrıca, amortismana tabi iktisadi kıymetlere ilişkin katriji
vergisi-ilei-ışirkel ortaklarının ikametgahlarında kullanılmak üzere alınan kömüre ait katm
verğisimnğhdksız indirime konu edilmesi nedeniyle yapılan tarhiyat hakkında uzlaş ılmasındk
davda Pufumun, aynı yılın Eylül döneminde içeriği itibarıyla yanıltıcı nitelikte fatura Mİ
suretiyle 'haksız yere katma değer vergisi indiriminden yararlandığı yolundaki
tespitleri
olarak, faturalarda yer alan kalma değer vergisi indirimi kabul edilmeyerek adına cezalı katrf
vergisi salınması üzerine bu davanın açıldığı anlaşılmıştır.Aym döneme ilişkin olmakla birlik
önce uzlaşılan vergi ve ceza ile farklı maddi ve hukuki nedenlere dayanan tarhiyata konu
davada, işin esasının incelenmesi gerekirken, aynı dönem için yeniden inceleme ve vergil
işlemi yapılamayacağı
gerekçesiyle larhiyatın kaldırılması yolundaki ısrar kararı hukuki
görülmemiştir."
Krş. D V D D G K t.02.05.1997, E. 1996/3, K. 1997/264 (http://www.danistay.gov.tr (Erişim
01.09.2008)): "... gerek ekonomik nedenlerle, gerek uyuşmazlığın kısa sürede çözümlenmesi d
iddre ile uzlaşma yönünde kanuni yollara başvurma hakkının kullanılmasının
cezanın kes)
dayanak alman teshillerin hukuka uygun olduğunu göstermeyeceği ..."Aynı yönde bkz. DY1Î
t.20.06.1997, E.1996/74, K.1997/341 (http://www.danistay.gov.tr (Erişim Tarihi: 01.09.20Ç
olay tarihinde özel usulsüzlük cezaları miktarının yargılama giderlerinden daha az olması rü
yükümlülerin dava açma yerine, uzlaşma veya 213 sayılı Yasanın 376 ncı maddesindeki iria\
yararlanmak için idareye başvurma yolunu tercih edebilecekleri,gerek
ekonomik nedenlerle^: *
uyuşmazlığın kısa sürede çözümlenmesi amacıyla idare ile uzlaşma yönünde kanuni yollara Bc
hakkının kullanılmasının, cezaya dayanak alman tespitlerin hukuka uygun olduğunu gösterrifı
ı Son olarak işaret e t m
arı, her zaman aynı zamaı
,-uzlaşılan vergi m i k t a r
J ğ 2 , . b . 3 , e k m d . l l , f.2). Ka.
tÜfemıktan u z l a ş m a y o l u y l a b
ı p t u t a n t a h a k k u k ettirilecekti;
$Spnuç
U z l a ş m a y a b a ş v u r u oı
d a o l d u ğ u T ü r k Vergi H
Jhjğu genel s o n u ç , uzlaşma
9 2
şilatı"na, yargı ekonomisini
ı olduğudur.
•.Ancak, u z l a ş m a y a iliş
SSMda hiçbir ş ü p h e y o k t u r ,
gbıfe vergi v e / v e y a c e z a mi
|j|İjkaJdırma konusunda kar
B r e s i n e ve k a l d ı r ı l m a s ı n
9 3
J | | a ğ m a açıkça aykırıdır
!
8 8
8 9
-
.
1
Çetinkaya,
"Vergi
Hukukunda
Uzlaşma",
http://www'.legalisplatfgrja
Özel_dosyalar/Vergi%20 H u k u k u n d a % 2 0 Uzlaşma.pdf, 19 (Erişim tarihi: 15.09.2008
yönde D.4.D., 1.16.02.1999, E.1998/4778, K.1990/470 (Çetinkaya, a.g.m., 20): "JTutanafS.
edilen satış bedeli üzerinden uzlaşma yoluyla idareye ödenmesi, satış bedelinin doğru olâ
kabulü anlamına gelir."
9 0
330
Ç d a r e y e - ö r n . vergiyi d o
InŞDVDDGK önüne gelmiş
llkÖin, 1987 ve 1988 yıllar
S | | r k e t aynı yıllarda zarar
kurulu tarafından bu :
jjjfef've
1988 yıllanna ilişi
&h'edilecek vergi miktarı u;
g p j & a k l a n uzlaşma yoluyla 1
T f f l $ ğ ; ayrıca tahakkuk eden
*|§!.?.ın tahakkukun gerçekleşt
.feçıkme faizi işletilebilece|
8iffi43, http://www.rianistav.gov
Gebı
İdaresi
|8w
g p 2 M ı b gov.tr/fileadmin/nsp
$ î r . Başkanlığı
2006
Yı
•lİ^d/y_ayinlar/2006 Faaliypg?00? 2006 yıllan arası için b
na^Sureçlerinin
Muhasebelı
m e S İ
E
g
e
A
k
a
d
e
m
i
k
B
i
Kilfö'
Vı£ .
i o ğ l u , a.g.m., <
»|fvİk ancı Hukuk Yayınlan,
wf|İ
r g i üzeri
KİS115 Öneriler, Vergi D ü n y
fe|prgi
cezalan üzerinde
_ w j ö a r î n d a Uzlaşma Mümkü
181-182;
İbrahim >
JŞyergiîi, S.213 (Haziran 2C
S a S Yolsuzluklara Katkısı",
k/
A , l e f e ı l d
z
e c e
t d T h
e d i l e n
v e
" f f i p a n . a-g-k., 171
w
igiir iradesiyle
imzaladığM
ce üzerinde
uzlaşıldığı!$3jî
uzlaşma
tutanağıııdaki^jg
ıtrahla ilgili
uyuşmazlmû
matrahın
miktarı
koAg"
ı dönem için olsa d a r | l |
lı bir nedenin ortaya çiknL
ülemez. İ d a r e , h e r zlâHı
ullanabilme ve vergilen^
t a r h i y a t y a p m a olanîâg
aşmaya konu vergi y â l
•sterınez , uzlaşma
tutarm
rını kabul etmiş
kabul-ğgL
'.er ve/veya ceza
ınuhâîâm
bir yol haline
gelmiştir'^
'. çözümü için "uzlaşma tütlL
Şi için bkz. DVDDGK t.Q§
Tarihi: 01.09.2008)
/www.danistay.gov.tr (Ei|
nun 1995 yılı işlemlerinin^
:iyle hasılatın
gizlenerekm
tisadi kıymetlere
ilişkini
üzere alınan kömüre aiJL
•hiyat hakkında uzlaşılmaşv
la yanıltıcı nitelikte fal
arlandığı yolundaki
tespım
'. edilmeyerek adına cezaî&i
ı döneme ilişkin olmaklaib^
ilere dayanan tarhıyata-skon
'n yeniden inceleme ve-veK
olundaki ısrar kararı hıûc
m
'www.danistay.gov.tr (En s
ın kısa sürede
çözümlenme....
ı kullanılmasının
cezanınŞh'iâ
îceği ... "Aynı yönde bkzsinjS
v.tr (Erişim Tarihi: 01.09200JJİ
derlerinden daha az olması neç%
nın 376 ncı maddesindeki
• ...
•i,gerek ekonomik
nedenlerh.'it^
rna yönünde kanuni yolları
uka uygun olduğunu
gösterinfi
http://www.legalispla.tjgl
' (Erişim tarihi: 15 09 2 0 0 8 f
aya, a.g.m., 20): "JTutar.
si, satış bedelinin doğru?
SİK^Sn i olarak işaret e t m e k gerekir ki, u z l a ş m a n e t i c e s i n d e n b e l i r l e n e n v e r g i
*™*L a r n a n aynı z a m a n d a " ö d e n e c e k vergi m i k t a r ı " a n l a m ı n a gelmez. Çünkü,
ta W Basılan vergi m i k t a r ı üzerinden ayrıca g e c i k m e faizi h e s a p l a n a c a k t ı r ( V U K
p l f r ? 3 f e k m d . l l , f.2). K a l d ı ki, mükellefin vergi alacağının o l d u ğ u d u r u m l a r d a , bu
^j-j u z l a ş m a y o l u y l a belirlenen vergi miktarından m a h s u p e d i l d i k t e n s o n r a , k a l a n
^ â h a k k u k ettirilecektir .
r z
91
aşmaya b a ş v u r u oranının ortalama % 5 8 , u z l a ş m a o r a n ı n ı n ise % 8 0 - 9 0
ijİBüğu T ü r k V e r g i H u k u k u ' n u n kırk beş senelik " u z l a ş m a " d e n e y i m i n i n o r t a y a
Iffel sonuç, u z l a ş m a k u r u m u n u n , k a m u a l a c a ğ ı n ı n
"-eksik, a m a - hızlı
ffiııa, y a r g ı e k o n o m i s i n e ve h u k u k i g ü v e n l i k ve b a r ı ş ı n s a ğ l a n m a s ı n a ö n e m l i
İFoîauğudur.
icâk, u z l a ş m a y a ilişkin kimi d ü z e n l e m e l e r i n A n a y a s a ' y a a y k ı r ı ' o l d u ğ u
hiçbir şüphe y o k t u r . İdareye, k a n u n d a yer alan d ü z e n l e m e l e r e g ö r e b e l i r l e n m i ş
;rgi ve/veya c e z a miktarını değiştirme hatta v e r g i v e / v e y a c e z a y ı t a m a m e n
dırma- k o n u s u n d a k a n u n l a dahi- olsa yetki verilmesi, " v e r g i n i n a n c a k k a n u n l a
sine ve k a l d ı r ı l m a s ı n a izin v e r e n " k a n u n i l i k i l k e s i n e ve y a s a m a y e t k i s i n i n
|§Ş«ı«rna a ç ı k ç a a y k ı r ı d ı r ( A Y m d . 7 3 , f.3, A y m d . 3 8 , f.l ve f.3; A Y m d . 7 ) . D i ğ e r
jfeul reye -orn. vergiyi d o ğ u r a n olaya ilişkin belirsizlikleri e l d e k i i m k a n l a r l a tespit
9 3
)$DDGK önüne gelmiş bir olayda, tasfiye kurulu tarafından tasfiyesi tamâfflahan bir
qjÎH987 ve 1988 yıllarına ilişkin vergi idaresinden olan vergi alacaklan olfuğüsteşpit
rjçet aynı yıllarda zarar beyan ettiği için, bu alacaklan geçmişte dikkate almamamıştır.
'e||ürulu tarafından bu şirketin mükellef kaydının silinmesi talebi üzerine, Vergi' idaresi
'gye 1988 yıllarına ilişkin hesaplarını incelemeye almıştır. Bunun' üzerineVbü^yıllara
ailecek vergi miktarı uzlaşma yoluyla belirlenmiş ve belirlenen bu miktar/'vmükellefıh
lan uzlaşma yoluyla belirlenen vergi miktanndan mahsup edilmeksiziriî£t&aklaik
/nca tahakkuk eden vergiye gecikme faizi uygulanmıştır. DVDDGK, mahsup
^tahakkukun gerçekleştirilmesini hukuka aykın bularak, mahsuptan sonra kalan .miktar
•eme faizi işletilebileceğine karar vermiştir. Bkz. DVDDGK 24.02.1995, Ii. 1994/80,
^İhttp://www.danistav.gov.tr (Erişim Tarihi: 01.09.2008)
r:
İdaresi
Başkanlığı
2007
Yılı
Faaliyet
Raporu,
;ib.gov.tı7fileadmin/user uploadVvayinlar/ 2007 Faaliyet Raporu.pdf, 96 vd.; Gelir
^karılığı
2006
Yılı
Faaliyet
Raporu,
http://www.gib.gov.tr/fiieadmin/
İBİtkul'yayınlar/2006 Faaliyet Raporu.pdf, 106 vd. (Raporlara Erişim tarihi: 15.09.2008);
| | t e ; 2 0 0 6 yılları arası için bkz. Ayşe Necef YERELİ, Tarhiyat Öncesi ve Tarhiyat Sonrası
^^Süreçlerinin
Muhasebeleştirilmesi Ve Uzlaşma Komisyonlarının
Faaliyetlerinin
^
ınlmesı, Ege A k a d e m i k Barış, 8, (2), 2008, 835 vd.
ffijbkz. Ahefendioğlu, a.g.m., 4; Candan, a.g.k., 261; Nami Çağan, Vergilendirme Yetkisi,
Ilipazancı Hukuk Yayınları, 1982; 138; TSU bakımından Anayasa'ya aykırılık olduğu, bu
jg-Sadece tarh edilen vergi üzerinde uzlaşmanın kaldırılması gerektiği görüşünde Azmi Demirci,
| P # I ç m Öneriler, Vergi Dünyâsı Dergisi, S.315 (Kasım 2007), 25-26; Ela-Kelecioğlu, a.g.k.,
İadece vergi cezaları üzerinde uzlaşmanın Anayasa'ya aykırı olduğu görüşünde Tahir Erdem,
rında Uzlaşma Mümkün mü?", Vergi Sorunları Dergisi, S.204 (Eylül 2005), 94 vd.;
k , 181-182; İbrahim Organ, "Eleştirel Bir Yaklaşım-Yasal Af: Uzlaşma", Vergi
gergisi, S.213 (Haziran 2006), 171 vd.; Ahmet Ozansoy, "Dolaylı Vergilerde Uzlaşma ve
f> Yolsuzluklara Katkısı", Vergi Sorunları Dergisi, S. 169 (Ekim 2002), 37 vd*f Önceli&ğan, a.g.k., 171
r >
;
331
mmmm»
S H H B H H B H H H
•m
zorluğuna ve bu k o n u l a r d a ilgili tarafından verilen bilgi ve belgelerin inandırıcılık v ,
ola: ak h a n g i k o ş u l l a r a l t ı n d a v e -vergi ve ceza ü z e r i n d e - e n f a z l a hangi
uzlaşabileceğine ya da uzlaşmayabileceğine dair s ı n ı r l a m a k u r a l l a r ı g e t i n h ı ı ^
o l m a s ı , t a k d i r y e t k i s i n i n k o l a y c a keyfiliğe d ö n ü ş m e s i n e yol a ç m a k t a ve bîf
kanunilik ilkesinin yanısıra, eşitlik ilkesi k a y n a k l ı v e r g i n i n m a l i g ü ç l e o r a n t ı l ı o |
ilkesine d e ( A Y m d . 1 0 ve m d . 7 3 , f . l ) a y k ı r ı l ı k l a r y a r a t m a k t a d ı r . H i ç b i r kural v e l i
olmadığı için, u z l a ş m a y a başvuran ile başvurmayan a r a s ı n d a ortaya çıkan eşitsizliğir|f|
sıra, gerçekte aynı mali güce sahip olup farklı uzlaşma k o m i s y o n l a r ı n a , hatta - a y n r y f
farklı z a m a n l a r d a - aynı uzlaşma k o m i s y o n u n a başvuranlar arasında dahi eşitlik iikfs
aykırı sonuçlar y a ş a n m a k t a d ı r .
Kaldı ki, - b u çalışmada yeri geldikçe belirtildiği üzere-, söz k o n u s u anafl
aykırılıkların yanı sıra, u z l a ş m a sistemi kendi içinde de çelişki ve h u k u k a aykırjlıf
doludur. H e m m ü k e l l e f i n k a s t ı y l a işlenmiş v e r g i ziyaı k a b a h a t i ve h e m d e i d i l
h u k u k a a y k ı r ı i d a r i işlemi d a h i l o l m a k ü z e r e neredeyse her tür durum içi;
sadece bazı mükelleflere.uzlaşma
i m k a n ı n ı n t a n ı n m ı ş o l m a s ı eşitlik i l k e s i n e a
B e y â n a dayalı tarhiyatlarda, b e y a n n a m e n i n ihtirazi k a y ı t l a verilip verilmediği
alınmaksızın, vergi bir yana kesilen cezalara karşı dahi u z l a ş m a y o l u n u n kapalı tul
ise, ' u z l a ş m a k u r u m u n u n a m a c ı y l a bağdaştırmak m ü m k ü n değildir. B e y a n n a n
mükellefler, k a n u n a aykırı d a v r a n ı p diğer tarhiyat .türlerine yol a ç a n l a r karşısın
c e z a l a n d ı r ı l m a k t a d ı r . D i ğ e r yandan, T Ö U i l e . T S U ' n u n b i r b i r i n d e n f a r k l ı ] •
i ç e r i k l e r e s a h i p k ı l ı n a r a k , u z l a ş m a d a k i z a m a n s a l f a r k l ı l ı ğ ı n - h a k h biı
o l m a k s ı z ı n - i ç e r i k s e l f a r k l ı l ı k d o ğ u r m a s ı n a yol a ç ı l m a s ı , eşitlik i l k e s i n e aj I ırjj
başka d u r u m d u r .
] | B u n l a r a r a ğ m e n , ş i m d i y e k a d a r hiçbir hükümetin u z l a ş m a k u r u m u n u kald
da d u z â t m e k ü z e r e y a s a m a organı ö n ü n e getirmemiş o l m a s ı dikkat çekicidir,
d o ğ r u d a n iptal d a v a s ı a ç m a hakkına sahip C u m h u r b a ş k a n ı , iktidar ve a n a muhalef
M e c l i s grupları ile T ü r k i y e B ü y ü k Millet Meclisi ü y e t a m s a y ı s ı n ı n e n az b
tutarındaki üyeleri d e ( A Y m d . 1 5 0 ) , uzlaşma k u r u m u n d a z a m a n i ç i n d e yapılan
kanuni değişikliği fırsat bilerek b ö y l e bir iptal davası a ç m a m ı ş l a r d ı r . B u da,
k u r u m u ile siyaset arasında ilişki olduğu şüphesini d o ğ u r m a k t a d ı r . Hükul
bireylerin bir kanun h ü k m ü n ü ancak açtıkları bireysel d a v a d a A n a y a s a ' y a aykırı
9 5
96
9 4
Buna
karşılık
4369
SK
md.l8'in
ger
(httn:/Avww.gib.gov.tr/fileadmin/mevzuatelc/gerekceler/6183/ tvkş4369ssavilişkanunsl-W
359) uzlaşma kurumuna "vergi idaresi ile mükellef arasındaki sorunlardan, mükellefin kasilM
meydana gelenlerin ya da mükellefin veya idarenin açık hatalarından
kaynaklananlarım
prosedürüne gidilmeden her iki tarafın rızasıyla çözülebilmesi için" yer verildiği b e l i r t i l m e l i
95
Krş. Çetinkaya, a.g.m., 26
Kuşkusuz, maddelerdeki birkaç kelime ya da cümle değişikliği nedeniyle, madde bütününü
önüne götürülüp götürülemeyeceği ayrı bir hukuki sorundur. Bu duruma ve uzlaşmaya
hükümlerinde değişiklik yapan kimi kanunlann Anayasanın uygunluk denetimi kısıtlaması k | |
alındığı dönemlerde çıkartıldığına işaret etmekte Kumrulu, a.g.m., 23-24
'ft
1)6
332
J Î J İ J t A Y M ö n ü n e taşıyabiln
S ^ ı î ü n ilgililerce d e A Y M c
|P
Yapılması
iifurk. Hukuku
gerekenlere
uygulaması
ôlarak, vergi idaresinin
açıklığıyla öğrenmesine izi
filerin
çıkarlarına
hizmet
Imunu kaldırmak değil ama, <
den&duzenlemek şarttır. Bu .
~m0£ hukuki banş, yargı e
fflmdaha yumuşak bir sekili
İ|||p07?ıe sürecini anayasal
^tjj&sının
mükellefle "işbir
ş^ğ^'belırlemek, idareye
^kaçınmaktır.
Uzlaşma
Tam, üzerinde- bir anlaşır
yğlu " olarak değil, aksin
gocuş farklılıkları ve uyı
l | | m a y a yönelik bir i m k a n
vMuzlaşma tutanaklarındc
yte^ı;;? bireysel olayda, uzh
anunen açık tutulması;
'a açmanın mümk
Wx}h da kamuya açık oı
ffîeîJcisinin verilmemesi, b
p h olarak, yıllar ö n c e yi
İ m a n Vergi H u k u k u i
3Ü%rme ilkelerine d a y a n a n
^ u z l a ş m a " k o n u s u n d a bir
gkelerını katı y o r u m l a y ı ş /
fimeye ;
u z l a ş m a n ı n hı
100
S | 5 2 , f.2: "Bir davaya bakı:
aykırı görürse veya taraf
rlrsa. Anayasa Mahkemesir
gamalı hukuk için bkz. Alie
f p l 0 4 vd.; Klaus Tipke,
|0Ö;"l32-134
ın: Klaus Tipke-He
S m m e n t a r , Köln, Verlag
fflukte olan-Alman Verg.
i?7
16.03.1976, B u ı
da yürürlüğe giren İmparat
J g E f d e 1977 tarihli vergi usr.
P?
Satsaehliche Verstaendi
l i f Bundesfmanzhof da (A
v o m
k
ve belgelerin inandıncılığ'jp
:
z e r i n d e - e n f a z l a han»i-fj&
ı n ı r l a m a k u r a l l a r » gHifıîffi,
meşine yol a ç m a k t a
r g i n i n m a l i g ü ç l e oraniılı'-îfj
a r a t m a k t a d ı r . Hiçbir,k-ü'ra^g
sında o r t a y a ç ı k a n eşıts
komisyonlarına, hatta^
ırilar a r a s ı n d a dahi eşit
1
iği ü z e r e - , s ö z konusu
i e çelişki ve h u k u k a a'
a ı k a b a h a t i v e h e m ddeyse her tür durum ı
o l m a s ı e ş i t l i k ilkesine
ayıtla verilip verilmed
ı z l a ş m a y o l u n u n kapalı
nkün değildir. Beyanr
erine y o l a ç a n l a r karşı,
u n b i r b i r i n d e n f a r k l ı îkp
1 farklılığın - h a k l ı tl?ı3
İması, e ş i t l i k i l k e s i n i n *
$
•sam
n uzlaşma kurumunu!!
o l m a s ı d i k k a t çekıcıc
m , iktidar ve a n a m u h a j
ye. t a m s a y ı s ı n ı n en,$a
d a z a m a n i ç i n d e yajfr.
açmamışlardıı
Bü"«;3îi
li d o ğ u r m a k t a d ı r ,
davada A n a y a s a ' y a ' â |
96
J
' M önüne taşıyabilme]eri
ve uzlaşma halinde dava a ç m a yasağı,
uiÎji -ilgiîilerce d e A Y M ö n ü n e taşınmasını e n g e l l e m e k t e d i r .
uzlaşma
^Yapılması gerekenlere gelince; kanaatimizce uzlaşma kurumuna ihtiyaç vardır,
MxHukuku uygulaması ve gerek karşılaştırmalı hukuk bunu
doğrulamaktadır ,
ffîfiırğk, vergi idaresinin vergiyi doğuran olayı en iyi bilen kimse olan mükelleften
fSkJ!$kyIa öğrenmesine izin veren yapısıyla" uzlaşma, vergilendirmeyle
ilgili tüm
ğfîMfcikarlanna hizmet edebilecek bir içeriğe sahiptir. Bu nedenle,
uzlaşma
fjüildırmak değil ama, anayasal ilke ve kurallara uygun şekilde ve ayrıntılı olarak
»•"•ı Wejilemek şarttır. Bu çerçevede, hukuk devleti ilkesi içinde yer alan "hukuki
MfViukuki barış, yargı ekonomisi"ni sağlama gibi amaçlarla kanunilik
ilkesini
M g f ^ i yumuşak bir şekilde yorumlamak
mümkündür. Ancak bunun temel şartı,
™g-sürecini anayasal vergilendirme ilkelerine uygun şekilde yürütmekle görevli
'sinin mükellefle "işbirliği şekil ve sınırı"nı anayasal kurallara uygun şekildeve
ieîîrlemek, idareye kolayca keyfiliğe varabilecek
genişlikte
takdir yetkisi
kaçınmaktır. Uzlaşma, kanun hükümlerini değiştirmeyi mümkün kılan -vergi ve
n üzerinde- bir anlaşma ve adeta "vergilendirme sürecini hukuka aykırı şekilde
W'lu" olarak değil, aksine, vergiyi doğuran olaya ve ö z e l l i k l e m a t r a h b ü y ü k l ü ğ ü n e
İ l i ş farklılıkları v e uyuşmazlıkları ortadan k a l d ı r m a y a , belirsizlikleri açıklığa
jraya yönelik bir i m k a n olarak düşünülmelidir. Uzlaşma başvurularında
uzlaşma
WS*zlaşma tutanaklarında ise uzlaşmanın ayrıntılı şekilde g e r e k ç e l e n d i r i l m e s i « / n
| | î | > bireysel olayda, uzlaşma tutanağının kapsamının tespiti gibi konularda dava
•anuhen açık tutulması; üzerinde uzlaşma bulunmayan idari işlemlere karşı her
Wâ. açmanın mümkün olması; aynen mahkeme kararları
gibi''uzlaşma
ağımda kamuya açık olması; idareye, vergiyi ve/veya cezayı
tamamenioriadan
föğîhin verilmemesi, bu konuda atılabilecek önemli adımlardır.
98
| | | j a r a k , yıllar ö n c e y a p m ı ş o l d u ğ u m u z b i r ç a l ı ş m a y ı t a m a m l a m a s ı b a k ı m ı n d a n
aan;; Vergi H u k u k u ile bir karşılaştırma y a p m a k g e r e k i r s e , a y n ı a n a y a s a l
| | | j s | j l k e ] e r i n e d a y a n a n iki vergi sisteminin b u ilkeleri u y g u l a m a y a aktarış
a ^ ş ^ i a " k o n u s u n d a birbirinden farklı o l d u ğ u n u b e l i r t m e k gerekir. K a n u n i l i k v e
| | | ı j ı | ; k a t ı y o r u m l a y ı ş A l m a n k a n u n k o y u c u s u n u u z l a ş m a y a vergi k a n u n l a r ı n d a
.mcM-;
; u z l a ş m a n ı n h u k u k i barış ve güvenliği s a ğ l a m a , yargı o r g a n l a r ı n ı n iş
1 0 0
52,-f 2 "Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak bir kanun ... hükümlerini
W$m
8 rse
veya taraflardan birinin ileri sürdüğü aykırılık iddiasının ciddi olduğu
?*iS$ı Anayasa Mahkemesinin bu konuda vereceği karara kadar davayı geri bırakır."
palı hukuk için bkz. Aliefendioğlu, a.g.m., 4; Özyer, a.g.k., 898; Saban, a.g.k., 56 vd.;
- ; Klaus Tipke, Die Steuerrechtsordnung, Bd.I, 2. Aufl., Köln, Verlag Otto2000, 132-134
l
öru
:
1 0 4
md.l8'in
5/ tvks4369ş':av lı.sKanunjl
orunlardan, mükellefin JçM
italarından
kaynaklananla
çin" yer verildiği belimin}!
1
ği nedeniyle, madde ,b,up
!u duruma ve u z l a ş m a ^
;unluk denetimi kısıtlan
n., 23-24
v d
•K^Çr; m: Klaus Tipke-Heinrich Wilhelm Kruse, A b g a b e n o r d n u n g , Finanzgerichtsğpmmentar, Köln, Verlag Otto-Schmidt, 2003 §85 AO, Tz.48 vd.; Tipke, a.g.k., 134,
W*
M f t k t e olan Alman Vergi Usul Kanunu (AO), 01.01.1977 tarihinde yürürlüğe girmiştir
§ | | ™ m 16.03.1976, Bundesgesetzblatt I, 613). Bu kanundan önce, Almanya'da,
y^feürlüğe giren İmparatorluk Vergi Usul Kanunu (RAO) uygulanmaktaydı. Ancak, ne
||p977 tarihli vergi usul kanunlanndayer almamasına rağmen, Alman VergicHukuku
İtlşaehliche Verstaendigung" adı altında uzlaşma k u r u m u n u fiilen uygulamaya
gundesfinaıızhof d a (Alman Federal Yüksek M a l i M a h k e m e s i ) b u uygulamayı
333
yükünü a z a l t m a v e k a m u alacağının hızlı bir şekilde tahsilini s a ğ l a m a yararları i;
k a n u n k o y u c u s u n u -kanunilik ve eşitlik ilkelerine r a ğ m e n - uzlaşmayı kanuni biı
yolu olarak ö n g ö r m e y e götürmüştür.
f
**"
Uzlaşmanın
anayasal
ilkelere uygun bir kanuni
kurum
olarak
öngöfüîi
mümkün
müdür?
Türk Vergi Hukuku 'ııdaki -en başta doğrudan
"miktar"
uze%
istenilen
şekilde uzlaşmaya
izin veren VUK hükümleri
olmak üzere- uzlaşmaya
M
kimi düzenlemelerin
Anayasa'ya
açık aykırılığı,
Türk Hukuku'nu
bu konuda Mî
model olmaktan
uzaklaştırmaktadır.
Ancak bu, hemen yukarıda
da ortaya
konüji
üzerem uzlaşmanın
anayasal
ilkelere uygun bir şekilde
düzenlenemeyeceği
anh
gelmemektedir .
Uzlaşmayı
kanuni
bir kurum
olarak
öngörmemek
gerçek
yaklaşım
mıdır?
Alman
Vergi Hukuku
uygulamasının
bu kurumu
fiilen,^
uygulaması,
bunun gerçekçi olmadığım göstermektedir.
Alman kanun
koyucusuçan
kendiidoktrin
ve içtihatlarının
ortaya koyduğu sistemi de dikkate alıp- bu
kurumufka.
bir temele bir an önce kavuşturarak
uygulamanın
ihtiyaçlarına
cevap verebileı ekti
aynı zamanda
hukuki güvenlik ilkesinin de bir
gereğidir.
gs;
'«J A h m e t - D Ü N D A R T u n
3& A ı k a r a . S e ç k i n Y a y ı n c ı l ı k ,
-
101
İ t i r c - K E L E C İ O Ğ L U A^
5
k a b u l ederek, önüne gelen uyuşmazlıklar yoluyla b u n u bağımsız bir h u k u k k u n ı n i u J |
getirmiştir. Konu hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Seer, in: Tipke-Kruse, a.g.k., §85 AO, T/îjŞl
özellikle
Tz.56-58;
Haıtmut
Söhn,
in: Hübschmann-Hepp-Spitaler,
Abgabı nıııj
F i n a n z g e r i c h t s o r d n u n g , Kommentar, Veıiag Otto-Schmidt, Köln, 2004 §78 AO, 1
Aynca bkz. Joachim Lang, in:Klaus Tipke-Joachim Lang, S t e u e r r e c h t , 18. Auflage, K
Otto-Schmidt, 2005, §4, Rz.165; Tipke, a.g.k,134; Aliefendioğlu, a.g.m., S.28-29, - | M
a.g.m., S.90, 33 vd. ve S.9,1, 105 vd. Bu açıklamaların da gösterdiği üzere, Alman
K a n u n l a r ı n d a uzlaşma hiçbir zaman yer almadığı için, Vergi Hukuku'muzda • ^
kurumunun Alman VUK'dan alınması gibi bir durum söz konusu değildir.
Tipke, a.g.k., 135; Seer, in:Tipke-Kruse, a.g.k., §85 AO, Tz.48 vd.
!}£ES1
BAŞKANL
E&ff-GEN
AKGÜNEI
1
B
u
1 0 i
334
hsilini s a ğ l a m a yararları
ıen- u z l a ş m a y ı k a n u n i 1
jşJAKÇA.
İS^NDIOGLU Yılmaz
r
uıni kurum olarak on ır'n
<şta doğrudan "miktar''. ıf
: olmak üzere- uzlaşma\,'ıl
Hukuku 'nu bu koniülağ,
t yukarıda da ortaya komi
le
düzenlenemeyeceğini,
rak öngörmemek geffeJcSi
nın bu kurumu fulen'-0f
Alman kanun
koyucusu^
dikkate alıp- bu kurümıgfi
ıçlarına cevap verebılecekÛ
u
; "Vergide U z l a ş m a " , D a n ı ş t a y D e r g i s i , S . 2 8 - 2 9 ( 1 9 7 8 ) , 3
flSN A h m e t - D Ü N D A R T u n c a y ; Danıştay İçtihatları B i r l e ş t i r m e K u r u l u K a r a r l a n ,
l l İ b r a , Seçkin Yayıncılık, 2002
İ f İ İ N F u n d a ; " K e y f i l i k Yaratıcısı mı Y o k s a H u k u k i B a r ı ş S a ğ l a y ı c ı m ı ? S o r g u d a k i
Kfurn: " U z l a ş m a " , G e r e k ç e l e n d i r i l m e s i ve H u k u k i A n a l i z i " , M ü k e l l e f i n Dergisi
O!(Haziran 2 0 0 0 ) , 33 vd. ve S.91 ( T e m m u z 2 0 0 0 ) , 105 vd.
gfigAN Y A V A Ş L A R F u n d a ; "Vergi Usul K a n u n u ' n d a Yer Alan V e r g i K a b a h a t ve
İ p t ı n m l a r ı " , İdari C e z a H u k u k u S e m p o z y u m u , İstanbul, İstanbul
Kültür
l l l r s i t e s i H u k u k Fakültesi, 20-21.09.2007
Turgut; V e r g i l e n d i r m e Yöntemleri ve U z l a ş m a , 2 . B . , A n k a r a , M a l i y e ve H u k u k
İymları, 2 0 0 6
Sami; V e r g i l e n d i r m e Yetkisi, İstanbul, Kazancı H u k u k Y a y ı n l a r ı , 1 9 8 2 •
M
.
Sj|YA O ğ u z ; " V e r g i H u k u k u n d a U z l a ş m a " ,
http://wwvv.legalisplatform.net/
' d o s y a l a r / V e r g i % 2 0 H u k u k u n d a % 2 0 U z l a ş m a . p d f ( E r i ş i m tarihi: 1 5 . 0 9 . 2 0 0 8 )
^ n ü r ; " V e r g i İhtilaflarının Ç ö z ü m Yollarından B i r i O l a r a k T a r h i y a t Öncesi
agaşma M ü e s s e s e s i " , http://www.vergidegLindem.CQm/files/makale3 e k i m 0 5 . d o c
fŞff'tarihi: 1 5 . 0 9 . 2 0 0 8 )
W 0 .
"Z"''
.
.
.
p K z m i ; " " U z l a ş m a " İçin Öneriler, Vergi D ü n y a s ı D e r g i s i , S . 3 1 5 ( K a s ı m . 2 0 0 7 ) ,
m
'
| | | | J C E L E C İ O Ğ L U A y k u t ; Vergi Cezaları ve U z l a ş m a , V e r g i S o r u n l a r ı Dergisi
||l§rj. 2 0 0 0 S a y ı s ı E k i , İstanbul, Maliye Gelirler K o n t r o l ö r l e r i D e r n e ğ i Y a y ı n ı ,
«@iîC; " V e r g i C e z a l a r ı n d a U z l a ş m a M ü m k ü n m ü ? " , V e r g i S o r u n l a r ı D e r g i s i ,
* gCEylül 2005), 77 vd.
;ımsız b i r hukuk kurunitt^
:-Kruse, a.g.k., §85 A O , ğ p |
tepp-Spitaler,
Abgabenora
•Cöln, 2004 §78 AO, R'.-il"'
ırrecht, 18. Auflage, Kö,
ığlu, a.g.m., S.28-29,
iterdiği üzere, Alman VorJ
Vergi Hukuku' muzda!
değildir.
vd.
| R E S İ B A Ş K A N L I Ğ I ; Gelir İdaresi Başkanlığı 2 0 0 7 Yılı F a a l i y e t R a p o r u ,
lJip_7www.gib.gov.tr/fileadmiri/user u p l o a d / y a v i n l a r / 2 0 0 7 F a a l i y e t R a p o r u . p d f ;
Jîr
İdaresi
Başkanlığı
2006
Yılı
Faaliyet
Raporu,
Bj//www.gib.gov.tr/fileadmin/user u p l o a d / y a y i n l a r / 2 0 0 6 F a a l i y e t R a p o r u . p d f
p.Şim tarihi: 1 5 . 0 9 . 2 0 0 8 )
î f İ L Ğ E N - A K G Ü N E R ; İdare H u k u k u , 2.B., İstanbul, D e r Y a y ı n l a r ı , 2 0 0 6
TİK'
. A. Ş e r e f - T A N T u r g u t ; İdare H u k u k u , C . l ( G e n e l E s a s l a r ) , 2 . B . , A n k a r a ,
Ihan Kıtabevi, 2 0 0 1
335
Doç. Dr. fiı/ıcfaBaşaran YAVAŞLAR
G Ü N D A Y M e t i n ; İdare H u k u k u , 9.B., Ankara, İmaj Y a y ı n e v i , 2 0 0 4
lfj[sn£; H a r t m u t ,
in:HÜl
TpTmanzgerichtsordnung, K o :
G Ü N E Ş G ü l s e n ; V e r g i n i n Yasallığı İlkesi, 2 . B . , İstanbul, İstanbul Üniversitesi
B i l i m l e r E n s t i t ü s ü , On İki L e v h a Yayıncılık, 2 0 0 8 ( D o k t o r a T e z i )
İ7î? Sjylustafa;
"Üç
Kat
ttp://www.muratko.seoglu.
İ 9 0 4 c 9 5 f 7 i b 4 0 e 5 0 4 (Eriş
G Ü N A Y F e h m i ; "Kaçakçılık Suçu S e b e b i y l e Kesilen Ü ç K a t Vergi Z i y a ı Cezası 11
Cezaların
Bağlı
Olduğu
Vergiler
Uzlaşma
Kapsamına
Girer
http://www.muhasebenet.net/makale fehmigunay kacakcilik%20sucundan%20j
en%20vzc%20ve%20vergiler
%20uzlasma%20kapsamina%20girer%20n]jj
(Erişim tarihi: 15.09.2008)
HPKb Klaus; D i e S t e u e r r e c h t s o r c
I B M â a u s - L A N G J o a c h i m ; Ste
fi? *
K A N E T İ S e l i m ; Vergi H u k u k u , 2.B., İstanbul, Filiz K i t a b e v i , 1989
mS
K I Z I L O T Ş ü k r ü ; Vergi İhtilafları ve Ç ö z ü m Y o l l a n , 2 . B . , A n k a r a , Y a k l a ş ı m YayJ
2000
SSjjkYıIdızhan ; İdare H u k u k i
K O C A H A N O Ğ L U O s m a n Selim; Gerekçeli T ü r k V e r g i K a n u n l a r ı , 6 . B . , İstanbul,
Y a y ı n l a r ı , 1992
K U M R U L U A h m e t ; " U z l a ş m a y a İlişkin Bir İçtihatları B i r l e ş t i r m e K a r a r ı n ı n Işığmc
H u k u k u n d a T e o r i , U y g u l a m a ve Ö ğ r e t i m " , D a n ı ş t a y D e r g i s i , S . 7 2 - 7 3 (1989).
3Ç1 A y ş e Necef; T a r h i y a
sMuhaşebeleştirürnesi
*
&egferlendirilmesi, E g e A k ;
V*6
MJM
Ali H a y d a r - K O L O l
^ p r ü n l a n Dergisi, S.173 (Ş
O R G A î f İ b r a h i m ; "Eleştirel Bir Yaklaşım-Yasal Af: U z l a ş m a " , V e r g i Sorunları
Sİİ213 ( H a z i r a n 2 0 0 6 ) , 162 vd.
t
O Z A N S Ö Y A h m e t ; "Dolaylı V e r g i l e r d e U z l a ş m a ve U z l a ş m a n ı n Y o l s u z l u k l a r a Kafi
V e r g i S o r u n l a r ı Dergisi, S.169 (Ekim 2 0 0 2 ) , 37 vd.
Ö N C E L - K U M R U L U - Ç A Ğ A N ; Vergi H u k u k u , 15.B., A n k a r a , T u r h a n K i t a b e v i , 20(
Ö Z A Y İl H a n ; G ü n ı ş ı ğ m d a Y ö n e t i m , İstanbul, Filiz K i t a b e v i , 2 0 0 4
Ö Z B A L C I Y ı l m a z ; Vergi Usul K a n u n u Y o r u m ve A ç ı k l a m a l a r ı , A n k a r a , O l u ş Yayın£|
2002
Ö Z Y E R M e h m e t Ali; Açıklama ve Örneklerle Vergi U s u l K a n u n u U y g u l a m a s ı , 3İ
İstanbul, H e s a p U z m a n l a r ı Derneği, 2 0 0 4
S A B A N N i h a l ; T ü r k Yargı Sisteminin Etkinliği A r a ş t ı r m a P r o j e s i , Vergi Y a r g j | | |
Etkinliği A r a ş t ı r m a Raporu, İstanbul, T ü r k i y e E k o n o m i k v e S o s y a l Etüdle
\w
Yayınları, 2000
SEER
R o m a n , in: T İ P K E Klaus - K R U S E H e i n r i c h W i l h e l m ; A b g a b e n c k n ü |
F i n a n z g e r i c h t s o r d n u n g , K o m m e n t a r , Köln, V e r l a g O t t o - S c h m i d t , 2 0 0 3 ( L o s <
11
S E R İ M Nilgün
; " T ü r k i y e ' d e ve A B D ' d e U z l a ş m a S i s t e m i " , V e r g i Sorunları P r ? , ^
S.214 ( T e m m u z 2 0 0 6 ) , 97 vd.
336
'
W : ilhan; M a d d i H u k u k \
rârantı M a t b a a s ı , 1971
ayınevi, 2 0 0 4
nbul, İstanbul Ü n i v e r s i v , t f
'8 ( D o k t o r a T e z i )
Hartmut,
in:HÜBSCHMANN-HEPP-SP!TALER,
Abgabenordnung,
r i c h t s o r d n u n g , K o m m e n t a r , Köln, Verlag O t t o - S c h m i d t , 2 0 0 4 (Loseblatt)
2ge
u tafa
-
"Üç
Kat
Vergi
Ziyaı
Cezasında
Uzlaşma
Olur
mu
atkoseoglu.com/foru m/viewtopic.php?p=l 1 I & s i d = 3 5 2 b 0 b l a c c d a b 4
.ynvw.mura
Birn ^ —
W.
Üç Kat Vergi Ziyaı Q
\Q
şma
Kapsamına
Girt
/ kacakcilik%20sucundj
fo20kapsamina%20gırer|^|j|j
\9Q.irQ5_f71b40e504 ( E r i ş i m tarihi: 15.09.2008)
Ü s ; D i e S t e u e r r e c h t s o r d n u n g , Bd.I, 2. Aufl., K ö l n , V e r l a g O t t o - S c h m i d t ,
fpıs-LANG
abevi, 1989
J o a c h i m ; S t e u e r t e c h t , 18. Auflage, K ö l n , V e r l a g O t t o - S c h m i d t
2000
2005
îlhan; M a d d i H u k u k ve U s u l Hukuku B a k ı m ı n d a n S u l h S ö z l e ş m e s i , İ s t a n b u l
2.B.,
Ankara,
Yaklaşın||l
;i K a n u n l a r ı , 6.B., İstan? 11%
ü n ü Matbaası, 1971
Üldızhan ; i d a r e H u k u k u , 2.B-, istanbul, Filiz K i t a b e v i , 1 9 9 0
?İy?
e
Necef; T a r h i y a t Ö n c e s i ve Tarhiyat S o n r a s ı U z l a ş m a S ü r e ç l e r i n i n
^jasebeleştirilmesi
ve
Uzlaşma
Komisyonlarının
Faaliyetlerinin
l l ğ e r l e n d ı r i l m e s i , E g e A k a d e m i k Barış ( E A B ) , 8, ( 2 ) , 2 0 0 8 , 8 2 3 vd.
birleştirme K a r a r ı n ı n Işığuf
tay D e r g i s i , S.72-73 (19891
Alı H a y d a r - K O L O T O Ğ L U
Prilan D e r g i s i , S. 173
Olcay; " C e z a - U z l a ş m a - C e z a
İndirimi",
Vergi
(Şubat 2 0 0 3 ) , 93 vd.
Jzlaşma", Vergi S o r u n l â r l
ulaşmanın Yolsuzluklara!
1.
-J
nkara, T u r h a n KitabevıfİP
ıbevi, 2 0 0 4
lamaları, A n k a r a , O l u ş l
-S
Usul K a n u n u
UygulaSf
ştırma P r o j e s i , Vergr'-Yat
:onomik v e S o s y a l Etul *
ich W i l h e l m ; Abgabeı
O t t o - S c h m i d t , 2 0 0 3 (Lcsob"lJj
s t e m i " , V e r g i Sorunlar.
337

iktisadi ve idari bilimler fakültesi dergisi

Transkript

Benzer belgeler

MAHSUP DİLEKÇELERİ İNTERNET ÜZERİNDEN VERİLECEK

ve Avrupa Komisyonu`nun da katkılarıyla 24 Ma

UZLAŞMA UYGULAMASI HUKUKA UYGUN MU?

vergi psikolojisinin temelleri ve vergi ahlakı

Takdir Komisyonları Hâlâ Can Simidi!

PDF İndir - Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi

google earth programı ile

PDF ( 15 ) - Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi

Kültürel Farkliliklarin Vergi Ahlakina Etkisi: İtalya