turna göçmen bir kuştur

Transkript

TURNA GÖÇMEN
BİR KUŞTUR
ö ğ r e t m e n
k i t a p ç ı ğ ı
10-12
yaş
© ULUSLARARASI TURNA KORUMA VAKFI
WWF-Türkiye (Doğal Hayatı Koru ma Vakfı) Kasım 2014
Büyük Postane Ca ddesi, No:19 Kat:5 Bahçekapı, İstanbul
Tel: 0212 528 20 30
Faks: 0212 528 20 40
www.wwf.org.tr
[email protected]
Orjinali: ICF (Uluslararası Turna Koru ma Vakfı) tarafın dan hazırlanmıştır.
Activity Packets, Level I: Chick Chat: An Intro duction to Cranes
(Prescho ol - 2n d gra de)
Level II: Cranes, Ki ds an d Wetlan ds: Exploring Cranes an d Their Habitats
(3 - 5 gra de)
International Crane Fo un dation
E-11376 Sha dy Lane Rd. P.O. Box 447
Barabo o, WI 53913 USA
Phone: 608.356.9462
Fax: 608.356.9465
http://www.savingcranes.org/
Bu kitapçığın Türkçe uyarlaması, WWF-Türkiye tarafın dan yürütülen
‘Turnalar Hep Uçsun’ projesi kapsamın da Brisa’nın desteğiyle
hazırlanmıştır.
Çeviri ve tasarım uygulama: Tuğba Can
Uyarlama: Tuğba Can, Meltem Ceylan Alibeyoğlu,
Kerem Ali Boyla, Nilüfer Araç
Düzelti: Tuğba Uğur
Katkı sağlayanlar: Ozan Kaan Sa dıklar, Beng i Yetişer, Ezg i Söyler
Giriş
Turnalarla ilg ili bu eğitim mater yali, Uluslararası Turna Koru ma Koru ma
Vakfı tarafın dan hazırlanmıştır. Bir sivil to plu m kuruluşu olan Vakıf, 1973
yılın dan beri yer yüzün deki 15 turna türünün ve bu türlerin yaşa dıkları
sulak alanların korunmasına yönelik çalışmalar yürütmekte dir. Eğitim
etkinlikleri, koru ma çalışmalarının olmazsa olmaz bir parçasıdır. Vakıf da,
eğitim çalışmalarının bir parçası olarak web sayfasın da, öğrencilerin ve
eğitimcilerin turnalarla ilg ili farkın dalıklarının artmasına yönelik farklı
yaş gruplarına uygun çeşitli mater yallere yer ver miştir. Bu mater yaller
kolaylıkla web sayfasın dan pdf for matın da in dirilerek Türkçe, hayat
bilg isi, matematik, resim g ibi farklı derslerde uygulanabilir.
10 -12 yaş grubuna yönelik mater yaller, öğretmen kitapçığı ve öğrenci
kitapçığı olmak üzere iki parça dan oluşur. Öğrenci kitapçığı turnalarlarla
ilg ili farklı etkinlikleri içerir. Öğrenciler bu etkinlikleri, tek başlarına,
arka daşlarıyla, aileleriyle ya da öğretmenleriyle yapabilir. Öğretmen
kitapçığın da, öğrenci kitapçığını sınıfta nasıl uygulayabileceğinize, bir
sulak alana nasıl gezi planlayabileceğinize, ayrıca türle ilg ili hang i
projeleri geliştirilebileceğinize yönelik fikirler, tür ve sulak alanlar
hakkın da geniş bilg iler ve yararlanabileceğiniz kaynaklar bulunur.
Etkinliklerin başarısı, kitapçıktaki bilg ilerden faydalanarak hazırlıklı
olmanız, öğrencilerin ilg isini çekmeniz ve bu ilg iyi soru cevaplarla canlı
tutarak onları daha çok öğrenmeye teşvik etmenize bağlıdır.
İçindekiler
Öğrenci Kitapçığı Hakkın da .....................................................................................6
Turnalar Hakkın da ...................................................................................................28
Ana dolu Kültürün de Turnalar ...............................................................................33
Sulak Alanlar Hakkın da ..........................................................................................36
Başka Neler Yapılabilir ? Proje Fikirleri .............................................................40
Sulak Alanlara Gezi Planlama ...............................................................................42
Yararlanabilecek Kaynaklar ..................................................................................50
Değerlen dir me .........................................................................................................52
Öğrenci Kitapçığı Hakkında
Değerli Öğretmenler,
tanıma dıklarını sorun. Turna
hakkın da kavram haritası da
Öğrenci kitapçığı, bir ders
yaptırabilirsiniz. Yeterli sayıda
süresi için de yapılabilecek kısa
çoğalttığınız etkinlik sayfasını
etkinlikler olarak planlanmıştır. Bu
öğrencilerinize dağıtın. Sırayla
etkinliklerin tümünü birkaç derste
turnanın fiziksel özellikleri
sıralı uygulayabileceğiniz g ibi
üzerin de konuşun ve her paragraf
etkinliklerden öğrencilerinizin yaş
sonun daki sorulara cevap arayın.
düzeylerine uygun olanları seçerek
birkaçını, iste diğiniz sıra da ve
işle diğiniz konulara uygun olarak,
örneğin matematik dersin de
Cevaplar ve Öneriler
to plama işlemi etkinliği olarak da
1. Turnalar gagalarını başka ne iş
uygulayabilirsiniz.
için kullanır ? Elbette diğer turna
Turnalar
Uzun ve Zarif Kuşlar
6
4Öğrenci kitapçığı sayfa 5
türlerini ve avcıları ko valamaya.
2. Sen, uzun ve kıvrımlı bir müzik
aleti biliyor musun? Borazan.
Bu etkinlik sayfası, turnaların
3. Uzun bacakların olsa ne
temel fiziksel özellikleri
yapardın? Bu soruyu çizimle
hakkın da bilg i verir. Derse,
cevaplamalarını isteyebilirsiniz.
öğrencilerinize hang i kuşları
Çizimleri sınıf panosun da
tanıdıklarını sorarak başlayın.
serg ileyin.
Ardın dan onlara turnayı tanıyıp
4. Senin iki kolunun arasın daki
Teknoloji
Tasaro m
Be den
Eğitimi ve
Spor
Görsel
Sanatlar
Müzik
Oyun ve
Fiziki
Etkinlikler
Türkçe
Sosyal
Bilimler
Fen
Bilimleri
Matematik
Etkinlikler
ve İlg ili Dersler
Tablosu
Turnalar Uzun ve Zarif Kuşlar
Turnalar Nere de Yaşar ?
Turnalar Gelir Gi der Mevsimler Gelir Geçer
Turnalar Çok Hızlı Büyür!
Turna Yavrularını Kim Avlar ?
Turnalar Nere den Gelir ?
Turnaların Kanatları Var Senin Kolların
Turnalar Gibi Uçabilir miyiz?
Kuşların Adaptasyonu Gerçekten Harika!
Sulak Alanlar Turnaların Evi
Akyatan Gölü Büyülü Bir Yer!
Turnalar ve Sulak Alanlar
Sulak Alanları Ne den Koru malıyız?
Sulak Alanlar Suyu Temizler
Sulak Alanları Neler Tehdit Ediyor ?
Çayırlar
Çayırları Koru malıyız
Turna Ekolojisi
Turnalarla İlg ili Bir Öykü Yazar mısın?
Turnaları Koruyalım
Turnalar ve İnsanlar
Kuzey Amerika’da Turnalar
Destanlar ve Halk Hikayeleri
Turnaların Bacakları Ne den Uzun?
Krilerin Doğayla İlişkisi
Kana da Turnaları
Asya’da Turnalar
Barışın Sembolü Turnalar
Şiir ve Turnalar
Müzik ve Turnalar
Avustralya’da Turnalar
Turnalar Ne den Dans Eder ?
Doğa Takvimleri
Afrika’da Turnalar
Büyük Kral ve Turnalar
Avrupa’da Turnalar
Ak Turnalar
7
uzaklık ne ka dar ? Bir gün
Turnalar
öncesin den öğrencilerinizden
Nere de Yaşar ?
yanların da mezura getir melerini
Bu etkinlik sayfası, turna türleri,
isteyin. Eşleşip birbirlerinin kol
nere de yaşa dıkları ve nesli tehlike
açıklığını ölçmelerini sağlayın. Tüm
altın daki turna türleri hakkın da
kayıtları alıp ortalamasını bulun ve
bilg i verir. Öğrencilerinize
turnanınkiyle karşılaştırın.
yer yüzün deki en hassas kuş
5. Sence bunun ne deni ne dir ?
ailelerin den birinin turnalar
Turna, tepelerin deki kır mızı
olduğunu söyleyin. Onlara 15
bölümü diğer turnalara ve
turna türün den ye disinin nesli yok
avcılara, onları rahatsız e den
olma tehlikesi altın da olduğunu
herkese göstererek gözdağı
açıklayın. Ardın dan etkinlik
verirler.
kâğıdını dağıtın ve nesli yok olma
6. Bu renk değişimi turnaların ne
tehlike altın daki turna türlerinin
işine yarar ? Tüylerin kahvereng iye
hang i kıtalarda yaşa dıklarını dünya
dönüşmesi, yuva kur ma dönemin de
haritası üzerin de göster melerini
onlara kamuflaj sağlar. Bu renk,
söyleyin.
turnaların to prakta eşelenmesi
ve ardın dan tüylerini temizlemek
üzere yalamasıyla to praktaki demir
oksitten kaynaklanır.
1. Hang i kıta da en çok nesli yok
olma tehlikesi altın da turna türü
var ? Asya.
2. Güney Amerika’da ve
Antartika’da nesli yok olma
tehlikesi altın da turna türü
yok. Bunun ne deni ne sence?
Çünkü bu iki kıta da turnalar
yaşamıyor. Öğrencilerinizi diğer
turna türlerini araştır maya
8
yönlen dirin. Ülkemizde yaşayan
ve güneyini tespit e debilirsiniz.
turna türleri hakkın da neler
Hatta bu çalışmayı bir tiyatro
bildiklerini sorun. Turnaların hang i
oyununa dönüştürüp okulunuzda
kuşlara benze diklerini sorun.
serg ileyebilirsiniz.
Balıkçıllar, leylekler, kaşıkgagalar
g ibi. Bu kuşların sulak alanlarda
Turnalar
görülebileceğini, turnaların en
Çok Hızlı Büyür!
yakın akrabalarının sakar meke, toy,
Bu etkinlik sayfası turna
borazan kuşu g ibi türler olduğunu
yavruları hakkın da bilg ileri içerir.
söyleyin.
Öğrencilerinize turna yavrularının
Turnalar Gelir Geçer
Mevsimler Geçer Gi der
Bu etkinlik sayfası turnaların yaşam
nasıl a dlan dırıldığını sorun.
Ardın dan etkinlik kâğıdını dağıtın ve
civcivlerin özelliklerini sırayla ele
alın.
döngüsünü anlatır. Öğrencilere
turnaların farklı mevsimlerde neler
yapabileceklerini sorun. Ardın dan
etkinlik sayfalarını dağıtın ve
bulun duğunuz mevsimden başlayarak
1. Yu murta dan çıktığın da, güçlü bir
sırayla her mevsimi inceleyin.
gagası, bacakları, kabarık tüyleri ve
iyi bir görüşü
olmayan bir kuş türü
biliyor musun?
Kızılgerdan.
Öğrencilerinizi turnaların yaşam
2. Bu kuş ve diğer ötücü kuşların
döngüsünü canlan dır maya
civcivleri, ne den turnalarınkin den
yönlen dirin. Siz bir mevsim söyleyin.
farklı, ne dersin? Bu kuşlar,
Örneğin Sonbahar. Öğrencilerinizden
yuvalarını ağaçlara yapar. Böylece
güneye göçü canlan dır malarını
ağaç dalları arasın da hem hava
isteyin. Bu ara da yön bilg isine
duru mu koşulların dan hem de
çalışabilirsiniz. Sınıfın kuzeyini
avcılardan korunurlar. Turnalar
9
yuvalarını yere yapar. Yu murta dan
biraz daha zordur. Turnaları
çıktıktan sonra yiyecek bulmak
avcıların dan koruyan özellikleri,
için ailelerini izlemek ve avcılardan büyük kuşlar olmaları, ürkek ve
kaçıp kurtulmak zorun dalar.
oldukça temkinli davranmalarıdır.
3. Sen üç aylıkken ne ka dar
büyüktün? Üç aylık bir bebek
Matematik dersin de
başını dik tutabilir ve uzatılan
uygulayabileceğiniz bu etkinlik,
bir şeyi uzanıp kavrayabilir.
turna yavrularını bekleyen
Ortalama 5-6 kilo dur ve 58-60 cm
tehlikeleri anlatır. Öğrencilerinize
boyun da dır.
turna yavrularının hang i
4. Doğduğun an dan itibaren her
tehlikelerle karşılaşabileceklerini
gün 2,5 cm uzasaydın, şimdi boyun
sorun. Ardın dan etkinlik kâğıdını
kaç olurdu? 10 yaşın daki bir
dağıtın ve sayfa daki matematik
çocuk, her gün 2,5 cm uzasaydı
işlemlerini sırayla yaparak nokta
yaklaşık 91 metre olurdu!
birleştir meyi tamamlamalarını
Turna Yavrularını
Kim Avlar ?
Turnaların doğal düşmanları,
turnaların bulun dukları bölgelere,
10
sağlayın.
Turnalar
mevsime göre değişir. Turnalar
Nere den Gelir ?
kışın vakitlerini sulak alanlarda ve
Bu etkinlik, göç olayını ve
tarım alanların da, yazın üremek
turnaların göçünü açıklar.
için sulak alan kıyıların daki
Öğrencilerinize göçün ne olduğunu
çayırlarda geçirirler. Kuyruksüren,
sorun ve turnaların göç e den
tilki, çakal, genç turnaları ve
bir kuş olduğunu açıklayın.
turna yu murtalarını yerler.
Ardın dan etkinlik kâğıdını dağıtın
Genellikle yetişkin turnalar bu
ve sayfa da yazan bilg ilerden
avcılardan uçarak kolaylıkla
yararlanarak ülkemizde yaşayan
kaçabilirler. Ancak şahin, kartal
turnaların nere den nereye göç
g ibi yırtıcı kuşlardan kaçmaları
ettiklerini dünya haritası üzerin de
işaretlemelerini isteyin. Onlara
ardın dan turnayla insan iskeleti
turnaların nere de kışla dıklarını
arasın da ne g ibi benzerlikler
nere de üre diklerini sorun.
ve farklılıklar olabileceğini
açıklamalarını isteyin. Etkinlik
Turnalar yönlerini nasıl bulur,
kâğıdını dağıtın ve birlikte turna
ve insan iskeletin de bulunan benzer
kemikleri aynı renge boyamalarını
sağlayarak inceleyin.
sence? Turnalar; güneş ve yıldızların
konu mları, nehir, göl, va di, dağ
g ibi coğrafi işaretleri kullanarak
yollarını bulurlar. Turnalar, bir jet
uçağının da uçtuğu, 3.658 metre
Turna ve insan vücu dun daki
yükseklikten uçabilirler. Turnaların
kemiklerin her birinin işlevi
gün de 8-10 saat uçabileceğini
üzerin de konuşun. Örneğin biz
söyleyebilirsiniz, uçmanın ne ka dar
elimizi tutmak, çekmek, itmek
enerji gerektirdiği üzerin de de
g ibi işlevler için kullanırız. Ancak
konuşabilirsiniz. Ayrıca bu etkinliği
turnaların günlük yaşamın da böyle
Turnalar Gelir Gi der Mevsimler
gereksinimleri yok. Onlar bu işlevler
Geçer Gi der etkinliğiyle birlikte
için gagalarını kullanıyor. Doğal
uygulayabilirsiniz.
olarak el kemikleri farklı şekilde
Turnaların Kanatları var
Senin Kolların
evrilmiştir ve kanat uçları hâline
gelmiştir. Kuşlar, kanat uçlarını yani
teleklerini açıp kapayarak uçuş
Bu etkinliği Fen ve Teknoloji
hızlarını ve yönlerini ayarlarlar.
dersin de vücut konusunu işlerken
Bir canlının vücut yapısının günlük
ele alabilirsiniz. Etkinlik, turna
yaşamın daki beslenme, barınma,
ve insan iskeletini karşılaştırır.
korunma g ibi temel ihtiyaçlarıyla
Öğrencilerinize iskeletin
arasın daki ilişki üzerin de tartışın.
vücu du muzdaki işlevini sorun ve
11
Turnalar Gibi Uçabilir Miyiz?
ayak tipleri üzerin de konuşun.
Bu etkinlik turnaların ve diğer
Etkinlik kâğıdını dağıtın, farklı
kuşların uçmak için hang i
gaga ve ayak tiplerinin ne işe
özelliklere sahip olduklarını
yara dığını konuşun.
açıklar. Öğrencilerinize ne den
bizim uçama dığımızı, turnaların
ve diğer kuşların uçabildiklerini
sorun ve cevaplarını alın. Etkinlik
kâğıdını dağıtarak uçmak için
Gaga tipleri:
gereken özellikleri inceleyin.
1. a) Eşelemeye b) Tohu m kır maya
c) Süzmeye d) Parçalamaya
Bitkilerin çiçek özlerini, to praktaki
böcekleri yemeye yarar. b) Kısa
Etkinlik sonun da uçabilmek için
konik biçimli gaga tipi dir. Bu tip
gereken özelliklerin eklen diği insan
gagası olan kuşlar, kabuklarını
vücu dunun neye benzeyeceğini
ayırıp ya da kırıp tohu mları yerler.
öğrencilerinizden çizmelerini
c) Yassı ve uzun gaga tipi dir. Bu
isteyebilirsiniz. Çizimleri sınıf
tip gagası olan kuşlar, küçük bitki
panosun da serg ileyin.
ve hayvanları su dan süzerler.
Kuşların Adaptasyonu Gerçekten
Harika!
12
2. a) Uzun ince gaga tipi dir.
d) Avcı kuşların keskin ve kıvrık
gagaları vardır. Bu tip gaga et
parçalamaya yarar.
Bu etkinlik a daptasyonun ne
Ayak tipleri:
olduğunu ve a daptasyonun güzel
1. a) Yakalamaya b) Tünemeye
bir örneği olarak kuşların gaga ve
c) Yüzmeye d) Çamurda yürümeye
ayak tiplerin deki çeşitliliği açıklar.
e) Tır manmaya
Öğrencilerinize turnanın gagası
2. a) Avcı kuşların bu tip kıvrık
ve ayağını tarif etmelerini isteyin.
pençesi olan ayakları vardır.
Ardın dan diğer kuşların gaga ve
Bu tip kuşlar or manlık dağlık
alanlarda yaşar. b) Ağaçları dallarını
bir bataklık görüp gör me diklerini,
kavramaya yarayan ayak tipleriyle
bataklığın özelliklerinin neler
bu kuşlar elbette or manlık alanlarda
olduğunu sorun. Ardın dan bataklık
yaşar. c) Par makları arasın da perde
g ibi yılın en az bir bölümü suyla
olan bu kuşlar sulak alanlarda yaşar.
kaplı alanların sulak alan olarak
d) Uzun ince par makları olan bu tip
a dlan dırıldığını açıklayın. Turnaların
kuşlar kolayca çamurda yürüyerek
sulak alanlarda yaşa dıklarını
besin bulur ve sulak alanlarda yaşar. söyleyin ve onlara etkinlik kâğıdını
e) Kısa pençeleri tır manmaya uygun
dağıtın. Resmi incelemelerini ve
olan bu kuşlar da or manlık alanlarda
turnaların yaşam alanı olarak ne den
yaşar. Öğrencilerinize turnalar
sulak alanları tercih ettiklerini
gagalarının eşelemeye, ayaklarının
sorun. Turnalar; besin bulmak,
da çamurda yürümeye elverişli
üremek, dinlenmek, avcılardan
olduğunu, bu a daptasyonların,
korunmak, yuva kur mak ve
onların sulak alanlarda kolayca
yavrularını büyütmek için sulak
yürüyerek besin bulmalarına
alanları tercih e der.
yardımcı olduğunu açıklayın.
İnsan vücu dun daki a daptasyonları
düşünmelerini isteyin. Başpar mağa
4Öğrenci kitapçığı sayfa 14-15
ve büyük beyne sahip olmak, iki
ayak üzerin de durabilmek g ibi
1. Resmi incele, turnaların
a daptasyonların yaşamımızı nasıl
yiyebileceği 10 besini işaretle.
kolaylaştırdığı hakkın da konuşun.
Yılan, kaplu mbağa, salyango z,
Sulak Alanlar
Turnaların Evi
balık, kurbağa, yusufçuk ve diğer
böcekler, örümcek, nilüfer, hasır
otu ve su oku.
Bu etkinlik turnaların yaşa dığı sulak
2. Turnaların ye diği besinler
alanları tanıtır. Öğrencilerinize
arasın da senin yiyebileceğin bir
13
şeyler var mı? Balık bizim de
ye diğimiz bir besin.
3. Hang i canlıların yok olması
turnaları etkiler ? Turnaların ye diği
Bu etkinlik kâğıdını, Krilerin
canlılar yok olursa doğal olarak
Doğayla İlişkisi ve Kana da
turnalar da etkilenir.
Turnaları etkinlik kâğıtlarıyla
4. Bu sulak alan da başka hang i
birlikte uygulayabilirsiniz. Bu
hayvanlar yaşıyor ? Geyik, tavşan,
etkinlikten sonra bir sulak alana
baykuş, ağaçkakan, ördek,
gezi planlayabilirsiniz.
karatavuk g ibi canlılar da sulak
alanlarda yaşar.
Turnalar
Akyatan Lagünü
Bu etkinlik, turnaların yaşa dığı
Büyülü Bir Yer
ve Sulak Alanlar
sulak alanlar ve sulak alanların
Bu etkinlik, bir doğa gözlemi yazısı
biyolojik çeşitliliği hakkın da bilg i
aracılığıyla Akyatan Lagünü’nü
verir. Öğrencilerinize turnaların
anlatır. Öğrencilerinize doğa
nere de yaşa dıklarını sorun. Onlara
gözlemi yapıp yapma dıklarını
or man, kutup, dağ, çöl, sulak alan
sorun. Doğa da neler
g ibi seçenekler de verebilirsiniz.
gözlemleyebileceklerini, bu
Ardın dan etkinlik sayfasını
gözlemlerin hang i amaçlarla
dağıtın ve onlara sulak alanın ne
yapıldığını sorgulamalarını sağlayın. olduğunu açıklayın. Çevrelerin de
Ardın dan etkinlik kâğıdını dağıtın
sulak alan görüp gör me diklerini
ve yazıyı oku malarını isteyin.
sorun. Sulak alanların biyolojik
Onlara lagünün ne olduğunu,
çeşitlilik yönün den ne ka dar
Akyatan Lagünü’nün nere de
zeng in olduğunu belirtip Akyatan
olduğunu, bura da hang i canlıların
Lagünü’n deki yaşayan canlılar
yaşa dıklarını sorun. Yazıdan doğa
üzerin de konuşun. Bu canlılardan
gözleminin nasıl yapıldığıyla, hang i
hang ilerini tanıdıklarını sorun. Bu
malzemelerin kullanılabileceğiyle
etkinlikten sonra bir sulak alana
ilg ili çıkarımlar yapmalarını
gezi planlayabilirsiniz.
sağlayın.
14
alanların işlevleri üzerin de
konuşun. Onlara çevrelerin de
sel olup olma dığını sorun. Sulak
Turnalar sulak alanlara gereksinim
alanların sellerin önlenmesin deki
duyar. Bunun ne deni aşağıdakilerden
işlevi üzerin de konuşun. Bu
hang isi dir ? Turnalar, kışı geçir mek,
etkinlikten sonra Sulak Alanlar
yavrularını büyütmek, yuva
Suyu Nasıl Temizler ? etkinliğin deki
yapmak ve besin bulmak için sulak
deneyi yapabilirsiniz. Son olarak
alanlara gereksinim duyar. Akyatan
öğrencilerinize sulak alanları
Lagünü’n de yaşayan kuşlardan
koru mak için neler yapabileceklerini
bazıları harfleri karışık şekilde
sorun. Çevre de bu konuyla ilg ili
aşağıda yer alıyor. Harfleri doğru
bir sivil to plu m kuruluşu varsa
sıra da yerleştir ve kuşların kim
ora dan bir uzmanı sınıfınıza
olduğunu öğren.
davet e debilirsiniz ya da siz
1. kılıçgaga 2. küçük cılıbıt 3.
öğrencilerinizle bu kuruluşa gezi
küçük ku mkuşu 4. döğüşken kuş
düzenleyebilirsiniz.
5. çamur çulluğu 6. saz horo zu 7.
elmabaş patka 8. sakar meke 9. suna
10. filamingo 11. ibibik 12. turaç
Sulak Alanları
Ne den Koru malıyız?
Sulak Alanlar
Suyu Temizler
Bu etkinlik sulak alanların suyu
Bu etkinlik sulak alanların önemini
nasıl temizle diğini gösteren bir
anlatır. Öğrencilerinize sulak
deneyi içerir. Öğrencilerinize
alanların ne den önemli olduğunu
sulak alanların suyu nasıl
temizleyebileceğini sorun. Onların
onlara dağıtın ve sırayla sulak
cevaplarını aldıktan sonra etkinlik
kâğıdını dağıtın ve sulak alanların
bir süzgeç g ibi suyu süzdüklerini
ve böylece akarsu, göl ve denizlere
15
g i den suyun temizlenmesini
hem de fazla suyu emdi. Bu deneyi,
sağla dıklarını açıklayın.
Sulak Alanlar Suyu Nasıl Temizler ?
Göllerdeki su, tarım alanlarını
etkinliğiyle birlikte yapabilirsiniz.
sulamak ya da içme suyu olarak
kullanmak amacıyla kanallarla
Sulak Alanları
başka bölgelere aktarılabilir.
Neler Tehdit Ediyor ?
Bu işlemin, sulak alanları nasıl
Bu etkinlik sulak alanları
etkileyebileceğini sorun ve
nelerin tehdit ettiğini anlatır.
onlara bu etkiyi bir deneyle
Öğrencilerinizle birlikte gazeteleri
göstereceğinizi söyleyip deneyi
ve interneti tarayarak son
yapın. Deney sonuçlarını birlikte
günlerde sulak alanlarda bir
tartışın.
haber olup olma dığını taramalarını
isteyin. Buldukları bilg ileri sınıfta
16
paylaşmalarını sağlayın. Bunlar
arasın da sulak alanlarla ilg ili
sorunlar varsa bu sorunların neler
1. Tuğlanın bir kanal olarak olarak
olduğunu inceleyin. Ardın dan
nasıl bir işlevi oldu? Tuğla, suyu
etkinlik kâğıdını dağıtarak
süzme diği g ibi suyun hızlıca
ülkemizdeki sulak alanların
akmasına ne den oldu. Bu da
önemini, ancak çeşitli ne denlerle
kirliliğin her yere yayılmasına yol
nere deyse sulak alanlarımızın
açtı. Ayrıca selleri de önleyemez.
yarısının işlevini yitirdiğini
2. Süngerin, tıpkı bir sulak
anlatın. Sulak alanların işlevini
alan g ibi sellerin ve kirlenmenin
yitir mesine ne den olan sorunları
önlenmesin de nasıl bir işlevi oldu?
sırayla tartışın. Çevrenizdeki sulak
Sünger hem suyu süzüp kirliliğin
alanlarda böyle bir sorun yaşanıp
her yere yayılmasını engelle di,
yaşanma dığını konuşun.
ilg inç bir bölümleri olduğunu
söyleyerek etkinlik kâğıdını dağıtın.
Çayır bitkilerinin köklerinin de
1. Kuş sayısı 1996 -2002 yılları
kuşların gagaları ve ayakları g ibi
arasın da ne ka dar azalmış? 39.5423
a daptasyonun güzel bir örneği
2. En büyük azalma hang i yıllarda
olduğunu açıklayarak sırayla bu
kayde dilmiş? 1999-2001
a daptasyonların işlevleri üzerin de
3. Azalmanın ne deni ne olabilir ?
konuşun. Bu etkinliği Çayırları
Azalmanın önlenmesi için neler
Koru malıyız etkinliğiyle birlikte
yapılabilir ? Sanayi kirliliği, su
uygulayabilirsiniz.
seviyesine yapılan müdahaleler,
yasa dışı ve aşırı avcılık, göle
yabancı balık türlerinin bırakılması,
kuş avcılığı, avcılığa bağlı kurşun
Çayırları
birikmesi ve plansız turizm.
Koru malıyız
Tehditler ve koru ma çalışmalarıyla
Bu etkinlik çayırların önemini
ilg ili WWF-Türkiye’nin sulak
anlatır. Öğrencilerinize çayırların
alanlarla ilg ili raporun daki Ulubat
ne den önemli olduğunu sorun.
Gölü’yle ilg ili bilg ileri
Çayırlarda hayvan otla dığını görüp
okuyabilirsiniz. http://awsassets.
gör me diklerini sorun. Hayvanları
wwftr.pan da.org/downloa ds/
otlatmanın çayırlar üzerine ne
wwf_turkiye_ramsar_alanlari_
g ibi etkileri olabileceğini tartışın.
degerlen dir me_raporu.pdf
Ardın dan etkinlik kâğıdını dağıtıp
Çayırlar
ora daki senar yolar üzerin de
çalışmalarını sağlayın.
Bu etkinlik turnalar açısın dan
önemli olan çayırlar hakkın da bilg i
verir. Öğrencilerinize bir çayırı
gezip gezme diklerini, gezenlerin
neler gördüklerini sorun. Ardın dan
çayırların gözle görülmeyen
Senar yo 1: Bir köyde çobanlık
yapıyorsun. Yüz koyunun var.
17
Koyunlarınla köyün çevresin deki
çayırları dolaşıyorsun. Sen
mutlusun onlar mutlu. Yan daki
köyün çobanı hastalanıyor.
Onun yüz koyununu da sana
veriyorlar. İki yüz koyunu i dare
etmek zor olmuyor ancak kısa
süre de çayırların kuru duğunu
görüyorsun, ne yaparsın?
hayvanlarını çayırlarda ve doğal
yemle otlatması sürdürülebilir
hayvancılık konusun da ken dini
yetiştir mesi gerekir. Ayrıca
çayırı tarım alanına dönüştür mek
uzmanlara da danışılması gereken
bir konu dur. Çünkü çayır yok
olursa ora daki birçok canlı, su
Nor malde hayvanlar çayırlara
rejimin den etkilenir. Sonun da
biçerek onların gelişimine katkıda
yanlış bir karar, çiftçinin kâr
bulunur. Ancak bir çayırda çok
yerine zarar etmesine de ne den
sayıda hayvan otlatılırsa çayır
olabilir. Bu iki senar yoyu konuşmak
zarar görür ve kuruyabilir.
için sınıfınıza bir uzman çağırın
Çobanın bu baskıyı azaltmak
ve çocukların bu uzmanla sohbet
için bir arka daşın dan yardım
etmelerine olanak tanıyın.
istemesi, eskisi g ibi hayvanları
farklı yerlerde otlatmaları çözüm
olabilir.
Senar yo 2: Sığırları olan bir
çiftçi, işlerini büyütmek iste di.
Bir ağıl yaptırdı. Hayvanları
bunun için de tutuyor ve yapay
yemle besliyor. Yakın daki çayır
alanını da tarım arazisi olarak
değerlen dir mek istiyor. Ancak
bir süre sonra hayvanların
süt veriminin azaldığını
görüyor. Ona ne önerirsiniz?
Sığırlar açık alan da
özgürce otlarlarsa bu
18
süt verimlerini de etkiler. Çiftçinin
Turna
Ekolojisi
Bu etkinlik öğrencilerinizin
turnalarla ilg ili terimleri ne ka dar
öğren diklerini gözlemlemenize
yarar. Öğrencilerinize etkinlik
kâğıdını tanıtın ve eşleştir meyi
tamamlamaları için onlara
zaman tanıyın. Ardın dan tek tek
cevapların üzerin den geçin.
a) Hepçil b) Egemenlik alanı
c) Kanat açıklığı d) Göç e) Otçul
f ) Adaptasyon g ) Kışlama alanı
h) Hav tüyleri i ) Nesli yok olma
tehlikesi altın daki tür j ) Tür
Kelime avın da 7 terim var: göç
k) Yaşam birliği l) Yaşam alanı m)
(2. sütun), sulak alan (15. sütun),
Sulak alan n) La des kemiği
egemenlik alanı (2. satır), sazlık
Bu etkinliği, turnalarla ilg ili eğitim
(1, sütun), turna (5. satır), hepçil
paketine başlama dan önce ve
(7. satır), kışlama alanı (10. satır).
bittikten sonra yaparsanız ölçme
Öğrencileriniz bu sözcüklerin
ve değerlen dir me açısın dan size
tümünü kullanmak zorun da değil.
veri sağlayabilir. Elbette etkinliği,
Ken di terimlerini de kullanabilirler.
farklı alanlarda yeni terimler
Ortaya çıkan terimlerden yeni
öğren diğimizi, bu terimlerin sözcük
bir kelime avı hazırlayabilirler.
dağarcığımızı zeng inleştirdiğini
Etkinliği, turnalarla ilg ili eğitim
söyleyerek bir Türkçe etkinliğine de
paketine başlama dan önce ve
dönüştürebilirsiniz.
bittikten sonra yaparsanız ölçme
Turnalarla İlg ili
Bir Öykü Yazar mısın?
ve değerlen dir me verisi olarak
kullanabilirsiniz.
Bu etkinlikle eğlenceli bir kelime
Turnaları Koruyalım
avı aracılığıyla öğrencilerinizi
Bu etkinlik turnalarla ilg ili doğa
öykü yazmaya yönlen direbilirsiniz.
koru ma çalışmaları ve doğa
Etkinlik kâğıdını dağıtın ve
koru macıların neler yaptıkları
öğrencilerinize bulmacayı
hakkın da bilg i verir. Öğrencilerinize
tamamlamaları için süre tanıyın.
doğa koru macının ne olduğunu
Ardın dan buldukları sözcükleri
sorun. Ardın dan onlardan doğayı
kullanarak onları bir öykü yazmaya
koruyup koru ma dıklarını, bunu nasıl
yönlen dirin. Öyküleri sınıfta
yaptıklarını açıklamalarını isteyin.
paylaşın. Sınıf panosuna da asarak
Etkinlik kâğıdını dağıtın ve sırayla
serg ileyin.
soruları cevaplamalarını sağlayın.
Sonra da cevaplar hakkın da konuşun.
19
1. Doğa koru macı deyince
neler geliyor aklına? Peki
sen bir doğa koru macı mısın?
Ne den? Doğanın korunması için
Her canlı birbiriyle ve yaşa dığı
çevreyle ilişkili dir. Her canlının
yaşama hakkı vardır. Yalnızca insan
yaşamını önemseyerek hareket
etmek, şehir yaşamını, turizm
ve sanayiyi bu şekilde planlamak
gözlem, keşif ve araştır ma
kısa süre de fayda sağlayabilir.
yaparak doğa hakkın da bilg i
Ancak yapılan işlerin doğaya bir
e dinmeye, sorunları bulmaya
zararı varsa bun dan er ya da
ve bu sorunları çözmeye çalışan
geç insan yaşamı da etkilenir.
insanlara doğa koru macı denir.
Yaşa dığımız yerdeki to prağı, suyu,
Doğa koru macılar Or man
havayı korursak bun dan hem biz
ve Su İşleri Bakanlığı, sivil
hem de diğer canlılar yararlanır.
to plu m kuruluşların da ya da
Ayrıca bitki ve hayvanlar arasın da
üniversitelerde araştır macı olarak
öngöreme diğimiz ilişkiler ağı
çalışabilir. Ancak bir insanın doğa
vardır. Bu canlılardan herhang i
koru macı olmak için mutlaka
biri zarar görürse bun dan diğer
profesyonel olarak bir kuru mda
canlılar da etkilenir.
çalışması gerekmez. Birçok
3. Doğayı koru manın sana
insan amatör olarak, örneğin kuş
göre üç yolu ne dir ? Doğaya ve
gözlem to pluluklarına katılarak
barın dırdıklarına saygı göster mek,
doğa koru ma çalışmalarına
doğayı tanımak ve keşfetmek,
katkıda bulunabilir. 2. Ünlü
doğa koru macılardan biri
Aldo Leo pold, suya, to prağa,
bitkilere ve yaban yaşamına,
insanlara olduğu g ibi özen
göster memiz gerektiğini
söylüyor. Onun fikrine katılıyor
musun? Ne den? İnsanlar ve
yaşa dıkları şehirler
20
doğanın bir parçasıdır.
yapılan doğa koru ma çalışmalarına
destek sağlamak olabilir.
4. Çevren de doğa koru ma
kuruluşları var mı? Neler
yapıyorlar ? Öğrencilerinizi
çevrenizdeki doğa koru mayla ilg ili
çalışan sivil to plu m kuruluşları
hakkın da bilg i almaya yönlen dirin.
Bu kuruluşlardan bir uzmanı
sınıfınıza davete e debilir ya da
Olanağınız varsa, örneğin internet
siz bu kuruluşa öğrencilerinizi
aracılığıyla türküyü dinlemelerini
götürebilirsiniz.
sağlayın. Türküde turnaların nasıl
5. Sulak alanları ne den
koru malıyız sence? Sulak alanlar
geçtiğini konuştuktan sonra etkinlik
kâğıdını dağıtın. Öğrencilerinizin
zeng in yaşam alanlarıdır, birçok
büyüklerine sorarak turnalar
canlıyı barın dırır, suyu korur,
hakkın da türkü, masal, öykü, destan
temizler ve selleri önler. Ayrıca bu
bilip bilme diklerini araştır malarını
alanları ziyaret e derek güzel zaman
sağlayın. Sonuçları sınıfta paylaşın.
geçirir, dinleniriz.
6. Diyelim ki, bir yol yapılacak.
var. Sen bir karar verici olsaydın,
Kuzey Amerika’da
alanın çevresel önemine bakılır.
Bu etkinlik Kuzey Amerika’da
Uzmanlardan bu konu da rapor
yaşayan Kızılderililerin turnalarla
istenir. Karar vericiler, uzmanlar,
ilişkisini anlatır. Öğrencilerinize
bölge de yaşayanlar bir araya
etkinlik kâğıdın daki piktogramı
gelerek yolun sulak alana kısa ve
(Bir eşyayı, bir objeyi, bir yeri,
uzun va de de etkisini tartışabilir.
bir işleyişi, bir kavramı resmetme
Yolun başka bir yerden geçip
yoluyla temsil e den sembol) gösterip
geçemeyeceğine bakılır. Yolun
bunun ne olduğunu sorun.
geçmesine karar veriliyorsa bunun
Ardın dan piktogramın ne olduğunu
sulak alana en az zarar verecek
açıklayın ve Kızılderililerin
şekilde yapılmasına çalışılır.
ne den duvarlara turna resimleri
Hem de yakının da bir sulak alan
neler yapardın? Önce sulak
Turnalar
ve İnsanlar
Bu etkinlik turnaların yer yüzün deki
Turnalar
çizdiklerini sorun. Etkinlik kâğıdını
dağıtıp oku malarını sağlayın ve
turnalardan nasıl yararlan dıklarını
konuşun.
kültürleri nasıl etkile diğini anlatır.
Öğrencilerinize allı turna türküsünü
duyup duyma dıklarını sorun.
21
Destanlar
ve Halk Hikâyeleri
yardım iste diğini, ne den diğer
kuşların onlara yardımcı olma dığını
Bu etkinlik turnaların destanlar
sorun. Turnalar ne den tavşana
ve halk hikâyelerin de nasıl
yardım etmişler ? Bir dolunay
geçtiğini anlatır. Öğrencilerinize
olduğun da öğrencilerinizle birlikte
destanların ve halk hikâyesinin ne
Ay ’ı gözlemleyin ve üzerin de
olduğunu sorun. Onlara bildikleri
tavşana benzer bir şekil olup
destanları ve halk hikâyelerini
olma dığını araştırın. İlk insanların
söylemelerini isteyin. Etkinlik
ne den ay üzerin deki şekilleri
kâğıdını dağıtın. Sinekkuşu ve
canlılara ya da başka nesnelere
turna hikâyesini anlatın. Bunun
benzettikleri hakkın da konuşun.
Kızılderili halkların dan biri olan
Krileri hikâyesi olduğunu açıklayın.
Bu hikâye den ne ders alınabileceği
hakkın da konuşun.
Krilerin
Bu etkinlik doğa gözlemi ve ilk
Turnaların Bacakları
Ne den Uzun?
Doğayla İlişkisi
insanların turnalarla ilişkileri
hakkın da dır. Öğrencilerinize
doğayla ilg ili bilg ileri nasıl
Bu etkinlik Kri halkının bir
e din diğimizi sorun. Onlara etkinlik
hikâyesini içerir. Öğrencilerinize
kâğıdını dağıtın ve Kri halkının
dolunay olduğun da Ay ’ın
turnalarla ilişkisini açıklayın.
üzerin deki şekilleri neye
benzettiklerini sorun.
Ardın dan etkinlik
kâğıdını dağıtın,
onlara tavşan ve
turnaların hikâyesini
anlatın. Tavşanın ne den Ay ’a
g itmek iste diğini, kimlerden
22
Evde ya da okulda doğa gözlemi
yaptın mı? Okulda fasulye
çimlen dirdin mi? Ya da ipekböceği
yetiştirdin mi? İribaşların
kurbağalara nasıl dönüştüklerini
gözlemle din mi? Bir ağacın farklı
mevsimlerde nasıl görün düğüne
dikkat ettin mi? Peki, baharın
habercisi olan kırlangıçlara hiç
rastlan dın mı? Öğrencilerinize bu
tür sorular sorarak onları gözlem
ve deney yapmaya yönlen dirin. Belli
ve yu murtalarının to planması,
çevre deki değişim, buna bağlı olarak
ero zyonun yaşanması, büyük bir
yangının çıkması olabilir. Bu etkinliği
Kana da Turnaları etkinliğiyle birlikte
uygulayın.
Kana da
ki Kri halkı yaşa dıkları çevreye,
Turnaları
bu çevre deki bitki ve hayvanlara
Bu etkinlik doğayla içiçe yaşayan
önem veriyorlar. Bu konu da
Kri halkının gözlemlerini anlatır.
ne düşünüyorsun? Yaşa dığımız
Öğrencilerinize yaptıkları doğa
çevreye önem ver mek hakkın da
gözlemlerini sorun ve etkinlik
ne düşünüyorsun? Sence Kana da
kâğıdını tanıtın. Ardın dan Silas
turnaları zamanla ne den yok oldu?
Hea d’in gözlemlerini okuyun.
Kızılderililer g ibi doğayla içiçe
Bu gözlemlerden ne sonuçlar
yaşayan halklar to prağa, suya,
çıkarılabileceğini konuşun.
havaya bitki ve hayvanlara
saygı duyuyorlardı. Çünkü tüm
yaşamları doğaya bağlıydı.
Besinlerini, barınaklarını, her
türlü gereksinimlerini doğa dan
1. Yaşa dığınız yerde bulunan bir
karşılıyorlardı. Onlar canlıların
hayvanı gözlemleyin. İlk göze
birbirleri ve çevreleriyle olan
çarpan özellikleri neler ? Ne ile
ilişkiler ağını keşfetmişlerdi. Bu
besleniyor ? Gün düz mü, gece mi
ilişkiler ağı gezegenimizdeki yaşamın etkin? Nasıl bir ses çıkarıyor ? Nasıl
devamını sağlar. Ağdaki herhang i bir
davranıyor ? Çevre de yuvası var
canlı zarar görürse bun dan diğerleri mı? Öğrencilerinizi doğa gözlemi
de etkilenir. Bitki ve hayvanları
yapmaya yönlen dirin ve gözlemlerini
koru mak, gezegenimizi koru mak
sınıfta paylaşın. Gözlemlerini
demek. Kana da turnalarının artık
fotoğraflayabilir ve bir serg i de
görülmemesinin ne deni avlanmaları
açabilirler.
23
2. Büyükanneniz ve
etkinlik kâğıdını dağıtın ve Asya
büyükbabanızla çocukken
kültürün de turnaların yerini
gözlemle dikleri bir hayvan
anlatın.
hakkın da konuşun. Hayvanı ne
zaman nere de gör müşler ? Hâlâ
o hayvanı o çevre de görüyorlar
mı? Gör müyorlarsa bunun
ne deni ne olabilir ? Öğrencileri
Turna senin yaşamın da neyi
evdeki büyüklerinin yaptıkları
simgeleyebilir ? Ya da diğer
doğa gözlemlerini öğrenmeye
hayvanlar ? Ne den insanlar
yönlen dirin. Hatta velilerinizi
hayvanları bir spor takımının
bunları paylaşmak için sınıfa davet
sembolü ya da maskotu olarak
e din. Öğrenciler büyüklerin den
kullanıyor, ne dersin? İnsanlar çok
şehirleşme, sanayileşme ve
eski den beri hayvanlarla araların da
turizmle birlikte doğal alanların
bağ kur muşlar, onların ilg inç
azaldığını ve eski den görülen
özelliklerin den etkilenmişlerdir.
geyik g ibi bazı canlıların artık
Örneğin kuşların nasıl uçtuğunu
görülme diğini, hem yüzüp hem
keşfe dip uçaklar yapmışlardır.
su içtikleri nehirlerden su bile
Spor takımları, dayanıklılık,
içileme diğini öğrenebilirler.
sevimlilik g ibi özellikleri ne deniyle
Asya’da
Turnalar
24
hayvanları maskot olarak seçmiştir.
Barışın Sembolü
Bu etkinlik turnanın Asya
Turnalar
kültürün de oyna dığı rolü ele
Bu etkinlik Japonların kâğıt
alır. Öğrencilerinize Japon Hava
katlama sanatı origamiyi tanıtır.
Yolları’nın logosunu gösterin ve
Günümüzde yaygın olan origami
ora daki figürün hang i canlıya
sanatıyla kâğıttan turnanın
ait olduğunu sorun. Ne den bu
hikâyesini anlatır. Öğrencilerinize
figürü kullanılmış olduğunu
kâğıttan turna gösterip onlara
sorgulamalarını sağlayın. Ardın dan
bunun ne olduğunu sorun. Ardın dan
etkinlik kâğıdını dağıtıp onlara
turna sesi dinlettirin.
origami hakkın da bilg i verin ve
Sonra da bu sesi çıkaran müzik
Sa dako Sasaki’nin hikâyesini anlatın. aletlerini bilip bilme diklerini
Onları kâğıttan turna yapmaya ve
bunları 6 Ağustos’tan önce verilen
dağıtıp onlara pipa ve shakuhach
a drese gön der meye yönlen dirin.
hakkın da bilg i verin. İnternetten
bu iki müzik aletiyle yapılan
Şiir ve Turnalar
Bu etkinlik Japon şiir sanatı
Haikuyu tanıtır. Öğrencilerinize
müzikleri bulup öğrencilerinize
dinlettirin. Onları basit aletler
kullanarak, turnalarınkine benzer
sesleri çıkarabilecek müzik aletleri
yapmaya yönlen dirin.
daha önce Haiku duyup
duyma dıklarını sorun ve onlara
etkinlik kâğıdını dağıtın. Ardın dan
haiku hakkın da bilg i verin ve onlara
Avustralya’da Turnalar
haikular okuyun. Onları haiku
Bu etkinlik Avustralya’nın yerli halkı
yazmaya yönlen dirin. Bu konu da
Aborjinleri ve onların turnalarla
ken dini geliştir mek isteyenleri daha
ilişkilerini anlatır. Öğrencilerinize
fazla bilg i bulabilecekleri http://
Aborjinleri duyup duyma dıklarını
www.jal-fo un dation.or.jp/002sekai/
sorun ve etkinlik kâğıdını dağıtarak
howto/turkish.pdf a dresine
onlara dans etmeyi seven kızın
yönlen dirin.
hikâyesini anlatın.
Müzik ve Turnalar
Turnalar Ne den Dans Eder ?
Müzik dersin de uygulayabileceğiniz
Bu etkinlik turnaların ne den
bu etkinlik Çinlilerin pipa,
Japonların shakuhach a dını
dans ettikleri hakkın da bilg i
verir. Öğrencilerinize internetten
verdikleri müzik aletlerini anlatır.
arayarak kolayca bulabileceğiniz
Öğrencilerinize internet aracılığıyla
bir turna dansını izlettirin.
25
Ardın dan etkinlik kâğıdını dağıtıp
Bu takvimin ilk mevsimini
onlara turnaların ne den dans
anlatın. Bu mevsimde neler
ettiğini sorun. Turna dansının
olduğunu onlara sorun. Onları
hang i hareketlerden oluştuğunu
böyle bir takvim hazırlamaya
konuşun. Ardın dan onları tek
yönlen dirin. Önce önemli doğa
başlarına ya da arka daşlarıyla
olaylarını çıkar malarını, ardın dan
birlikte ken di danslarını yapmaya
bunlara dayanarak bir takvim
yönlen dirin. Onlara dans etmeyi
tasarlamalarını söyleyin.
sevip sevme diklerini sorun.
Dansın kültürel yaşamımızdaki
yerini, yaşamımıza faydalarını
konuşun. Dansın nere den ortaya
Afrika’da Turnalar
çıkmış olabileceğini tartışın.
Bu etkinlik Afrika kültürlerinin
Öğrencilerinizin dansla ilg ilen diğini
turnalarla ilişkileri hakkın da dır.
ve çalışmalar yaptıklarını
Onlara Eski Mısır’la ilg ili duvar
gözlemlerseniz onları ailelerine
resmini gösterin ve bu resimde
ya da okula bir perfor mans
neler olduğunu sorun. Ardın dan
hazırlamaya yönlen dirin.
etkinlik kâğıdını dağıtıp Eski
Mısırlıların turnalarla ilişkilerini
anlatın.
Doğa Takvimleri
Bu etkinlik, insanların zamanı
26
ölçerken nelerden esinlen diklerini
Büyük Kral ve Turnalar
ve doğa takvimlerini anlatır.
Bu etkinlik, Afrika’da taçlı
Öğrencilerinize kullan dığımız
turnalarla ilg ili bir hikâyeyi
takvimin neye dayanarak
içerir. Onlara taçlı turnayı duyup
oluşturulduğunu sorun. Ardın dan
duyma dıklarını sorun. Sonra kuşun
etkinlik kâğıdını dağıtıp Aborjinleri
en belirg in özelliği olan tacının ne
doğa olaylarını içeren altı
işe yarayabileceğini sorun. Etkinlik
mevsimlik takvimin den bahse din.
kâğıdını dağıtın ve onlardan taçlı
turnanın hikâyesini oku malarını
Etkinlik kâğıdını dağıtıp onlara Eski
isteyin. Ardın dan hikâye hakkın da
Yunan, Ro ma ve İsveç’te insanların
konuşun. Büyük kral ne den çaresiz
turnalarla ilişkilerini anlatın.
kalmış, ne den kimse ona yardım
etmemiş, turnalar ona yardım e dince
o nasıl teşekkür etmiş? Verdiği
he diye ne den turnaları zor duru mda
Ak Turnalar
bırakmış? Birçok halk hikâyesin de
Bu etkinlik, Sibir ya’daki Ak
turnaların iyilik yaptığını, bunun
turnalarla ilg ili inanışları anlatır.
nere den kaynaklanabileceğini
Öğrencilerinize Ak turnaları duyup
tartışın.
duyma dıklarını sorun. Ardın dan
etkinlik kâğıdını dağıtıp onlara
Avrupa’da Turnalar
Sibir ya’da yaşayan yerli halkların
turnalarla ilişkilerini anlatın. Farklı
kültürlerde turnalarla ilg ili ne g ibi
Bu etkinlik, Avrupa ve Orta doğu’da
ortak inanışlar olduğunu konuşun.
turnanın binlerce yıldır e debiyatı,
Onları ülkemizdeki turnalarla ilg ili
dili nasıl etkile diğini anlatır.
inanışları araştır maya yönlen dirin.
Öğrencilerinize lamb da (Yunan
Araştır ma sonuçlarını sınıfta
alfabesinin onbirinci harfi, ince
paylaşın.
l sesine denk gelir) ve fi (Yunan
alfabesinin yir mibirinci harfi,
f sesine denk gelir) işaretlerini
gösterin. Bu işaretleri bilip
bilme diklerini sorun ve ardın dan
bunların Yunan alfabesinin
harfleri olduğunu açıklayın.
Öğrencilerinizden harfleri
incelemelerini ve hang i hayvana
benze diğini söylemelerini isteyin.
27
Turnalar Hakkında
Turnalar uzun bacaklı, uzun
Yaşam Alanları
boyunlu, büyük ve zarif kuşlardır.
Turnalar, dünya genelin de
Gövdeleri gri, baş ve boyunları
kuzeydeki ibreli or man kuşağın da
siyahtır, yanakların dan aşağıya
ürerler. Ülkemizdeyse Doğu
inen beyaz şerit gözükür. Kuyruk
Ana dolu’daki yüksek çayırları
tüyleri kabarık ve süslüdür.
tercih e derler. Üreme sezonu
Genellikle sürüler halin de
boyunca nehir ve göl çevresin deki
görülürler.
ıslak çayırları ve mevsimsel
taşkınları kullanırlar. Yuva
Uzaktan gri balıkçıl ya da
alanlarını, bu tür erişimi mümkün
leylekle karıştırılabilirler, gri
olmayan bataklık bölgelere ve
balıkçıldan boyunlarını gövdelerine
geçişi mümkün olmayan çamurluk
çekmemeleriyle, leylekten de
alanlara yaparlar.
gövdelerinin beyaz olmamasıyla
ayrılırlar.
Üreme den sonra tüy dökümün de
uçamaz hale gelirler ve bu
Sesleri bir
korunmasız dönemlerin de
borazanı
g izlenmek için yüksek kamışlarla
an dırır, çatlak ve
örtülü olan sığ sulak alanları
yankılıdır, uzaktan
tercih e derler.
hoş gelir. Uçarken düz
ya da V şekilli sıralar
oluştururlar.
Üremenin olma dığı dönemlerde
bu türün bulun duğu yaşam
alanları; taşkın alanları, çalılık
bataklıklar, sığ korunmalı
Boyutları
Boyu: 150 cm
Kanat açıklığı: 220 -250 cm.
Ağırlığı: 6 -8 kg.
28
körfezler, pirinç tarlaları, çayırlar
ve bo zkır benzeri alanlardır. Bu
dönemde nehir, göl ve rezer vuar
çevrelerin de, ku msal alanlarda
ve düz çamurluklarda da
görülebilirler. Tarımsal alanlarda
az sayıda da Göksu Deltası,
yiyecek aramak için yüksek
Sultansazlığı ve Ceylanpınar’da
sayılarda to plan dıkları görülür.
kışlar.
Geceleme alanların dan besin
bulmak için 20 kilo metre uzağa
Turnalar, büyük gruplarla
uçabilirler.
sonbaharda göç e der; göç eylül
Göç
başın dan ekim başına ka dar
sürer. Ancak tem muz ayın da,
Ülkemizde görülen turnaların
aile gruplarının ve üremeyen
büyük çoğunluğu Kara deniz’in
kuşların önce den harekete
kuzeyin den gelen göçmen kuşlardır.
geçtiği de görülür. Afrika’da
Sayıları bilinmeyen, tahminen 100
kışı geçirecekleri ana bölge Nil
bin civarın da olan bu to pluluk, ana
Nehri’dir. Üreme alanlarına martta
ve tali göç yollarını kullanır.
dönmeye başlarlar. Yılın büyük bir
Ana göç yolu, Kırım’dan
bölümün de grup halin de yaşamayı
Kara deniz’in ortasın dan aşağıya
severler. 10 -50’den başlayarak
iner, Orta Kara deniz kıyıların da
400 kuşa varan sürüler halin de
ülkemize g irer, ora dan aşağıya
göç e derler. Üreme sezonu dışın da
İç Ana dolu üzerin den Doğu
önemli alanlarda birkaç binlik
Akdeniz kıyılarına devam e der.
gruplar halin de to planırlar.
Bura da kuşların bir kısmı Kıbrıs
ve devamın da doğru dan Akdeniz
Üreme
üzerin den uçarak Mısır kıyılarına
Turnalar yaşamları boyunca aynı
ulaşırken, diğerleri Adana ve
eşle ürer. Üremeye nisan sonu
Antakya o vaları üzerin den İsrail’e
ile mayıs başların da başlarlar.
doğru iner, ora dan Afrika’ya
Çiftler üreme sırasın da geniş
geçerler. To pluluğun küçük bir
yuvalama alanları için de yalnız
kısmı olan 3.000 -5.000 kuş düzenli
yaşarlar. Diğer yan dan ergen ya
olarak Adana’daki Akyatan Lagünü
da çiftleşmemiş erişkinler 6 -10
ve Yu murtalık Lagünlerin de,
bireylik gruplar halin de yazı
29
to prak solucanları, kırkayaklar,
örümcekler, or man biti, kurbağa,
kör kertenkele, kertenkele, yılan,
küçük memeliler (kemirgen ve kır
geçirirler. Her iki yılda bir
faresi ), balık ve zaman zaman
erişkinler üreme sonrasın da, kışı
da küçük kuşların yavrularını da
geçirecekleri to praklara hareket
yerler.
etme den önce, tümüyle tüylerini
döktükleri bir dönemden geçerler.
Turnaları Neler Tehdit Ediyor ve
Bu süre için de de yaklaşık altı
Nasıl Korunuyorlar ?
hafta boyunca uçamazlar.
Dünya da 15 türü bulunan
Beslenmeleri
turnanın iki türü Türkiye’de yaşar:
Turna ( Grus grus) ve Telli Turna
Turnalar hem üreme, hem de
(Anthropoides virgo). Sibir ya ( Ak)
üreme dışı dönemde hem bitki
Turnası (Grus leucogeranus) ise
hem de hayvanlarla beslenirler,
rastlantısal olarak göç dönemin de
yani hepçildirler. Ot kökleri ve
görülmekte dir.
filizleri, to prak altı gövdeleri,
yu mru kökler (örneğin patates),
Turnaları tehdit e den en önemli
ekinlerin ve yabani otların
etken, yaşam alanları olan
yaprakları (örneğin yabani hardal,
arazilerdeki değişikliklerdir. Islak
yonca, ısırgan, sıçan kulağı g ibi ),
çayırları besleyen nehirlerde
su otu, karga üzümü ve yaban
baraj yapılması, yoğunlaşan tarım,
mersini meyveleri, tahıllar (örneğin genişleyen sulama sistemleri ve
buğday, arpa, yulaf, çavdar, mısır,
meraların tarıma açılması, tür için
pirinç), bezelye, zeytin, meşe
yaşam alanı kaybına ne den olur.
palamu du, se dir fıstığı, yer fıstığı
30
ve tohu m kabukları yerler. Erişkin
Turnaların yaşam alanı olan ıslak
(böcek, sinek) ve lar va halin deki
çayırlar, hayvancılık faaliyetinin
(Lepidoptera) böcekler, salyango z,
yoğun olduğu alanlardır. Buralarda
aşırı ve plansız otlatma üreyen
2012 Kır mızı Listesi’ne göre
turnalar için rahatsızlık verir.
dünya genelin de ‘Düşük Öncelikli’,
Bu duru m kargag illerin, yabani
Türkiye’de ‘Tehdit Altın da’dır. 4915
do muzların ve tilkilerin yuvalarını
sayılı Kara Avcılığı Kanunu’na
işgal etmesine ne den olacağın dan
göre de Or man ve Su İşleri
bu kuşların üreme deki başarılarını
Bakanlığınca Koru ma Altına Alınan
azaltır. Ayrıca Türkiye’de
Yaban Hayvanları listesin de yer
yu murtalarının to planması da
almakta dır. Turna Türkiye’de
üreyen po pülasyon için bir tehdit
avlanması yasak bir kuş türüdür.
unsuru dur. Rekreasyonel kullanım,
yaya ya da araçla ücra yerlerde
Dünya üzerin deki yayılışı
dolaşma, piknik ve rastgele avcılık
Üreme alanları; İskan dinavya,
yapma turna po pülasyonlarının
Baltık Denizi kıyıları, Rusya ve
üremesini etkiler.
Güney Sibir ya. Kışlama alanları,
İber Yarıma dası ve Kuzey Afrika.
Islak çayırların çevresin deki göl
Türkiye, Doğu Akdeniz ülkeleri ve
ve nehirlerin su rejimine müdahale
Nil Va disi; Pakistan ve Hin distan;
ve drenaj, kurutma çalışmaları
Güney Çin ve çevre ülkeleri.
ve alanların tarıma açılması ci ddi
tehditlerdir. Bu bölgelerdeki
Türkiye’deki yayılışı
tarımsal yoğunlaşma bu alanların
Üreme alanları; Kızılır mak Deltası,
geriye dönüşü olmayacak şekilde
Bolu Yeniçağ Gölü ve Sivas,
yok olması anlamına gelebilir.
Erzuru m, Erzincan, Muş, Ağrı,
Van, Kars bölgelerin de yüksek
Göç yolların da ve kışla dıkları
çayırlarda küçük göl kenarların da
bölgelerde turnalar geceleme
üre dikleri gözlenmekte dir. Kışlama
alanlarının bo zulması, yasa
alanları; Çukuro va Deltası, Göksu
dışı avcılık g ibi tehlikelerle
Deltası, Sultansazlığı, Ereğli Ovası,
karşı karşıya dır. Turnalar, IUCN
Ceylanpınar ve Tuz Gölü önemli
(Uluslararası Doğa Koru ma Birliği )
kışlama alanlarıdır.
31
IUCN (Uluslararası Doğa Koru ma Birliği ) Kır mızı Listesi,
tam a dıyla Nesli Tükenme Tehlikesi Altın da Olan Türlerin Kır mızı
Listesi, bitki ve hayvan türlerinin kapsamlı bir şekilde küresel
koru ma duru munu ortaya koyan bir envanterdir. IUCN Kır mızı
Listesi, Uluslararası Doğal Hayatı ve Doğal Kaynakları Koru ma
Birliği tarafın dan yürütülür. Bu birlik, küresel ölçekte tükenme
riskleri yüksek olan türleri sınıflan dıran bir liste yayımlar. Listenin
kategorileri şöyle dir:
4Tükenmiş (EX ): Kuşkuya yer bırakmayacak delillerle soyu tükenmiş
olduğu ispatlanan türler.
4Doğal ortamın da tükenmiş (EW): Doğa da soyu tükenmiş, fakat
diğer alanlarda (yetiştir me veya serg ileme amaçlı) varlığını sürdüren
türler.
4Kritik yok olma tehlikesin de (CR): Doğa da nesli tükenme tehlikesi
ha d safha da olan türler.
4Yok olma tehlikesin de (EN): Doğa da nesli tükenme tehlikesi çok
yüksek olan türler.
4Hassas ( VU): Doğa da nesli tükenme tehlikesi büyük olan türler.
4Nere deyse tehdit altın da (NT ): Şu an da tehlike de olmayan fakat
yakın gelecekte VU, EN veya CR kategorisine g ir meye a day olan
türler.
4Asgari en dişe (LC): Yaygın bulunan türler.
4Yetersiz veri (DD): Üzerin de yeterli bilg i bulunmayan türler.
4Belirleneme di (NE): Şimdiye ka dar yukarıdaki kriterlere uygunluğu
değerlen dirilmemiş türler.
Son güncellenen listeye göre dünya da 16.118 tür yok olma
tehlikesi altın da olarak belirlenmiştir. Bunlardan, 7.725’i
hayvan, 8.390’ı bitki ve 3’ü mantardır.
32
Anadolu Kültüründe Turnalar
Çatalhöyük ve Göbekli Tepe’de
bulgu dur. Eski Türklerin turnaya
yapılan kazı çalışmaları, Ana dolu
mistik bir anlam yükle diği, turna
tarihinin, tarih öncesine ka dar
g iysisinin şamanların kuvvetini
g ittiğini gösterir. Dini tören alanı
arttırdığına inan dıkları biliniyor.
olduğu düşünülen Göbekli Tepe’de
Turnaların ölen insanların ruhlarını
12.000 yıl öncesin den kayıtlar
cennete taşıdıkları düşünülüyor.
bulunur. Bunlar arasın da taş
Tüm bunlar, bu zarif ve büyük
tabletler üzerine oyulmuş turna
kuşun yer yüzün deki birçok kültürü
figürleri var.
olduğu g ibi Ana dolu’da yaşamış
halkları da etkile diğini gösteriyor.
Turna, Ana dolu’da iyilik sembolü
kabul e dilmiş, halk e debiyatın da
ulak, kız, güzellik, uğur, bereket,
gurbetin simgesi olmuş. Pir Sultan
Ab dal, Aşık Veysel, Karacaoğlan
g ibi halk o zanları eserlerin de
turnaya yer ver miş:
Alay alay olmuş gelen turnalar,
Göbekli Tepe’de üzerin de
turna ve diğer su kuşları
olan taş tablet
Kana dı var, kolları var turnanın.
Silkinip uçamaz menzil görenler,
Gökyüzün de yolları var turnanın.
Tarihi 9000 yıl öncesine dayanan
Silkinip uçar da kana dın çatar,
ve yer yüzün deki ilk tarım
Seçer kılavuzlar önüne katar.
to plulukların dan birinin yaşa dığı
Hasan Hüseyin’in semasın tutar,
Çatalhöyük’te turna kemiklerin den
Kerbela’da mekânı var turnanın.
yapılmış aletler ortaya çıkarılması
da turnaların günlük yaşamda
Sesleri naziktir methi okunur,
yerini gösteren önemli bir
Avazı bağrımı deler dokunur.
33
Yalabık yalabık tüyler takınır,
Sen ördek ol ben göl olam
Eğrim eğrim telleri var turnanın.
Sen yolcu ol ben yol olam
İster kapın da kul olam
Pir Sultan, yardımcın yara dan
Turnam senin sunam senin
olsun,
Aşık olan aşık di darın bulsun.
Sen keklik ol Veysel çalı
Arif olan anlar, cahil ne bilsin,
Saklasın gel seni dalı
Her mana dan dilleri var turnanın.
Yolun da kurban olmalı
Pir Sultan Ab dal
Aşık Veysel
Geçti bahar geldi yazın
Aman turnam bana yarim gücenmiş
Sinemi deler avazın
Beni görse yoldan çıkar yan g i der
Gönül suyu gözlerimden akıyor
Ah ettikçe ciğerimden kan g i der
Tara turnam tellerini
Issız ko ma göllerini
Cese dimi göz yaşıyla yusunlar
Yesem du du dillerini
Mezarımı yol üstüne kosunlar
Gelen geçen garip ölmüş desinler
Dünya bir yol ge da g i der han
Avcın benim kıymam cana
g i der
Göz göz yara açtın bana
Tellerin atmam yabana
Ecel eli ömür ipin düğümler
Kıyamettir bana bu gün düğünler
Karacaoğlan döğüş günü bu günler
Gövel turnam gölde döner
Dur maz ismin dilde döner
Leblerin den emen kanar
34
Kirpikler var gönül ile cenk e der
Karacaoğlan
Turnalar destanlara da konu
kutsal kabul e dilen bir hayvan dır
olmuş. Köroğlu destanın da, Köroğlu
ve turnalara zarar ver menin
zaman zaman beylerini turna teli
uğursuzluk getirdiğine inanılır.
getir meleri için Bolu’ya ya da
Ana dolu’da a dını turna dan almış
Bağdat’a gön derir. Destan da böyle
göl ve dağlar vardır. Van’da Turna
bir yolculukta zin dana düşen bir
Gölü, Erzuru m’da Turnagöl Dağı ve
bey, turnalarla haber gön derir:
Maraş’ta Turna dağı g ibi. “turnayı
...Durnam nazlı beyler kolları bağlı
gözün den vur mak”, “eşin den
Bolu Beyi tuttu g itti deng varın
ayrılmış turnaya dönmek” g ibi halk
Bir düşürün verin çamlıbellere
deyimleri de turnayla tarihsel
Kurdu dar ağacın astı deng varın...
ilişkimizin bir kanıtı g ibi dir.
Alevi Bektaşi kültürünün de
Bu bölüm, Doğa Derneği’nin bir
kitapçığın dan derlenmiştir. Kaynak:
Aksu, F.e d.(2013).Biyo -Kültürel Açıdan
Turna (Grus grus) Araştır ması 2013.
Doğa Derneği, Ankara, Türkiye
önemli bir figürü olan turnaya
Cem ayini sırasın da okunan
nefeslerin en ünlülerin den birin de
rastlanır. Turna semahı da kuşun
görkemli dansının bu kültürü nasıl
etkile diğini gösterir.
Ana dolu’nun birçok yerin de turna
35
Sulak Alanlar Hakkında
Sulak alanlar, tro pik or manlardan
depolayarak, taşkınları kontrol
sonra biyolojik üretimin en yüksek
e derek, kıyılarda deniz suyunun
olduğu ekosistemlerdir. Genellikle
g irişini önleyerek bölgenin su
derinliği 6 metreyi geçmeyen, su
rejimini düzenler. Bulun dukları
altı ve su üstü bitkilerin, sucul
yöre de nem oranını yükselterek,
hayvanların gelişmesine olanak
başta yağış ve sıcaklık olmak
sağlayan, çoğunluğu saz, kamış
üzere yerel iklim elemanları
g ibi yüksek, kuşların saklanmasına,
üzerin de olu mlu etki yapar.
yuvalanmasına ve barınmasına
Dünya daki karbonun %40’ını sulak
uygun olan alanlardır.
alanlar muhafaza etmekte dir;
turbalık ve or manlık sulak alanlar
Sulak alanların başlıca işlev ve
özellikle karbonun depolanması
değerleri;
açısın dan çok önemli dir.
1. içme suyu sağlama,
2. taşkın kontrolü,
Sulak alanların tarım alanlarına
3. yeraltı sularını beslemesi,
dönüştürülmesi büyük miktarda
4. besin ve tortul ma dde depolama,
karbon dioksitin açığa çıkmasına
5. iklim değişikliğinin kontrolü,
ne den olur. Küresel iklim
6. doğal arıtım,
değişikliğinin %60’ı karbon dioksit
7. tarım, hayvancılık ve balıkçılık,
gazın dan kaynaklanır. Küresel
8. saz kesimi,
iklim değişikliğinin gelecek 100
9. turizm,
yılda tam anlamıyla hisse dileceği
10. ulusal güvenlik,
düşünüldüğün de, dünyanın çeşitli
11. kültürel kullanım,
yerlerin de yaşanacak aşırı hava
12. rekreasyonel olanaklar olarak
olaylarının kontrolün de kıyı
özetlenebilir.
sulak alanlarının işlevi önem
kazanacaktır. Sulak alanları
36
Sulak alanlar yeraltı sularını
sağlıklı biçimde muhafaza etmek,
besleyerek ya da boşaltarak, taban
yok olmalarını engellemek ve
suyunu dengeleyerek, sel sularını
kayıpları telafi etmek bu konu da
atılacak önemli a dımlar arasın da dır. alanlar; yıl boyu su varlığı, bitki
Sulak alanlar karbon depolayarak
ve besin ma ddesi zeng inliği, iklim
iklim değişikliği kontrolün de
koşulları yönün den su kuşlarının
rol oynamakla birlikte, rüzgâr,
barınma, beslenme ve korunmaları
dalga ve akıntı etkilerini azaltır.
için çok daha uygun dur.
Bunun yanı sıra yeraltı sularının
depolanmasını dengeler, azotu ve
Özellikle soğuk kış koşulların da
fosforu arıtır, kimyasalları süzer,
Ana dolu yaylasın daki göllerin
doğal arıtım sağlar. Sulak alanlar,
donması sonucu, bura da kışlayan
barın dırdığı biyoçeşitliliğin ve
kuş po pulasyonları kıyılardaki
iklime olan olu mlu etkisinin yanı
sulak alanlarda barınır.
sıra ero zyon ve tortul ma dde
kontrolü sağlayarak to prağın
Türkiye, 1994 yılın da Uluslararası
korunmasına yardımcı olur.
Ramsar Sözleşmesi’ne taraf
Türkiye’deki Sulak Alanlar
olmuş, Ramsar Alanı olarak ilan
ettiği sulak alanları koruyacağını,
Sulak alanlar, üç tarafı denizlerle
alanların yönetim planlarını
çevrili olan ülkemizin sahip olduğu
hazırlayacağını ve sürdürülebilir
değişik iklim, to poğrafya, yükselti,
kullanımını sağlayacağını taahhüt
to prak yapısı ve geçirgenliğine
etmiştir. Ramsar Sözleşmesi
bağlı olarak farklı özellikler
kriterlerine göre Türkiye’de 1327
gösterir.
sulak alanın 135’i Uluslararası
Öneme Sahip Sulak Alan olarak
Türkiye’deki sulak alanlar, sahile
belirlenmiştir. 76 alan dan 56’sı su
yakın sulak alanlar ve Ana dolu’daki
kuşları, 4’ü balık, 16’sı ise hem
yaylalarda bulunan sulak alanlar
su kuşları, hem de balık kriterleri
olmak üzere iki gruba ayrılabilir.
bakımın dan uluslararası öneme
Bu iki grup iklim koşulları
sahiptir. Ramsar alanı olmak için
bakımın dan önemli farklılıklar
gerekli kriterler şunlardır:
gösterir. Sahile yakın sulak
37
38
1. Bir sulak alanın eşine az
5. 20.000 su kuşunu düzenli olarak
rastlanır olması ya da sıra dışı
desteklemesi,
biyocoğrafi bölge de özgün bir
6. Po pülasyonları hakkın da
örnek oluştur ması,
veri e dinmenin mümkün olduğu
2. Bir sulak alanın kayda değer
bir sulak alanın su kuşlarının
miktarda na dir, tehlikeye düşebilir
bir tür ya da alt türlerinin
ya da tehlike altın daki bitki ve
po pülasyonun daki bireylerin %1’ini
hayvan türlerini desteklemesi ya
düzenli olarak desteklemesi,
da bu türlerin bir ya da daha
7. Balık alt türlerini, yaşam
fazla bireylerini kayda değer
evrelerini, sulak alanın yararları
sayıda içer mesi,
ve/ya da değeri, dolayısıyla
3. Bir sulak alanın flora ve
küresel biyolojik çeşitliliğine işaret
faunanın özellikleri ile kalitesin de
e den türler arası ilişkileri ve/ya
dolaylı bir bölgenin ekolojik ve
da po pülasyonları barın dır ması,
genetik çeşitliliğini sürdürebilmek
8. Sulak alanın için de ya da
için özel bir değere sahip olması,
sulak alana bağlı başka bir
bir sulak alanın, en demik bitki
yerde, balıklar için önemli bir
ya da hayvan türleri ya da
besin kaynağına sahip olması,
to plulukları açısın dan özel bir
yu murtlama ortamı ya da yavru
değere sahip olması, bir sulak
balıkların beslenme ve barınma
alanın değerlerini, verimliliğini ya
ortamı ve/ya da balıkların göç yolu
da çeşitliliğini gösterecek özellikte
üzerin de bulunması.
önemli sayıda su kuşu grubunu
Bu kriterlere uygun sulak
düzenli olarak desteklemesi,
alanlarımızın bazıları; Kuş (Manyas)
4. Bir sulak alanın, bitki ya da
Gölü, Burdur Gölü, Sultansazlığı,
hayvanların biyolojik döngülerinin
Seyfe Gölü, Göksu Deltası,
kritik safhaların da bu bitki ve
Kızılır mak Deltası, Uluabat Gölü,
hayvan türlerine habitat olması
Akyatan Lagünü, Ge diz Deltası,
açısın dan özel bir öneme sahip
Yu murtalık Lagünü, Meke Gölü ve
olması,
Kızören Obruğu’dur.
Ramsar Sulak Alanlar Sözleşmesi Ne dir ?
Sulak Alanlar Sözleşmesi, İran’ın Hazar Denizi’nin güney
sahillerin de yer alan Ramsar şehrin de, 2 Şubat 1971’de
yapılan hükümetlerarası bir anlaşma dır. “Sulak Alanlar
Sözleşmesi” veya “Ramsar Sözleşmesi” olarak a dlan dırılır.
Ramsar Sulak Alanlar Sözleşmesi’nin misyonu ‘yerel,
bölgesel ve ulusal faaliyetler ve uluslararası işbirliği
yoluyla dünya çapın da sürdürülebilir kalkınmaya ulaşma
he deflerine katkıda bulunmak amacıyla tüm sulak alanların
korunması ve akılcı kullanımıdır.’ Ramsar, doğal kaynakların
bilinçli kullanımı ve korunması üzerine hükümetlerarası
mo dern küresel anlaşmaların ilki dir.
2008 yılın dan beri Ramsar Sulak Alanlar Sözleşmesi’ne
158 ülke ve 163 milyon hektardan oluşan 1.801 sulak alan
dahildir. Sözleşme uyarınca ilk zorunluluk, Uluslararası
Öneme Sahip Sulak Alanlar Listesi’ne (Ramsar Listesi )
katılabilmek için en az bir sulak alan belirtmek ve bu
sulak alan ya da alanların korunması ve bilinçli kullanımını
desteklemektir. Bir sulak alanın Ramsar Listesi’ne
seçilebilmesi için ekolojik, botanik, hi drolojik, limnolojik ve
zo olojik açıdan önemi göz önün de bulun durulur.
39
Başka Neler Yapılabilir?
Proje Fikirleri
Öğrencilerinizle birlikte bir poster
duru mun da, suyun derinliğin de,
ya da duvar resmi yapabilirsiniz.
bitki ve hayvanlarda değişimleri
Öğrencilerinizi türün ve sulak
gözlemlemelerini sağlayın.
alanların önemi, türü ve sulak
alanları ne den koru mamız
Nesli tehlike altın da olan bir türü
gerektiği hakkın da düşünmeye
evlat e dinerek, o türü koru mak
ve bu düşüncelerini bir poster
için WWF-Türkiye’nin yürüttüğü
ya da duvar resmine aktar maya
çalışmalara destek olabilirsiniz.
yönlen dirin. Posteri ya da duvar
http://www.wwf.org.tr/
resmini okulunuzda serg ileyin.
sizneyapabilirsiniz/evlat_e dinin2/
Çevrenizdeki bir sulak alanı
Doğa koru mayla ilg ili bir
belirleyin. Bu sulak alanı doğa
kampanyayı destekleyebilirsiniz.
gözlemleri yaparak çalışın.
http://www.turkiyenincani.org
Öğrencilerinizi gruplara ayırın ve
her gruba görevler verin:
Okulunuzda minik bir sulak alan
a) Sulak alan daki hava duru munun
yaratabilir ya da minik bir çayır
incelenmesi,
alan yetiştirebilirsiniz. Bu çalışma,
b) Sulak alan da farklı yerlerde su
öğrencilerinizin bir yaşam alanını
derinliğinin ölçülmesi,
tanımalarını sağlar. Bu konu da
c) Sulak alan çevresin de hayvan
uzmanlardan yardım alın.
ayak izlerinin araştırılması,
bunların kaydı ve resme dilmesi,
d) Sulak alan çevresin de bulunan
bitkilerin bir rehber kitap
aracılığıyla tanımlanması.
Bu gözlemleri belirli aralıklarla
yapıp öğrencilerinizin hava
40
Çevrenizde en demik bir bitki ya
çevrelerini bilinçlen dir mek için bir
da hayvan varsa bunun korunması
to plantı düzenlemeye yönlen dirin.
çalışmalarına katılın.
Bu to plantıya aileleri, sulak alan
yönetimin de etkili kuru mları ve
Bir sulak alana g i derek doğal
sivil to plu m kuruluşlarını çağırın.
malzemeler to playın ve bu
malzemelerle sanat çalışmaları
Bir sulak alan seçin ve
yapın ve bunları okulunuzda
öğrencilerinizi gruplara ayırın
serg ileyin.
ve her grubun sulak alan daki bir
canlıyı seçerek onu tanıtmalarını
Sulak alanlarda yaşayan canlıların
isteyin. Sunu mları okuldaki diğer
ku maş, keçe g ibi malzemelerle
arka daşlarıyla paylaşmalarını
oyuncaklarını yapın ve bir ker mes
sağlayın.
düzenleyin. Elde ettiğiniz geliri bir
doğa koru ma kuruluşuna bağışlayın. Öğrencilerinizi gruplara ayırın
ve her grubun bir turna türünü
Öğrencilerinizi bir sulak alan
seçmesini sağlayın. Her grup
çevresin de yaşayan insanların
seçtiği turna türünü araştırsın ve
geçimlerini neyle sağla dıklarını
elde e dilen bilg ilerden bir kitapçık
araştır maya ve bu insanların
oluştursun.
sulak alanla ilişkilerini incelemeye
yönlen dirin.
Bir sulak alanın çevresin deki bir
okulla ortak projeler geliştirin;
Turnaların dansın daki hareketleri
ulusal veya uluslararası doğa
inceleyin ve bu hareketlerden
projelerine katılın.
esinlenerek yeni bir be densel
aktivite geliştirin.
Öğrencilerinizi turna konusun da
öğren diklerini paylaşmak,
41
Sulak Alanlara Gezi Planlama
Sulak alanlar, yer yüzünün en
çalışmalarına önemli katkılarda
üretken ekosistemlerin den biri
bulunabilirsiniz.
olarak doğa gözlemi yapmak,
bir yaşam alanını tanımak, canlı
Amacınızı belirle dikten sonra
çeşitliliğini keşfetmek için eşsiz
okulunuzun yakının daki sulak
fırsatlar sunar. Öğrencilerinize
alanları belirleyin. Bu sulak
bu deneyimi yaşatmak için
alanları, yürüyüş yapmaya
yakınınızdaki bir sulak alana gezi
uygunluğu, birden fazla gezi
düzenleyin.
yapma olanağı ve fazla sayıda
canlı gör me şansı yönlerin den
Amacınıza ulaşmak ve en az
değerlen dirin. Bulun duğunuz
sorunla karşılaşmak için geziyi
yerde bir doğa koru ma kuruluşu
düzenleme den önce iyi bir
varsa onlardan bu konu da destek
plan yapın. Öncelikle bir amaç
alabilirsiniz.
belirleyin. Öğrencilerinize sulak
42
alanlarla ilg ili neleri merak
Sulak alanı değerlen dirirken şu
ettiklerini sorun. Bu gezi ile
soruları da sorabilirsiniz:
sorulardan birini ya da birkaçını
Sulak alan ziyaretçilere açık mı?
cevaplamaya çalışabilirsiniz. Sulak
Geziyi planlarken hang i izinleri
alan daki bitkileri gözlemlemek,
almak gerekiyor ? Sulak alan da
hayvanları gözlemlemek, kuşları
ziyaretçi merkezi var mı? Merkez,
ya da böcekleri gözlemlemek,
rehberlik hizmeti veriyor mu,
sulak alanın nasıl korun duğunu
bir okul programı uyguluyor mu?
araştır mak, sulak alanı tehdit
Ziyaretçi merkezleriyle görüşerek
e den etkenleri belirlemek g ibi
gezi amacınıza uygun sulak alanı
bir amacınız olabilir. İlk doğa
belirleyebilirsiniz. Sulak alanı
gözleminizi yaparken basit bir
ziyaret etmek ücretli mi? Ulaşımı
amaç belirleyin. Gözlem yapmayı
nasıl? Konaklama alanı var mı?
öğren dikçe amatör projeler
Öğrencilerinizle birlikte
geliştirip ülkemizdeki doğa koru ma
mola verirken su, tuvalet
gereksinimlerini karşılayabilecek
İyi bir doğa gözlemi, iyi kayıt
donanımı var mı? Yiyeceğinizi
tutmayı gerektirir. İyi kayıt doğru,
yanınızda götürürseniz piknik
eksiksiz ve herkes tarafın dan
yapılabilecek uygun yer var mı?
anlaşılabilir olmalıdır. Ayrıca
Herşeyden önemlisi güvenli
iyi kayıt, elde e dilen bilg ilerin
mi ve acil duru mda yakın da
değerlen dirilmesi ve
ulaşabileceğiniz sağlık kuru mu var
rapor yazımı g ibi süreçleri de
mı?
kolaylaşırırır.
Amacınızı belirle dikten sonra
Not alma, en yaygın kayıt etme
öğrencilerinize nasıl doğa
yöntemi dir. Not almak için kalem
gözlemi yapacaklarını açıklayın.
ve kâğıt kullanılabilir. Notlar
Doğa gözlemi yaparken duyu
elektronik bir cihaza, yani
organlarımızı, çoğunlukla da
bir tablete ya da bilg isayara
gözlerimizi kullanırız. Ancak
kayde dilebilir veya gözlemler
gözlem yapmak yalnızca dikkatli
önce bir kâğıda, deftere yazılıp
bakmayı değil, dikkatli dinlemeyi,
sonra bilg isayara aktarılabilir.
koklamayı, kısaca dikkatli
Bunun dışın da fotoğraf makinesi,
incelemeyi içerir.
ses kayıt ya da görüntü kayıt
cihazı kullanmak gözlemleri nitelik
Doğa gözleminin bir amacı vardır.
ve nicelik olarak zeng inleştirir.
Bu amaç doğrultusun da bir gözlem
Not alırken, önce den geliştirilen
planı hazırlanır. Örneğin bir hafta
gözlem for mlarını kullanmak işleri
boyunca, belirli günlerde belirli bir kolaylaştırır. Bu for mda, tarih,
saatte, bir saat boyunca gözlem
saat, gözleme katılan kişiler, hava
yapmak yeterli olabilir. Gözlemleri
koşulları, fiziki ortamla ilg ili
kaydetmek için gözlem for mları
bilg iler yer alabilir.
hazırlanır.
43
Gözlemi yapanlar, ilg ilerini çeken,
uzaklıklar kayde dilir. Gözlem
şaşırdıkları, garip buldukları
yapılacak hatlar rastgele de
olayları, merak ettikleri soruları
seçilebilir, alanın bitki örtüsü,
da yazmalıdır. Ayrıca gözlemlerin
yer şekilleri ve yollar göz önüne
yalnızca yazılı olması gerekmez,
alınarak da belirlenebilir.
çünkü bazı gözlemleri çizim yolu
ile ifa de etmek daha kolaydır.
Gözlemleri kayde derken coğrafi
Gözlem ne ka dar ayrıntılı olursa
işaretlere iyi dikkat e din. Sulak
araştır ma da o ka dar çok yol kat
alan daki söğütlerin olduğu bölge de
e dilir.
saat sekiz yönün de beş leylek
gözlemlen di g ibi.
Elbette doğa gözlemi tüm
sulak alanı içeremez. Gözlem
Farklı mevsimlerde farklı gözlemler
planı yaparken uygun alanları
yapacağınızı unutmayın. Örneğin
belirlemeniz gerekir. Bu “örnek
Akyatan Lagünü’n de turnaları
alan” olarak a dlan dırılır. Elbette
gözlemlemek istiyorsanız kış
örnek alan belirlemek amacına
mevsimini seçmeniz gerekir.
göre değişebilir. Bitkileri
44
gözlemleyecekseniz örnek alanı
Doğa gözlemi yaparken bitki, kuş,
belirlemek daha kolaydır, çünkü
hayvan rehber kitapları, alan da
bitkiler sabittir. Ancak kuşları
daha önce yapılmış araştır ma
gözlemleyecekseniz bunun tekniği
sonuçların dan yararlanabilirsiniz.
farklıdır. Gözlemciler, uzunluğu
Böylece gördüğünüz ama a dını
bilinen bir hat boyunca belli
bilme diğiniz kuşu, rehber kitaptan
bir yön de ilerler ve bu ara da
bakarak tanıyabilir, önceki
gördükleri kuşları sayarlar.
araştır maları okuyarak sulak
Örneğin, belli bir hat üzerin de
alan da hang i kuşlar yaşa dığı
ilerleyerek her iki yön de bulunan
hakkın da bilg i sahibi olabilirsiniz.
kuşların sayımı yapılıyorsa her
Bu bilg ileri gezi den önce
bir kuşun görüldüğü ve duyulduğu
öğrencilerinizle paylaşmanızda
yarar var. Böylece, gezi sırasın da
uymalarının önemini açıklayın.
nelerle karşılaşabilecekleri
Öğrencileri grup halin de çalışmaya
hakkın da bir fikirleri olur.
yönlen dirin. Grup halin de çalışmak
daha kolay ve eğlenceli dir.
Yönünüzü bulmak için pusula,
İşbölümü yapmayı gerektirir.
sulak alanın haritası, gözlem
yapmayı kolaylaştıran büyüteç,
Gezi sırasın da öğrencilerinizi
dürbün g ibi aletler, örnek
canlıları rahatsız etmemeleri,
to plamaya yarayacak kaplar, ölçüm
çevreyi kirletmemeleri konusun da
yapma aletleri, örneğin bitkinin
uyarın.
boyunu ölçmeye yarayacak metre
g ibi malzemeleri önce den iyi
Gözlem yapıldıktan sonra
planlayın.
sonuçlar değerlen dirilir. Yapılan
gözlemden neler öğrenildi,
Yanınıza kazalara karşı bir
ne sonuçlar çıkarıldı? Gözlem
ilkyardım seti alın.
sonuçları incelenirken örneğin
kuşları gözlemle diyseniz, to plam
Öğrencilerinizi geziye gelirken
kaç kuş gördünüz? Bu kuşlardan
uygun g iyinmeleri konusun da
birbirine benzeyenler var mı?
uyarın. Rahat, mevsime uygun
En çok hang i kuşu gördünüz? Bu
g iysiler, şapka, gözlük, spor
kuşu çok gör menizin ne denleri
ayakkabısı, sırt çantası, güneş
neler olabilir ? Sonuçları tablolar,
kremi g ibi ayrıntıları önce den
grafikler hazırlayarak daha kolay
düşünün.
gösterebilirsiniz.
Geziye g itme den önce sınıfta
Elde e dilen bilg ilerin, çeşitli
öğrencilerinizle birlikte gezi
yollarla paylaşılması gerekir. Bu,
kuralları oluşturun. Onlara iyi ve
doğa gözlemi yapmanın bir bilimsel
güvenli bir çalışma yapabilmek
çalışma olmasıyla ilg ili dir. Her
için gezi sırasın da bu kurallara
bilimsel çalışma, sonun da diğer
45
insanlarla, raporlar, sunu mlar,
Bu gözlemlerde sayfa 45
makaleler, kitaplar aracılığıyla
ve 46’daki for mlardan
paylaşılır. Bir fotoğraf serg isi
yararlanabilirsiniz. Benzer for mları
düzenlemek, bir blog açmak da
siz de geliştirebilirsiniz.
elde e dilen sonuçları paylaşmaya
yarar.
Geziye bir uzmanı, öğrencilerinizin
ailelerin den gönüllüleri davet
Hazırlık olarak okulunuzun
e debilirsiniz.
çevresin de ya da bir parkta basit
etkinlikler yaparak öğrencilerinizi
doğa gözlemine
hazırlayabilirsiniz.
Tüm bu sürecin öğrencilerinizin
eğlenebileceği, eğlenirken
öğrenebileceği etkinlikleri
kapsaması gerektiğini unutmayın.
46
Gözlem For mu
Tarih: .......................................
Yer: .......................................
Saat: ........................................ Hava duru mu: ......................................
Gözleme katılan kişiler: ...............................................................................
..............................................................................................................................
Ne görüyorsunuz?
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
Ne duyuyorsunuz?
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
Ne kokluyorsunuz?
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
Dokun duğunuzda ne hisse diyorsunuz?
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
Diğer ayrıntılar:
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................

Buraya çizim yapabilirsin.
47
Gözlem For mu
Tarih: .......................................
Yer: .......................................
Saat: ........................................ Hava duru mu: ......................................
Gözleme katılan kişiler: ...............................................................................
..............................................................................................................................
Gözlemle diğin canlıları buraya listele.
..............................................................................................................................
..............................................................................................................................
Gözlemle diğin canlıları üç gruba ayır.
.................................... .................................... ....................................
.................................... .................................... ....................................
.................................... .................................... ....................................
Gözlemle diğin canlılar arasın daki besin ilişkilerini bir şemayla çiz.

48
Keşif For mu
Öyle bir hayvan bul ki;
Özelliği
Hayvanın Adı
İki bacaklı
Dört bacaklı
Altı bacaklı
Sekiz bacaklı
Bacaksız
Kanatlı
Kuyruklu
Antenli
Reng i beyaz
Reng i yeşil
Reng i kır mızı
Reng i gri
İki bacaklı
Boyu 1 cm’den <
Boyu 1 m’den >
Su da yaşayan
Ağaçta yaşayan
To prakta yaşayan
Bitkiyle beslenen
Avlanan
Ses çıkaran
Yuva yapan
Saklanan
Ayak izi olan
Nere de gördün?
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
.....................................
49
Yararlanılabilecek Kaynaklar
Kitaplar
Türkiye Kuşları, Selim So mçağ,
Ozonu Turnalar mı Deldi
Yapı Kre di Yayınları
Gagalarıyla, İlhan Yüce, Can
Yayınları
Kuşlar, Harika Kuşlar, Hubert
Reeves, Yapı Kre di Yayınları
Göçmen Kuş ve Ceviz Ağacı,
Mübeccel Bilgeman, Beyaz Yayınları Kuş Gözlemcisinin Cep Kitabı,
Peter Hayman ve Rob Hu me, Dev
Doğa: Kuş Gözlem, Susanna
Belgesel Yayınları
Davi dson, TÜBİTAK Yayınları
Bataklıklar: Sulak Alanlar, Laura
Sulak Bir Gezegen den Öyküler,
Purdie Salas, Man dolin Yayınları
Sargun A. Tont, TÜBİTAK Yayınları
Türkiye’nin Kuşları: Genç Kaşifin
Gezegenimiz Dünya: Ekosistemler,
Doğa Rehberi, Tim Davis, Man dolin
Jim Pipe, TÜBİTAK Yayınları
Yayınları
Ne Yapsak da Tehlike deki Türleri
Sa dako ve Kâğıttan Bin Turna
Korusak, Josep Palau ve Rosa M.
Kuşu, Eleanor Coer r, Beyaz Balina
Curto, TÜBİTAK Yayınları
Yayınları
Çayır Besin Zincirleri, Buffy
22 Adımda Doğa Eğitimi, Mehmet
Silver man, TÜBİTAK Yayınları
Erdoğan, Nilgün Erentay, ODTÜ
Geliştir me Vakfı Yayıncılık
Çığlık Atan Mu mya, Nazlı Eray,
Doğan ve Egmont Yayıncılık
Benim Küçük Deneylerim:
Sürdürülebilir Dünya, Melanie
50
Dünya dan Kuş Sesleri, Les
Perez, ODTÜ Geliştir me Vakfı
Beletsky, NTV Yayınları
Yayıncılık
Doğa ve Kirlilik, Brig itte Labbe,
Doğa Derneği, Turna http://
Michel Puech, Günışığı Kitaplığı
www.doga derneg i.org/userfiles/
Turna%20Raporu_doga%20
Doğa Kitabım Dünyayı
Öğreniyoru m, İş Bankası Kültür
derneg i_2013.pdf
Yayınları
Web Sayfaları
Yaşam Atlası: İlg inç Fotoğraflarla
Türkiye’nin Önemli Sulak Alanları
Doğa Araştır maları, Graham L.
http://www.milliparklar.go v.tr/
Banes, İş Bankası Kültür Yayınları
kitap/7/?sflang=en
Raporlar
Akturna http://tr.w ikipe dia.org/
w iki/Ak_turna
WWF-Türkiye Türkiye’nin Sulak
Alanlarının Korunması Bilg i Notu
Japon turnası http://tr.w ikipe dia.
http://awsassets.wwftr.pan da.org/
org/w iki/Japon_turnası
downloa ds/2subat_bilg inotu_1.pdf
Kana da turnası http://tr.w ikipe dia.
WWF-Türkiye Türkiye’nin Ramsar
org/w iki/Kana da_turnası
Alanları Değerlen dir me Raporu
http://awsassets.wwftr.pan da.org/
Türkülerde Turna http://
downloa ds/wwf_turkiye_ramsar_
hbvderg isi.gazi.e du.tr/in dex.php/
alanlari_degerlen dir me_raporu.pdf
TKHBVD/article/viewFile/616/606
WWF-Türkiye’nin tüm raporlarına
Kuş Gözlemi Yapmak İster misiniz?
bu linkten ulaşabilirsiniz: http://
http://www.biltek.tubitak.go v.tr/
www.wwf.org.tr/basin_bultenleri/
cocuk/pdf/go zlem.pdf
raporlar/
51
TÜBİTAK, Bilim Çocuk Derg isi
Deniz Temiz Derneği (TURMEPA)
http://www.bilimcocuk.tubitak.go v.
http://www.tur mepa.org.tr/
trcocuk/Gmzlem
Türkiye Çevre Eğitimi Vakfı
Gözlem defteri, bitki, ağaç, kuş,
(TÜRÇEV ) http://www.turcev.org.
böcek tanıma rehbeleri http://
tr/
www.tugbacan.net/doga.html
Türkiye Tabiatını Koru ma Derneği
Bilimsel proje nasıl hazırlanır ?
(TTKD) http://www.ttkd.org.tr/
http://www.tugbacan.net/bilimsel_
proje/bilimsel_proje.html
Sivil To plu m Kuruluşları
Yeşil Adımlar Çevre Eğitimi Derneği
(YAÇED) http://www.yesila dimlar.
org/
WWF-Türkiye http://www.wwf.org.
Akdeniz Foku Araştır ma Grubu
tr/
( AFAG) http://www.afag.org/
Çevre ve Kültür Değerlerini
Çevre Koru ma ve Ambalaj Atıkları
Koru ma Vakfı (ÇEKÜL) http://www.
Değerlen dir me Vakfı (ÇEVKO)
cekulvakfi.org.tr/ Türkiye
http://www.cevko.org.tr/ Türkiye
Türkiye Ero zyonla Müca dele ve
Çevre Koru ma ve Yeşillen dir me
Ağaçlan dır ma Vakfı (TEMA) http://
Kuru mu (TÜRÇEK) http://www.
www.tema.org.tr/
turcek.org.tr/
Doğa Derneği (DD) http://www.
Türkiye Çevre Vakfı (TÇV ) http://
doga derneg i.org/
www.cevre.org/
Greenpeace Akdeniz Kampanya
52
Kuş Araştır maları Derneği (KAD)
Ofisi http://www.greenpeaceme d.
http://www.ka d.org.tr/
org.mt/
Greenpeace Akdeniz Kampanya
Ofisi http://www.greenpeaceme d.
org.mt/
Kırsal Çevre ve Or mancılık
Sorunları Araştır ma Derneği
http://www.kirsalcevre.org.tr/
anasayfa.php
Okullarda Uygulanan Ulusal ve
Uluslararası Doğa Projeleri
Kara deniz Eğitim Kutusu http://
blackseabox.org/eg itim-seti.html
Yeşil Kutu http://www.yesilkutu.net
Eko okullar http://www.eko okullar.
org.tr
Çevre Yararına Global Öğrenme
ve Gözlemleme Programı (GLOBE)
https://www.globe.go v
Okullarda Or man Projesi http://
www.leaf-international.org
Yavru TEMA http://www.tema.org.
tr/web_14966 -2_1/neuralnetwork.
aspx?type=84
53
Değerlendirme
Değerli Öğretmenimiz,
5. Turnalarla ilg ili öğren dikleriniz
size katkı sağla dı mı?
Turnalarla ilg ili eğitim mater yalini
değerlen dir meniz, yoru m ve
1
2
3
4
5
önerilerinizi paylaşmanız, hem
6. Bu mater yali meslektaşlarınıza
bu çalışmayı geliştirecek hem
önerir misiniz?
de sonraki çalışmalarımıza yol
gösterecektir. Aşağıdaki soruları
1
2
3
4
5
1 = kötü, 2 = çok iyi değil, 3 =
7. Turnalarla ilg ili eğitim
yeterli, 4 = iyi ve 5 = çok iyi
mater yalinin geliştirilmesi için
şeklin de cevaplamanızı rica e deriz.
neler önerirsiniz?
.................................................................
1. Öğrenci kitapçığı anlaşılır ve
.................................................................
öğrenci seviyesine uygun mu?
.................................................................
1
3
4
5
.................................................................
.................................................................
2. Öğrenci kitapçığın daki
.................................................................
etkinlikleri kolaylıkla derslerinizde
.................................................................
uygulayabilir misiniz?
8. Bu tür mater yalleri doğa
1
2
3
4
5
koru ma çalışmalarına katkısı
olacağını düşünüyor musunuz?
3. Etkinlikleri uygularken
Ne den?
öğrencilerinizin etkin katılımını
.................................................................
sağla dınız mı?
.................................................................
1
2
3
4
5
.................................................................
.................................................................
4. Öğretmen kitapçığı anlaşılır ve
.................................................................
öğretmen için yeterli bir kaynak
.................................................................
mı?
.................................................................
1
54
2
2
3
4
5
Bu for mu doldurarak [email protected]
a dresine gön deriniz. Geribildirimleriniz
bizler için önemli dir.
Uluslararası Turna Koru ma Vakfı, kırk yılı
aşkın süre dir yer yüzün deki 15 turna türünün
ve bu türlerin yaşa dıkları sulak alanların
korunmasına yönelik çalışmalar yürütmekte dir.
www.savingcranes.org
WWF-Türkiye; dünyanın ön de gelen doğa
koru ma kuruluşların dan biri olan WWF ’in
ulusal örgütüdür. Beş milyonu aşkın destekçiye
ve 100’den fazla ülke de faaliyet gösteren
bir küresel ağa sahip olan WWF ’in misyonu;
biyolojik çeşitliliği koruyarak, yenilenebilir
kaynakların sürdürülebilirliğini sağlayarak,
kirlilik ve israfın önüne geçerek dünyamızdaki
bo zulma eğilimini durdur mak ve insanın
doğayla uyu m için de yaşa dığı bir gelecek
kur maktır. www.wwf.org.tr