Bornova Vet.Kont.Arst.Enst. - Bornova Veteriner Kontrol Enstitüsü

Transkript

Balık Hastalıkları
Konya Semineri
Necla TÜRK
Uzm. Vet. Hekim
Bornova Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitüsü
İZMİR- 2008
Bornova Vet.Kont.Arst.Enst.
SU ÜRÜNLERİ YETİŞTİRİCİLİĞİNİN ÖNEMİ
• Su ürünleri yetiştiriciliği (akuakültür) en hızlı
büyüyen gıda üretim sektörüdür (FAO).
• Su ürünleri yetiştiriciliği; açlığın önlenmesi,
dengeli ve sağlıklı beslenme, doğal balık
stoklarına olan av baskısının azaltılması,
istihdam, döviz girdisi sağlaması, kırsal
kalkınmaya katkısı vb. nedenlerle önemli bir
sektördür.
1
TÜRKİYE SU ÜRÜNLERİ ÜRETİMİNİN
ORANSAL DAĞILIMI,2005
Diğer
1,5%
Midye
1%
Alabalık
(İçs u)
41%
Levrek
32%
Y
Çipura
23%
Sazan
0,5%
Alabalık
(Deniz)
1%
Su Ürünleri Yetiştiricilik Tesisleri
Yatırım Aşamasında
Faal Tesis
İşletme
Sayısı
İçsu Ürünleri
Deniz Ürünleri
Toplam
Proje
Kapasitesi
Ton/Yıl
İşletme
Sayısı
Proje
Kapasitesi
Ton/Yıl
1.273
38.105
361
12.111
289
82.076
105
27.364
1.563
120.181
431
39.475
2
Hastalık Nedenleri
Biyolojik nedenler
- Bakteriler (Bacteria)
- Parazitler (Parasites)
- Mantarlar (Fungi)
- Virüsler (Viruses)
Biyolojik olmayan nedenler
Yem ile ilgili parametreler
Su ile ilgili parametreler
Genetik faktörler..
Hastalık Koşulları
•
Çevresel faktörler
- Su kalitesi (ÇO, Sıcaklık, Amonyak, Nitrit, Nitrat.)
- İklim şartları
- Akut ve kronik stres
•
Yem
- Kalitesiz yem (vitamin ve mineral noksanlığı)
- Toksin
- Bakteriyel etken
•
Balıkla ilgili faktörler
- Balığın direnci
- Türü ve yaşı
- Elleme
- Nakil
- Kimyasal uygulama
3
Enfeksiyon Oluşma Koşulları
İhbari Mecburi Balık Hastalıkları
•
•
•
•
IHN (Alabalık, salmonid, kalkan balığı viral)
VHS (Alabalık, salmonid, kalkan balığı viral)
BKD (Alabalık, bakteriyel)
SVC (Sazan, viral)
4
Hastalıkların Önemi




Ekonomik kayıplara neden olmaları
İhracatı olumsuz (91-67 EEC direktifi) yönde etkilemeleri
İlaç masraflarının maliyeti artırması
Bilinçsiz kullanılan ilaçların
Rezidü sorunu yaratmaları
Çevre kirliliği oluşturmaları
Bakteriyel direnci artırmaları
 İş ve zaman kaybına yol açmaları
Balık Hastalıklarında
Görülen Semptomlar-1
Davranış Bozuklukları
•
•
•
•
•
•
•
•
Dönme (Spiral, dairesel)
Uyuşukluk (Letarji)
Bir araya toplanma
İştahsızlık
Ağa yada duvarlara sürtünme
Sıçrama, sinirsel davranışlar
Dibe dalma
Su girişinde toplanma yada su
girişinden uzaklaşma
5
Dış bakıda görülen lezyonlar
•
•
•
•
•
•
•
•
Tek yada çift taraflı ekzoftalmus
Gözde kanama, körlük, bulanıklık
Deride renk kararması
Yüzgeçlerde lezyon, hemorajiler,
kistler
Vücut yüzeyinde lezyonlar,
hemorajiler, lekeler
Asites, anüste şişlik, hemoraji,
dışkı uzaması
Solungaçlarda ödem, şişkinlik,
mukus artışı,hemoraji, beyaz nokta
Deri, ağız, solungaçlarda parazitler
İç bakıda görülen lezyonlar
• Vücut boşluklarında sıvı (irinli,
seröz, purulent) birikmesi
• İç organlarda hemoraji, aşırı
büyüme, kistler nodüler yada
milier lezyonlar
• İç organlarda anemi
• Barsaklarda ödem, kanama,
enteritis
• Pankreasta nekroz
• Kaslarda kanama, anemi, kistler
6
Kültür Balıklarında Stres Yapan Faktörler
Yanlış besleme
Aşırı stoklama
Boylama yapmamak
Balıkla temas (taşıma, boylama, yakalama
vb.)
Hastalıklar için kullanılan kimyasallar,
antibiyotikler ve dezenfektanlar
Düşük vasıflı su kalitesi (sıcaklık, tuzluluk,
CO, amonyak, nitritler, CO2 ve su kirliliği)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
2377/90 Sayılı Yönetmeliğin EK-2’sinde belirtilen ve kültür
balıkçılığında kullanımı yasaklı maddeler şunlardır.
Tedavi Ediciler
Grup A
A1 Stilbenler, Stilbenlerden üretilenler, uzları ve esterleri
A3 Steroidler
Grup B
1. Antibiyotikler
Furazolidone
Furaldatone
Nitro-Furazon
Chloramphenicol
Tiamphenicol
Ronidazole
Dapsone
2. Antiparazitik Maddeler
Dimetridazole
Malaşit yeşili
Dylox
Difterex
Neguvon
7
Antibiyotikler Neden Bilinçli
Kullanılmalı
•Zararlı etkileri olabilir (karsinojenik, allerjik
teretojenik)
•Bakteriyel direnç gelişebilir
•Rezidü sorununa yol açarlar (EEC 2377/90,
UKİ 2007/18)
•İş ve zaman kaybına yol açarlar
•Çevre kirliliğine neden olurlar
•Maliyeti artırırlar
Bakteriyel Hastalıklar
Deniz Balığı Hast.
• Vibriosis (Kızıl Hastalığı)
• Pseudomonas septisemi
(Winter Disesas)
• Flexibacteriosis
• Pasteurellosis
(Pseudotuberculosis)
• Streptococcosis
(Enterococcus sp.)
• Motil Aeromonas
Septisemi (MAS)
Tatlı Su Balığı Hast.
Yersiniosis (ERM)
Furunculosis
Soğuk Su Vibriosisi-Hitra
Disease
Bacterial Kidney Disease
(BKD)
Motil Aeromonas Septisemi
(MAS)
StreptococcosisLactococcosis
Rainbow Fry Trout Sendrom
(RTFS)
8
Vibriosis
Vibriosise neden olan türler
V. anguillarum (Listonella anguillarum)
V. alginolyticus
V. vulnificus
V. ordalii (V. anguillarum Biyotip-2)
V. damsela
V. metschnikovii
V. parahaemolyticus
V. hollisae
V. fluvialis
V. furnissii
V. fischeri
V. harveyi
V. Splendicus
Vibrio salmonicida (Soğuk Su Vibriosisi-Hitra Disease)
Vibriosis
Ülkemizde tuzlu su balıklarında görülen en yaygın ve
önemli hastalıktır.
• Vibrio anguillarum (Listonella anguillarum)
•
İlk kez 1893 yılında izole edilmiş ve Bacterium
anguillarum olarak adlandırılmıştır.
•
1909 yılında V. anguillarum, 1986 yılında
Listonella anguillarum olarak adlandırılmıştır.
• Somatik O-antijeni, flagella-H antijenine sahiptir.
• Bakteri somatik O- antijenine göre 23 adet serotipe ve
ayrıca 3 biyotipe (A,B,C) ayrılmaktadır.
• Türkiye’de O1 serotipi yaygın
• Patojenitede rol alan plasmidlere sahiptir.
• V. anguillarum deniz suyunun normal florasında
bulunur, obligate patojen olmamasına rağmen primer
patojendir. Diğer Vibrio türleri oportunistik patojendir.
9
10
Vibriosis
Pseudomonas Septisemi = Winter Diseases
P. anguilliseptica
İlk defa 1972 yılında yılan balıklarındaki toplu ölümlerden
izole edilmiş ve “Sekiten-bio” ya da “red spot disease”
olarak tanımlanmıştır.
Daha sonra İskoçya ve Danimarka’da hastalık etkeni olarak
tanımlanmıştır. 1995’li yıllarda Baltık Denizi’nde
salmonidlerde ve Akdeniz Bölgesi ülkelerinde çipuralarda
“winter diseases sendrome” etkeni olarak tanımlanmıştır.
Son 2-3 yıldır İspanya’da kalkan balıklarının öncelikli
patojenleri arasında tanımlanmaktadır.
İspanya, İtalya ve Yunanistan’ın Kuzeyinde, Hırvatistan,
Sırbistan, Malta ve Portekiz sahillerinde hastalık yaygın
olarak görülmekte ve bazı çiftliklerde %30-50 ölüme sebep
olarak ağır ekonomik kayıplara neden olduğu bilinmektedir.
11
Pseudomonas Septisemi =
Winter Diseases
Pseudomonas Septisemi
12
Flexibacteriosis
Tenacibaculum maritimum (Flexibacter
marinum/maritimus, Cytophaga marina)
*Flavobacterium sp.
*Cytophaga sp.
Flexibacter sp.
Bu iki grup Myxobacteri olarak da adlandırılır.
-Gram negatif, gliding hareketli, kısa yada uzun çomak
tarzında görünümlü, üremeleri için deniz suyu ile
yapılmış vasatlar (FMM, Marine Agar, Anacker&Ordal)
-Eroded mouth sendrom, salt water columnaris disease,
black patch necrosis, gliding bacterial disaeses of sea
fish
-İlk kez Japonya’da Sea bream juvenillerinden
Wakabayashi ve ark. tarafından izole edilmiştir.
-Çipura, levrek, dil balığı, kefal, kalkan ve salmon türleri
başta olmak üzere bir çok tuzlu su balık türlerinde
hastalık yaygın olarak görülmektedir.
Flexibacteriosis
Marine flexibacteriosis yetişkin ve juvenillerde
etkilidir ve genç balıkların daha çok acı
çekmelerine neden olmaktadır.
Özellikle soğuk sularda yaşayan balıklarda su
ısısının 150 C’nin üzerine çıkması sonucu
hastalığın prevalansı ve şiddetinde artış
gözlenmektedir.
Stres başta olmak üzere multiple çevresel
faktörler ve konakçı faktör ilişkisi (deri yüzeyinin
kondüsyonu) su ısısı ile ilgili faktörlere ilave
olarak hastalığın seyrini etkileyen diğer
etmenlerdir.
Genel olarak enfekte balıklarda aşınmışkemirilmiş-erimiş (eroded mouth) ve kanamalı
ağız, deride ülseratif lezyonlar ile özellikle
yüzgeçlerde erime-dökülme tarzı lezyonlar
görülmektedir.
Balığın deri bütünlüğünün bozulması sonucu
genellikle flexibacteriosis olgularına diğer
bakteriyel (Pseudomonas sp., Vibrio sp.)
etkenler sekonder olarak eşlik etmektedir.
13
Pasteurellosis = Pseudotuberculosis
Photobacterium damsela subsp. piscidia
(Pasteurella piscidia)
[Gram (-), kokobasil, bipolar boyanma]
Sea bass, Sea bream, Red bream
Sea bream’da 6 g’a kadar olanlarda daha etkili, 20
g’a kadar olanlarda daha seyrek görülür ve ölüm
miktarında azalma olur.
Sea bass’larda 1-60 g’lar arasında hastalık etkili
oluyor. Mortalite en çok 5-40 g aralarında
meydana geliyor. Hastalık daha çok 21 C’nin
altındaki su ısısında yaz dönemi başlangıcında ve
sonbaharın ortasında görülür.
Stok yoğunluğu, ağların kirliliği, ortamdaki
patojenin yoğunluğu predizpose faktörlerdir.
14
Solungaçlarda yangı, mukus artışı gözlenir.
Karaciğer genellikle konjesyonedir. Dalakta
büyüme (splenomegali), böbrek solgun ve
ödemlidir.
Kronik formda ise dalak ve/veya böbrek
parankiminde pseudotuberküller şekillenir.
Bağırsak sıvı bir içerikle doludur.
Hava kesesi şişmediği için hasta balıklar dibe
çöker.
Kafeslerde ölüm balığın yaşı ve hastalığın
bulaşma zamanına bağlıdır. Mortalite genç
çipuralarda %25 ve genç levreklerde %35’lere
kadar çıkabilir.
Pasteurellosis
Photobacterium damsela subsp.
subsp. piscidia
15
Streptococcosis
• Etken, D grubu streptokoklar
(enterokoklar)
• 1958 yılında Japonya’da rainbow trout’ta
izole edilmiştir.
• Tatlı su ve deniz balıklarında
• Ilık sularda üreme, zoonoz
• Ekzoftalmus, pop-eye, ascites
• Hemorajik septisemi, enteritis
• Operkulum, yüzgeç dipleri, karın altı,
ağız içi ve çevresinde kanama
• Deride kararma, böbrekte şişlik, safra
kesesinde dolgunluk
• Kontamine taze yem  Pastörizasyon
Streptococcus spp.
16
Streptococcus
swollen vent, hemorrhage
Streptococcosis
17
Motil Aeromonas Septisemi
(MAS)
• Etkenler A. hydrophila, A. punctata, A.
sobria
• Tatlı ve tuzlu sularda görülen MAS en fazla
A. hydrophila’ dan kaynaklanmaktadır
• A. hydrophila’nın ilk kez 1891 yılında
Hemorajik septisemiye neden olduğu
bildirilmiştir
• Enfeksiyona Rubella, Red-pest, Enfeksiyöz
dropsi adları da verilmektedir
• Ekzoftalmus, ascites, hemorajiler, kuyruk
ve yüzgeçte erozyon, operculum ve
boyunda hemorajiler, dalak ve böbrekte
büyüme
• Hastalığı atlatan balıklar portör kalabilir
Aeromonas hydrophila
18
MAS (Motil Aeromonas Septisemi)
19
Yersiniosis
(Red Mouth Diseases)
 Tatlı su salmonidlerinin hastalığı
 Etken Yersinia ruckerii
 İlk kez Amerika’da 1950’de Idoha – Hagermann Vadisi’nde
izole
 Türkiye’de 1991’de izole
 5 serotipi mevcut
 Deride kararma, ağız etrafında, boğazda, gözde (yarım ay
şeklinde), pektoral ve ventral yüzgeç tabanlarında hemoraji
 Bilateral ekzoftalmus, anüste prolapsus, ascites
 Rainbow trout en duyarlı tür
 Bulaşmada portör balıklar önemli
 10oC’ nin altında pek görülmez.
20
Yersiniosis
Yersiniosis
21
Yersiniosis
Lactococcosis
 Etken, Lactococcus garvieae ( Enterococcus seriolicida),
Gram pozitif, 0,7 x 0,4 µm oval şekilli kısa zincirli yapıda
bakterilerdir. Bakterilerin optimal üreme şartları 37°C,
katalaz, sitokram oksidaz ve hemoliz negatiftir.
 1958 yılında ilk kez Japonya’da hasta balıklardan izole
edilmiştir.
 1970’li yılların başından bu yana büyük ekonomik
kayıplara neden olmaktadır.
 1970’li yılların sonunda ABD ve G.Afrika’da görülmeye
başlamıştır.
 Son yıllarda Avrupa kıtasındaki çiftliklerde önemli bir
ekonomik kayba yol açmaktadır.
22
Lactococcosis
Lactococcosis
• Bulaşma
•
 Lactococcus garvieae’nın enfeksiyon kaynağı tam olarak
aydınlatılamamıştır.
Klinik Belirtiler
 Bilateral ekzofthalmia, korneada bulanıklık, iştah kaybı,
vücut renginde kararma ve hemarojiler görülür.
 İç bakıda karaciğer, dalak ve böbrekte şişkinlik ve
kanamalar gözlenir. Kas siteminde ve bağırsağın alt
kısmında kanamalar gözlenir.
 Hastalık Temmuz-Eylül aylarında su sıcaklığı 15°C
olduğunda ortaya çıkar.
23
Bacterial Kidney Disease
(Bakteriyel Böbrek Hastalığı)
 Etken Renibacterium salmoninarum
 İlk kez İskoçya’ da 1930 yılında salmonlarda, 1950’de
izolasyon
 Kronik ve sistemik seyirli enfeksiyon
 Salon ve alabalıklarda görülür
 Smoltifikasyon ve su sıcaklığı (15-20 oC) enfeksiyon için
önemli
 Genç alabalıklar çok duyarlı 8-14 oC’ de ölüm çok fazla
 Etken suda bulunmaz
 Vertikal bulaşma, portör dişi anaçlar etkeni yayar,
portörlerin dışkılarıyla balıktan balığa
 İz elementlerin (Fe, Cu, I, Mn) eksikliği enfeksiyonu
kolaylaştırır.







Ekzolftalmus gözün kaybıyla sonuçlanır
Lateral çizgi üzerinde küçük hemorajiler, furunküller
Pektoral yüzgeçlerde hemoraji, ascites
Otopside  Böbreklerde şişlik, beyaz-gri nodüller
Dalakta aşırı büyüme şekillenebilir
Ticari bir aşı henüz geliştirilememiştir
Avrupa Topluluğu ülkelerinde sertifikasyon
uygulanmaktadır
 Ayrıca ihbari mecburi hastalıktır
 Rainbow trout, ırk olarak dirençlidir
 Tedavi kronik seyirli olduğu için başarısızdır.
24
BKD
BKD
25
BKD
BKD
26
BKD
BKD
27
Furunkulosis
 Etken Aeromonas salmonicidia
 İlk kez 1894 yılında Almanya’da Brown troutlardan izole
edilmiştir.
 Salmonid ve nonsalmonid balıklarda görülür.
(sazan,levrek,hani,som)
 Sıcaklık artışı, O2 azlığı, su kirliliği enfeksiyon çıkışını
artırır
 Rainbow trout hastalığa dirençli
 Akut, subakut ve kronik seyreder
 Akut formda semptom görülmez, 2-3 günde ölümler oluşur
 Durgunluk, hafif ekzoftalmus, vücut yüzeyinde
hemorajiler
 Furunküller genelde büyük balıklarda kronik seyirlerde
ortaya çıkar, furunküllerin açılmasıyla ülserler şekillenir.




Subakut formu VHS ile karışabilir
Horizontal ve vertikal bulaşma
Argulus, Lernaea gibi balık parazitleri bulaşmada önemli
Korunma ve Kontrolde
 Yavru ve yumurta giriş-çıkışına dikkat edilmeli
 Portörler ayıklanmalı
 Alet-Ekipman dezenfeksiyonu
 Managment iyi olmalı
 Ticari aşılar mevcut ancak maliyeti yükseltmektedir
 Tedavide
 Sulphamerazin 22 g/100 kgCA/gün 15 gün
 Oxytetracycline 5-7 g/100 kgCA/gün 15 gün
 Furazolidon 75-100mg/kgCA/gün 15 gün
28
Furunkulosis
Furunkulosis
29
Hastalıklardan Korunma ve Kontrol
Koruyucu önlemler
Kuluçkahanelerde sertifika uygulanması
Ülkeye giriş-çıkışta yumurta, yavru ve anaçlara
kontroller uygulanması,
Su kalitesi ile ilgili parametreler
Balık girişi ve transferinin kontrolü
Yem ile ilgili parametreler
Yavru kalitesi ile ilgili parametreler
Stress Kontrolü (akut stres, kronik stres)
Aşılama
Enjeksiyonla aşılama
Banyo ile aşılama (kısa süreli, uzun süreli banyo
aşılaması)
Oral aşılama
Sprey aşılama
Sağaltım
Antibiyogram testi sonucunda seçilecek bir
antibiyotiğin uygun doz ve sürede uygulanması
 Her türlü stres faktörleri* minimal düzeye indirilmelidir.
*Yoğun stoklama
*Ağların kirlenmesi
*Balığı sık ellenme ve nakiller
 İyi bir bakım besleme uygulanmalıdır.
Balıkların yemlerine gerektiğinde vitamin E ve C,
mineral, probiotik ile amino asit (kolin, inositol)
katılmalıdır.
 Havuz ve tanklarda periyodik dezenfeksiyon
yapılmalıdır.
 İşletmelerdeki su kalitesi parametreleri (ÇO, sıcaklık,
tuzluluk, bulanıklık, besleyici elementler) periyodik
olarak yapılmalıdır.
 İşletmeye kontrolsüz ve karantinaya alınmadan sertifikalı
dahi olsa balık/balık yumurtası sokulmamalıdır.
30
Havuz/kafeslere martı vs. gibi su kuşlarının girmesi
engellenmelidir.
 Hasta ve ölü balıklar kısa sürede toplanarak ortamdan
uzaklaştırılıp usulüne uygun imha edilmelidir.
 Hastalık çıktığında hızlı hareket edilmeli ve laboratuara
numune gönderilmelidir.
 İşletmelerin birbirine olan mesafesinde yasal sınırlara
uyulmalıdır.
 Kafes rotasyonu uygulanmalıdır. Kafeslerin altında oluşan
bentik izlenmelidir.
 Yavru kafeslerinin akıntının bol olduğu alan çekilmesi;
mümkün olduğunca farklı tür, yaş, grup, orijinli balıklar bir
arada yetiştirilmemelidir.
 Aşırı kimyasal madde kullanımından
kaçınılmalıdır.
 Ruhsatlı aşı ve ilaç kullanılmalı, kayıtlar düzenli
tutulmalıdır.
 İşletmelerde hijyen ve sanitasyon uygulamaları
düzenli olarak yapılmalıdır.
 İşletme mahallindeki doğal balık türlerindeki
(kefal, mırmır vb) ölümler izlenmelidir.
31
Sağaltım
• Hastalık teşhis edilmeden yani etken identifiye
edilmeden ilaç kullanılması
• Antibiyogram testi yapılmadan antibiyotik seçilmesi
• Doz ve süreye uyulmaması
• İlaçlı yem verilmeden önce 12-24 saat balığın aç
bırakılmaması
• Yasal zeminli ve bilinen antibiyotiklerin
kullanılmaması
• Yanlış kombinasyonlar yapılması
• Sekonder enfeksiyonlarda primer nedenlerin göz ardı
edilmesi
– Tedavideki başarıyı olumsuz etkiler
NUMUNE GÖ
GÖNDERİ
NDERİLMESİ
LMESİ
• Klinik belirtileri gösteren balıklar seçilmelidir.
• Alınan örnekler popülasyonu temsil etmelidir.
• Yapılacak her muayene (bakteriyel, paraziter, viral,
histopatolojik) için ayrı örnekler alınmalı yani balık sayısı
buna göre olmalıdır.
• Mümkün olduğunca çabuk ve canlı ulaştırılmalıdır. (Bunun
için en uygunu oksijen sistemli balık tanklarıdır. Mümkün
olmazsa torbalar buz içerisine konularak balığın
metabolizması yavaşlatılır. Balıkların olduğu torbaya ( BUZ
KONULMAMALIDIR.)
• Ölü balıklar ise buz içerisinde soğuk zincirle ulaştırılır.
• Bakteriyel muayene için tedavi görmemiş balıklar
seçilmelidir (Tedavi hakkında bilgi verilmelidir).
• Patolojik muayeneler için örnekler fiksatif bir solüsyon
içerisinde gönderilmelidir.
32

Bornova Vet.Kont.Arst.Enst. - Bornova Veteriner Kontrol Enstitüsü

Transkript

Benzer belgeler

Mikotoksinlerin Önemi ve Mikotoksin Test Metotları

Dr. Gülnur KALAYCI

Analitik Kalite Güvence

boliva bornova projesinde satılık sıfır eşyalı 1+1 daire

Balıkların Önemli Paraziter Hastalıkları

Kanatlı Aşıları ve Aşılama Metotları

Deney Hayvanlarının Bakımı ve Beslenmesi

tc bornova belediyesi mevlana toplum ve bilim merkezi fotoğraf

Folkart Life Bornova