BMM 316 Sunum 7

DERS 7
PROTEZLER
• Protezler
PROTEZLER
• Vücutta eksik bir uzvun yerine
konarak o uzvun fiziksel veya
estetik işlevini yerine getiren
cisimler
• Bazı protezler aynı zamanda implanttır.
(Yani vücudun içine konur. )
• Protezler bazen invazif olabilirler.
• Protezler
PROTEZLER
• Ayak-bacak protezleri
• El-Kol protezleri
• Eklem implantları protez sayılabilir.
• Daha önce gördük.
• Kraniofasiyal (kafatası-yüz),
maksillofasiyal (çene-yüzü) protezler
• Göz, kafatası v.s
• Boyun protezleri
• Gırtlak, üst yemek borusu, nefes borusu
• Kardiovasküler protezler
• Yapay kapakçık v.s.
• Dental protezleri
• Göğüs protezleri
• Biz bu derste ilk iki grupla ilgileneceğiz
PROTEZ KULLANIM AMAÇLARI
• Eksik uzvun fiziksel işlevini yerine
getirme
• Örneğin, bazı diz-altı ve alt-kol
protezleri
• Eksik uzvun estetik işlevini yerine
getirme
• Yüz, göz, göğüs protezleri
• Psikolojik rehabilitasyonun bir
parçası
• Her ikisini de yerine getirme
• El, alt-kol protezleri
PROTEZ TARİHİ
• Antik Hindu metinleri (MÖ 3500-2800)
• ‘Kraliçe Vishpla’nın savaşta kopan bacağının yerine
demirden protez…’
• Antik Mısır (MÖ 3000)
• Prostetik ayak baş parmağı
• Heredot’un tarihi (MÖ 440)
• ‘Hegesistratus zincirinden ayağını koparak kurtuldu
ve sonra yerine tahtadan ayak takıldı…’ (MÖ 5. yüzyıl)
• Gaius Plinus Secundus’un Doğa Tarihi eseri (1.
yüzyıl)
• ‘General Marcus Sergius’un savaşta kopan sağ eli
yerine, kalkanını tekrar tutabilsin diye demirden sağ
el yapıldı.’ (MÖ 3. yüzyıl)
PROTEZ TARİHİ
• Capua, İtalya’da bulunan protez bacak
(MÖ 3. yüzyıl)
• Bronz, demir ve tahtadan yapılma
• Ambroise Pare (1500ler)
• Farklı kol ve bacak (ayrıca göz ve burun)
protezleri yaptı.
• Barbaros Hayrettin
• Gümüşten sol kol. Kim yaptı?
• Götz von Berlichingen, Alman şövalye
• Demir Protez ön-kol (16. yüzyıl),
parmaklar belli konuma getirilebiliyordu.
PROTEZ TARİHİ
• Pieter Verduyn (1696)
• Bacak protezi,
günümüz tasarımına
yakın
• 18.-19. yüzyıl boyunca
tasarımlar ilerledi.
• James Potts
• Benjamin Palmer
• Douglas Bly
• Dubois Parmelee
AYAK-BACAK PROTEZLERİ
• Amputasyonun yerine göre iki tür bacak
protezi
• Transtibial
• Dizaltı, ‘below the knee’, BK olarak kısaltılır.
• Hareket daha kolay. (Diz eklemi sağlam)
• Transfemoral
• Dizüstü, ‘above the knee’, AK olarak kısaltılır.
• Hareket daha zor. (Daha çok enerji gerektirir.)
• Daha nadir olarak kalça, diz ve ayak bileği
ekleminden ampütasyonlar yapılır.
AYAK-BACAK PROTEZLERİNİN YAPISI
AYAK-BACAK PROTEZLERİ
• Soket ‘amputasyon güdüğüne’
(uzuvdan geriye kalan parça) farklı
şekillerde takılabilir.
• Bir hava valfi yardımıyla vakum
yaratarak
• Ucunda bir vida olan bir astar giyip
protezi vidaya bağlayarak
• Kayış kullanarak
• Güdüğün içinde kalan kemiğe vida
takılıp protezin kalıcı olarak uzva
bağlandığı sistemler de vardır.
AYAK-BACAK PROTEZLERİ
• Protezin diz eklemi
• Tek serbestlik derecelidir.
• Gerçek eklemde medyal-lateral
düzlemde rotasyon da var.
• Yürümenin doğru fazında doğru
hareketi yapabilmelidir.
• Dışarıdan güç verilerek yapılması çok enerji
gerektirir.
• Protezin ayak bileği eklemi
• Rigid olabilir.
• Tek, çift üç serbestlik derecesiyle
hareket edebilir.
• Kullanılan mafsala bağlı olarak
EL-KOL PROTEZLERİ
• Ampütasyon yerine göre iki tür
• Transradyal
• Dirsek altı
• Transhumeral
• Dirsek üstü
• Sadece kozmetik işlevi olan
protezler vardır
• Daha nadir olarak omuz, dirsek ve
bilek ekleminden ampütasyon
yapılır.
EL-KOL PROTEZLERİ
• İnsan elinde 20’den fazla serbestlik
derecesi vardır.
• Tam işlevsel el protezi yapmak çok
zordur.
• Sadece kozmetik işlevi olan
protezler vardır.
• Basit, tek serbestlik dereceli kıskaç
sistemi
• Basit vücut hareketleriyle açılır
kapanır.
İLERİ TEKNOLOJİLER
• Yürümenin bir fazındaki enerjiyi saklayıp
başka fazında kullanan sistemler
• Yay, sönümleyici v.s. İçerirler.
• Aktivasyon için geri-besleme (feedback) ile
çalışan mikroişlemcili, motorlu sistemler
• Hareket ve konum sensörleriyle yürümenin
doğru fazında diz ekleminin ekstensiyon ve
fleksiyonu sağlanır.
• Uygun kaslardan miyoelektrik sinyaller okunur
ve işlenir, yürümenin doğru fazında diz
ekleminin ekstensiyon ve fleksiyonu sağlanır.
İLERİ TEKNOLOJİLER
• Robotic teknolojiler
• Çok serbestlik dereceli, doğala yakın
el protezleri
• Sensörler, mikroişlemci
(‘microprocessor’), mikrodenetleyici
(‘microcontroller’), eyleyici (‘actuator’,
aslen bir motor)
• Her serbestlik derecesi için bir motor
gerekir.
• Değişik mafsalların elin doğal
hareketlerini taklit edecek şekilde
uygun anlarda tahrik edilmesi gerekir.
İMALAT VE MALZEME SEÇİMİ
• Hafif ve dayanıklı malzemeler tercih edilir.
• Titanyum ve Carbon kompozitler
• Transfemoral protezler için hafiflik çok önemli
• Kozmetik kısımlar için farklı plastikler
• PVC, silikon, nylon, polietilen köpük
• Değişik boylarda seri üretim veya hastaya
özel imalat
• Hastaya özgü soket, astar
• Elle güdüğün kalıbını çıkarma
• MR görüntülerinden model oluşturma, hastaya
özgü imalat, 3D baskı