modal kontrpuan

!
!
Ernst Krenek
!
!
!
ON ALTINCI YÜZYIL STİLİNDE
MODAL KONTRPUAN
!
!
!
Kılavuz
!
!
!
!
!
!
!
!
Çeviren:
!
!
!
!
Oğuz Usman
!
!
!
!
!
!
Önsöz1
!
Bu taslağın amacı, modal kontrpuan konusuna ancak sınırlı bir zaman
ayırabilecek öğrenci ve öğretmenler için konuyu özetlenmiş biçimde
sunmaktır.
!
Buradaki kuralların uygulanması Palestrina'nın yazısına yakın sonuçlar verir;
böylece öğrenciyi, daha başlangıçta 16. yüzyılda yaşanmış gerçek müziğe
yaklaştırır. Deyiş olarak tam ve arı bir yaklaşım olanaksız, dahası, gereksiz
olduğu için Palestrina'nın sıkılığı yerine, bazı ayrınlılarda Orlando di Lasso
ve Tomas Luis de Victoria'nın daha özgür yazı özellikleri uygulanmıştır.
!
Öğrencinin özgürce serpilip gelişen bir ezgi anlayışına varması özellikle
amaçlanmıştır. Bu yüzden örneklerimizde ölçü çizgisi kullanılmamıştır.
Geleneksel kontrpuan öğretiminde kullanılan "beş tür" yöntemi, özgür bir
ezgi anlayışı sağlayacağı yerde ona engel olduğu için bu taslağa alınmadı.
Gene de "beş tür" yöntemine yabancı kalınmaması için bu öğretimin ilkeleri
EK'te kısaca açıklanmıştır.
!
Bu sayfalarda öne sürülen yöntem çeşitli öğrenciler üzerinde uzun yıllar
denenmiş, geliştirilmiş ve yararı kanıtlanmış bir yöntemdir. Konunun
öğrenilmesi için bir yıl yeterlidir.
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
1
#
"Önsöz" metninin çevirisi İlhan Usmanbaş'a aittir.
Ernst Krenek
!
Los Angeles, California
Haziran 1953
!
!
!
!
!
İÇİNDEKİLER
!
1. Ses Malzemesi
!
!2.
!
!
Melodi
1
2
3. İki Sesli Kontrpuan
7
A. Aralıklar
7
B. Disonansların Kullanımı
8
C. Ritim ve Ölçü
10
D. Özel Teknikler
10
E. Eşzamanlı Hareket
12
F. Taklit
14
G. Çifte Kontrpuan
17
H. Motet
19
4. Üç Sesli Kontrpuan
Ek
21
26
!
ON ALTINCI YÜZYIL STİLİNDE
MODAL KONTRPUAN
!
On Altıncı Yüzyılın
Kontrpuansal Tekniği
!
1. SES MALZEMESİ
!
Söz konusu olan müziğin dağarcığı, Do majör diziye (piyanonun beyaz tuşlarına) karşılık gelen
diyatonik serilerden oluşur. Modal kontrpuanda birbirleriyle bir araya getirilecek olan melodiler,
tipik olarak mod adı verilen bu diyatonik serilerin belirli kısımlarında hareket ederler. Her mod bir
modal dizi tarafından temsil edilir. Altısı otantik altısı plagal olmak üzere toplam oniki adet mod
vardır. Plagal modların isimleri ilgili otantik modların ismine "hipo" ön eki eklenerek oluşturulur.
!
Örnek A
!
#
!
Otantik modların ilk notası final2 olarak adlandırılır. Hipo modları, ilgili otantik modları ile aynı final
sesine sahiptir.
!
İng. final; İtalyancası finalis olan bu ses bazı kitaplarda tonik olarak adlandırılır. (Aksi belirtilmedikçe bütün dipnotlar
çeviriyi yapan Oğuz Usman'a aittir.)
2
#
Musica ficta (ana ses malzemesinin alterasyonları):
!
Aşağıdaki alterasyonların kullanılması mümkündür:
!
Si bemol:
!
Do diyez:
!
Fa diyez:
!
Sol diyez:
!
Mi bemol:
!
Bütün modlarda, özellikle Si ve Fa arasındaki triton ilişkisini önlemek amacıyla kullanılır, en çok Doryen ve Lidyen'de.
Yükseltilmiş yeden3 notası olarak Doryen'in final sesinden önce.
Yükseltilmiş yeden notası olarak Miksolidyen'in final sesinden önce.
Yükseltilmiş yeden notası olarak Eolyen'in final sesinden önce (eğer
Sol diyez'e basamaksal olarak aşağıdan ulaşılıyorsa, Fa notası da Fa diyez'e yükseltilmelidir).
Şartlara bağlı fakat seyrek olarak Doryen'de.
Triton, üç tam ses adımı içeren her türlü ilerlemedir (artmış dörtlü ya da eksilmiş beşli, örn.: Si - Fa,
Fa - Si, Mi - Si bemol, Do - Fa diyez, vs.).
!
Kromatik ilerlemeler kullanılamaz (örn.: Si - Si bemol, Do - Do diyez), yani diyatonik dizinin bir
tonunun öncesinde veya sonrasında, o tonun kendi alterasyonu bulunamaz.
!
Artık ve eksik aralıklar melodik ilerlemede kullanılamaz.
!
!
!
a)
!
2. MELODİ
Kullanılabilir ritmik değerler4:
Kullanılması mümkün olan uzatma bağları:
!
!
!
!
!
!
!
!
Çift birlik nota ( 𝅜 ): Çift birlik ( 𝅜 ) ya da birlik ( 𝅝 ) notaya bağlanabilir;
Birlik nota ( 𝅝 ):
Birlik ( 𝅝 ) ya da ikilik ( 𝅗𝅥 ) notaya bağlanabilir;
İkilik nota ( 𝅗𝅥 ):
İkilik ( 𝅗𝅥 ) ya da dörtlük ( 𝅘𝅥 ) notaya bağlanabilir.
!
!
!
#
3
İng. leading tone; bu ses için bazı Türkçe kitaplarda Fransızca kökenli sansibl sözcüğü de kullanılır.
Bu ritmik değerlerin, 13. yy. sonlarından 1600'lere kadar kullanılmış olan notasyon sistemi Mensural Notasyon'daki
karşılığı sırasıyla breve, semibreve, minima, semiminima ve fusa'dır ve bunlar bugün kullandığımız yuvarlak notalardan farklı
olarak köşeli bir biçimde yazılırlar. Krenek bu çalışmasında mümkün olduğunca uygulamaya dayanan sade bir sistem
yaratmak istediği için terminolojinin yanısıra eski anahtarların kullanımından da kaçınır.
4
#
2
b) Ölçüsel koşullar:
!
Potansiyel olarak aksanlı ve aksansız vuruşlar5 dönüşümlüdür. Her iki ikilik ( 𝅗𝅥 ) notadan biri
potansiyel olarak aksanlıdır.
!
İki dörtlük nota potansiyel olarak aksanlı bir vuruşta kullanılamaz; bunun için en azından
bir dörtlük notanın bir önceki değerden bağlı gelerek hazırlanması, veya ardından daha
Score
fazla dörtlük notanın ya da bir sonraki değere bağlı olan ikilik nota gelmesi gereklidir.
!
(Bütün örnekler potansiyel olarak aksanlı bir vuruşla başlamaktadır.)
!
!
!
!
!
!
c)
!
Örnek 1
&˙ ˙ œœ˙
˙ ˙ œœœ
˙ ˙ œœ
˙ ˙ œœ
œ
œœ
˙ ˙ ˙
doğru
doğru
doğru
yanlış
Melodik
çizgi:
5
!
&
!
!
!
!
Basamaksal hareket atlamalara tercih edilmelidir.
!
!
!
Atlamalarda kullanılabilecek aralıklar:
minör ve majör üçlü
!
! !tam dörtlü
!
!
!
!
&
!
! tam beşli
minör altılı (sadece çıkıcı olarak)
oktav
21
Score
!
! yöne arka
! arkaya
! ikiden !fazla atlama
! yapılamaz.
!
Birlik
aynı
!
& ve! ikilik notalarda
Aynı yöne arka arkaya yapılan iki atlamadan büyük olanı herzaman küçük olanın altında
yer alır.6
12
!
!
!
!
!
&
Örnek 2
˙
yanlış
˙
˙
˙
˙
doğru
˙
˙
˙
˙
˙
yanlış
˙
Dörtlük notalarda aynı yöne sadece tek bir atlama yapılabilir.
&w
!
12
&
!
!
5
!
!
!
˙
˙
!
doğru
!
˙
İnici atlamalar
her türlü vuruştan;
Çıkıcı atlamalar ise sadece aksansız vuruşlardan başlayabilir.
Üçlüden büyük atlamaları aksi yönde hareket izlemelidir.
!
!
!
!
!
!
˙
˙
!
!
!
!
!
!
İng. potentially accented and unaccented beats; kuvvetli ve zayıf zamanlar olarak da kabul edilebilir. Krenek, her kuvvetli
zaman artiküle
edilmediği için (yani bir önceki vuruştan bağlı da gelebileceği için) "potansiyel olarak aksanlı" ifadesini
21
kullanır.
#
5
6
#
&
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Yani çıkıcı olarak önce büyük daha sonra küçük, inici olarak ise önce küçük daha sonra büyük atlama gelmelidir.
3
!
!
!
Örnek 3
&œ
yanlış
œ
œ
œ
œ
&œ œ œ œ
yanlış
yanlış
œ
œ œ œ œ
doğru
!
!
œ
œ
œ œ œ œ
œ œ œ œ
doğru
!
!
doğru
!
!
Çıkıcı atlamalara aynı yönden basamaksal olarak gelinemez;
İnici atlamaları da aynı yönde basamaksal hareket izleyemez.
!
!
!
!
!
!
!
!
d)
!
!
&
!
!
!
! Örnek
! 4
&˙ ˙ ˙ œœ
œ œ ˙. œ œ œ ˙
œ
œ
yanlış
yanlış
= basamaksal hareket
&œ
œ
œ
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
˙. œ œ ˙
œ
˙
˙. œ ˙
doğru
doğru
= atlama
œ
Ritmik değerlerin dağılımı:
doğru
yanlış
!
œ
œ
doğru
yanlış
!
œ
œ
œ
œ
œ œ œ
doğru
!
Bütün ritmik değerlerde:
Score
!& ! ! !
œ
œ
œ
!
!
!
yanlış
!
doğru
doğru
Ritmik değerler düzensiz olarak dağıtılmalı, periyodik simetriden kaçınılmalıdır. Melodik ve
ritmik kalıpların terarından (sekvens7) kaçınılmalıdır.
Score
!&
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Çıkıcı harekette küçük değerler kural olarak başlarda bulunurken, cümlenin zirvesine doğru
çıkıldıkça genişlerler. İnici harekette ise tersi geçerlidir.
!
!
!
!
& !
& ˙.
&
˙
!
œ œ œ ˙
˙.
œ ˙
!
˙
Örnek 5
!
!
b˙
œ œ ˙
!
˙ bœ œ œ œ œ ˙
œ
˙
˙.
˙
!
œ w
!
œ #œ œ ˙
!
˙
!
!
!
!
!
W
!
Potansiyel olarak aksanlı vuruşların üçte ikisinden fazlası artiküle edilmemelidir. Geri kalan
! aksanlı
! vuruşlar,
!
!bir önceki
! notadan
!
!bağlı gelmelidir.
!
!
!
!
potansiyel
& ! olarak
!
©
7
#
&
İng. sequence
!
!
!
!
4
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Örnek 6
´
´
´
´
´
´ ´
´
´
´
ẃ
˙
œ
˙
˙
œ œ ẃ ˙ ˙ ˙ # ˙ W
& w ˙. œ ˙ ˙ ˙ ˙ œ œ œ
¿ ¿
¿
¿
¿
¿
¿
12 potansiyel olarak aksanlı vuruş ( ´ ), bunlardan sadece 7 tanesi artiküle edilmiş ( ¿ )
!
İkilik nota ( 𝅗𝅥 ) temel birimdir. Melodinin yaklaşık %75'i ikilik ve daha geniş değerlerden oluşmalı, dörtlük notalarla dengelenmelidir. Çok az sayıda sekizlik nota sadece çiftler
halinde,
sadece aksansız
! vuruşlarda
!
! ve sadece
! basamaksal
!
! olarak
! kullanılabilir.
!
! Bir! dizide
& ! fazla! dörtlük
sekizden
nota bulunmamalıdır.
!
e) Modal oryantasyon:
!
Kural olarak final sesi ya da beşli yukarısı ile başlanır. Cümle final sesi ile bitirilir. Çoksesli
! dışındaki
! partiler
! final sesinin
!
! yukarısı! ile bitirilebilirler.
!
& !
çalışmalarda,
en!pes partinin
beşli
Cümleler aksanlı vuruşlar üzerinde, ikilik ya da daha büyük değerler ile bitirilmelidir.
!
Melodi içinde, otantik modlarda modun final sesinin beşli yukarısı (Frigyen modunda altılı
yukarısı), plagal modlarda ise modun final sesinin üçlü yukarısı (Hipo-Miksolidyen
modunda dörtlü yukarısı) belirli bir oranda öne çıkarılmalıdır.8
f)
!
!
Kadanslar:
Modun final notasına üst veya alt yeden sesinden basamaksal olarak ulaşılmalıdır. Her iki
yeden sesine de basamaksal olarak gelinmelidir.
!
Çoksesli çalışmalarda özellikle en pes parti final sesine modun beşinci sesinden, özellikle
ikiden fazla sesli çalışmalarda modun dördüncü sesinden atlama yoluyla ulaşabilir (Frigyen
modunda sadece dördüncü notadan) ("Plagal Kadans"). Bkz. Örnek 20 b ve c.
!
Doryen, Miksolidyen ve Eolyen modlarında alt yeden sesi final sesine gidişte her zaman
yükseltilir. Eğer Eolyen modunun yeden sesine aşağıdan basamaksal olarak geliniyorsa,
Score
dizinin altıncı sesi de yükseltilir. (Yukarıdaki Musica ficta başlığına bakınız.) Frigyen modunun
yeden sesi hiçbir zaman yükseltilmez.
!
!
!
!
Örnek 7
a) Miksolidyen
w
œ œ ˙ œ œ #˙
b) Frigyen
&˙ ˙ w
c) Doryen
˙. œ w
w
e) Lidyen
Eolyen
w
˙ ˙ œ #œ #˙
f ) Eolyen
œ œ ˙ œ #œ ˙ w
#œ
&˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ w
!
!
!
!
!
Burada kastedilen ses, İtalyancası repercusi olan ve Krenek'in ilerleyen bölümlerde dominant olarak adlandıracağı,
© sesi "tone of secondary emphasis" (ikincil önemdeki ton)
modlara göre basamağı farklılık gösterebilen sestir. Krenek bu
olarak tanımlar (bkz. Örnek A).
8
#
& !
!
!
!
!
!
5
!
!
!
!
!
5, 7 f ve 9 d örneklerindeki kadans kalıbı en karakteristik olanıdır.
!
g) Alan:
!
Melodiler, kural olarak kullanılan modun ambitus9'unun dışına çıkmamalıdır, yani bir oktav
her iki ucuna ilave edilebilecek bir veya iki ses ile birlikte sınır kabul edilmelidir.
h)
!
Triton:
Score
!
Belirli bir yöne doğuru ilerleyen melodinin bir bölümü asla kendinden önce gelen seslerden
biriyle tritonus oluşturan bir notada durmamalı, aksine basamaksal olarak devam etmelidir.
!
!
!
!
!
!
Örnek 8
˙. œ ˙ ˙
&
˙. œ w
˙ ˙ ˙. œ bw
yanlış
yanlış
˙. œ ˙ ˙
w
w
doğru
= Triton
i)
!
!
!
!
!
!
Doruk noktaları:
f ) Eolyen
!
!
Melodinin
her cümlesi, kendi en tiz notasına
œ œ ˙sadece
˙
œ tek bir kez
w erişmelidir.
&
!Score
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ w
& !
!
!
!
Bütünsel Melodiler
!
!
#œ #œ ˙
!Örnek
! 9 !
!
!
!
!
˙. œ œ œ ˙ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ œ œ œ œ ˙
˙ ˙ #˙ W
!
!
!
!
!
!
!
!
a) Miksolidyen
&w
& !
.
&˙ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ ˙
b) Frigyen
c) Hipo-Lidyen
&w
&
&
w
d) Eolyen
˙.
˙. œ œ œ ˙ ˙
˙.
œw
˙ œœœ
œ œ œ ˙
œ œ œ ˙
˙
œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ ˙ ˙
˙ W
˙
˙
˙ ˙ œœ˙ ˙ ˙ W
˙
œ œ œ œ
˙
œ #œ #œ ˙
W
˙
˙
!˙
!
w
Ambitus (Lat.); Ortaçağ makamsal müziğinde ve Rönesans çağında asıl moddan ayrılmadan kalınan ses alanı. (İrkin
Aktüze, Ansiklopedik Müzik Sözlüğü, Pan Yayıncılık)
9
#
e) İyonyen
6
!
!
!
!
!
!
!
!
!
c) Hipo-Lidyen
˙. œ œ œ ˙ ˙
&w
&
w
˙.
d) Eolyen
˙.
&
&w
&
˙
˙
˙
˙.
&
œ œ œ ˙
œ œ œ ˙
e) İyonyen
œw
˙ œœœ
œ œ œ ˙
˙
˙
˙
˙
˙
w
˙ ˙ œœ˙ ˙ ˙ W
˙
œ #œ #œ ˙
˙
˙
œ œ ˙
˙
˙. œ œ œ ˙ ˙ b˙ ˙ œ w
œ
˙ ˙
˙
w
˙
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
W
œ œ ˙
f ) Hipo-Doryen
˙
˙
œ œ œ œ
˙
˙
˙
W
˙
w
œ ˙
˙.
˙
˙ ˙ ˙ #œ nœ ˙ W
Ödev
Bütün modlarda Örnek 9'dakileri model
alan melodiler yazın.
!
& !
!
!
!
!
!
!! !
!
!
!
!
3. İKİ SESLİ KONTRPUAN
!
!
I.
!
A. Aralıklar
©
Konsonanslar10:
Tam11 konsonanslar: ünison
tam beşli
oktav
Yarım12 konsonanslar:
majör ve minör üçlü
majör ve minör altılı
!
!
II. Disonanslar13:
#
10
İng. consonances; uyumlu aralıklar
#
11
İng. perfect
12
#
İng. imperfect
13
#
İng. dissonances; uyumsuz aralıklar
bunların dışında kalan bütün aralılar
7
!
!
!
Kurallar: !
a)
!
Her zaman tam konsonans aralıklar ile başlanır ve bitirilir. Konsonans aralıklar her
yerde kullanılabilir, disonans aralıklar ise sadece bir sonraki bölümde açıklanan şekilde kullanılır.
!
!
B. Disonansların Kullanımı
Score
Aksansız vuruşlarda:
1. Geçiş sesleri14: İkilik ( 𝅗𝅥 ), dörtlük ( 𝅘𝅥 ) ve sekizlik ( 𝅘𝅥𝅮 ) değerlerde.
!
!
!
!
!
!
!
& w
˙
¿ = geçiş sesi
˙.
w
˙
¿
¿
œ
Örnek 10
w˙
w
œ œ
¿
˙
¿
w
˙
˙
˙
Score
2. İşleme sesleri15: Sadece dörtlük ( 𝅘𝅥 ) değerlerdeb)ve
-ardından bir sonraki notaya
Frigyen
bağlanmış
notanın gelmediği durumlarda- sadece˙inici
şekilde iki
˙ ˙ ˙ ikilik
. œ ˙ ˙olarak.
œ œ œbir
œ œ ˙ ˙Aynı
˙ inici.
„
!
˙
˙
œ
˙
& sekizlik˙ nota,œsadece
W
œ
˙
˙
˙W
w #˙
˙
˙
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
c) Hipo-Lidyen
&w
& ˙
˙
˙ .¿ œ
œ˙ œ ˙˙
w
¿˙.
&
& ˙ . œ œ ˙˙
w
˙.
œ œ
doğru
& = işleme sesi
d)doğru
Eolyen
Örnek 11
¿ w ˙
œœ˙ ˙
œ
˙ œœ˙
œ
œ
˙ ˙œ œ œ w
˙w ˙ œ˙
˙œ œ ˙˙
w
w
.
doğru
yanlış
¿
œ œ œ ˙ ˙ ˙ œ œ œ œ ˙ ˙
w
˙œ œ œ ww
˙ ˙ ww
¿
œ ˙ ¿ ˙ ˙ yanlış
œ #œ #œ ˙ W
e) İyonyen
¿
œ˙ ˙˙ W˙
œ w
˙
!& w ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ ˙ ˙ .
Aşağıdaki şartlara uymak koşulu ile sadece ikilik ( 𝅗𝅥 ) değerlerde.
!
b) Aksanlı vuruşlarda:
˙
œ ˙
w
˙
˙
1. Disonans
sesin, kendinden önceki konsonans nitelikteki ikilik ya da daha geniş
˙ .. œ œ ˙˙œ˙ œoluşturan
! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
w! ! hazırlanmış
& bir
˙! gelerek
değerden
œ œ œ wwœbağlı
˙ œ œ ˙olması gereklidir.
6
!
!
w
˙.
& tones ! œ œ œ !˙ ˙ b ˙! ˙ œ !œ w
İng. passing
22
14
#
15
#
˙
f ) Hipo-Doryen
˙! ˙
İng. alternating tones
8
˙
w
˙
W
! ˙ ˙ ! ˙ # œ n œ! ˙ W !
Score
2. İzleyen yarım vuruşta, kullanılabilir olan herhangi bir ritmik değer tarafından
basamaksal ve inici olarak yarım konsonans bir aralığa çözülmelidir.
Örnek 12
!
!
! & ˙w ˙ ˙w ˙ ˙w ˙ œw œ ˙
!
!
!
! &˙ ˙ w
˙˙ ˙ w
!
w
˙ ˙
˙ ˙ ˙
!
!
!
!
Disonans ve çözümü arasındaki eklentiler:
!
7
6
doğru
yanlış
˙
w
yanlış
4
yanlış
5
7
˙
doğru
˙ ˙
w
doğru
8
˙˙
4
w˙ œ œ
2
doğru
˙
˙
˙w ˙
˙ ˙
w
œ œ ˙
˙
w
˙
6
yanlış
3
1. Dörtlük bir nota ( 𝅘𝅥 )
a) çözümü önceleyebilir16
5Score
b) konsonans oluşturmak oluşturmak şartıyla üçlü aşağıya atlayabilir.
7
˙
˙
10
!
! işleme
! fonksiyonu
! ! ile !gelen !iki sekizlik
! nota
! (♫
! ).
2. İnici&
olarak
9
Örnek 13
¿
˙ ! ˙ œw! œ ˙ !
w
!
!
!
!
!
¿
! & ˙ ! ˙ œ! œ¿ ˙ !
˙ ! ˙ œw! œ œ ˙!
! &w
w
w
!
!
!
! & ˙œ œ ˙˙ wœ œ œ ˙ b w˙ ˙ wœ œ ˙
!
¿
¿
!
○
!
¿
¿
!
○
!
!
Ek tavsiyeler:
!
Aksanlı vuruşlarda -özellikle kadanslara yaklaşırken- fazlaca disonans kullanın.
! w ˙
Artmış
˙aralığının ˙aksanlı
˙ ˙ vuruşta
! ! !kullanımı
! ! kural
! !olarak
! mümkün
! ! ! değildir.
! !
& ˙˙ ˙˙ dörtlü
˙ ˙ w w˙ œ œ ˙w w
!
!
!
! & !
!
!
!
!
!
!
!
!
23
doğru
yanlış
doğru
!
doğru
doğru
= eklenmiş ses
= önceleme
4
6
doğru
!
yanlış
23
İng. anticipation; önceleme, antisipasyon. Sesin ya da akorun ondan alınan bir sesle zamanından önce duyuruluşu.
(Aktüze, a.g.e.)
16
#
9
©
C. Ritim ve Ölçü
!
Birbirini tamamlayıcı nitelikteki ritimler ağırlıkta olmalıdır, yani bir partideki geniş ritmik değerler
bir diğer partideki kısa değerler ile birleştirilmelidir.
!
Küçük ritmik değerlerin artan kullanımı kompozisyonun doruk noktasına yaklaşıldığının
göstergesidir.
!
Ölçü:
!
!
a)
!
Her iki dörtlük ( 𝅘𝅥 ) notadan biri potansiyel olarak aksanlıdır.
Dörtlük notaya göre her ikilik ( 𝅗𝅥 ) nota aksanlıdır.
Birlik ( 𝅝 ) notaya göre her iki ikilik ( 𝅗𝅥 ) notadan biri aksanlıdır.17
!
D. Özel Teknikler
"Cambiata":
Dört notadan oluşan melodik bir figürdür:
!
Basamaksal olarak tam veya yarım ses inilir;
bunu yine inici yönde yapılan majör veya minör üçlü atlama izler;
ve basamaksal olarak tam veya yarım ses çıkılır.
!
Score
İkinci nota aksansız bir dörtlük nota olmalıdır ve disonans olabilir (bu disonans bir aralıktan
atlama yoluyla uzaklaşılabilecek tek durumdur). Üçüncü nota konsonans olmalıdır,
dördüncü nota geçiş sesi işleviyle kullanılan disonans olabilir.
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
b)
!
¿
œ œ œ œ w
&w
w
Örnek 14
˙.
w
b wœ œ
w
œ œ w
¿
˙ ˙ w
˙
& œ œ ˙ ˙ ˙ w˙ . œ ˙˙ ˙
¿
¿
¿ = "Cambiata"nın disonans olan ikinci sesi
¿
œ œ ˙ w
˙ œ œ w
¿
œ œ œ ˙
w
"Aksanlı geçiş sesi":
İkilik bir notadan ( 𝅗𝅥 ) hareketle, zayıf bir ikilik değer üzerinde basamaksal olarak aşağı 5 inen iki dörtlük ( 𝅘𝅥 𝅘𝅥 ) notadan ilki -bu, dörtlük notaların kurallarına göre potensiyel olarak
aksanlı bir vuruşta gerçekleştiği halde- disonans olabilir.
!
˙
& ˙w w˙ œ œ ˙w ˙ ˙ ˙ ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
w
7
Burada amaçlanan
doğru iletişimde
yanlış kesinlik kazanılmasıdır. Eğer "aksansız dörtlük nota" deniliyorsa, bununla kastedilen her
ikilik notanın ikinci dörtlüğüdür; yani dörtlük değerler bağlamında her ikilik nota aksanlıdır. Fakat "aksansız" bir ikilik
notadan bahsediliyorsa, burada ana birim birlik nota olacak ve buna göre her ikinci ikilik nota aksansız olacaktır.
17
#
23
&
!
!
!
!
10!
!
!
!
!
˙
& ˙w w˙ œ œ ˙w ˙ ˙ ˙ ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
w
Score
doğru
yanlış
Örnek 15
¿
˙
œ˙ œ
& ẇ œ
œ ˙
¿
¿ = aksanlı geçiş sesi
˙ œ œ ˙ ˙ ˙ œ œ œ œ ˙ ˙ œ œ œ œ ˙
w
˙
˙
& ˙ 25œ w
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ œ œœ˙
œ
¿
"Öncelenen18 disonans":
¿ ! ! ! ¿! ! ! ! ¿
&
¿ = öncelenen disonans
7
!
!
!
!
!
!
!
c)
!
Bu durum, ikilik bir notanın ( 𝅗𝅥 ), "aksanlı geçiş notası" durumundaki gibi kullanılan iki
dörtlük ( 𝅘𝅥 𝅘𝅥 ) notaya karşı bir sonraki ikilik ( 𝅗𝅥 ) notaya bağlanması ve bu iki dörtlük ( 𝅘𝅥 𝅘𝅥 )
Score
notadan ikincisinin bir üstteki notaya dönen alt işleme sesi olması şartları ile oluşur.
˙ ˙ w
œ œ ˙ ˙ ˙ w˙ . œ ˙˙ ˙˙ 19
&
Bu yolla ortaya çıkan disonans, kurallarda belirtildiği şekilde aşağıya doğru çözülmelidir.
¿
¿
Örnek 16
!
!
!
!
!
!
!
!
˙
d) "Gecikmeli paralel hareket":
&˙ w
!
!
!
!
!
!
e)
˙ œ œ œ œ ˙
˙ ˙ ˙ ˙
¿
˙ œ œ ˙ ˙
˙ ˙ ˙ ˙
¿
& w˙ œ ˙w ˙
œ
¿
¿ = öncelenen disonans 5
7
˙ ˙ w Score ww ˙ œ œ
˙. œ
& œ œ ˙ ˙ ˙ doğru
¿
¿
˙ œ œ œ œ ˙
˙ ˙ œ œœ˙
¿
˙˙ ˙˙ ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
˙w ˙ w
˙
˙yanlış
Örnek
17
˙. œ
˙ ˙
& ˙˙ . ˙ œ ˙ . œ ˙ ˙
˙ ˙
˙. œ
©
˙ ˙ œ œ œ œ ˙
w
˙ ˙ ˙ œ˙ œ ˙˙ ˙ ˙ œ œ œ œ
&
˙ aksansız
˙ ˙ dörtlük
Her birinin kendi partilerinde
27 ˙
œdoğru
˙ koşulu ile,
˙ ˙vuruşlardaki
˙ ˙ œ œœ˙
œ w kullanılmaları
5
20
¿
¿
¿
notalar birbirlerine karşı disonans
!
!
!
!
& !¿ oluşturabilir.
˙
! ! 18! ! ! ! ! ! ! ! !
& ˙w w˙ œ œ ˙w ˙ ˙ ˙ ! ! ! Örnek
w
¿
¿
doğru
yanlış
˙
œ
œ
œ
œ bœ ˙ ˙ ˙
& œœ ¿œœ œ˙ ˙ œ
œ œ œ œ œ w
¿
˙ œ¿ œ
& ẇ œ
˙
¿
œ ˙ = birbirleri ile disonans oluşturan dörtlük notalar
¿
7
!
!
!
!
!
!
!
& !
!
!
!
!
!
!
#
18
25
İng. anticipated
19
#
Bkz. "B. Disonansların Kullanımı"
başlığının "b) Aksanlı vuruşlarda" altbaşlığı.
5
20
#
Yani her ikilik notanın ikinci dörtlüğü. Bkz. Dipnot 16
˙
& ˙w w˙ œ œ ˙w ˙ ˙ ˙ 11! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! ! !
w
©
7
doğru
yanlış
E. Eşzamanlı Hareket
!
• Beşlilerde ya da oktavlarda paralel hareket yasaktır. (Örn. 19 a)
• Beşlilere ya da oktavlara düz hareketle gidilmesi yasaktır. (Örn. 19 b)
• Oktavlar ya da beşliler birbirlerinden en az iki ikilik ( 𝅗𝅥 ) nota değeri kadar ayrı olmalıdır. (Örn. 19
c)21
• Birbiri ardına üçten fazla paralel hareketten kaçınılmalıdır. (Örn. 19 d)
arası kural olarak onludan fazla açılmamalıdır.
• İki partinin
Score
• Partilerden birinde duyulan bir sesin, başka bir partideki alterasyonuna (musica ficta) çok yakın
olduğu durumlardan (çapraz ilişki22) kaçınılmalıdır. Bu gibi seslerin arasında en az iki ikilik ( 𝅗𝅥 ) nota
değeri kadar mesafe bulunmalıdır. (Örn. 19 e)
Örnek 19
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
yanlış
œ œ œ œ
&
˙
˙
˙
˙
d)
yanlış
yanlış
& ˙w
doğru
˙
˙
˙
˙
˙
˙
˙
˙
yanlış
c)
œ œ œ œ
w
w
˙ ˙
b)
˙˙
yanlış
˙
˙ ˙
w
w
˙ . ˙ œ ˙œ œ ˙ ˙
œ œ bw
˙
e)
˙˙
yanlış
yanlış
˙
˙
œ œ b ˙w ˙
˙
œ œ œ œ
w
˙ ˙ w
yanlış
˙w ˙
yanlış
˙ ˙
˙ b˙
˙
˙˙˙œ.
! ! ! ! !İki! !Sesli
! !Çalışmalar23
& ˙ww˙„ !„ !˙˙ ˙˙˙œ˙. œ˙.˙ œ! ! !Bütünsel
! w
˙.
Örnek 20
11
6
10
!
!
!
!
!
!
!
!
!
w
w
& ww
a)
œ ˙ w!.
.
& !w ˙ !˙ œ œ œ!
a)
27
&
Miksolidyen
!œ œ w
w.
˙
˙ œœw
w
W
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙. œ œ œ ˙ ˙ ˙ œ
˙ œœœœœœ˙
#œ œ ˙ W
= birbirleri ile disonans oluşturan dörtlük notalar
w ˙. œ w
Hipo-Miksolidyen
˙ ˙ ˙
œ œ ˙ œ œ œ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ #˙ W
œ
w
˙
.
&
# İki oktav ya da beşli arasında
21
˙ en az iki ikilik (ya da bir birlik) nota değeri bulunmalıdır.
b)
Hipo-Eolyen
˙. œ œ œ ˙ ˙ œ œ w
œ˙ ˙ ˙ w
œ
w
œ
œ
˙
.
.
˙
W
# Antik müzikte bolca kullanılmış olmasına karşın, bu işlevini modern zamanlarda kaybetmiş olan Do anahtarlarını
23
bu
#
22
B
Eolyen
İng. cross relation
çalışmalara geniş ölçüde dahil etmeyi gerekli görmedim. Bununla birlikte, günümüzde hala viyola için kullanılmakta
olduğundan her müzisyene aşına olması gerektiğini düşündüğüm Alto [do] anahtarı izleyen egzersizlerin bazılarında
kullanılacaktır.
c) Eğer öğrenci, alto do anahtarı içeren bir örneği akıcı şekilde okumakta aşırı bir zorluk çekerse, bu
partileri sol veHipo-Lidyen
fa anahtarlarından kendisi için en kullanışlı olduğunu düşündüğüne uyarlamalıdır. Bu iyi bir egzersiz
olacaktır. (Yazarın notu)
&
B
w
Lidyen
w
˙. œ ˙
˙
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ œœ˙
12
˙
˙ œœ˙ ˙ ˙ œœ˙ W
˙ ˙ œœ
˙ ˙ œ œ bœ œ
˙. œ œ œ
˙ ˙ ˙ w
w
W
&
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
b)
&
B
c)
&
B
d)
w ˙. œ w
Hipo-Miksolidyen
Hipo-Eolyen
w
˙ ˙ ˙ ˙
.
˙
˙. œ w
Eolyen
Hipo-Lidyen
w
w
Lidyen
˙. œ ˙
Ó
&
Frigyen
&
Frigyen
& ˙ ˙
e)
B
?
˙
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙. œ œ œ ˙ ˙ ˙ œ
#œ œ ˙ W
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ œ
œ œ œ ˙ œ œœ
œ ˙ ˙ #˙ W
˙ w
˙. œ œ œ ˙ ˙
˙. œ œ œ ˙ ˙ œ œ w
˙
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ œœ˙
˙
˙.
˙ w
w
w
W
˙ œœw
w
˙ œœ˙ ˙ ˙ ˙
œœw
W
˙ œœ˙ ˙ ˙ œœ˙ W
˙ ˙ œœ
˙ ˙ œ œ bœ œ
˙. œ œ œ
˙ ˙ ˙ w
œœœœ˙
w.
& ˙.
˙ œœœœœœ˙
˙.
œ˙ ˙ œœœœ
œœ˙
œ˙ ˙ ˙
œœ
W
œ œ œ ˙ œ œ ˙ ˙ ˙ W
Ó ˙ ˙ ˙ bœ œ ˙ ˙ œ œ ˙
Hipo-Doryen
w
Hipo-Doryen
˙ ˙ w
œ˙ œœ˙
B œ
w
? œœ˙ w
˙
œ ˙ ˙
˙ nœ œ ˙.
˙
œ œ œ œ .
˙
˙ œœw
˙ œ œ b˙ ˙
˙
œ œ œ œ œ ˙ ˙
W
œ nœ #˙ W
©
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Ödev
Bütün modlarda Örnek 20'dekileri model
alan iki sesli çalışmalar yazın.
!
13
F. Taklit24
!
Birinci parti iki ile dört birlik notalık alanı kapsayan karakteristik bir motif sunduktan sonra, ikinci
parti aynı motifi istenilen herhangi bir aralıkta tekrarlamak üzere girer. Ünison, oktav, üst beşli veya
alt dörtlü en sık kullanılanlarıdır. İlk parti kontrpuansal olarak devam eder, parça gelişir ve önceki
çalışmalar gibi serbest kontrpuanla sona erer.
!
Taklit eden parti tam veya yarım konsonans ile başlayabileceği gibi, ilk partideki karşıt notanın,
taklit eden partinin girişi için bir önceki ikilik değerden bağlı gelerek hazırlanması ve izleyen ikilik
değerde doğru olarak çözülmesi koşulu ile disonans da olabilir.
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Örnek 21 a
¿
b
˙
˙
˙ ˙ ˙ ˙ ˙
˙ ˙ ˙
&w
!
&!
¿ = disonans
!
w
Taklit, katı olabileceği gibi
(Bütün aralıklar aynen taklit edilir.)
21 b
w w ˙ ˙ ˙ œ œÖrnek
w w
W
& w ˙˙ ˙ ˙ . b œ ˙ ˙ ˙ b ˙
.œ
& ˙ w ˙ œ œ ˙ ˙ ˙ œ #œ œ ˙ W
B ! !
!
˙ ˙
w
&
!
!
!
!
!
!
!
!
c)
serbest
&
Hipo-Lidyen
w
w
˙ ˙ ˙ ˙
¿
˙˙
˙ œ œ˙ ˙˙˙ ˙ œœ
! ! ! !
w ˙ ˙˙ . œœœ œ
˙ ˙# ˙W
˙ œœ˙
Eolyen
˙
˙ w ˙œ. œœ˙˙ œœw
! ! ! ! B ˙œ.w ˙œ.œœ˙˙
W
˙
˙. œ
˙
˙
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ œœ˙
b)
˙
˙¿œ œ ˙ ˙ ˙ œ œ ˙ W
(Minör aralıklar majör,
Lidyen majör aralıklar da minör olarak değişim gösterebilir ya da -orjinal
motifin karakteristiğinin
kaybolmaması
˙ ˙ œ œkoşulu ile˙ ˙değişimler
œ œ b œ de söz konusu olabilir.)
B
w
œ œdiğer
œ˙ ˙ ˙ w
˙. œ
W
b)
21 c
˙˙
˙ œ Örnek
œw w
! w ˙ ˙˙ ˙ . œœœ˙ œœœ ˙ ˙ ˙ œœ˙ ˙# ˙W
d) w .
˙
&
W
˙
Frigyen
w
w
œœ˙
˙
˙
˙ ˙ ˙˙ œ œ
& w & ˙˙ Ó˙ ˙˙œ. œ œœ˙ œ. œw˙ œ ˙ ˙˙ œ œ ˙œ ˙ W˙ ˙ ˙Eolyen
#œ œ ˙
˙ ˙ ˙ w ˙ .œ œœ˙ ˙ œœw
œ
œ
B
!
w
œ
˙ .œ ˙ .
W
M2 m2
M2
M2
m3 Frigyen
˙ ˙ ˙
& w.
˙ œ œ œ œ ˙. œ
œœ
˙
w
œ
œ
˙
.
! œ
˙
œ
.
& ! c) !
˙
˙
˙
w
Hipo-Lidyen
˙ ˙
& ˙ w ˙ w˙ ˙ ˙ ˙ ˙M3 ˙ œm2œ ˙ M2 M2 ˙ M2œ œ ˙ ˙ ˙ œ œ ˙ W
˙ w
&
w
W
Lidyen
˙ ˙ œœ
B
œ œ ˙ ˙ œ œ bœ œ ˙ ˙ ˙ w w
œ
˙
.
.
˙
W
& ˙ . œœ ˙œ œ ˙ œ œ ˙ ˙ ˙ W
14
b)
= disonans
d)
˙ ˙˙ œœœ˙ œœœ˙ ˙˙ ˙w˙ œœ
Frigyen ˙
˙ ˙
œ
˙
ı
!
Ó
e)
˙
˙
w
˙ ˙# ˙œW œ ˙
.
w
& ˙ ˙ Hipo-Doryen
w ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙. ˙ œ œ
Ó ˙˙
˙. œ ˙
= disonans
!
!
!
!
!
!
!
!
!
24
#
İng. imitation
tonal
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
(Taklitte, karakteristik bir final-dominant ya da dominant-final yapısının kazanılmasına
¿
özellikle dikkat edildiğinden dominant-final ya da final-dominant yapısı
sırasıyla ele alınır;
motifte kullanılan aralıklardaki düzeltmeler kaçınılmaz olduğundan, tonal taklit genellikle
serbest taklidin konusudur.)
&w
&!
˙
&w
˙.
˙
˙
Örnek 21 d
œ ˙ ˙ ˙
b˙
final → dominant
˙
!
!
œ ˙
˙.
˙
w
˙
˙
˙
˙ dominant
b ˙ →˙ final
final → dominant
ya da gerçek olabilir.25
(Tonal
˙.
& ! taklit!ilkelerinin! uygulanmamış olması
˙ ˙halinde.)
!
!
˙
¿
w
˙.
˙
˙
˙
œœ˙
˙ ˙
˙
düzeltme
œœ˙
düzeltme
˙
˙˙
˙ ˙
! w ˙ ˙˙ ˙ . œœœ˙ œœœ ˙ ˙ ˙ œœ˙ ˙# ˙W
& ˙ ˙ ˙ ˙ œœ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
w
˙
a) Evirtim26:m3 M2 M2 M2 m2
Eolyen
˙. œ ˙ ˙ ˙ b˙ ˙ ˙ ˙ ˙ !
˙
˙
w
&
˙ ˙ ˙ w ˙ .œ œœ˙verir,
˙ œœw
İkinci partideki taklit, ilk partinin sunduğu açılış˙ .motifine
œ w ˙ .œœœçevrim ile cevap
W
yani çıkıcı aralıklar eşdeğerdeki inici olanlara, iniciler ise çıkıcı aralıklara
˙ ˙ kalmak
birlikte).
˙ ˙ olan˙ düzeltmelerle
! Orjinal
œ œ modda
& ˙ c) dönüştürülür
˙ ˙ (seçilen
˙ ˙için gerekli
w
˙
Hipo-Lidyen
motifte, karşıt yönde kullanılması kural dışı olan herşeyden kaçınılmalıdır (örneğin
˙ ˙ işleme seslerine vs. ilişkin
˙ œ œ ˙atlamalara,
˙ œ˙(m2𝅘𝅥 ˙˙) notalardaki
altılı
M2
&
M2w M2 ˙dörtlük
m3 atlamalara,
˙˙ œ˙ œ ˙ ˙ ˙ ˙ œ œ ˙ W
˙.
w
˙
˙
˙
˙
˙
kurallara
bakınız).
b
˙
!
& w Lidyen
= disonans
b)
dominant → final
Özel teknikler:
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
&
˙ ˙ œ œ Örnek
˙21 ˙e
œ
œ
œ
˙
.
˙. œ ˙
w
˙. œ œ œ ˙ ˙ ˙ w
& wd) Frigyen
&Ó œœœ œ˙ ˙ œœ ˙ ˙ ˙
!
!
w
& ! Frigyen
˙. œ œ œ ˙
& dörtlük
= aksanlı
w . notadan çıkıcıœatlama
œ wile uzaklaşma˙ . œ ˙
!& ˙
&
!
Ó „
˙
˙ ˙
&
& ˙.
!
œ œ bœ œ
˙ ˙ ˙
w œœ˙ œœ
˙ œ
˙yanlışw
!
!
w
˙ œ œ œ œ ˙.
w w
W
˙
˙ ˙
œw
œœ ˙
œœ˙
˙
œ
˙ ˙
˙ œœw
Ó œœ ˙ ˙ œœ˙ ˙ ˙ ˙ w
˙ wœ œ w
W
d)
œœ˙
œœ
œ ˙. œ ˙ ˙ ˙ œ œ
˙
œ
œ
˙
œ
w.
w
œ
œ
˙.
œ œ œ ˙ œ œ ˙ œ˙ ˙ W
İng. (sırasıyla) strict, free, tonal, real; Burada özel olarak belirtilmemekle birlikte tonal ve gerçek taklit, serbest taklidin alt
kategorileridir. Tonal taklitte, aralıkların sadece majör-minör gibi nitelikleri değil kendileri de değişim gösterir; böylelikle
orjinal motifteki do-sol (final-dominant, tam beşli) taklitte sol-do (dominant-final, tam dörtlü) halini alır. Gerçek taklit ise
aralıkları olduğu gibi alırken bu aralıkların niteliklerinde değişimler yapabilir; örneğin orjinal motifin la-si-do (M2+m2)
dizisi taklitte mi-fa-sol (m2+M2) olarak yer alır.
#
25
26
#
˙ ˙ w
& ˙ e)˙ Hipo-Doryen
w
W
İng. inversion; bazı kitaplarda çevirim olarak türkçeleştirilmiştir.
B Ó ˙ ˙ ˙ bœ œ ˙ ˙ œ œ ˙
15
.
& ˙
œHipo-Doryen
œ œ ˙ œ œ ˙ ˙ ˙ ˙W
? w
˙ ˙ w
˙
˙ nœ œ ˙.
œ œ ˙.
œ
œ ˙ ˙
˙
œ œ œ ˙
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
b) Genişletme27:
İkinci partideki taklit, ilk partinin sunduğu açılış motifine iki kat daha büyük ritmik değerler ile cevap verir.
œ ˙ w.
& ˙ œ œ ˙. œ œ
œœ˙ ˙ ˙
bœ œ ˙. œ w
Örnek 21 f
œœ˙ ˙ ˙
œ ˙ w.
& ! & ˙ !œ œ ˙ . w œ œ ˙
˙ ˙ ˙ bwœ œ ˙ . w œ w
˙ w.
&!
!
w
˙ ˙ ˙
˙ ˙ w.
w
w
c) Daraltma28:
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ w yarısı kadar
! olan
! ritmik
! değerler
! ile sunar.
! Orjinal
& œ œ Taklit,
motifte, daha küçük ritmik değerlerde kullanılması kural dışı olan herşeyden
düzeltme
dominant → final
final
→ dominantorjinalinin
açılış
motifini,
düzeltme
M2 M2 m2
m3
dominant → final
œ ˙˙M2dörtlük
˙
˙
˙ . sırasıyla
˙
(
𝅘𝅥
)
ya
da
sekizlik
(
𝅘𝅥𝅮
)
değerlere
dönüşeceği !akılda tutulmalıdır.
final
→ dominant
˙
˙
˙
˙
˙
b
˙
!
œ
˙
!
!
! ! !
œ
˙
& &
˙ ˙
w
Örnek 21 g
˙ . m3 œ ˙ M2 ˙ M2˙ M2b ˙ m2˙ ˙ ˙ ˙ !
!
!¿ !
!
&
˙
˙
.
œ œ œ ˙ ˙ #˙ w
œ. œ œ œ b˙
!
! !
&! ! !
J
kaçınılmalıdır. İkilik ( 𝅗𝅥 ) ya da dörtlük ( 𝅘𝅥 ) değerlerin kullanımında, bunların
!
!
!
!
!
!
!
!
. w ˙ ˙˙ . ˙ œ wœ. œ ˙ ˙˙ ˙w w w w ˙ . œ ww ˙ œ˙ œ w˙ œ œ˙ ˙ ˙˙ ˙
& w&
yanlış
¿ = yanlış ritim,
= aksanlı dörtlük notadan çıkıcı atlama ile uzaklaşma
!
!
w
& d)!
˙ . œ œ œ ˙w ! ˙ !œ œ w w œ œ œ œ ˙
˙
Ó œœ ˙ ˙ œœ˙ ˙ ˙ ˙
& !
!
œ
œ
= aksanlı dörtlük notadan çıkıcı atlama ile uzaklaşma
Ödev
w
˙
d)
˙œ œ˙ walan
œ
˙ ikiœœsesli
& &! ˙! Ó„ w . Ó œ œ œ œœ˙w ˙ œ˙ .œ ˙ œ ˙˙ Örnek
˙˙ œ˙ œ 21'dekileri
œ œ ˙ . œmodel
œ ˙
œ
!
!
!
çalışmalar yazın.
˙ & ˙ ! ˙ w .˙ w
d)
& Kanon:
œ ˙.
˙W. œ ˙ ˙ œ œ œ
œ œ ww
œ˙ ˙ ˙ œ
œ
˙ œ ˙ için
˙ œ˙ œ w˙olan˙ düzenlemelerin
. bitirilmesi
& ˙&
œ œ ˙ gerekli
˙w W W yapıldığı son ölçüler dışında- tüm
Taklit, açılış motifiyle sınırlı kalmayarak, -her iki partinin de eş zamanlı olarak
kompozisyon boyunca sürdürülür.
!
& ˙. œ œ œ ˙ œ œ ˙
B Ó ˙ ˙ ˙ bœ œ ˙ ˙
e)
Hipo-Doryen
!
˙ ˙
œ œ! ˙
W
˙
œ ˙ ˙
˙ nœ œ ˙.
˙˙ ˙ w˙ b œ œ ˙˙ ˙ œ œœ ˙œ œ ˙˙ . ˙ œ n œ œ ˙œ. œ ˙ œ ˙˙ ˙
Ó
˙ kısalma (kısaltma)˙ya da œküçülme (küçültme) olarak da geçer.
28
# İng. diminution; bazı Türkçe kitaplarda
27
#
e)
Hipo-Doryen
Hipo-Doryen
? Bw
İng. augmentation; bazı Türkçe kitaplarda uzama (uzatma) ya da büyüme (büyütme) olarak da geçer.
?
w
Hipo-Doryen
˙ ˙ w
˙16
˙
˙
œ œ œ œ .
œ œ œ œ œ ˙ ˙
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Örnek 22 a
& w ˙. œ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙. œ w ˙ ˙ ˙ œ œ w
&! !
˙. œ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙. œ w
w
˙
˙ œœ˙
w
˙ ˙ ˙ œœw
˙
˙ ˙ ˙ œœw w W
˙ œœ˙
w
˙˙wW
Evirtim, genişletme ve daraltma teknikleri eşzamanlı olarak farklı
kombinasyonlarda kullanılabilir.
&
!m2 !
& !m3M2M2M2
&
!
dominant → final
!
!
!
Örnek 22 b
!
!
!
˙ ˙ ˙. œ œ œ œ œ ˙. œ œ œ œ œ
!
A'
w
˙ ˙
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ w ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
¿ ˙
˙
.
œ
˙
˙
w
œ œ œ b˙
œ
#
˙
œ
.
œ
!
! !
&! ! ! B
J
w
˙ œ œ ˙. œ œ
˙ ˙ ˙ œœ
œ˙ œœœœw
&
W
w
& w.
˙ ˙ ˙ w.
œ
˙
˙ w
˙
˙ ˙
.
w
w
˙
¿ =˙yanlışœ ritim,B'
çıkıcı atlama ile uzaklaşma
˙ =˙aksanlı˙ dörtlük notadan
&
œw
w
˙ ˙ ˙ ˙ w
W
˙
w
w
˙ œœ
œœ˙
˙ ˙yoluyla
! d) daraltma
Ó yoluyla
œ ˙ ˙genişletme
A' = A motifinin
taklidi.
&
œ œ œ taklidi,
œ ˙ ˙B' =œB motifinin
A
w
&w
w.
œ˙ ˙ ˙ œ
œ ˙ . Ödev
˙
œ
œ
˙
œ
œ
w.
w
œ
˙.
œœ
¿
22 a'yı model
˙ . œ œ œ ˙ ˙ # ˙ w Örnek
œ ˙ birkaç
œ b ˙tane ve
œ . alan
!
!
!
œ
&! ! !
J
Örnek 22 b'yi model alan bir veya iki tane
˙
kanon yazın.
˙ ˙ ˙ w
&
w
W
! & w. ˙
!
˙ w
˙. œ w ˙ ˙ w
˙ ˙
˙ ˙ w.
w
29
Çifte Kontrpuan
&¿ ˙ . œ œ œ ˙ œ œ G.
˙
˙ ˙ W
!
Partilerden ikisi de,
her birinin diğerine karşı hem üst hem dewalt parti˙olarak
w görebileceği
œœ˙
œ œ işlev
˙ işlevini
˙ ˙ değiştirmek için
! d) Çifte
Ó kontrpuan,
˙
˙
˙
œ
&
œ
œ
e)
şekilde yazılmalıdır.
diğerine
karşı
partinin
hangi aralıkla
œ
œ
œ
Hipo-Doryen
transpoze edildiğine göre "oktavda", "onluda", "on ikilide"
vs. olarak adlandırılır.
! B Ó! ˙ ˙ ˙ b œ œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙ ˙ n œ ˙œ. ˙ .œ ˙ œ ˙ ˙
œ aralıklara˙ dönüştüğüne
˙ œœ
Düzgün &
işleyişi sağlamak
transpoze
œ œ œ hangi
w . için, orjinal
w
œ ˙ ˙ yoluyla
œaralıkların
˙
.
œ
Hipo-Doryen
dikkat edilmesi
gerekir.
˙
˙
œ œ œ œ œ ˙ ˙
! ? w ˙ ˙ w
˙ œ œ œ œ .
& ˙ ˙ ˙ ˙ w
w
29
# İng. double counterpoint; bu kontrpuan türü invertible counterpointW
(evirtimli komtrpuan) adıyla da anılır.
&
!
& ˙.
17
œ œ œ ˙ œ œ ˙ ˙ ˙ W
©
¿
Oktavda çifte kontrpuan için aralıkların dönüşümü aşağıdaki sonucu verir:
!
Orjinal aralıklar: Transpozisyondan sonra:
1 2 3 4 5 6 7 8
8 7 6 5 4 3 2 1
!
Örnek 23 a
!
! & w ˙ œ œ w ˙. œ w
!
!
! & ! Ó
!
˙ ˙ ˙ œœ˙ ˙
!
!
!
! & ! Ó ˙ ˙ ˙ œœ˙ ˙
!
!
! B
˙. œ w
w ˙ œœw
!
!
!
Onluda çifte kontrpuan için sonuç:
!
˙
˙
˙ ˙ w
˙ #˙ W
˙ œœ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ w
W
˙ œœ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ w
W
Aynı çalışmanın partileri yer değiştirmiş hali.
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Orjinal aralıklar: Transpozisyondan
¿ sonra:
˙
˙
˙ ˙ w
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
˙ #˙ W
w
! Ó œœ ˙ ˙œœ˙˙ ˙˙ w ˙œœ
œ œ
Örnek 23 b
˙
œw ˙ ˙ w
˙
˙ œœœœ ˙. œ ˙
˙
˙
˙
.
.
w
w
œ
œ
˙
.
B
!
œ
˙. œ ˙ ˙ ˙
˙
& ! ! Ó œ œ ˙ ˙ ˙ b˙ œ œ b˙ ˙ ˙ œ œ œ nœ ˙ ˙
&!
! !
œ. œ ˙ œ œ b˙
J
d)
œœ˙
˙ œœ
W
˙w. œ ˙ œ œ w w ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ w
W
W
˙
˙.
œ œ yer değiştirmiş
œ ˙ hali. œ œ ˙
˙
W
˙
B Aynı çalışmanın partileri
& ˙. œ ˙ ˙
˙. œ ˙ œ œ w
˙˙ ˙˙ ˙˙ w W
˙
w
w
e)
˙
Hipo-Doryen
˙
˙
˙
˙
œ
B Ó ˙ ˙ ˙ bœ œ
œ
˙ ˙ n œ œ ˙ .˙ œœ˙
B ! ! Ó œ œ ˙ ˙ b˙ œ œ b˙ ˙
œ œ nœ ˙ ˙. œ ˙ ˙ ˙ ˙ W
˙
˙
Hipo-Doryen
? w ˙ ˙ w ˙
˙
œ˙ ˙
˙ œœœœ . œœœœ
& ˙ ˙ . œ ˙˙ ˙ ˙
&
w w
˙˙
Orjinal versiyondaki aralıklar, onların transpozisyondan sonra neye dönüşecekleri göz önüne
getirilerek kullanılmalıdır. Örnek
beşli aralık, disonans olarak ele
¿ olarak, oktavda çifte kontrpuanda
e)
Hipo-Doryen
œ transpozisyondan
alınmalıdır, çünkü
sonra dörtlüye
çifte kontrpuanda
œ˙ œ w˙ œ
œ œ bu˙ aralık
œ œdönüşür.
w Onlunda
˙
W
w
B ˙ve
w
œ
œ
˙
˙
˙
W
˙
˙
˙
˙˙
œ
ise üçlülerin
altılıların
paralel
hareketinden
kaçınılmalıdır,
çünkü
bunlar
transpozisyondan
˙
˙
˙ ˙ ˙ w w
B Ó˙ ˙b œœ œ ˙ ˙n œœ˙ . œ˙˙ sonra
&
˙
W
paralel oktav ve beşlileri ortaya çıkarır.
Hipo-Doryen
? œ . œ ˙ ˙˙ œwœœœ˙ .œ ˙˙ ˙ œ˙œ ˙ . œ œ œ˙ œ
b
˙
18
w
w
œ
œ
œ˙
˙
W
? nwœ ˙#˙˙w ˙ W œ˙ . œ œœ˙˙
˙
œ
œ
˙
œ
˙
.
B
œ
˙ œœœ œœ
Ödev
Ovtavda ve onluda çifte kontrpuanda
Örnek 23 a ve b'dekileri model alan birkaç
çalışma yazın.
!
H. Motet
!
Bu çalışmaların amacı olan motet, metni üç ya da dört lengüistik cümleden oluşan, dini bir vokal a
cappella30 kompozisyon olarak tanımlanır. Modern dillerin metrik özellikleri söz konusu müziksel
stilden biraz ayrık olduğu için Latince dizeler seçilmesi tavsiye olunur (tercihen Mezmurlar
Kitabı31'ndan).
!
!
a) Metnin kullanımı:
Dörtlükten büyük olan her nota32 bir hece taşıyabilir. Birkaç notadan oluşan bir
grup -ritmik değerleri farketmeksizin- bir hece taşıyabilir.
Örnek 24 a
!
!
!
!
!
& w.
Do
-
œ œ œ œ ˙ œ
œ w
˙ W
mi - no
Do
-
w
mi - no
!
Eğer
öncesinde ve sonrasında daha büyük değerler veya tek bir hece taşıyan birkaç
3
dörtlük
˙ notadan oluşan
˙ ˙gruplar bulunuyorsa, dörtlük
!
!bir nota! bir hece
! taşıyabilir.
!
!
&
!
!
!
!
12
&
!
˙ ˙
˙ w ˙
doğru
Örnek 24 b
!
!
!
!
!
!
˙
œ
œ
œ
œ
& ˙. œ w
œ œ
yanlış
Do
-
mi - num
yanlış
Do
-
!
!
!
!
&
3
&
doğru
14
!
&
œ œ œ œ ˙ œ Örnek 24˙ c
œ w w
˙
Do
yanlış
-
!
& ˙.
!Do
mi - no
-
œ w
!
mi - nus
!
!
!
!
!
!
!
!
mi - num
Notalar yeni
! hecelerde
! tekrarlanabilir.
!
!
21
!
doğru
˙
!
˙ ˙
˙ w ˙
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Metinsel vurgular, müziksel cümlenin vurgularıyla çatışmalıdır. Metnin dizeleri ya
yanlış
doğru
da ondan kısımlar
tekrarlanabilir.
2
23
#
30
Çalgı eşliksiz
&
!
˙ œ œ œ œ!˙ œ œ ! w ˙ ! ˙ ˙ !
! !! !
&!œ œ œ œ œ œ!
w
˙˙
˙ w ˙!
yanlış
Do - mi-num
14
&
!
Do
!
-
mi - no
!
!
!
!
!
!
!
!
!
31
#
İng. The Book of Psalms; Zebur diye de bilinen ilahi ve dua kitabı.
32
#
Dörtlük nota buna dahil değildir. Dörtlük notanın bir hece taşıyabileceği durumlar bir alt paragrafta açıklanmıştır.
19
23
doğru
!
!
!
!
yanlış
!
doğru
!
b) Ek tavsiye:
Metnin her yeni dizesi yeni bir müzikal motif ile takdim edilmelidir. Her yeni
müzikal motif taklitte de sunulur. Özellikle iki sesli yazımda her bölüm, partilerden
her birinin bir diğerinden bağımsız şekilde sürdürerek tam kuvvetli bir zamanda
tamamladığı belirgin bir melodik kadans ile son bulmalıdır. Motetin bölümlerinin iç
içe geçmesi için, partilerdeki kadanslar -iki sesin bitiş kadansı için bir araya geldiği
son bölüm hariç- üst üste gelmemelidir.
!
Suslar vasıtası ile ayrılmaları kaydıyla -ki bu her zaman motetin ardışık bölümleri
arasındaki bir durum olmalıdır- bir bölümün son sesi ile izleyen bölümün ilk sesi
arasında her türlü aralık kullanılabilir.
Örnek 24 d
!
!
!
!
&w
e
!
!
!
-
le
-
&w „
„
2
yanlış
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
O
&!
&
!
&
!!
trans
˙!˙
O
-
i
-
per
vi
trans - i - tis
at - ten
w
-
˙ #˙ w
& ˙ œœw
lor
at - ten - di - te,
tis
per
-
-
et
vi
-
!
˙ ˙ w
vos
-
-
w
te,
!
˙˙ ˙˙ w
lor,
20sic - ut do
bw
om
om
-
˙ ˙ w
et
vi - de
˙ ˙ w
vi - de
w
-
-
nes
at -
-
at - ten - di -
˙ bœ œ ˙
˙
te
˙ œœ ˙ w
˙
est
˙ ˙
w
te,
et
˙˙ ˙ ˙ w
lor
si
me
-
!
!
!
!
-
! ˙
at - ten - di - te,
at - ten - di - te,
w ˙ ˙ ˙ œ œw
do
Ó
Ó ˙ ˙. œ ˙ Ó ˙
et
sic - ut
nes,
doğru
!
˙ ˙
! Ó ˙ ˙. œ ˙ Ó ˙ ˙.
œ
di - te,
Ó n˙ w
-
!
w ! ˙ b œ !œ b w
am,
am,
vi - de
Ó !
œw
om
yanlış
˙ ˙ ˙ œœw w
˙ ˙. œ ˙ ˙ ˙ w
œ˙ Ó
di - te,
˙ !˙
˙ ˙ ˙ ˙ w
œœ˙ w
te,
do
„ !! ! ˙˙˙ ˙˙˙
! ! ! ! ! !
w ˙
Örnek 25
˙ ˙ ˙ w
qui
& ˙ Ó ˙ ˙.
&
ste
Bütünsel İki Sesli Motet
vos
doğru
23
qui
-
-
w!
nes
ten
Chri
!
&œœw
&
i - son.
w
!
!
!
!
˙ ˙ ˙ œ œ ˙. œ w w
˙ œœ˙ ˙
˙.
Nw
!
& !
˙ ˙ ˙ ˙ w
14
&w
!
˙ œ #œ w
vi -
W
us.
˙ ˙ ˙ #˙ W
& ˙ Ó ˙ ˙.
te,
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
&
at - ten
w
do
-
˙ #˙ w
& ˙ œœw
de
-
e)
lor
te,
&˙ ˙
& ˙.
-
!
!
˙ ˙ w
di - te,
et
w ˙ ˙ ˙ œ œw
Ó n˙ w
sic - ut
˙ ˙ w
si est do
˙
Ó !
œw
-
do
-
˙˙ ˙˙ w
lor,
˙ w
lor, sic - ut do
bw
si est
do
-
vi - de
-
te,
et
˙˙ ˙ ˙ w
w
-
˙ œœ ˙ w
˙
lor
˙ ˙
w
lor
me
W
-
us.
-
us.
˙ ˙ ˙ #˙ W
sic - ut do - lor me
Ödev
w
W
Örnek 25'i model alan bir veya iki tane iki
sesli motet yazın.
œ œ œ ˙ œ œ ˙ ˙ ˙ !W
3. ÜÇ SESLİ KONTRPUAN
˙ aşağıdakiler
.
B Ó için
œ ˙ ˙ ilave
œ œolarak
œ ˙önünde
œ
İki sesli kontrpuan
b œ kurallara
˙ geçerli
˙ ˙ n œ göz
˙ ˙ olan
bulundurulmalıdır:
!
!
vi -
Hipo-Doryen
Hipo-Doryen
˙ 33:
w bileşimler
?
˙ ˙üç sesli
a) Konsonans
olan
w
˙
œ œ œ œ œ ˙ ˙
˙
œ œ œ œ .
˙ ˙
Majör ve minör akorların kök pozisyonu ve birinci çevrimi.
!
Eksilmiş beşli akorunun birinci çevrimi.
!
İstisna olarak, aksansız ikilik ( 𝅗𝅥 ) vuruşta gelmesi ve dörtlüsünün kurallara uygun bir
biçimde çözülen başka bir disonansa bağlı olarak gitmesi durumunda majör ve
minör dört-altı34 akoru.
©
Örnek 26
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
& ˙œ œ ˙˙
¿
?˙
˙
w˙
œw œ œ ˙
¿
˙
œ
œ
#˙
œ œ ˙
¿ = "konsonans dört-altı akoru"
˙
˙
# ˙˙
w
˙
˙
˙
˙
˙
b
˙
!
!
&
# Krenek'in bu çalışmasında mümkün olduğunca uygulamaya dayanan sade bir sistem yaratmak istediği için,
33
˙
œ œbelirtmiştik.
˙ . da kaçındığını
˙
˙ aynı amaçla üç sesli bileşimler,
terminolojinin yanısıra eski anahtarların
kullanımından
Yine
˙
söz konusu modal müziğin ?
henüz tanımadığı fakat bugünün okuyucularının konuyla bağlantı kurmalarını oldukça
!
!
kolaylaştıran "majör" ve "minör" akorlar bağlamında ele alınır.
34
#
İkinci çevrim.
&w
21
˙. œ œ œ ˙ ˙ ˙ w
w
w
œœ˙ œœ˙ ˙
˙
!
b) "Ödünç alınmış disonans"35:
Eğer aksanlı ikilik ( 𝅗𝅥 ) vuruştaki disonans, iki parti arasındaki normal bir işleyişte
ise36, üçüncü parti, aksansız dörtlük ( 𝅘𝅥 ) vuruşta bu disonansa atlayıp ardından
tekrar geri sıçrayabilir.
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Örnek 27
¿
& w ˙ . œ œw œ œ œ
˙ ˙ ˙
?˙
!
w
& ˙.
& Ó ˙
¿ = "ödünç alınmış" disonans
˙ ˙
œ œ b œ œ ˙ w˙ n ˙ w w
¿
w
˙
˙ w
c) Ritmik değerlerin düzenlemesi:
Üçüncü parti dörtlük ( 𝅘𝅥 ) değerlerde ilerliyor olsa bile, göreceli olarak aksansız
vuruşlardaki ikilik„ ( 𝅗𝅥 ) notalar37, daha geniş değerlere sahip ikinci bir partiye karşı
! diğer iki parti
!
"geçiş"
Ancak bu dörtlük ( 𝅘𝅥 ) notalar
& ˙w. disonansı olarak
w kullanılabilir.
„
ile doğru ilişkide olmalıdır. Genel olarak, her parti, kendinden büyük ritmik değerler
taşıyan bütün diğer partiler ile her yerde bağdaşmalıdır.
&
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
˙
!
˙
„
Örnek 28
!
!
&
˙ w
w
w
& w œ ˙œ. œœ œœ wœ ˙ ˙ ˙w ˙ ˙w # ˙ ww œ œ ˙ œ œ ˙ ˙ ˙
¿
¿ yanlış
˙
˙
˙ ˙w
?
œ
!
!
!
w
w ˙ . ˙ . œœ œ œœ œ œ œ ! w !
&
˙
œœ˙
w
¿ = bir parti ile disonans oluşturan ikilik nota; dörtlük nota diğer her iki partiye
karşı konsonanstır.
d)
!& ˙
!
Ó „
Eşzamanlı hareket:
d)
˙ œœw
Ó œœ ˙ ˙ œœ˙ ˙ ˙ ˙ w
œ œ
œœ˙
Dış partilerde olmamak kaydıyla beşlilere ve oktavlara düz hareket ile .gelinebilir
˙˙ ˙
.
!
˙ œüçüncü
œEğer
&
˙
œ
œ
œœ
!
˙
œ
(partilerin
çaprazlaması38. orta partiyi
olarak
dış
parti
yapar).
w . Œgeçici
w
œ
œ
˙
.
œ
! edilebilirdir.!
parti diğerlerine
göre ters˙w.hareket yapıyorsa,wbu durum özellikle kabul
&!
& ˙? !˙
˙
˙ ˙w
&
!
˙w
!W
#
35
İng. "borrowed dissonance"
#
36
Kurallara uygun, herhangi bir istisna ya da "özel" durum içerisinde olmayan.
& ˙.
œ œ œ ˙ œ œ ˙ ˙ ˙ W
37
# Yani her birlik notanın ikinci ikiliği.
w
w
& w ˙. œ œ œ ˙ ˙ ˙
!
w
!
œœ˙ œœ˙ ˙
e) olarak da bilinir. Geçici olarak, ilk partinin orta partiden daha pes
yanlış
İng. crossing; "kruvaze"
ya da alt partinin orta
Hipo-Doryen
partiden daha tiz seslere sahip olması durumu.
38
#
B
&
Ó ! ˙ !˙ ˙ !b œ œ ˙w ˙ œ œ ˙ ˙ ˙ ! n œ œ! ˙ .
&
˙. œ œ œ ˙
22
Hipo-Doryen
˙
œ ˙ ˙
œœ˙
w
Örnek 29
!
!
!
!
!
!
!
˙
˙
& ˙˙
?˙
doğru
!
e) Mesafe:
!
f) Bitiş:
˙˙
˙
˙
˙
doğru
˙
˙
˙˙
˙˙
˙
˙
˙
˙˙
˙
pek iyi değil
˙
˙
yanlış
˙
˙w
yanlış
˙
˙
!
Üst partiler arasındaki mesafe kural olarak oktavı aşmamalıdır.
!
Kompozisyon tam bir akorla
Doryen,
ve Eolyen'in
w
˙ bitirilebilir,
˙ ˙ w bu durumda
w œ Frigyen
œ
œ˙
˙
œ
˙
œ
.
&
œ
œ
w
üçlüsü sırasıyla Fa diyez, Sol diyez ve Do diyeze yükseltilir. Final sesinin (üçlüsü˙ ˙
yanlış edilir. En pes ses her
kullanılmaksızın) beşli ve oktavının kombinasyonları tercih
zaman final sesine sahiptir.
!&
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
w
!
˙. œ œ œ ˙
!
w
Bütünsel
Sesli Çalışma
= bir partiÜç
ile disonans
oluşturan ikilik nota; dörtlük nota diğer her iki partiye
&w
B !
?!
&˙ !
Ó „
d)
Ó 30
˙˙ ˙˙ w
Örnek
œœœœ˙ ˙ œœ
karşı konsonanstır.
˙ . œ ˙ ˙ ˙ ˙! ˙ ˙ ˙ œ œ w .
&
w.
œ˙ ˙ ˙ ˙
!
!
w ˙.
˙
˙
˙
& ˙
w
w
!
!
!
!
!
& ˙.
œ œ œ ˙
œ
˙ œœw
œœ˙
œœ˙
w
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙œ ˙ . œ ˙ ˙ ˙
˙ œœœ
œœ
œ œ w ˙. œ ˙
w
˙ ˙ œœw
˙. œ œ œ
˙ . œ ˙ ˙ w ˙ ˙ œ œ ˙ W˙ œ œ
œ ˙
˙
˙ ˙ e) ˙Hipo-Doryen
˙ ˙ ˙ ˙
&
B Ó ˙ ˙ ˙ b œ œ ˙ ˙ œœ œ ˙˙ ˙˙ ˙˙n œ ˙œ ˙ œ. œ ˙œ ˙ ˙˙ ˙
˙ ˙ œHipo-Doryen
œ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ œœ˙ ˙ ˙ w
B
w
&
˙ ˙˙. wœ ˙ ˙
˙. œ œ œ œ œ ˙ ˙
w
œ
œ
œ
w
˙ ˙
? œœœœ˙ ˙
˙˙ œœ œ ˙ w
œ ˙ œ œ ˙
˙ œ œ
B œ
w
˙.
˙
W
œ œœ˙ W
˙
w
w
˙ W
W
W
˙ ˙. œ ˙ ˙
w
w Ödev
˙ bœ œ ˙
Ó
˙
˙
˙
w
œ&˙
Örnek 30'u model alan en az iki ˙tane üç
ten - di - te, œ
at ˙
- ten - di - te, et
vi - de - sesli
et
vi - yazın.
de
te
si est
˙ œ te,œ b ˙çalışma
W
#
˙
n
œ
˙ ˙.œ œ w w
w
˙
œ
˙
˙
˙
˙
w
B ˙ Ó
Ó !
! !
&
23
?
te,
at - ten
-
di - te,
et
©
vi - de
-
te,
et
vi -
!
!
!
!
g) Motet:
Seslerin ara sıra birkaç vuruş için beraberce eşit ritimde söylemeye bırakılması ve
metni eşzamanlı olarak telaffuz etmeleri (homofonik veya "bilindik" stil; bkz. Örnek
31, pasaj "in nocte, coram te"), üç vaya daha çok sesli motetlerde kabul edilebilir ve
tavsiye olunur. Bu teknik sadece seyrek olarak kullanılmalıdır.
!
Bütünsel Üç Sesli Motet
Örnek 31
&!
!
!
˙ ˙ ˙ A˙
w
Do
-
mi - nus
˙ œœw
De
B w ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ œœw
˙ œ œ bw
?!
!
Do
-
!
&w
mi - nus
De
!
!
-
us,
Do
!
tis
me
-
sa - lu
?w
-
-
tis
me
mi - nus
De
lu
-
˙ ˙ ˙. œ
œœ˙ œœœœ
-
mi - nus
!
!
De
-
us
Ó ˙ ˙ ˙
!
Do
-
˙ ˙ w
!
ae,
!
sa - lu
-
!
tis
in
me
-
di
-
ae,
˙ ˙ ˙ ˙ œœœœ˙
˙ ˙. œ œ œ
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙
˙ ˙ ˙
-
us
sa
˙ ˙ ˙ œœ w
B Ó ˙ w
˙. œ œ w
e,
?w
-
œw
˙ ˙ ˙. œ ˙ ˙ ˙ ˙ œ œ œ
& ˙. œ w
in
sa
Ó ˙ w
ae,
B œ nœ ˙ ˙ ˙ w
us
˙ ˙ ˙ ˙
!
!
˙ ˙ ˙ œœw
-
-
bw
di
in
-
e
Ó ˙ w
in
di
di
-
-
e
lu
-
tis
me
˙ ˙ ˙ w
˙ œœœœ
cla - ma
-
vi,
˙ Aœ œ œ œ ˙ ˙ ˙ w
˙. œ œ w
e
-
cla - ma
˙.
cla
24
-
!
vi,
-
Ó
ae,
˙ w
in
noc
Ó ˙ w
in
noc
-
-
œ ˙ ˙ œ œ ˙ ˙. œ ˙ ˙ ˙ #˙
-
ma
-
vi,
in
noc
-
2
&˙ Ó !
Ó
te
˙ ˙ ˙ w
cor
-
am te.
! ! !
!
w ! ! !
?˙ Ó !
w ! w ˙. œ w
-
te, cor - am
Ó n˙ w
te
&
B
te.
te.
tio me
-
˙ ˙ w
in con
-
-
me
-
˙ ˙ w Aœ œ A˙ ˙ œ
w
œ˙ ˙
spec
-
tu
tu
tu
tu
-
tu
tu
-
˙ b˙ w
-
o,
o,
œœ ˙
-
w
o,
w
Do
Do
Do
-
-
˙ ˙ W
-
mi - ne.
˙ #œ nœ w
W
mi - ne.
˙ b˙ ˙ ˙ w
-
-
˙ ˙ w
a
˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ w
w
˙ ˙ œ œ ˙ bw
in con
tio
o - ra
tio me
˙ ˙ œœœœ
w
-
-
in
-
tret
w
˙ ˙ œ œ ˙ ˙ #˙
a
spec
con - spec
-
In - tret o - ra
In - tret o - ra
˙ ˙ ˙ #˙ ˙. nœ bœ œ ˙ ˙
˙ ˙
a
?
cor - am
In
˙. œ w
Ó ˙ ˙. œ w w
B ˙ ˙ œœœœ ˙ ˙ w
te, noc
! w
!
w
mi - ne.
W
!
Ödev
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Örnek 31'i model alan üç sesli bir motet
yazın.
e)
B
?
!
Ó ˙ ˙ ˙ b œ œ ˙ ˙ œ œ! ˙
Hipo-Doryen
w
Hipo-Doryen
˙ ˙ w
˙
˙
˙ nœ œ ˙.
œ œ œ œ ˙.
˙
?
!
25
œ ˙ ˙
œ œ œ œ œ ˙ ˙
!
!
EK
Geleneksek olarak modal kontrpuan eğitimi, Viyana'lı teorisyen ve besteci J. J. Fux'un Gradus ad
Parnassum (1725) isimli eserinde biçimlendirdiği "beş tür" öğretisine dayanır. Önsöz'de de
belirttiğimiz gibi, biz bu metodu tavsiye etmiyoruz, ancak halen birçok okulda kullanılmaya devam
ettiği için öğrenci, aşağıda kısaltılmış biçimde ana hatlarıyla verilmiş bu sistemin ilkelerine aşina
olmanın yararlarını görebilir:
!
Öğrenciye modlardan birinde, birlik değerlerde yazılmış bir melodi verilir, örneğin:
Örnek 32
!
!
!
!
!
&w
w
w
w
w
w
w
w
w
"Birinci tür", cantus firmus'un her notasına karşı bu kitapçıkta ele alınan kurallara göre bir nota
39 ibarettir. İstisnasız olarak sadece konsonanslar
koymak yoluyla yazılan
2 bir kontrpuandan
kullanılabilir.
˙ ˙
! ! ! !
˙ ˙ ˙ ˙
&
!
!
!
!
!
˙ ˙
doğru
&w! w
&w w
12
w!
w
˙ ˙
˙ w ˙
yanlış
Örnek doğru
33
w ! w w! w !# w w!
w w w w w w
!
!
!
!
"İkinci tür" çalışmasında kontrpuan'ın,
her
!
! cantus firmus'un
!
! notasına
! karşılık!iki notası! vardır. Her
!
&
birimin ilk vuruşunda2yalnızca konsonans aralıklara izin verilirken, geçiş sesleri ikinci vuruşlarda
kullanılabilir.
˙
˙ ˙ ˙
! ! ! !
21
&
!
!
!
!
!
!
!
!
!
˙
˙ ˙
˙ ˙
˙ ˙
yanlış
Örnek doğru
34
doğru
&w
& w!
w ! w
w!
21
!
w ˙
&˙ ˙! b ˙ ! ˙ ˙ ˙! ˙ ˙ ! ˙ ˙ ! n ˙ # w ! w
˙
˙
&
˙
12
!w
w!
w! w
!
39
#
&
˙ ˙ ˙
˙ ˙
doğru
˙ ˙
˙
yanlış
˙ ˙
˙
doğru
"Kontrpuan" burada cantus firmus'a ilave edilen partinin adıdır.
12
&
!
!
!
26!
w ˙
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
"Üçüncü tür", cantus'un her notasına karşılık dört nota takdim eder. Dörtlük notalar için bu
2
kitapçıkta belirtilen
kurallar geçerlidir. (J. J. Fux ayrıca basamaksal harekette üçüncü vuruştaki
!
! da izin!vermektedir,
! ki bu! on altıncı
! !yüzyıldaki
! !
disonansa ve de çıkıcı
cambiata'ya
& hareketteki
uygulamaya ters düşer.)
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Örnek 35
!
!
!
!
!
!
!
!
!
œ
œœœœœœœœœ œœœœœœœœœœœœ
œ
#œ w
œ
œ
œ
& œ
œœœœ
&w
w
w
w
w
w
w
w
w
"Dördüncü tür", bire karşı iki notaya geri döner ve aksanlı veya "askıda" disonansa adanmıştır.
2
(Askıda olma
durumunun yaratılmasının mümkün olmadığı yerlerde, ikinci türün kuralları
!
!
!
!
! ! ! ! ! !
geçerlidir.)
&
!
!
!
!
!
!
!
!
!
Örnek 36
˙
˙
˙
! ! ! !
˙ ˙
& ˙ ˙ ˙
˙ ˙
˙
w
˙
˙
˙
Ó ˙ ˙yanlış˙ ˙ doğru ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ ˙ # ˙ w
doğru &
&
!
&
!
12
&w
!
!
w
!
!
!
w
w
!
w
!
w
!
!
!
!
w
!
!
!
w
!
!
w
!
!
"Süslü kontrpuan"40 olarak da bilinen "beşinci tür" çalışmasında cantus firmus'a ilave edilen parti, bu
2
kitapçıkta açıklanan kurallara göre kullanılmış çeşitli ritmik değerler içerir.
21
&
!
!
!
&
!
!
!
˙ œ˙ ˙
&
˙
œ
˙
œ
bœ œ œ
˙
& ˙. !
œ!
!
&
doğru
!
& w &w
12
&
2
&
!
!
& !
& ˙ ˙ ˙ ˙
˙
doğru
& !
&
!
&
!
12
40
#
21
İng. "florid counterpoint"
!
!
w
!
!
!
!
˙ ˙
˙
yanlış!
!
!
!
!
!
! ! ! ! !
! Örnek! 37 !
!
!
!
˙
˙
! ! ! ! !
œ œ˙ œ ˙˙ œ ˙œ œ˙ œ œwn œ ˙˙ œ œ ˙ œ # œ œ ˙ w
! doğru!
!
!
!
!
yanlış
w
!
w
!
!
!
!
w
!
!
˙ ˙
˙
doğru
!
!
!
!
!
!
w ˙
!
!
©
27
!
!
w
!
!
!
!
!
!
w
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
w
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!
!