MALZEME BİLİMİ VE MÜHENDİSLİĞİ Malzeme Üretim Laboratuarı I

MALZEME BİLİMİ VE MÜHENDİSLİĞİ Malzeme Üretim Laboratuarı I

MALZEME BİLİMİ VE MÜHENDİSLİĞİ
Malzeme Üretim Laboratuarı I Deney Föyü
SERTLEŞEBİLİRLİK VE JOMINY DENEYİ
1.AMAÇ
Sertleşebilirlik kavramının ve öneminin anlaşılması ve buna etki eden parametrelerin
öğrenilmesi.
2. TEORİK BİLGİ
2.1. Sertleşebilirlik
Martenzitik dönüşümle çeliklere yapılan ısıl işlemler özellikle ıslah çeliklerinde hem mekanik
dayanç değerlerinin artmasına hem de tokluğun yükselmesine sebep olmaktadır. Bu sebeple
özellikle dinamik yüklemeler altında, darbeli yüklemeler altında ve/veya soğukta çalışacak
malzemelerde ıslah edilmiş mikroyapı tercih edilmektedir.
Islah edilmiş mikro yapı için çeliğin önce tetragonal bir martenzit yapısına kavuşturulması ve
ardından bu yapının uygun menevişleme ile kübik martenzit yapısına dönüştürülmesi
gerekmektedir.
Çelik malzemenin martenzite dönüştürülebilmesi için malzemenin östenit sahasından belirli
bir kritik hızın üzerinde soğutulması gerekir ki bu işlem su verme olarak adlandırılır. İnce
kesitli parçalarda alaşımsız çelikler suda soğutularak bu hız değerleri yakalanabilmektedir.
Ancak kalın kesitli parçalarda parça suya dahi atılsa iç kesimlerin soğuması yavaş olmakta ve
kritik soğutma hızını yakalamak zorlaşmaktadır. Bu durum özellikle büyük boyutlu makine
parçalarının tüm kesitine su verme işleminin zorlaşmasına hatta imkansızlaşmasına yol
açmaktadır.
Çeliklerin yüzeyden derinlere kadar martenzite dönüştürülebilmeye yatkınlığı malzemenin
sertleşebililiği olarak adlandırılır. Malzemede derinlerde martenzit elde edilebildikçe o
malzemenin sertleşebilirliğinin yüksek olduğundan söz edilebilir.
Sertleşebilirliğin belirlenmesi amacıyla en yaygın kullanılan deney Jominy deneyidir. Bu
deneyde 25 mm çapındaki 100 mm boyundaki silindirik bir numune Şekil 1 de gösterilen
düzenekle alın kısmından su ile soğutulur. Parça boyunca farklı soğuma hızları elde edilir.
Şekil 1. Jominy deney düzeneği
MALZEME BİLİMİ VE MÜHENDİSLİĞİ
Malzeme Üretim Laboratuarı I Deney Föyü
SERTLEŞEBİLİRLİK VE JOMINY DENEYİ
Şekil 2. Jominy deneyindeki temel ölçüler
Suverme işlemi sonrasında numune üzerinde alından uzaklığa bağlı olarak sertlikler ölçülerek
su verme etkisinin nasıl değiştiği değerlendirilir.
3.
DENEYDE
STANDARTLAR:
TS EN 10083-2
TS EN 10083-3
TS 1381 EN ISO 642
TS EN ISO 6508-1
YARARLANILAN
Suverilmiş ve temperlenmiş çelikler Bölüm 2: Alaşımsız çeliklerin genel teknik
teslim şartları
Suverilmiş ve Temperlenmiş Çelikler Bölüm 3: Alaşımlı Çeliklerin Teknik Teslim
Şartları
Çelik- Ucuna Su Verilerek Sertleşebilirlik
Deneyi (Jomin Deneyi)
Metalik malzemeler- Rockwell sertlik
deneyi- Bölüm 1: Deney metodu
(A,B,C,D,E,F,G,H,K,N,T SKALALARI)