AWK/GAWK II

Transkript

AWK/GAWK II

eniXma
Sayı: 39
Aralık 2009
Linux ve açık kaynak kodlu yazılımlar, herkesin ihtiyacına göre
kullandığı buna karşılık yeteneğine göre katkıda bulunduğu emek
ve bilgi paylaşımının en güzel örneğidir.
eniXma
Yıl 4 Sayı 3
bu bir denemedir
Bu eski tipten
Exaile
QElectroTech
Grub2 I
vnstat
GnuPG ve Open PGP
Awk/Gawk II
BSD XII
Mandriva 2010
Aralık 2009
www.enixma.org
Başlarken
İçindekiler
S
on aylarda, özellikle de son bir ayda Linux dağıtımları yeni sürümlerini
çıkardılar. Bir süredir yakından takip ettiğimiz geliştirme sürümleri yeni sü
rümlerin başarısını belirtir gibiydi. Beklenen de gerçekleşti. Özellikle yaygın olarak
kullanılan önemli dağıtımların yeni sürümleri başarıyla kullanılmaya başlandı.
Yeni sürümlerin ardından yine birçok dağıtım bir sonraki sürümün çalışmalarına
çoktan başladı bile. Birçoğunun ürününü ilkbaharın sonunda almaya başlayacağız.
Bir süredir uygulamaya konulan yeni teknolojilerin kullanılabilirlik eşiğini aşması ve
daha da ileriye geçmesi sonucunda çok daha iyi sistemler göreceğimizi rahatlıkla
bekleyebiliriz. Bu ayki yazılarımız meşhur Amarok'un GTK uyarlaması sayılabilecek
exaile ile başlıyor. Yetenekleri henüz sınırlı olsa da, hızlı ve hafif olması ile dikkati
çekiyor. Mesleki programlar arasında yer alan ve elektrik mühendisleri ve elektrik
sistemleri tasarımı yapan firmaların kullanabileceği QElectroTech elektrik devre
şemaları çizim aracı ikinci yazımız.
Bilgisayarınızın açılışında işletim sistemi seçeneklerini karşınıza çıkaran açılış
yöneticilerinden Grub GRand Unified Bootloader yeni nesil sürümü ile ilk bölüm
olarak Grub2 yazımızda ele alınıyor. Yine kulanıcılar için internet trafiğini in
celemeleri için istediğiniz gibi yapılandırılabilen vnstat 'kullanıcı programları'
konularımız arasında yer aldı. Veri güvenliğinizi ilgilendiren şifreleme programları
GnuPG ve OpenPGP birçok okurumuzun ilgisini çekecektir.
İlki geçen ay sunulan awk/gawk yazımızın ikinci bölümü ve başka bir yerde bu
lamayacağınız BSD serimizin 12. bölümü olan BSD'de yazıcı yapılandırma işlemleri
sisteminiz ile ilgili önemli yazılar arasında yer alacaktır.
Son olarak bu ay incelenen ve tanıtılan dağıtım olarak Mandriva 2010 yer alıyor.
Mandriva'dan başarılı bir sürüm sunulmakta.
eniXma
Aralık 2009
www.enixma.org Aralık 2009 Sayfa 2
3
Exaile
GTK ile müzik merkezi
6
QElectroTech
Elektrik devre şemaları çizim aracı
9
Grub2 I
Yeni nesil açılış yöneticisi
14
vnstat
İnternet trafiğinizi takip edin
19
GnuPG ve OpenPGP
Güvenli ve güvenilir şifreleme sistemleri
25
Awk/Gawk II
Okuma yazma işlemleri
34
BSD XII
BSD yazıcı yapılandırması
44
Mandriva 2010
Yeni bir başarılı sürüm
EXAILE
GTK ile
müzik merkezi
E
Resim 1 - Exaile ana penceresi
xaile, KDE'nin Amarok uygulamasına
benzer olmayı amaçlayan ancak GTK+
ile geliştirilen müzik oynatıcıdır.
Recep Ayan
[email protected]
byncsa
Exaile, Adam Olsen tarafından Amarok'un
çökmelerinden sıkılması sonucunda benzer
bir oynatıcıyı Gnome masaüstü için geliş
tirmek istemesiyle başlamış bir projedir. Proje
kullanıcı geribildirimleri ve kendisinin büyük
gayreti sonucunda bugünkü halini almıştır.
Uygulama GTK+ ve Python kullanılarak
yazılmıştır ve bunun yanı sıra herhangi bir
veritabanı desteği ve tam anlamıyla Türkçe
desteği de bulunmamaktadır.
Exaile, oldukça basit bir arayüze sahiptir. Bu
açıdan kullanımı oldukça kolaydır. Ana pen
cerenin sol bölümünde koleksiyonunuzu, dos
yalarınızı, radyolarınızı ve yüklemiş olduğu
nuz eklentilere göre bir takım sekmeler gö
rebilirsiniz. Buradan erişmek istediğiniz şarkı
ya veya radyoya kolayca ulaşabilirsiniz.
Exaile, puanlama sistemini de desteklemek
EXAILE
tedir. Her şarkıya sağ tık menüsünden puan
verebilir ve "Oynatma Listeleri" sekmesinden
belirli puanın üzerindeki şarkıları çalmasını
isteyebilirsiniz.
Ayrıca Exaile, size ana penceresinden birden
fazla oynatma listesi yarabilmeniz için de
olanak vermektedir. Solda bulunan "Çalma
Listeleri" sekmesine, oluşturmuş olduğunuz
listeyi kaydedebilir, ayrıca uygulamanın kendi
verdiği özelliklerdeki oynatma listelerini de
kullanabilirsiniz. Üstte bahsettiğimiz sadece
belirli puan üzerindeki şarkıları listeye ko
yabilirsiniz.
Oynatma listelerinizde yer almasını istediğiniz
bilgileri de kendiniz seçebilmektesiniz. Bunun
için "Görünüm>Sütunlar" adımlarını takip
ederek, oynatma listenizde yer almasını is
tediğiniz bilgileri değiştirebilirsiniz. Bu me
nüdeki "Autosize" (Otomatik Boyutlandır)
seçeneği varsayılan olarak aktiftir. Bu aktif
liğin sebebi seçmiş olduğunuz sütunların
otomatik olarak boyutlandırılmasını sağlamak
içindir. Eğer boyutları kendiniz belirlemek
istiyorsanız "Resizable" (Yeniden Boyutlandır)
seçeneğini seçmeniz yeterli olacaktır.
Menüden "Düzenle>Collection (Koleksiyon)"
adımlarını takip ederek koleksiyonunuzun
dizinlerini belirleyebilirsiniz. Buradan belirle
yeceğiniz dizinlerin içeriğindeki şarkılarınız
koleksiyonunuz birer parçası olacak ve
oynatmak için erişim daha rahat olacaktır.
nüsündeki "Toggle Queue" seçeneği ile sı
ralamaya koyabilirsiniz. Böylece belirlemiş
olduğunuz şarkılar istediğiniz sıra ile ça
lacaktır. Menüden "Düzen>Queue (Sırala
ma)" adımlarını takip ederek sıralama yö
neticisini açabilir ve sıraya koyduğunuz şar
kıları burada yönetebilirsiniz.
Resim 2 - Koleksiyon yöneticisi
Ayrıca "Araçlar>Rescan Collection (Kolek
siyonu tekrar tara)" adımlarını takip ederek,
seçmiş olduğunuz dizinler altına eklenen yeni
şarkıları koleksiyonunuza ekleyebilir ve he
men kullanmaya başlayabilirsiniz.
Çalma listenizdeki şarkıları sağ tıklama me
Resim 4 - Kapak yöneticisi
Resim 3 - Sıralama yöneticisi
Menüden
"Düzenle>Covers
(Kapaklar)"
adımlarını takip ederek sisteminizde bulunan
albümlerin kapak resimlerini görebilirsiniz.
Buradaki resimlere çift tıklayarak bu resimleri
orjinal boyutlarında görebilirsiniz. Ayrıca ka
pak yöneticisi penceresinin sağ altında bulu
nan "Başlat" butonuna tıklayarak sisteminizde
var olmayan kapakları tercihlerde belirlenmiş
yerlerden çekecektir. Bu şekilde kapaklarınızı
tamamlayabilirsiniz.
EXAILE
Resim 6 - Osd
gun olacağını düşünüyorum.)
Resim 5 - Genel tercihler
Tercihler bölümünde sistemin temel ayar
lamalarını yapabilirsiniz. Varsayılan olarak
zaten birçok ayar kullanıcının kolaylığı için
yapılmış olup bunları kişisel tercihlerinizle
değiştirebilirsiniz.
Ayrıca "Plugins" (Eklentiler) bölümünde var
olan eklentilerden istediğinizi aktif edebilir,
istediğinizi kaldırabilirsiniz.
En yararlı eklentilerden bir tanesi ise çoklu
ortam klavye kullanan ya da dizüstü bil
gisayar kullanıcıları için bu kısayol tuşlarının
kullanımının aktif edilmesidir. Gnome ma
saüstü kullanıcılarının "Gnome Multimedia
Keys" (Gnome Çoklu Ortam Tuşları) ek
lentisini aktif etmesi yeterlidir. (KDE için de
nenmemiştir ancak "XKeys" eklentisinin uy
En güzel özelliklerinden bir tanesi de "OSD"
(On Screen DisplayEkran Gösterimi)'dir. Her
şarkı değişiminde hangi şarkının çalacağı,
hangi albüme ait olacağı gibi bilgileri ek
ranınızda görebilirsiniz. Gösterilecek bilgilerin
de kullanıcı tarafından belirlenmesi en iyi
yanlarından bir tanesidir.
Sol bölümde bulunan "Radyo" sekmesinden
dinlemek için radyo seçebilirsiniz. Uygulama
yüklendiğinden kayda değer bir radyo arşivi
ile gelmektedir. Ayrıca "İstasyon Ekle" butonu
ile yeni radyo istasyonları da ekleyebilirsiniz.
Tüm bu güzel özelliklerinin yanında elbette
Exaile'ın bir takım eksileri de bulunmaktadır.
Bunların başlıcaları şarkı değişimlerindeki
donmalar, yüksek rakamlı koleksiyonların ta
ranması, listeye aktarılması sırasındaki ya
vaşlık. Ancak henüz geliştirilme aşamasında
olduğundan Exaile, bir takım eksiklikleri size
hissettirebilir. Yalnızca müzik dinlemek istiyor
ve bana gerisi lazım değil diyorsanız oldukça
hafif ve kullanışlı bir oynatıcıdır.
QELECTROTECH
Elektrik devre şemaları
çizim aracı
L
Resim 1 - QElectroTech ana sayfası
Tanju Taşçılar
[email protected]
byncsa
inux'ta meslek alanları ile ilgili prog
ramlardan biri de QElectroTech elektrik
devreleri için çizim programı. Program ge
lişiminin ilk aşamalarında olsa da temel
özellikleri ile rahatlıkla kullanılabilir durumda
bulunuyor.
Elektrik mühendisleri ve elektrik işleri yapan
firmalar için bugünkü hali ile bile yeterli
özellikler sunan QElectroTech, QT kütüpha
neleri ile geliştiriliyor. Sade bir arabirime
sahip olmasına rağmen gerekli araçlara sahip
ve istenilene ulaşma çok rahat halde tasar
lanmış. Program ana penceresinin üst bö
QELECTROTECH
lunmakta. Her proje kendi çizimlerine ve
kendi elemanlarına sahip olabiliyor. Birden
fazla proje ve çizim programda açık ve kul
lanılabilir olabilmekte.
Resim 2 - Elektrik diyagramı özellikleri
lümünde bu tür programlar için standart
diyebileceğimiz bir araç çubuğu yer almakta.
Ana pencerenin asıl kullanım alanı ise sol
bölümde devre elemanlarının listesinin bu
lunduğu 'Elements Panel Elemanlar Paneli'
ve sağ bölüm de çalışma alanı olarak ay
rılmış.
Programda gelişmiş bir proje yönetimi bu
Çizim işlemi kolay ve ergonomik olarak ya
pılandırılmış ve bu durum program yazar
larının kullanıcıların ihtiyacını çok iyi bildiğini
göstermekte. Sol bölümdeki elemanlar lis
tesinden seçilen eleman sürüklenip çizim ala
nına bırakılıyor. Bundan sonra sol fare tuşu
ile çok kolay ve anlaşılır bir şekilde yer de
ğiştirme ve diğer elemanlarla bağlantı işlemi
yapılabilmekte. Benzeri bazı programlardaki
gibi alışılmışın dışında ve sezgisel olarak
ulaşılamayan bir kullanım şekli bulunmuyor.
Çizime eklenen elemanlar arasındaki bağ
lantılar kullanıcının çok hızlı bir şekilde ça
lışmasını sağlayacak şekilde neredeyse tam
otomatik olarak gerçekleştirilmekte. Bağlantı
noktalarının üzerine gelindiğinde imlecin al
tında kırmızı bir nokta beliriyor. Bu nokta
tutulup sürüklendiğinde bağlantı yapılacak
noktaya gelip bu noktanın kırmızı nokta
olarak belirmesi sonunda işlem tamamlanıyor
ve aradaki bağlantı en uygun yolu izleyerek
otomatik olarak tamamlanıyor. bağlantıyı ya
da herhangi bir elemanı silmek için ise
üzerine gelip 'Del' tuşuna basmak yeterli. Ya
da aynı işlemi sağ menüden istediğinizi
seçerek de yapabiliyorsunuz.
Programla birlikte hemen hemen tüm ihtiyacı
karşılayacak temel elemanlar yüklü olarak
Resim 3 - Proje özellikleri
gelmekte. Eğer bu standart elemanlar dışında
bir başka eleman gerekiyorsa 'Eleman Dü
zenleyici' hizmetinizde oluyor. Sol bölümdeki
elemanlar paneli projelerinizi ve eleman
koleksiyonlarınızı yönetmeniz için bir dizin
yapısına sahip bulunmakta. QET Collection,
program ile gelen elemanları listelemekte.
User Collection ise kullanıcının kendi oluş
turduğu elemanlar için bir yer olarak bulu
nuyor. Bunun dışında 'Project Collection' ola
rak projede yer alan elemanların ulaşılabildiği
bir alan bulunmakta.
Koleksiyonlardan biri üzerine sağ tıkladığı
nızda yeni kategori ve eleman ekleme
seçeneklerine ulaşabiliyorsunuz. Bir eleman
üzerindeki sağ tıklama ile açılan menü de
elemanın düzenlenmesi için girişi sağla
makta. Eleman düzenleme seçildiğinde
QELECTROTECH
Resim 4 - Farklı dillerde eleman isimleri
eleman düzenleyici ayrı bir sayfa olarak
açılmakta ve siz burada istediğiniz değişikliği
aynen çizim yapar gibi kolaylıkla yapıp yeni
eleman olarak ya da değiştirilmiş eski eleman
olarak kullanılmak üzere koleksiyon ele
manını düzenleyebiliyorsunuz.
Yeni bir eleman eklemek için ise yeni
oluşturulacak eleman ile ilgili temel verilerin
elde edilmesi amacıyla adım adım gereken
verilerin girildiği 5 aşamalı diyalog pencereleri
ile işlem başlıyor. Elemanın yerleştirileceği
kategori, elemanın dosya adı, çok ilginç bir
özellik olarak eleman için farklı dillerde
girilebilen isim listesi, elemanın kaplayacağı
alan ve elemanın yerleştirilmesinde kullanı
labilecek yerleşim yönleri için gereken veriler
girildikten sonra eleman düzenleyici sayfası
açılmakta. Burada oluşturacağınız eleman
işlemin sonunda önbilgilerde verdiklerinize
uygun olarak sisteme eklenmekte.
Çizim üzerindeki elemanlar ve bağlantılar için
Resim 5 - Eleman editörü
metin girişleri bulunmakta ve bunlar aracılığı
ile isimlendirme yapılabilmekte.
Proje çizimlerinizin .png, .jpeg, .bmp ve .svg
formatında çıktısını almanız mümkün. Elbette
yazıcıdan da çıktı alabiliyorsunuz.
Proje özellikleri sayfasında projeniz ile ilgili
olarak birçok parametreyi girmeniz ve buna
uygun olarak projenizde yapılabilecekleri dü
zenlemeniz mümkün.
GRUB2 I
Yeni nesil
açılış yöneticisi
G
Resim 1 - Metin modunda grub penceresi
rub işletim sistemlerini başlatmak için hazırlanmış bir açılış yöneticisidir. Vikipedia'dan
alınmış tabiriyle "GNU Projesi'nin açılış yöneticisidir.". Öncelikli olarak Unix türevlerini
açmak için kullanılsa da, zamanla Windows işletim sistemini de destekler hale gelmiştir.
Grub'un görsel olarak ne olduğunu sorarsanız, eğer bilgisayarınızda linux yüklüyse bil
gisayarınız açıp Bios mesajlarını geçtikten sonra açmak istediğiniz işletim sistemini soran
bölüm Grub'un ta kendisidir.
Ali İskender Turan
[email protected]
byncsa
İşletim sisteminin açılış yapısına bakarsak Grub'un sadece bir listeleme aracından çok daha
öte bir yapıya sahip olduğunu söylebiliriz. Grub size listeleri getirdikten sonra seçiminize bağlı
olarak gerekli dosyalara diskten erişilmesi ve sırasıyla doğru parametrelerle belleğe
yüklenmesini de üstlenmektedir. Dosya sistemlerinin çok farklı oluşunu düşündüğünüzde
(fat32, ntfs, ext3, ext4, jfs vs.) bu işlemin çok basit olmadığını görürsünüz. Ayrıca Grub, atası
Lilo'dan bir adım öteye geçerek, seçenekleri açılış esnasında değiştirebileceğiniz,
karşılaştığınız açılış hatalarıyla daha sistemi açmadan başedebilmenizi sağlayan basit bir
komut satırı seçeneği de sunmaktadır.
GRUB2 I
Bu komut satırından desteğe örnek verecek olursak: Elimizde usb'den
açılamayan eski bir bilgisayar var. Biz disket yardımıyla sisteme
Grub'u kurup daha sonra açılış esnasında belleğe yüklenecek çe
kirdeği komut satırı yardımıyla deneyerek usb bellekten yükleyebiliriz.
Grub hakkında verdiğimiz basit ön bilgiden sonra asıl konumuz olan
Grub 2 programını anlatmak istiyoruz. Grub 2 uzun zamandır sü
regelen bir projeydi. Ancak olgunlaşması zaman aldı. Grub 2 çok
eskiden yazılmış olan Grub'un iyi özelliklerini koruyarak nesneye
dayalı bir yapıda kodlanarak yeniden yazılmıştır. Bu dökümanı da
ğıtımların yavaş yavaş Grub 2 kullanmaya başlamasından dolayı
hazırladık. Hala geliştirme aşamasında olsa da gelinen aşama kul
lanılabilirliğini doğrulamaktadır.
Grub 2 ile gelen yeni özelliklere kısaca bakacak olursak;
Yeni ayarlama dosyası hiyerarşisi,
Betik ekleme özellikleri (eğer, döngüleri oluşturabilme),
Dinamik modül yükleme seçeneği,
Kurtarma özelliği,
Tema desteklemesi,
Grafik ekran seçim penceresi ve geliştirilmiş karşılama ekranı
seçenekleri,
Çalıştırılabilir disklerin disk üzerine kurulu bir grub tarafından
çalıştırılabilmeleri,
Geliştirilmiş yerelleştirme seçenekleri.
Daha önce Grub ayarlamasıyla uğraşmamışlar için özetlersek. Grub
işletim sistemi yüklenmeden önce belleğe yüklenir. Diskte kurulu
munda belirtilmiş bölümdeki giriş (menu.lst) dosyasını okuyup ekrana
getirir. Daha sonra kullanıcının seçimi doğrultusunda yine aynı dos
yadaki ayarları göz önünde bulundurarak seçenekleri yerine getirir
(seçenekleri yerine getirirden kastımız belirtilen bölümdeki çekirdek
dosyasını belleğe yükler ve çalışmasını başlatır).
Grub 2 olgunlaşmasıyla eski versiyonu Grub Legacy olarak ad
landırılmaya başlandı. Yazının bundan sonraki kısmında önceki sü
rümü Eski Grub olarak adlandıracağız.
Eski Grub'ta bütün ayarlar /boot/grub/menu.lst dosyasından ya
pılmaktaydı. Dosyanın bir bölümü açılış ayarlarını barındırırken
(açılışta bekleme süresi, başlangıçta menüde seçili olan değer vs.),
bir bölümü açılış menüsündeki değerleri saklamaktaydı. Aşağıda Eski
Grub menu.lst dosyası içeriği bulumakta.
default 1
timeout 10
title Microsoft Windows XP Professional
root (hd0,1)
savedefault
makeactive
chainloader +1
title Ubuntu, kernel 2.6.1710generic
root (hd0,4)
kernel /boot/vmlinuz2.6.1710generic root=/dev/sda5 ro quiet
splash
initrd /boot/initrd.img2.6.1710generic
quiet
savedefault
boot
İnsanlar sistemlerinde yaptıkları değişiklikleri bu dosya üzerinden
değiştirmek zorunda kalıyordu. Ayrıca Eski Grub kendi de deği
şiklikleri bu dosya üzerinden yaptığından bazen karışıklıklar ortaya
çıkabiliyordu.
Grub 2'de ayarlama dosya sistemi tamamen değiştirilmiş. Menu.lst
dosyası grub.cfg ile değiştirilmiş. Eski Grub'un bir parçası olan Stage
1.5 özelliği tamamen ortadan kaldırılmış. Grub.cfg dosyasının erişimi
herkese engellenmiş durumda. Bu dosya grub tarafından kendi
kendine oluşturulan bir dosya olarak saklanmakta. Bu sayede aynı
dosyayı birden fazla programın ve kullanıcıların değiştirmesi en
GRUB2 I
gellenmiş. Grub.cfg dosyası herhangi bir çekirdek güncellemesinde
veya kullanıcı tarafından verilen "updategrub *" komutunda gün
cellenmekte.
grub" komutu çalıştırılana kadar değişikliğe neden olmamaktadır. Bu
hiyerarşinin ilk başta grafik tabanlı Grub ayarlama araçlarının işini
kolaylaştıracağını söylemek isteriz.
Kullanıcılar kendi ayarlama seçeneklerini /etc/grub.d/40_custom dos
yasından yapabilmekteler. Bu dosya program tarafından sadece
okunmakta üzerine bir şey yazılmamaktadır.
Örnek grub.cfg dosyası:
Genel menu değişkenleri /etc/default/grub içerisinde saklanmakta.
Örnek bir içerik:
GRUB_DEFAULT=0
#GRUB_HIDDEN_TIMEOUT=0
GRUB_HIDDEN_TIMEOUT_QUIET=true
GRUB_TIMEOUT="10"
GRUB_DISTRIBUTOR=`lsb_release i s 2> /dev/null || echo
Debian`
GRUB_CMDLINE_LINUX_DEFAULT="quiet splash"
GRUB_CMDLINE_LINUX=""
# Uncomment to disable graphical terminal (grubpc only)
#GRUB_TERMINAL=console
# The resolution used on graphical terminal
# note that you can use only modes which your graphic card
supports via VBE
# you can see them in real GRUB with the command `vbeinfo'
#GRUB_GFXMODE=640x480
# Uncomment if you don't want GRUB to pass "root=UUID=xxx"
parameter to Linux
#GRUB_DISABLE_LINUX_UUID=true
# Uncomment to disable generation of recovery mode menu entrys
#GRUB_DISABLE_LINUX_RECOVERY="true"
Ayrıca /etc/grub.d/ içerisinde çeşitli durumlar için ayar dosyaları
bulunmakta. Ancak bu ayar dosyalarında yapılan değişiklikler "update
#
# DO NOT EDIT THIS FILE
#
# It is automatically generated by /usr/sbin/grubmkconfig
using templates
# from /etc/grub.d and settings from /etc/default/grub
#
### BEGIN /etc/grub.d/00_header ###
if [ s /boot/grub/grubenv ]; then
have_grubenv=true
load_env
fi
set default="0"
if [ ${prev_saved_entry} ]; then
saved_entry=${prev_saved_entry}
save_env saved_entry
prev_saved_entry=
save_env prev_saved_entry
fi
insmod ext2
set root=(hd0,6)
search nofloppy fsuuid set 95dac37b29fe455c92f4
8d18ac764cba
if loadfont /usr/share/grub/unicode.pf2 ; then
set gfxmode=640x480
insmod gfxterm
insmod vbe
if terminal_output gfxterm ; then true ; else
# For backward compatibility with versions of terminal.mod
that don't
# understand terminal_output
terminal gfxterm
fi
GRUB2 I
fi
if [ ${recordfail} = 1 ]; then
set timeout=1
else
set timeout=10
fi
### END /etc/grub.d/00_header ###
###
set
set
###
BEGIN /etc/grub.d/05_debian_theme ###
menu_color_normal=white/black
menu_color_highlight=black/white
END /etc/grub.d/05_debian_theme ###
### BEGIN /etc/grub.d/10_linux ###
menuentry "Ubuntu, Linux 2.6.3114generic" {
recordfail=1
if [ n ${have_grubenv} ]; then save_env recordfail;
fi
set quiet=1
insmod ext2
set root=(hd0,6)
search nofloppy fsuuid set 95dac37b29fe455c
92f48d18ac764cba
linux /boot/vmlinuz2.6.3114generic
root=UUID=95dac37b29fe455c92f48d18ac764cba ro
quiet
splash
initrd
/boot/initrd.img2.6.3114generic
}
menuentry "Ubuntu, Linux 2.6.3114generic (recovery mode)" {
recordfail=1
fi
insmod ext2
set root=(hd0,6)
92f48d18ac764cba
root=UUID=95dac37b29fe455c92f48d18ac764cba ro single
initrd
}
menuentry "Ubuntu, Linux 2.6.3111generic" {
fi
recordfail=1
set quiet=1
insmod ext2
set root=(hd0,6)
92f48d18ac764cba
root=UUID=95dac37b29fe455c92f48d18ac764cba ro
quiet
splash
initrd
}
menuentry "Ubuntu, Linux 2.6.3111generic (recovery mode)" {
recordfail=1
fi
insmod ext2
set root=(hd0,6)
92f48d18ac764cba
root=UUID=95dac37b29fe455c92f48d18ac764cba ro single
initrd
}
### END /etc/grub.d/10_linux ###
### BEGIN /etc/grub.d/20_memtest86+ ###
menuentry "Memory test (memtest86+)" {
linux16
/boot/memtest86+.bin
}
menuentry "Memory test (memtest86+, serial console 115200)" {
linux16
/boot/memtest86+.bin console=ttyS0,115200n8
}
### END /etc/grub.d/20_memtest86+ ###
### BEGIN /etc/grub.d/30_osprober ###
menuentry "Windows 7 (loader) (on /dev/sda1)" {
insmod ntfs
set root=(hd0,1)
search nofloppy fsuuid set 1acc6965cc693bdf
GRUB2 I
chainloader +1
}
### END /etc/grub.d/30_osprober ###
### BEGIN /etc/grub.d/40_custom ###
# This file provides an easy way to add custom menu entries.
Simply type the
# menu entries you want to add after this comment. Be careful
not to change
# the 'exec tail' line above.
### END /etc/grub.d/40_custom ###
Açılış Seçenekleri:
Bilgisayarın açılışından başlarsak, Grub 2 işletim sistemi yük
lenmeden belleğe yüklenir. Gerekli ayar dosyalarından menü girişlerini
oluşturur.
Eğer menüde tek bir işletim sistemi bulunuyorsa Grub 2 menüyü
göstermeden o işletim sistemini başlatacaktır. Zamanlama seçeneği
seçili ise ve birden fazla işletim sistemi mevcutsa (öntanımlı olarak 10
saniye) kullanıcı giriş yapmazsa, zamanlamanın bitmesini bekler.
Menü gizli olarak ayarlandıysa kullanıcı menünün görünmesi için şift
tuşuna basılı tutmalıdır. Aksi halde ön tanımlı olan işletim sistemi
başlatılacaktır. Kayıtlı seçeneği işaretlenmişse grub en son düzgün
açılışı hatırlayarak o seçeneği seçecektir.
Bu ayki yazı burada son buluyor. Önümüzdeki ay Grub 2 ayar
dosyalarının ayrıntılı açıklamalarıyla ve ayarlama seçenekleri ile
devam edeceğiz.
VNSTAT
İnternet trafiğinizi
takip edin.
İ
nternet erişiminiz sınırlı ise ve internet servis sağlayıcınız internet erişiminizi belli bir trafik
miktarı için ücreti sabit tutarken bu miktarın aşılması durumunda fiyatlandırmayı
değiştiriyorsa internet erişiminizi izlemeniz gerekir. İnternet servis sağlayıcılar kendi sitelerinde
internet erişiminizi izlemek için size özel bir sayfa sunar. Bazıları ise kendi hazırladıklar ve
sadece windows üzerinde çalışan uygulamaları sunmaktadır. Bu iki uygulamanın windows
kullanıcı değilseniz ve de en son internete bağlandığınızda kotanızı kontrol etmediyseniz son
durumunu nasıl bilebilirsiniz? Hatta internet kullanım alışkanlığınızın aynen devam etmesi
durumunda fatura dönemi sonunda ne kadar kota kullanmış olacağınızı nasıl bilebilirsiniz?
Windows üzerinde çalışan uygulamalar internetee bağlı olmasanız da kota kullanımınızı
görüntüler. Eğer internet erişimini sonlandırmadan önce servis sağlayıcının sitesinden kota
kullanımınızı not ettiyseniz de sorun yoktur. Ancak son sorunun yanıtını ne servis sağlayıcınız
ne de windows uygulamaları verebilir. Bu soruların yanıtlarını vnstat ile alabilirsiniz.
vnstat sistem yöneticisinin tanımladığı ağ arayüzündeki ağ trafiğini izleyen ve raporlayan metin
tabanlı bir uygulamadır. Sistem yöneticisi tarafından yapılandırıldığı için root olarak erişilmek
durumunda değildir. Normal kullanıcı hesabınız ile erişip tanımlı ağ arayüzündeki trafik
miktarını görüntüleyebilirsiniz. Diğer ağ trafiği izleyicileri ile karşılaştırıldığında vnstat sadece
trafik miktarını ölçer. 'Paket koklama' vb. işlemleri yapmaz. Sadece ağ trafiğini izlediği için
yoğun trafiğe sahip sistemlerde dahi işlemci üzerinde ek bir yük oluşturmadan kullanılabilir.
Arka planda demon(BSD sistemler) / daemon(linux dağıtımları) olarak çalıştığı için, gereken
yapılandırma yapıldıktan sonra sürekli olarak sistemin ağ trafiğini izleyerek kayıt altına alabilir.
Kurulum
Gökşin Akdeniz
[email protected]
byncsa
vnstat, hem BSD hem de GNU/Linux için bulunmaktadır. BSD için kullanılacak ise ports'da
net/vnstat altında güncel sürüm olan 1.9 yer almaktadır. pkgsrc kullanıyorsanız yine aynı
şekilde net/vnstat altında 1.9 sürümü bulunuyor. Linux dağıtımlarından birisini kullanıyorsanız
bu durumda dağıtımın paket deposunda bulunan sürümünü kurmanızda yarar var. Debian ve
türevi Linux dağıtımlarında vnstat cron tarafından güncellenerek çalıştırılmaktadır. Bunun
nedeni Debian ve türevlerinde ağ arayüzlerinin kontrolü if su/down ile yapılmakta olduğu için
ağ arayüzünün aktif olup olmamasına bağlı olarak vnstat'ın yürüttüğü izleme işlemlerinin
güncellenmesi sağlanmaktadır. Linux dağıtımları için hazırlanmış olan vnstat paketlerinde bu
durum dikkate alınarak güncelleme işlemleri cron tarafından otomatik olarak yapılacak şekilde
ayarlanmaktadır.
VNSTAT
BSD sistemlerde kurulum yapacak iseniz vnstat port veya pkgsrc ile
kurulum tamamlandıktan sonra izleyeceğiniz ağ arayüzüne ait trafik
miktarının tutulacağı dizini oluşturmanız gerekli. vnstat varsayılan
dizin olarak /var/db/vnstat kullanıyor. /var/db altında ise vnstat dizini
bulunmuyor ve bunu oluşturuyoruz.
droideka# cd /var/db ; pwd
/var/db
droideka# mkdir vnstat
droideka#
vnstat dizinini oluşturduktan sonra kurulum sonrasında vnstat
yapılandırma dosyasını düzenleyerek kullanmaya başlayabilirsiniz.
vnstat yapılandırma dosyası Linux dağıtımlarında /etc/vnstat.conf,
BSD sistemlerde ise /usr/local/etc/vnstat.conf dosyasıdır. Dosyanın
içeriğini düzenleyerek vnstat işleyişini yapılandırabiliriz. Öncelikle
sistemde izlenebilecek olan ağ aryüzlerinin bir listesini alalım.
droideka# vnstat iflist
Available interfaces: bge0 nfe0 lo0
droideka#
lo0, loopback interface ve nfe0 ise ağ kartımız. nfe0'ı izleyeceğiz. Bu
ağ arayüzünü izleyeceğimiz için yapılandırma dosyasında
tanımlanması gerekli. /usr/local/etc/vnstat.conf dosyası bulunmadığı
için yine aynı dizinde yer alan vnstat.conf.sample dosyasını
kullanacağız. vnstat kurulumunda vnstat.conf.sample dosya
oluşturulmaktadır.
droideka# cp vnstat.conf.sample vnstat.conf
droideka#
Yapılandırma dosyası oluşturulduğuna göre kendi sistemize
uyarlayabiliriz. İlk olarak dosyayı açıp izlenecek olan ağ arayüzünü
tanımlıyoruz. Burada eğer sistemde birden fazla ağ arayüzü
bulunuyorsa ve her biri izlenecek ise hepsi vnstat.conf dosyasında
tanımlanmalıdır.
# vnStat 1.9 config file
##
# default interface
Interface "nfe0"
Interface "bge0"
Ardından önceden oluşturduğumuz /var/db/vnstat dizinini kayıtların
saklanacağı dizin olarak tanımlıyoruz. Eğer farklı bir dizin tanımlamış
olsaydınız bu dizini belirtmek gerekecekti.
# location of the database directory
DatabaseDir "/var/db/vnstat"
Eğer kotalı internet etişimi kullanıyorsanız bu durumda fatura kesim
dönemlerini dikkate alarak vnstat trafik kayıtlarını görüntüleyebilirsiniz.
Vnstat yapılandırma dosyasında yer alan MonthRotate satırı aylık
kayıtları her ayın birinci gününde güncellemektedir. Örneğin; fatura
kesim döneminiz ayın 15 ise bu durumda ilgili satırı aşağıdaki gibi
düzenleyebilirsiniz. Aksi halde varsayılan değer olan "MonthRotate 1"
girdisini değiştirmenize gerek yoktur.
# on which day should months change
MonthRotate 15
Yapılandırma dosyasını kendi tercihlerinize göre düzenledikten sonra
vnstat'ı çalıştırabilirsiniz. vnstat ilk defa kullanılıyorsa root olarak
başlatılmalıdır. İzlemeye alacağınız arayüzü tanımlayarak vnstat
başlatılabilir
veya
konsol/terminal
üzerinden
çalıştırmaya
başlayabilirsiniz. Linux dağıtımlarında ilk defasında root olarak elle
başlatmanız uygun olacaktır. Linux dağıtımları için hazırlanan
paketlerde vnstat cron ile düzenli olarak güncellenmektedir. BSD
sistemlerde kurulum yaptıysanız iki farklı şekilde çalıştırabilirsiniz.
Birincisi vnstat demon uygulaması olan /usr/local/sbin/vnstatd
dosyasını demon olarak başlatabilirsiniz. Bunun için aşağıdaki girdiyi
VNSTAT
/etc/rc.local dosyasına kayıt etmeniz gerekir.
#
# vnstat demon olarak baslar
#
/usr/local/sbin/vnstatd d
Diğer seçeneğiniz ise Linux dağıtımlarında olduğu gibi vnstat cron ile
güncellenebilir. Bunun için /usr/local/share/doc/vnstat/vnstatcron
dosyasının içeriğini /etc/cron içerisine eklemeniz gerekir. Ardından
vnstat elle başlatılabilir. Eğer demon olarak kullanıyorsanız bu
durumda cron ile güncellemenize gerek yoktur. İzlenen arayüz veya
arayüzler vnstat.conf dosyasındaki yapılandırmaya göre düzenli
olarak güncellenecektir. Aşağıdaki komut vnstat2ın güncellenmesini
cron ile gerçekleştirilmesini sağlayacaktır.
#cat /usr/local/share/doc/vnstat/vnstatcron >> /etc/crontab
Bu aşamadan sonra vnstat'ın ilk olarak çalıştırılmadan önce izlenecek
olan arayüzün belirtildiği ve trafik kaydının saklanacağı veri tabanını
oluşturulması gerekecektir. Eğer vnstat iflist kullanarak ağ
arayüzlerini belirlemediyseniz aşağıda gösterildiği gibi de
başlatabilirsiniz. Aşağıdaki örnekte vnstat bir başka sistemde
yapılandırılması tamamlandıktan sonra elle ilk defa çalıştırılmaktadır.
droideka# vnstat
No database found, nothing to do. Use help for help.
A new database can be created with the following command:
vnstat u i eth0
Replace 'eth0' with the interface that should be monitored.
The following interfaces are currently available:
nfe0 lo0
droideka# vnstat u i nfe0
droideka#
Bu şekilde hem kullandığınız Linux dağıtımında hemde BSD sistemde
vnstat'ın ilk çalışmasını gerçekleştirebilirsiniz.
vnstat Çıktıları
vnstat çıktısı doğrudan terminal/konsol üzerinde metin tabanlı bir çıktı
olarak alınabilir ya da istenirse vnstat çıktısını doğrudan grafik olarak
alabilirsiniz. Çıktının konsol terminal üzerinde görüntülenmesi için
normal kullanıcı hesabı yeterlidir. Konsol/terminal üzerinde normal
kullanıcı hesabınızdan vnstat komutunu verdiğinizde vnstat'ın standart
çıktısını ekranda görebilirsiniz. Bu çıktıyı isterseniz aylık, haftalık veya
günlük olarak görüntüleyebilirsiniz. Aylık gösterim için vnstat m
komutunu verin.
[goksin@droideka /usr/home/goksin]$ vnstat m
bge0
/
monthly
month
rx
|
tx
|
total
|
avg. rate
+++
Nov '09
1.34 GiB | 52.54 MiB | 1.39 GiB | 5.97 kbit/s
+++
estimated 1.78 GiB |
69 MiB | 1.84 GiB |
[goksin@droideka /usr/home/goksin]$
Haftalık olarak görüntülemek için ise vnstat w
[goksin@droideka /usr/home/goksin]$ vnstat w
bge0
/
weekly
rx
|
tx
|
total
| avg. rate
+++
last 7 days 1.34 GiB | 52.54 MiB | 1.39 GiB | 20.54 kbit/s
last week 771.78 MiB | 28.69 MiB |800.47 MiB | 10.84 kbit/s
current week 595.68 MiB | 23.86 MiB |619.53 MiB |105.61 kbit/s
+++
estimated
7.51 GiB |
297 MiB | 7.80 GiB |
VNSTAT
Günlük olarak çıktıyı almak için ise vnstat d kullanılır.
[goksin@droideka /usr/home/goksin]$ vnstat d
bge0
/
daily
day
rx
|
tx
|
total
|
avg. rate
+++
11/16/09 752.85 MiB | 26.83 MiB |779.69 MiB | 73.93 kbit/s
11/17/09
11.77 MiB |
784 KiB | 12.54 MiB | 1.19 kbit/s
11/18/09
7.16 MiB | 1.09 MiB | 8.25 MiB | 0.78 kbit/s
11/23/09 595.68 MiB | 23.86 MiB |619.53 MiB |105.61 kbit/s
+++
estimated
1.05 GiB |
41 MiB | 1.09 GiB |
vnstat bu değerleri grafik olarak da verebilir. vnstati veriyi grafik olarak
göstermektedir. vnstati, yine vnstat'ta olduğu gibi konsol/terminalden
çalıştırılmaktadır. vnstati kullanırken çıktı png formatında kayıt
edileceği için grafik dosyasının adı, hangi arayüzün raporlanacağı ve
kullanmak isteyeceğiniz rapor şekline karar vermeniz gereklidir.
Aşağıdaki örnekte bge0 arayüzüne ait olan haftalık, günlük ve aylık
trafik miktarı varsayılan ayarlar kullanılarak alınmıştır. s seçeneği
standart raporlama biçimi olan pasta dilimi şeklinde raporu ver
mektedir. o ise çıktının yazılacağı png dosyasının adını tanım
lamaktadır. Dosyanın oluşturulacağı dizinin tam yolu belirtmediyse,
komutu veren kullanıcının ev dizinine kayıt edilir. Aşağıdaki örnekte
vnstat_stadart.png dosyası kendi ev dizinimizde oluşturuluyor.
[goksin@droideka /usr/home/goksin]$ vnstati s o
vnstat_standart.png
komutun çıktısı ev dizininde vnstat_standart.png adı ile kayıt edilmiş
olacaktır. Çıktı şekli ile görüntülenecek olan trafik kaydı ise isteğe göre
şekillendirilebilir. s seçeneği standart biçimde raporlamaktadır. Bunu
günlük rapor olarak almak için d, haftalık rapor için w ve aylık rapor
için ise m seçeneği ile kullanılmalıdır. Rapor çıktısını pasta dilimi
şekilde değil de çubuk tarzında almak için ise vs ve hs seçenekleri
kullanılır. hs ve vs seçenekleri pasta dilimi raporlama yanında ayrıca
çubuk gösterimini de kullanacaktır. Aşağıdaki örneklerde sırayla
standart pasta dilimi gösterimin sağ ve alt tarafında çubuk gösterim
olan raporlar elde edilmektedir.
[goksin@droideka /usr/home/goksin]$ vnstati s o
vnstat_standart.png
[goksin@droideka /usr/home/goksin]$ vnstati hs o
vnstat_hs.png
[goksin@droideka /usr/home/goksin]$ vnstati vs o
vnstat_vs.png
VNSTAT
Pasta dilimi raporları kullanmayıp doğrudan çubuk gösterimini de
kullanabiliriz. Aşağıdaki örneklerde saatlik trafik miktarları çubuk
şeklinde gösterilmektedir.
[goksin@droideka /usr/home/goksin]$ vnstati hs d o
vnstat_hs_d.png
[goksin@droideka /usr/home/goksin]$ vnstati vs d o
vnstat_vs_d.png
vnstat yapılandırma dosyası içerisinde yer alan vnstati bölümünü
düzenlenerek grafik gösterimdeki şeffaflık, renk vb kendi tercihlerinize
göre düzenleyebilirsiniz.
GNUPG VE
OPENPGP
Güvenli ve
güvenilir şifreleme
sistemleri
Gökşin Akdeniz
[email protected]
byncsa
P
GP ile ilk tanışmam 1998 yılında aldığım
bir bilgisayar dergisindeki Philip Zimmer
mann'nın yazdığı program olan PGP'nin daha
yeni kullanmaya başladığım internet ve e
posta için ne kadar önemli olduğunu anlatan
bir yazı ile olmuştu. PGP'nin nasıl edini
lebileceği ve kullanılmasını anlatan yazıda
PGP ve Philip Zimmermann'ın öyküsü de yer
alıyordu. PGP'yi kullanmaya başladığımda
çevremdeki arkadaşlarımın da kullanmasını
sağlamak için çabalamış ve PGP ile imza
ladığımız ve diğer arkadaşların anahtarları ile
şifrelediğimiz eposta mesajlarını birbirimize
yollamaya başlamıştık. PGP ilk denemelerde
eğlenceli bir oyuncak gibi gelmiş olsa da bir
süre sonra kullanmakta olduğumuz uygula
manın "oyuncak" olmadığını kavramıştık.
PGP düşünebildiğimizden çok daha etkili ve
güçlü bir araçtı. Ne kadar güçlü olduğunu
anlatabilmek için şu örnek yeterli olur. 1999
yılında şifrelediğim bir dosyada kullandığım
anahtarları kaybettiğim için halen dosyayı
açamıyorum. Bulabileceğim şifre kırma prog
ramlarının ise bu şifrelemeyi aşması söz ko
nusu değil. Belki süper bilgisayarlar kullana
rak şifreyi çözebiliriz ama sanırım çözüldü
ğünü görmek için ömrüm yetmeyecektir.
PGP ile ilk denemelerim PGP ile şifreleme
yapmak üzerine idi. PGP sadece mesajınızı
veya dosyanızı şifrelemiyor aynı zamanda
ilettiğiniz mesajın veya dosyanın sizden
geldiğini, birilerinin bu dosyanın içeriğini de
ğiştirmediğini ve sizin hazırladığınız şekli ile
alıcısına ulaştığını ve en önemlisi de mesajın
gerçekten sizden geldiğini kanıtlar.
Birçok kullanıcı bu noktada şu itirazları yap
maktadır:
"Eposta hesabımın şifresini bir tek ben bili
yorum. Mesajı ben yollayabilirim, başkası bu
nu yapamaz. Hesabımı ben kullandığım için
mesajlarımı ben okuyabilirim. yolladığım kişi
den başkası da okuyamaz."
Eposta sunucusu kurmak, yapılandırmak ve
işletmek ciddi bir iştir. Sunucudan sorumlu
olan kişinin eksik veya hatalı yapılandırması
ciddi sorunlara yol açacaktır. Bunlar arasında
şifrenizin başka bir kişi veya kişilerin eline
geçmesi ve sizin hesabınızdan sizin adınıza
her türlü mesajı yollayabilmesi de yer alır. Bu
mesajları yazmadığınızı ve yollamadığınızı
kanıtlamanız çok zordur. Posta sunucularının
yönetiminde olan sistem yöneticisi sizin e
posta mesajlarını okuyabilir. Hatta karşı
tarafın eposta sunucusunun yöneticisi de
bunu yapabilir. Posta sunucusu yöneticisi
yapmaz dürüst insandır diyebilirsiniz ama ağ
yöneticinizin ağ trafiğini kayıt altına alma
dığını nereden biliyorsunuz? Ağ geçidi üze
rinden gerçekleşen tüm trafiği kayıt etmek
olanaklıdır ve bunun yapılması durumunda
ziyeret ettiğiniz internet sitelerinden eposta
mesajlarına dek tüm trafik kayıt edilebilir ve
sonra istenirse incelenebilir. (Örneğin tcp
dump'a bir bakın.) Bu olası sakıncalar nedeni
ile bilgisayarınız ile yaptığınız eposta ile
tişiminin güvence altına alınması gereklidir.
GNUPG VE OPENPGP
Güvence altına alınmasını sağlamak için
OpenPGP ve GnuPG kullanabilirsiniz.
OpenPGP nedir?
OpenPGP, Philip Zimmerman tarafından ge
liştirilen Pretty Good Privacy PGP adlı uy
gulamanın yapısında yer alan patentli olan
RSA ve IDEA adlı şifreleme tekniklerininden
arındırılmış halidir. Bu kullanılan iki tekniğin
patenti alındığı için PGP kullanmak duru
munda iseniz öncelikle lisans ücreti ödemeniz
gerekmektedir. Her ne kadar IDEA lisansı
bireysel kullanım için 19$ ödeyerek ömür
boyu geçerli bir lisans almanıza olanak
sağlasa da kriptoloji uzmanlarının ve sek
tördeki diğer uzman kişilerin PGP'nin her
kesçe ücretsiz olarak kullanılabilmesi için bu
patentli şifreleme algoritmalarından arındırıl
ması gerektiğini ileri sürmüşlerdir. Philip
Zimmermann 1998 yılında bu durumu ortadan
kaldırına OpenPGP adlı protokolü hazırlamış
ve IETF Internet Engineering Task Force'a
sunmuştur. (IETF, konusunu gelecek sayı
larda ayrı bir yazıda ele alacağız) OpenPGP,
PGP protokolünü kullanarak farklı program
ların güvenli bir şekilde ve farklı şifreleme
algoritmaları kullanarak birbiri ile iletişimini
sağlıyordu. Hali hazırda PGP, Philip Zimmer
mann tarafından kaynak kod olarak dağı
tılmadığı için bireyler ve kurumların kendi
gereksinmelerine göre OpenPGP kullanarak
yeni araçlar geliştirmelerine olanak sağlaya
bilirdi. OpenPGP'nin ne kadar güvenli olduğu
sorusu sıkça sorulur. OpenPGP bugün ne
redeyse tüm devletlerce kabul görür ve
kullanılır. OpenPGP sadece bilgisayarlarda
değil aynı zamanda kritik öneme sahip
bilgilerin aktarılmasının söz konusu olduğu
her durumda her kuruluş tarafından kulla
nılmaktadır. Yine de bu OpenPGP'nin kripto
loji konusunda son nokta olduğu anlamına
gelmez. Yeterli işlemci gücü ile OpenPGP
şifrelemesinin kırılması olanaklıdır. Ancak bu
şifrelerin kırılması için triyon kere trilyon
dolarlık sistemlere gereksinim olacaktır. Bu
durumda kritik öneme sahip bilginin elde
edilmesi için şifreleri kırmak yerine daha
"ucuz" yöntemlerin kullanılması hem kısa
zamanda çözüme ulaşır hem de maliyet etkin
olacaktır.
GnuPG nedir?
OpenPGP'nin GNU'daki geliştiriciler tarafın
dan özgür yazılım olarak geliştririlmiş halidir.
1999 yılında OpenPGP'nin kabul edilip ya
yınlnmasından sonra Werner Koch tarafından
yazılmıştır. GnuPG'yi sadecede BSD, Linux
ile değil aynı zamanda Mac OS ve Windows
üzerinde de kullanabilirsiniz. GnuPG, Open
PGP standardını desteklediği için diğer
OpenPGP destekli uygulamalar ile uyunmlu
çalışabilir. Birçok kişi tarafından GnuPG değil
GPG olarak anılır. Bazı yazılarda GPG adının
geçtiğini görürseniz aslında GnuPG'den söz
edilmekte olduğunu bilmeniz gereklidir.
OpenPGP Ne İşe Yarar?
OpenPGP'nin işlevinin bir standart olmaktan
fazlası olduğunu belirtmekte yarar var. Open
PGP şifreleme, bütünlük kontrolü ile elek
tronik imzayı birleştirir. OpenPGP bunları ger
çekleştirip şu yararları sağlar:
1 Eposta mesajını alan ve okuyan kişi
mesajın gerçekten benden geldiğinden emin
olabilir. Bu kişisel anahtarım ile imzaladığım
için doğrulayabilir. Kişisel anahtarım ile im
zalandığım mesaj gerçekten benim tara
fımdan yollanmıştır.
2 Bana gelen bir eposta mesajının iddia
edildiği gibi gerçekten adı geçen kişi ta
rafından mı yollandığını kontrol edebilirim.
Bunun için o kişiye ait olan genel anahtarı
kullanırım.
3 Yolladığım eposta mesajının sadece ve
sadece alıcısı tarafından okunmasını isterim.
Bunun için alıcının genel anahtarını kul
lanmam yeterlidir.
4 Benzer olarak sadece banim okuya
bileceğim bir eposta mesajı yollandığında
özel anahtarımı kullanarak mesajı okuya
bilirim.
5 Yolladığım eposta mesajının sadece alı
cısı tarafından okunabilmesi yanında alıcının
eposta mesajının benden geldiğinden emin
GNUPG VE OPENPGP
olmasını isterim. Bunun için alıcının genel
anahtarı ile mesajı şifreler ve özel anahtarım
ile imzalarım.
6 Bana gelen eposta mesajının şifresini
açtığımda söz konusu mesajın aynı zamanda
bir elektronik imzaya sahip olduğunu da
kontrol etmek isterim. Bunun için mesajı ki
şisel anahtarınız ile açıp, göndericinin genel
anahtarını kontrol ederim.
Bu işlemler aslında casus veya askeri filim
lerde olmaz. OpenPGP ve GnuPG ile ko
laylıkla gerçekleştirebilirsiniz. Yukarıdaki iş
lemler bilgi güvenliği alanında çalışan kişilerin
veya konuya ilgi duyan kişilerin bildiği kimlik
doğrulama, bütünlük, gizlilik, rededilemezlik
ve erişim kontrolü kavramlarının OpenPGP ve
GnuPG ile uygulanmasından başka bir şey
değildir.
Temel Kriptografi Bilgisi
Yazının bundan sonraki bölümlerinin anlaşı
labilir olması için bazı kavramları tanımlamak
gerekli. Bu kavramlar kriptografi ve bilgi
güvenliği konularında yaygın olarak yer alır.
Bu yazının ilerleyen bölümlerinde bu kav
ramlar ile sık sık karşılaşacağımız için
başında açıklığa kavuşturulması ve doğru
olarak kavranması önemlidir. GnuPG ve
OpenPGP, Kriptoloji ve kriptografinin kullanıl
dığı araçlardır. Kriptoloji, şifre bilimidir. Çeşitli
iletilerin, yazıların belli bir sisteme göre
şifrelenmesi, bu mesajların güvenlikli bir
ortamda alıcıya iletilmesi ve iletilmiş mesajın
deşifresiyle uğraşır. Kriptografi, gizlilik, kimlik
denetimi, bütünlük gibi bilgi güvenliği kav
ramlarını sağlamak için çalışan matematiksel
yöntemler bütünüdür. Bu yöntemler, bir bil
ginin iletimi esnasında karşılaşılabilecek aktif
ya da pasif saldırılardan bilgiyi dolayısıyla
bilgi ile beraber bilginin göndericisi ve alıcısını
da koruma amacı güderler. Bir başka deyişle
kriptografi, okunabilir durumdaki bir bilginin
istenmeyen taraflarca okunamayacak bir hale
dönüştürülmesinde kullanılan tekniklerin tümü
olarak da gösterilir.
Şirelenmiş Metinler (Ciphertext)
Kriptografide düz metin plaintext olarak
adlandırılan her dosya ister bir veritabanı
olsun isterseniz resim dosyası veya ger
çekten bir metin dosyası şifrelenmemiş hal
deki durumunu belirtir. Dosya formatının veya
uzantısının bir önemi yoktur. Şifreleme işlemi
gerçekleştirildiğinde artık asıl dosyanın içeriği
anlaşılmaz hale gelecektir.
Kodlama
Kodlama işlemi bir mesajın içeriğinin belirli bir
sistematiğe uygun olarak yeniden düzen
lenmesidir. Örneğin alfebedeki harfler ile
rakamlara karşılık gelecek diğer harfler ve
rakamların kullanılması ile asıl metni farklı bir
metne dönüştürebiliriz. Bu dönüşüm işlemine
kodlama adı verilir.
Şifreleme
Yukarıdaki örnekten devam edersek kodlama
işleminde kullanılan harfler ve rakamlara
karşılık gelen farklı harfler ve rakamlar şif
redir. Bu şifre ile kodlanmış olan mesajı
deşifre ederek ilk haline döndürebilir veya
başka bir metni yine aynı şifreyi kullanarak
kodlayabiliriz.
HASH Sayısal Karşılık
Hash fonksiyonu farklı büyüklükteki ve ya
pıdaki veriyi matematiksel olarak bir algoritma
ile bir tamsayıya dönüştürür. Bu işlemler tek
yönlüdür. Hash değerini belirlediğiniz veriyi
hash değerinden yola çıkarak ne olduğunu
belirleyemezsiniz ama elinizdeki verinin
belirtilen hash değerine sahip olup olmadığını
belirleyebilir ve verinin bozulmadan, değiş
meden elinize ulaştığını bilirsiniz. Aşağıdaki
örneklerde "openpgpg ve gnupg metninin
sha1 algoritması kullanılarak sayısal karşı
lıklarını görebilirsiniz.
[goksin@droideka /usr/home/goksin]$ echo
"OpenPGP ve GnuPG" | sha1
26a2831382fdacf8f0e3d1cf99fc2de8f3fa0c4f
[goksin@droideka /usr/home/goksin]$ echo
"openpgp ve gnupg" | sha1
b859d53a2bce74e758c262b67b222479939c73c3
Hash fonksiyonları gibi bütünlük checksum
GNUPG VE OPENPGP
kontrolü değerleri de bulunur. Örneğin inter
netten torrent ile indirdiğiniz dosyanın bü
tünlük kontrolü torrent istemcilerince yapılır.
Uzak bir sunucudan indirdiğiniz Linux da
ğıtımına veya BSD sisteme ait olan iso
dosyasının bütünlük kontrolünü yaparsınız.
Bu işlem dosyanın bütünlüğünün değişme
diğini kontrol etmenizi sağlar. Ancak bütünlük
kontrolüne %100 güvenlidir demek olanaklı
değildir. Bütünlük kontrolü mekanizmaları da
yanıltılabilir. Ancak yine de bütünlük kontrolü
temel düzeyde gerçekleştirilecek bir güvenlik
mekanizması olarak yararlıdır.
Şifreleme Algoritmaları
Şifreleme algoritmaları, bir şifrelenmiş metni
şifrelenemden önceki asıl haline dönüştürür
ve yine aynı şekilde işleyerek bir metni
şifreleyerek asıl içeriğini değiştirir. Şifreleme
işlemleri günümüzde matematiksel işlemler ile
gerçekleştirilmektedir. Bu işlemler farklı algo
ritmalar ile gerçekleşir: Dolayısıla geliştirilip
kullanılan algoritmaların birbirileri ile karşı
laştırıldığında üstün ve zayıf yanları gö
rülebilir. Bazı algoritmalar kolaylıkla çözü
lebilirken bazılarının çözülebildiğinin kanıtı
yoktur.
Bilgisayarlarda kullanılan şifreleme işlemle
rinin temel özelliği kullanılan algoritma ile
kullanılan şifreleme tekniğidiir. Bilgisayarlada
kullanılan şifreleme teknikleri en temel bileşen
olan "bit"i kullanır. Dolayısıyla da internet
sitelerinde gördüğünüz 128 bit şifreleme,
veya 40 bit şifreleme vb kavramlar aslında
kodlama sırasında kullanılan şifrenin bit
olarak olarak uzunluğunu veriri .Yani 40 bit
uzunluğpundaki bir anahtarda kırk adet 1 ve 0
bulunurken 128 bit olan bir anahtar toplamda
128 adet bir ve sıfırdan oluşur. 128 bitlik bir
anahtarın yaklaşık üç yüz trilyon kadar olası
kombinasyonu bulunmaktadır. Bu kombinas
yonları denemek bugünkü bilgisayar tekno
lojisi göz önüne alındığında dahi 128 bitlik bir
şifrenin belirlenmesi için gerekecek olan
zaman ortalama bir insan ömründan daha
fazladır.
Benzer olarak 400 bitlik şifreleme ise kul
lanılan algoritmanın zayıflığından dolayı daha
kolay çözülebilir. Bu konuda uzman olan
kişiler 400 bitlik bir şifrenin 390 bitini kolaylıkla
belirleyebilir. Bu durumda geriye kalan 10 biti
belirlemek ise daha kolay olacaktır. Kalan 10
bit için olasılıklar ise 1024 adet olası çözüme
indirgenmiş olur. 1024 adet çözümüde be
lirlemek oldukça kolaydır.
Bu iki farklı anahtarı kullanan algoritmalarda
güvenlik şifrenin uzunluğuna değil aslında
algortimaya bağlıdır. Şifreleme için kullanılan
bazı algoritmaların çözülmesi daha zor
olduğu için 80 bitlik bir şifre ile yapılan
kodlamanın çözülmesi yine 160 bitlik bir
anahtarın kullanıldığı bir algoritmaya göre
daha zor olabilmektedir. Bu nedenle krip
tografi açısından bakıldığında kullanılan
anahtarın uzunluğu değil tersine kullanılan
algoritmanın güvenilirği daha önemlidir.
Yaygın Kullanılan Algoritmaları
Algoritmaların özellikleri aslında OpenPGP ve
GnuPG kullanıcıları açısından önemli de
ğildir. OpenPGP ve GnuPG kullanılması
durumunda iki temel algoritma hakkında bilgi
sahibi olmak uygun olur. Yaygın olarak
kullanılan iki algoritma simetrik ve asitmetrik
algoritmalardır. Simetrik algoritmalar yukarıda
örnek verdiğimiz alfabedeki her harf ve
rakama karşılık gelen farklı bir takam ve harf
ile eşleştirilmesi işlemi simetrik algoritmadır.
Bu basit ve kullanımı kolay bir algoritmadır.
Olumsuz olan yanı kolaylıkla çözülebilir ve en
önemlisi de kullandığınız anahtarın alıcıya
güvenli olarak iletilmesi ve bu anahtarın
güvenliğinin sağlanmasının son derece
önemli olduğudur. İletişim ortamınızın gü
vensiz olan yapısı gereği simetrik şifreleme
algoritmalarının kullanılması uygun değildir.
Asimetrik algoritmaların işleyişi, kodlama ve
kodun çözülmesi için iki farklı anahtar
kullanılmasına dayanmaktadır. Elinizde kod
lama ve kodu çözmek için kullanılacak olan
iki anahtar bulunmalıdır. Şifrelenmiş metni
kendi elinizdeki anahtar ile kodlayarak
oluştururken alıcıda bu kodlanmış mesajı
çözmek için kullanılacak olan bir diğer
anahtar bulunmaktadır. Bu anahtarlar bir
birine eş değildir. İlk bakışta asimerik al
GNUPG VE OPENPGP
goritmanın işlemesi olanaksız gibi görünse
de, bu sistemin işleyişinin temelindeki ma
temetik büyük asal sayıların kullanılmasına
dayanmaktadır. Bu nedenle elinizde sadece
anahtarın bir tanesi varsa ve diğer anahtar
bulunmuyorsa bu anahtar çiftinden biri ile
kodlanmış olan bir şifrelenmiş metnin içeriğini
diğer anahtar olmadan öğrenmeniz olanaklı
değildir. Bunun için OpenPGP asimetrik şif
releme kullanır.
Açık Anahtar Şifreleme
Asimerik şifrelemenin uygulamada iki anahtar
kullanması nedeni ile anahtarlardan birisini
"özel" diğerini "genel" olarak adlandırmak ve
bu iki anahtar çiftini kullanarak şifrelemek
olanaklıdır. OpenPGP kullanıldığında bir
anahtar çifti oluşturulur. Bu anahtar çifti özel
ve genel anahtarlarınızdır. Özel anahtar
kişiye özel olarak saklanır ve genel anahtar
ise güvensiz bir ortam olan internette özel
önlemlerin alındığı kanallar kullanılarak
başkaları tarafından erişilebilir kılınırlar. Bu
işleyiş açık anahtar şifreleme olarak ad
landırılır.
Elektronik Sayısal İmzalar
Şifrelenmiş bir mesajı elektronik sayısal
imzanız ile imzaladığınızda mesaj herkes
tarafından okunabilir. Örneğin bir eposta
listesine yolladığınız elektronik sayısal im
zanızı taşıyan bir mesaj onu şifrelemediğiniz
sürece herkes tarafından okunabilir. Öte
yandan sizin elektronik sayısal imzanız, söz
konusu mesajın gerçekten sizin tarafınızdan
yollandığını belirtir. Söz konusu sayısal
elektronik imza ise mesajın imzalanmasında
kullanılan genel anahtarın eşi olan özel
anahtarın sadece ve sadece söz konusu
kişide bulunduğunu belirtir. Elektronik sayısal
imzanız açık anahtar şifrelemesi ile hash
kullanarak mesajın bütünlüğünü ve kaynağını
doğrulamaya olanak verir.
Eposta mesajlarının 'Kimden' bölümleri
kolaylıkla değiştirilebilir olduğu gibi mesajın
içeriği de değiştirilebilir. Bu durumda mesajın
bütünlük kontrolünü gerçekleştiren HASH
fonksiyonu kullanılarak değiştirilmiş mesaj
aynı kaynaktan geliyormuş ve bütünlüğü
bozulmamış gibi gösterilebilir. O halde me
sajın içeriğine HASH fonksiyonu değerini
nasıl ekleyebiliriz? Mesajın içeriğine yazmak
sorunu çözmeyecektir. Değiştirilmiş olan
mesaja ait olan HASH değeri de kolaylıkla
eklenebilir. O halde HASH değerinin de
ğişmezliğini güvence altına almak için açık
anahtar şifrelemesinin OpenPGP'de kullanıl
ması ile çözülür.
OpenPGP ile mesajınızı elektronik sayısal
imza ile imzaladığınızda şu işlemler gerçek
leşmektedir:
1 Mesajınıza ait olan hash fonksiyonu değeri
belirlenir.
2 Size ait olan 'Özel' anahtarınız ile bu hash
değeri şifrelenir. (Sayısal imzanız)
3 Şifrelenmiş olan hash değeri mesaja
eklenir. (İmzaladınız işte!)
4 Mesajınız ile birlikte ek olarak yollanır.
Alıcıya mesajınız ulaştığında mesajınınızın
içeriği şifrelenmediği için okunabilir. Buna ek
olarak mesajınıızn yanında ek olarak şif
relenmiş olan hash değeri de bulunur.
Eğer alıcıda da OpenPGP kullanılıyorsa
genel anahtarınız kullanılarak şifrelenmiş
olan hash değeri belirlenebilir. Özel anah
tarınız sadece sizde olduğu için bu hash
değerini sadece siz şifreleyebilirsiniz. Karşı
taraf genel anahtarınıza sahip olduğu için
şifrelenmiş hash değerini genel anahtar
kullanarak karşılaştırabilir ve mesajın sizden
geldiğini ve değişmediğini kontrol edebilir.
Eğer biri bir şekilde sizin yolladığınız mesajı
değiştirecek olursa, bu durumda alıcı mesajı
OpenPGP ile kontrol ettiğinde bir hata mesajı
alacaktır. Sizin genel anahtarınızı kullanarak
hash değerini çözümlediğinde asıl mesajın
hash değeri ile değiştirilmiş mesajın hash
değeri tutumayacak bu durumda mesajın
değiştirildiği anlaşılacaktır.
GNUPG VE OPENPGP
Asimetirk Şifreleme ve Elektronik Sayısal
İmzalar
Asimetrik şifreleme ile elektronik sayısal
imzalar OpenPGP ile kullanılmaktadır. Asi
metrik şifreleme mesajların gizliliğini sağ
larken, elektronik sayısal imzalar da mesajın
bütünlüğünün kontrol edilmesini sağlamak
tadır. OpenPGP bu iki aracı bünyesinde
birleştirip kişiye özel şifrelenmiş mesajların
oluşturulup bunların değiştirilmemiş olduğu
nun da kontrol edilebildiği bir mekanizma
sunmaktadır.
Bir arkadaşınıza sadece onun okuması için
özel bir mesaj yollayacak olduğunuzu var
sayalım. Mesajınızı yazarsını ve yazdığınız
mesajı özel nahatarınız ile imzalarsınız.
Mesajın sadece ve sadece arkadaşınız
tarafından okunduğundan emin olmak için
mesajı arkadaşınızın genel anahtarı ile
şifreleyerek yollarsınız. Şifrelediğiniz mesaj
ancak ve ancak arkadaşınızın özel anahtarı
ile deşifre edilebilir. İmzaların geçerliği yine
genel anahtar kullanılarak gerçekleştirilebilir.
Asimetrik şifreleme, açık anahtar ile elektronik
sayısal imzaların kullanılması ile sadece ve
sadece alıcısı tarafından okunabilecek ve
yine göndericisinin kimliğinin de kolaylıkla
tanımlanabileceği bir mekanizma oluşturur.
Bu mekanizmada kullanılan asimetrik anah
tarlama algoritması alıcı ve göndericide her iki
tarafa ait olan anahtar çiftlerinin bulunmasını
gerektirmez. Sadece genel anahtarın bu
lunması yeterlidir.
Parolanızı seçerken...
Parolanız ve Özel Anahtarlarınız
Parolanızın belirlenmesi kolaydır. Özellikle de
sevdiğiniz evcil hayvanınızın adı, doğum
gününüz gibi kolaylıkla tahmin edilecek pa
rolalar kolaylıkla çözülebilir. Bugünkü bilgi
sayar teknolojisi bu tür parolaları kolaylıkla
kırabilmektedir. Bunun yaratacağı zayıflığı
aşmak için parola seçiminde altı karakterlik
sayı veya harf karışımı gibi basit çözümler
yerine sadece sizin için anlamlı olabilecek ve
kolaylıkla anımsayabileceğiniz bir parola
seçmeniz gereklidir. Parolanızı seçerken özel
karakterler #, ! vb kullanmaktan çekinmeyin.
Özel anahtarınızın sadece ve sadece size
özel olduğunu ve bunun gizli kalması
gerektiğini anımsayın. Özel anahtarınızın
başka kişilerin eline geçmesi durumunda
yetkisiz kullanımını önleyecek ilk önlem
parolanız olacaktır. Parolanızı zorlaştırmak
aşılmasını güçleştirecek ve size anahtarınızı
fesh etmek için gereken zamanı sağla
yacaktır.
OpenPGP iki temel bileşene sahiptir. Bunlar
özel anahtarınız ve bilgisayarınızdaki dosya
ile bu anahtarı kullanmanıza olanak veren
paroladır. Benzer bir durum farklı bilgisa
yarlara güvenli olarak erişmenize olanak
veren SSH için de söz konusudur. Diskinizde
yer alan özel anahtarınız diskinizden kop
yalansa bile içeriğinin ne olduğunu anlamak
olanaklı değildir. Kopyalanarak da kullanıl
ması da söz konusu değildir. Özel anah
tarınızın kullanılabilmesi ancak ve ancak
anahtarı kullanmanızı sağlayan parolanız ile
gerçekleşebilir.
OpenPGP özel anahtarınızı kullanmak is
tediğinizde size parolanızı soracaktır. Bu
parola özel anahtarınızın diskinizden okunup
kullanılabilmesi için zorunludur. Eğer parola
olmasaydı bilgisayara oturan her kişi sizin
özel anahtarınızı kullanabilirdi. Özel anah
tarınız ile gerçekleşen işlemler sizin için
bağlayıcıdır ve bu işlemi yapmadığınızı iddia
etseniz de aksini geçerli kılar. Yapılan
işlemden hatta sizden gönderilmiş olan bir
olmadık iddalarda bulunulun bir eposta
mesajınızın size ait olduğunun kanıtıdır ve
bunu reddetmeniz söz konusu değildir. Bu
nedenle özel anahtarınıza ait olan parolanın
güvenli bir yerde saklanması gerekir.
Gelecek bölümde
OpenPGP ve GnuPG
kullanımına geçeceğiz.
AWK/GAWK II
Okuma yazma
işlemleri
R
AWK ve GAWK'da Okuma/Yazma İşlemleri
astlayacağınız awk/gawk programlarının çoğunluğu işleyeceği veriyi programcının
tanımladığı kaynaktan okur. Bu kaynak bir dosyadır. Bazı durumlarda ise awk girdileri bir
dosyadan okur ve kaynak verisi awk/gawk'a bir borupipe ile aktarılır. Awk/gawk verileri ister
komut satırından, ister bir dosyadan okusun işlenecek olan veri sırayla okunur. Bu "sıra"
girdide tanımlanan sıradır. Bir başka deyişle tanımlanmış birden çok dosyadan veriler
okunacak ise awk/gawk bu dosyaları belirtilen sırada ve her seferinde bir dosyadan okuma
yapar. Okunan dosya işlendikten sonra diğeri işleme alınır.
Awk/gawk programınız çalışırken o sırada işlemekte olduğu kaynak dosyayı FILENAME adlı
değişkende saklar. Awk/gawk hem bir araç hem de bir programlama dili olduğu için kendi
yapısında yer alan değişkenlere sahiptir ve aynı zamanda kullanıcının tanımladığı değişkenleri
de kullanabilir. Bu değişkenler konusunu ilerleyen bölümlerde yeniden ele alacağız.
Kayıtlar ve Alanlar
Awk/gawk'ın okuduğu veri kayıtlarrecords olarak tanımlanır. Yazdığınız programlardaki
komutlar bu kayıtlar üzerinde işlem yapar. Awk/gawk için bir kayıt bir satırdır. Awk/gawk için
kayıtların birbirinden ayrılması kayıt ayracırecord seperator ile tanımlanır. Kayıt ayracı
karakteri Record SeperatorRS kayıt ayracı değişkeninde tutulur. Awk/gawk bu değişkene
atanan karakteri esas alarak okuduğu girdideki kayıtları birbirinden ayırır ve bir kaydın nerede
başlayıp nerede bittiğini belirleyebilir. Awk/gawk için satır bu değişkenin tanımladığı karakter
kaydın yani satırın sonudur. Eğer bu değişkene programcı atama yapmadıysa varsayılan
değer "sonraki satır\n" karakteridir.
Gökşin Akdeniz
[email protected]
byncsa
Kayıt ayracı değişkeni genel olarak uzun awk programlarında kullanılır. Yukarıda belirtildiği gibi
yeni satır değeri dışında bir karakterin tanımlanması RS değişkenine (Record Seperator)
atanacak bir değer ile gerçekleştirilir. Aşağıdaki örnekte RS değişkenine "|" atanarak işlem
yapılmaktadır. Atanan karakter RS="<değişken>" olarak tanımlanmıştır. Kullanılan kaynak
dosyası olan record.log dosyasının içeriği ve yapısı aşağıdaki örnek satırda gördüğünüz
gibidir:
AWK/GAWK II
term2254 12:34:56 windows|term5132 09:12:34 windows|term
5234 13:45:56 FreeBSD
[goksin@droideka /usr/home/goksin/analiz]$
RS="|"} {print $1,$2}' record.log
term2254 12:34:56
term5132 09:12:34
term5234 13:45:56
....
[goksin@droideka /usr/home/goksin/analiz]$
awk 'BEGIN {
RS="|" girdisi, kayıt ayracı değişkenine "|" karakterini atamaktadır.
BEGIN bölümünde değişkenleri tanımladığımız için | ile karşılaşana
dek girdiyi işlemekte ve RS değişkenine atanan değeri okuduğunda
ise yeni satıra geçerek okuduğunu yazmaktadır. Halbuki kayıt dosyası
aslında tek ve oldukça uzun bir satırdan oluşmaktadır. Bunun tersine
olarak record.log dosyasıda tek değil de birden çok satır yer almış
olsaydı ve yukarıdaki komutu aynen kullanmış olsaydık awk'ın dön
düreceği sonuç değişmeyecek yine aynı şekilde işlem yapacaktı.
Diğer bir deyişle UNIX'taki metin dosyalarındaki yeni satır ibaresine
"\n"e dek olan kısım bir satırdır. Bu satır içinde yeni kayıt içinde yer
alan veri alanıfields adı verilen parçalardan oluşur, yani kayıt birden
çok alanın birleşimidir. Bir kayıtta çok sayıda alan yer alabilir. Kaydı
oluşturan alanlar, awk/gawk tarafından işlenebilmesi için birbirinden
ayrılmalıdır. Bu ayrım field seperatoralan ayracı ile belirtilir. Böylelikle
awk/gawk'ta tanımlanan alan ayracı karakterine bakarak kayıtlarda yer
alan veriyi alanlara ayırıp istenilen işlemleri gerçekleştirir. Awk/gawk
için varsayılan alan ayracı karakteri boşlukwhitespace'tir. Awk ile
gawk arasında bu alan ayrımı konusunda fark vardır. gawk kullanıcı
tarafından tanımlandığı üzere tüm bir satırı yani kaydı tek bir alan
olarak değerlendirebilir. Bunu ise RS="\0" olarak verilmesi gereklidir.
Gawk bu tanımlamayı kabul edebilir ama awk kabul etmez. Kodlarken
dikkat etmeniz gerekir.
Bir awk programında alanlar $<SAYI> ilk örneklerden anımsaya
cağınız üzere şeklinde tanımlanır. İlk alan $1 ile tanımlanır ve izleyen
her alan $2,$3 vs olarak tanımlanmaya devam eder. $0 alanı tüm
kayıtları tanımlar. Alan sayısı için bir sınırlama yoktur. Programı yazan
kişi tarafından tanımlanan alan ayracına bağlı olarak alan sayısı
belirlenir.
[goksin@droideka /usr/home/goksin]$ awk '{print $0}'
awk_gawk_kaynak.txt
Avusturya 8,316,487 83,871 Viyana 18
Belçika 10,584,534 30,528 Brüksel 24
Bulgaristan 7,679,290 110,912 Sofya 18
ÇekCumhuriyeti 10,306,709 78,866 Prag 24
Danimarka 5,457,415 43,094 Kopenhag 14
Estonya 1,342,409 45,226 Tallinn 6
Finlandiya 5,289,128 338145 Helsinki 14
Fransa 63,392,140 674,843 Paris 78
Almanya 82,314,906 357,050 Berlin 99
Yunanistan 11,125,179 131,990 Atina 24
Macaristan 10,066,158 93,030 Budapeşte 24
İrlanda 4,239,848 70,273 Dublin 13
İtalya 59,131,287 301,318 Roma 78
Letonya 2,281,305 64,589 Riga 9
Litvanya 3,373,991 65,303 Vilnius 13
Lüksemburg 476,200 2,586 Lüksemburg 6
Malta 404,962 316 Valletta 5
Hollanda 16,372,715 41,526 Amsterdam 27
Polonya 38,635,144 312,683 Varşova 54
Portekiz 10,599,095 92,391 Lizbon 24
Romanya 21,565,119 238,391 Bükreş 35
Slovakya 5,396,168 49,037 Bratislava 14
Slovenya S2,013,597 20,273 Ljubljana 7
İspanya 45,116,894 506,030 Madrid 54
İsveç 9,142,817 449,964 Stokholm 19
İngiltere 60,587,300 244,820 Londra 78
Alan Ayracını Field Seperator Tanımlamak
Awk/gawk için bir kayıttaki alanları ayıran karakter eğer tanım
AWK/GAWK II
lanmadıysa boşluk karakteridir. Programı yazan kişi ise üzerinde
çalıştığı verilerin özelliğine bağlı olarak ayracı tanımlayabilir. Ayraç
olarak tanımlayabileceğiniz herhangi bir karakter olabileceği gibi
düzenli ifadelerregular expressions da kullanılabilir. Tanımladığınız
ayraç, awk/gawk'ın kayıtları alanlara ayırma şeklini belirler. Ta
nımlanan karakter veya ifadeyi kayıt içinde arayıp eşleştirir, eş
leşmenin gerçekleştiği noktadan kayıt alanlara ayrılır. Alan ayracı
FS="<karakter>" olarak tanımlanmalıdır.
Yukarıda kullandığımız dosyada alan ayracını "," olarak tanımlamamız
durumunda önceki örneğimiz aşağıdaki çıktıyı verecektir:
[goksin@droideka /usr/home/goksin]$ awk '{print $2}' FS=","
awk_gawk_kaynak.txt
316
584
679
306
457
342
289
392
314
125
066
239
131
281
373
200 2
962 316 Valletta 5
372
635
599
565
396
013
116
142
587
Örnekte görüldüğü üzere, alan ayracı "," olarak tanımlandığı için $2
alanı bir sonraki virgüle dek olan tüm karakterleri kapsayacaktır.
Buradaki örnekte farklı olarak tek satırlık bir awk programında FS=","
BEGIN{ } içinde tanımlanmamıştır. Tek satırlık awk/gawk program
larında bu tür değişken tanımlamaları yapılabilir. Aynı işlem awk
'BEGIN{ FS=","} ; {print $2}' şeklinde de yapılabilir.
Burada bir noktaya dikkat çekmekte yarar var. FS ile tanımlanan alan
ayracı veri içinde ardışık olarak iki defa yer alıyorsa, awk/gawk bu
durumda iki ayraç arasını boş olarak döndürecektir. İstisnası ise
boşluktur. Ardışık olarak yer alan çok sayıda boşluk white space boş
bir alan yaratmaz.
Çıktıların Biçimlendirilmesi
Awk/gawk programlarının çıktıları print ve printf ile biçimlendirilir. ilk
örneklerde print kullanılarak çıktılar basitçe biçimlendirilmişti. print
komutu çıktınızı "şekil" olarak biçimlendirmez. Yazdırılmasını iste
diğiniz alanları yan yana sütün olarak veya bitişik olarak yazar. 'print'
kullanılması durumunda çıktıların rahat okunabilmesi için bu noktaya
dikkate edilmesi gerekir.
[goksin@droideka /usr/home/goksin]$ awk '{print $1 $4}'
awk_gawk_kaynak.txt
AvusturyaViyana
BelçikaBrüksel
BulgaristanSofya
ÇekCumhuriyetiPrag
DanimarkaKopenhag
EstonyaTallinn
FinlandiyaHelsinki
FransaParis
AlmanyaBerlin
YunanistanAtina
AWK/GAWK II
MacaristanBudapeşte
İrlandaDublin
İtalyaRoma
LetonyaRiga
LitvanyaVilnius
LüksemburgLüksemburg
MaltaValletta
HollandaAmsterdam
PolonyaVarşova
PortekizLizbon
RomanyaBükreş
SlovakyaBratislava
SlovenyaLjubljana
İspanyaMadrid
İsveçStokholm
İngiltereLondra
Gördüğünüz örnekte ülke isimleri ile başkentleri bitişik yazılmıştır. Ayrı
olarak yazılması için ise aynı komutun aşağıdaki düzenleme ile ve
rilmesi gerekir.
[goksin@droideka /usr/home/goksin]$ awk '{print $1,$4}'
awk_gawk_kaynak.txt
Avusturya Viyana
Belçika Brüksel
Bulgaristan Sofya
ÇekCumhuriyeti Prag
Danimarka Kopenhag
Estonya Tallinn
Finlandiya Helsinki
Fransa Paris
Almanya Berlin
Yunanistan Atina
Macaristan Budapeşte
İrlanda Dublin
İtalya Roma
Letonya Riga
Litvanya Vilnius
Lüksemburg Lüksemburg
Malta Valletta
Hollanda Amsterdam
Polonya Varşova
Portekiz Lizbon
Romanya Bükreş
Slovakya Bratislava
Slovenya Ljubljana
İspanya Madrid
İsveç Stokholm
İngiltere Londra
$1 ile $4 arasına yerleştirilen "," iki alan arasında bir boşluk
bıraktırmaktadır. Geçen yazıda olduğu gibi çıktıyı düzenli ifadeler
kullanarak veya alanların sırasını değiştirerek biçimlendirebiliriz.
Aşağıdaki awk programı print komutunu kullanarak çıktıyı biçim
lendirmektedir. Çıktıların düzgün olarak görüntülenmesi için ilgili
satırlarda boşluk kullanılmıştır.
#! /usr/bin/awk f
BEGIN { print "Ülkeler ve Başkentlerinin Listesi\n" }
{
print
print
print
}
END {
"Ülke:
"$1
"Başkent: "$4
""
print "İşlem Sona Erdi"}
Yazdığımız programın çalıştırılması sonucunda aşağıdaki çıktıyı gö
rebilirsiniz.
[goksin@droideka /usr/home/goksin]$ listele.awk
awk_gawk_kaynak.txt
Ülkeler ve Başkentlerinin Listesi
Ülke:
Avusturya
Başkent: Viyana
AWK/GAWK II
Ülke:
Belçika
Başkent: Brüksel
Ülke:
Bulgaristan
Başkent: Sofya
Ülke:
ÇekCumhuriyeti
Başkent: Prag
Ülke:
Danimarka
Başkent: Kopenhag
Ülke:
Estonya
Başkent: Tallinn
Ülke:
Finlandiya
Başkent: Helsinki
Ülke:
Fransa
Başkent: Paris
Ülke:
Almanya
Başkent: Berlin
Ülke:
Yunanistan
Başkent: Atina
Ülke:
Macaristan
Başkent: Budapeşte
Ülke:
İrlanda
Başkent: Dublin
Ülke:
İtalya
Başkent: Roma
Ülke:
Letonya
Başkent: Riga
Ülke:
Litvanya
Başkent: Vilnius
Ülke:
Lüksemburg
Başkent: Lüksemburg
Ülke:
Malta
Başkent: Valletta
Ülke:
Hollanda
Başkent: Amsterdam
Ülke:
Polonya
Başkent: Varşova
Ülke:
Portekiz
Başkent: Lizbon
Ülke:
Romanya
Başkent: Bükreş
Ülke:
Slovakya
Başkent: Bratislava
Ülke:
Slovenya
Başkent: Ljubljana
Ülke:
İspanya
Başkent: Madrid
Ülke:
İsveç
Başkent: Stokholm
Ülke:
İngiltere
Başkent: Londra
İşlem Sona Erdi
İlk örneklere göre biraz daha iyi oldu. Yukarıdaki örnekteki gibi her
zaman için çıktıları boşluk vb. ile biçimlendirmek olanaklı değildir.
Özellikle birden çok sütunun kullanıldığı, veriler üzerinde aritmetik
AWK/GAWK II
işlemlerin gerçekleştirildiği durumlarda bazı ek değişkenler kulla
nılarak print çıktısı şekillendirilebiilir. Bunun için OFS, ORS de
ğişkenleri kullanılabilir. Bu değişkenler awk/gawk'ın işleyişini kontrol
eden değişkenlerden bazılarıdır. Bu değişkenlere ilerleyen bölümlerde
yer vereceğiz.
Yukarıdaki programın çıktısını biçimlendirmek için ORS kullanarak
print"" satırını kullanmayacağız.
#! /usr/bin/awk f
BEGIN { ORS="\n\n" print "Ülkeler ve Başkentlerinin Listesi" }
{
print "Ülke:
"$1
print "Başkent: "$4
}
END { print "İşlem Sona Erdi"}
ORS Output record Seperator çıktı kayıt ayracı değişkeni çıktıda yer
alan kayıtlar arasında yer alacak olan karakteri tanımlamaktadır. Ör
nekte iki satır arasında bir satır boşluk bırakılmıştır.
awk_gawk_kaynak.txt
Ülkeler ve Başkentlerinin Listesi
Ülke:
Avusturya
Başkent: Viyana
Ülke:
Belçika
Başkent: Brüksel
Ülke:
Bulgaristan
Başkent: Sofya
Ülke:
ÇekCumhuriyeti
Başkent: Prag
Ülke:
Danimarka
Başkent: Kopenhag
Ülke:
Estonya
Başkent: Tallinn
Ülke:
Finlandiya
Başkent: Helsinki
Ülke:
Fransa
Başkent: Paris
Ülke:
Almanya
Başkent: Berlin
Ülke:
Yunanistan
Başkent: Atina
Ülke:
Macaristan
Başkent: Budapeşte
Ülke:
İrlanda
Başkent: Dublin
Ülke:
İtalya
Başkent: Roma
Ülke:
Letonya
AWK/GAWK II
Başkent: Riga
Ülke:
Litvanya
Başkent: Vilnius
Ülke:
Lüksemburg
Başkent: Lüksemburg
Ülke:
Malta
Başkent: Valletta
Ülke:
Hollanda
Başkent: Amsterdam
Ülke:
Polonya
Başkent: Varşova
Ülke:
Portekiz
Başkent: Lizbon
Ülke:
Romanya
Başkent: Bükreş
Ülke:
Slovakya
Başkent: Bratislava
Ülke:
Slovenya
Başkent: Ljubljana
Ülke:
İspanya
Başkent: Madrid
Ülke:
İsveç
Başkent: Stokholm
Ülke:
İngiltere
Başkent: Londra
İşlem Sona Erdi
OFS değişkeni Output Field Separator çıktı alan ayracı, çıktının
alanlarının birbirinden nasıl ayrılacağını tanımlar. İki alan arasında
kullanılan karakter alanları birbirinden ayırır. Örneğin çıktıdaki alanlar
arasında kullanılan \t bir sekme boşluk bırakır. Ancak yukarıdaki
listede olduğu gibi görüntülenmeyecektir. OFS ve ORS, BEGIN { }
bölümünde tanımlanmalıdır. Benzer olarak çıktının sonunda ger
çekleştirilecek olan işlemler için de ORS ve OFS kullanılıyorsa bu
değişkenlerin değerleri de END { } bölümünde ayrıca tanımlanmalıdır.
'print', çıktının biçimlendirilmesi için kısıtlı seçenekler sunmaktadır.
Yukarıdaki örneklerde göreceğiniz gibi çıktıdaki alanlar bitişik veya
aralarında bırakılan aralık ile programı yazan kişi tarafından şe
killendirilmektedir. Az sayıdaki veri ile çalışırken bu ve benzeri
biçimlendirmeler programcı tarafından tanımlanarak kullanılabilir.
Ancak verinin sayıca çok olduğu durumlarda çıktının biçimlen
dirilmesinin elle tanımlanması zahmetli ve zor bir işlemledir. Bu
nedenle çıktıyı biçimlendirmek için daha uygun bir araç olan printf
kullanılmalıdır.
printf, print ile karşılaştırıldığında çıktıyı biçimlendirme açısından daha
etkin bir araçtır ve print ile karşılaştırıldığında birçok seçenek sun
maktadır.
AWK/GAWK II
printf, çıktıyı biçimlendirirken biçimlendirme dizgesi format string
kullanır. Biçimlendirme dizgesi, yazdırılacak olan dizgenin biçim
lendirilme şeklini tanımlar. Basitçe:
printf biçim, dizge, dizge
şeklinde tanımlanabilir. Biçimlendirme dizgesi yapı olarak C dilindeki
printf
fonksiyonuna
benzemektedir.
Biçimlendirme
dizgeleri
%<karakter> biçiminde tanımlanır. ORS ve OFS değişkenleri 'print'te
olduğu gibi printf ile birlikte kullanılamaz. Kullanılması durumunda
printf sadece belirtilen biçimlendirme dizgesini dikkate alır, diğerlerini
gözardı eder.
Biçimlendirme dizgeleri %<karakter> olarak tanımlanır. % sonra gelen
<karakter< biçimlendirmeyi tanımlar, %f gibi. Karakterden sonra gelen
değerler ise sütun genşliği, ondalık basamak sayısı vb. değerleri
tanımlamak için kullanılır.
%c
izleyen sayının ASCII karşılığını belirtir. first character of
the string.)
%d, %i
Her ikisi de aynı işlevi yerine getirir ve tam sayı olarak
sayıyı yazdırır. %i ise ISO C ile uyumlu olması için kullanılmaktadır.
%e, %E
Sayıyı 10'nun üssü olarak ifade eder.E kullanılması
durumda 10 üsleri E, e kullanılması durumunda ise 10 üsleri e ile ifade
edilir.
%f
Bir sayının kayar noktalı floating point olarak
yazılmasını sağlar.
%g, %G
Bir sayıyı kayar noktalı veya 10'nun üssü olarak ifade
eder. Hangisi daha kısa oluyorsa sayı o biçimde ifade edilir. %G
çıktıyı E, %g ise e kullanarak belirtir.
%o
Sekizlik basamakta bir tam sayı olarak biçimler.
%s
Dizgeyi yazdırır.
%u
Tam sayı olarak yazdırır ama sayının +/ işareti
bulunmaz. AWK/GAWK ile pek kullanılmaz zira awk tüm sayıları kayar
noktalı olarak işler. C ile uyumlu olması için yer verilmiştir. Nadiren
kullanılır.
%x, %X
Onaltılık hexadecimal sayıyı ifade eder. Sayının işareti
yazılmaz. %X Af ve %x ise af olarak yazdırır.
%%
% ardından gelen ikinci % olduğu gibi yazdırılır.
Biçimlendirme dizgeleri yukarıdakiler ile sınırlı değildir. Dizge bir dizi
farklı karakter ve sayı ile birlikte kullanılarak sütun genişliği, sayılardan
önce yer alacak olan +/işaretleri vb. tanımlamak için kullanılır.

Çıktıyı sütunlara bölerek biçimlendiriyorsanız çıktıyı
sütun içerisinde sola dayalı olarak yazmak için kullanılır.
boşluk
Pozitif değerlerden önce işaret konulmaz ve boşluk
bırakılır, negatif sayılarda ise sayının önüne konur.
+
Sayılardan önce her zaman için pozitih/megatif
işaretlemesi yapılır. Önceden boşluk kullanıldıysa dikkate alınmaz.
#
Biçimlendirme karakterlerinin farklı biçimde
kullanılmasını sağlar. Örneğin %o ile kullanılırsa baş tarafa sıfır
yerleştirir. %x başa 0x ve %X başa 0X yerleştirir. %e,%E ve %f ile
kullanılması durumunda her zaman ondalık basamaklı olarak sayılar
yazdırılır.
0
Çıktıda alanlar arasında sıfırlar yazdırılır. Bu sayısal ve
sözel tüm çıktılara uygulanır. Ancak ve ancak yazdırılacak olan alan
içerisindeki metin, sayı alandan küçük ise kalan boşluklar sıfır ile
doldurulur. Aksi halde 0 yazılmaz.
genişlik
Çıktıyı sütunlar halinde biçimlendirirken sütunu
genişliğine ait alt değeri belirtir. Sola dayalı varsayılan yazdırma
şeklidir. Eksi ile birlikte kullanılırsa sağa dayalı olarak yazdırılır.
Yazdırılacak alan belirtilen değerden büyük olabilir.
AWK/GAWK II
.sayı
Noktadan sonra kullanılacak olan basamak sayısını
tanımlar ve %e, %E, %f ,%g, %G ile birlikte kullanılmalıdır. %e, %E,
%f ile kullanıldığında ondalık basamak sayısını belirtir. %g, %G ile
kullanıldığında yazdırılacak mmaximum basamak sayısını belirtir. %d,
%i, %o, %u, %x, %X ile kullanılırsa yazdırılacak minimum basamak
sayısını ifade eder. %s ile kullanıldığında ise dizgeden yazdırılacak
maksimum karakter sayısını ifade eder.
Yukarıdaki örneği şimdi printf ve kontrol dizgeleri ile yeniden yazıp
çalıştıralım. listele.awk programımız aşağıdaki gibidir.
#! /usr/bin/awk f
BEGIN {
print "Ülke","\t\t\t","Başkenti"
print "","\t\t\t",""
}
{
printf ("%18s \t %s\n", $1, $4);
}
END { print "Liste Bitti"}
Bunu çalıştırdığımızda aşağıdaki çıktıyı görebiliriz.
awk_gawk_kaynak.txt
Ülke
Başkenti

Avusturya
Viyana
Belçika
Brüksel
Bulgaristan
Sofya
ÇekCumhuriyeti
Prag
Danimarka
Kopenhag
Estonya
Tallinn
Finlandiya
Helsinki
Fransa
Paris
Almanya
Berlin
Yunanistan
Atina
Macaristan
Budapeşte
İrlanda
Dublin
İtalya
Roma
Letonya
Riga
Litvanya
Vilnius
Lüksemburg
Lüksemburg
Malta
Valletta
Hollanda
Amsterdam
Polonya
Varşova
Portekiz
Lizbon
Romanya
Bükreş
Slovakya
Bratislava
Slovenya
Ljubljana
İspanya
Madrid
İsveç
Stokholm
İngiltere
Londra
Liste Bitti
\t koymadan doğrudan printf ("%18s %s", $1, $2) yukarıdaki çıktıyı
vermeyecektir. İkinci sütunun sola doğru kaydığını göreceksiniz. Bu
kaymayı önlemek için araya iki sütunu hizlamak için bir sekme \t
kullanmamız gerekir.
BSD XII
BSD yazıcı
yapılandırması
B
SD sistemlerde iki farklı yazıcı sistemi kullanılır. Bunlar LPD ve CUPS'tır. LPD ve CUPS
işlev olarak sistemdeki yazıcının kullanıcılar tarafından kullanılmasını sağlamayı amaçlar.
Yapılandırma açısından bakıldığında benzer yanları olmakla birlikte birbirlerinden ayrıldıkları
noktalar da bulunmaktadır.
BSD sistemlerde hangisinin kullanılacağı ise sistem yöneticisinin tercihine bağlıdır. Eğer ek bir
yazılım kurmadan yazıcıyı kullanmayı tercih ediyorsanız bu durumda LPD Line Printer
Daemon kullanılmalıdır. LPD, ilk bakışta yapılandırması zor gibi görünse de aslında UNIX ve
türevi sistemlerde kullanılan ve gelecek bölümde üzerinde duracağımız CUPS'a göre daha
kolay ve basittir. CUPS veya LPD kullanılsa da işin zor olan kısmı kullanacak olan yazıcının
bilgisayar ile olan bağlantısına ve yazıcınızın özelliklerini ne kadar iyi bildiğinize bağlıdır.
Bunlar içinde GDI adı verilen hiç bir UNIX sitem ile çalışmayan soft modemler gibi yazıcılar
da bulunmaktadır. GDI yazıcıların işleyişinde eksik olan ve UNIX ve türevleri ile çalışmalarını
engelleyen özellikleri bazı işlemlerin yazıcı yerine sistem tarafından CPU yapılmasını
sağlayan sürücüler ile sunulmasından kaynaklanmaktadır. Bu tür yazıcılar sadece Windows ile
çalışmaktadır.
Yazıcı satın alacaksanız veya bir yazıcınız var ise Postscript uyumlu olması artı değerdir.
Günümüzde satılan yazıcıların büyük bir bölümü postscript uyumlu yazıcılar değildir.
Dolayısıyla da alırken Postscript desteği bulunan bir yazıcı alırsanız işiniz kolaylaşacaktır.
Eğer postscript uyumlu bir yazıcı bulamadıysanız veya elinizdeki postscript uyumlu olmasa da,
BSD sisteminizde kullanabilirsiniz. Bu yazıda LPD yapılandırması ve kullanımınına yer
veriyorum.
PostScript Nedir?
Gökşin Akdeniz
[email protected]
byncsa
PostScript, grafik ve metin dosyalarının biçimlendirilmesi ve yazdırılması için geliştirilmiş bir
programlama dilidir. Donanımdan bağımsız olması sayesinde Postscript uyumlu PostScript
dilinden anlayan tüm yazıcılarda çalışır. PostScript, 1985 yılında Adobe tarafından ge
liştirilmiştir. Bugün piyasada bulabileceğiniz yazıcıların büyük bir çoğunluğu tarafından
desteklenmektedir. Donanımdan bağımsız olması nedeni ile dosyalardaki metinlerin ve
grafiklerin yazdırılmasını kolaylaştırmaktadır. PostScript, aktarılabilirportable ve platform
bağımsız olması nedeniyle kısa zamanda benimsenmiştir. Hatta NeXTSTEP işletim sisteminin
grafik motoru olarak da kullanılmıştır.
BSD XII
PostScript desteği sunmayan yazıcılar PostScript belgelerini yazdı
ramazlar. Bu durumda getirilen çözüm ise GhostScript'tir. GhostScript
PostScript dosya formatını PostScript destekli olmayan yazıcıların
yazdırabileceği formata dönüştürmektedir. Böylece PostScript destekli
olmayan yazıcılar, GhostScript ile PostScript dosyalarını yazdıra
bilirler.
LPD Kullanımı
LPD arka planda çalışır. İletilen yazdırma isteklerini kabul eder ve
gerekiyorsa bunları filtreden geçirip kuyruğa ekleyerek sırası geleni
yazıcıya yollar. Bu işleyiş tüm işletim sistemlerinde aynıdır. Kuyruk
dediğimiz vaya bildiğiniz adı ile yazdırma kuyruğu aslında sabit disk
üzerindeki bir alandır. Sisteme bağlı birden fazla yazıcı varsa her
yazıcı için ayrı bir kuyruk bulunur. Yazdırma kuyruğunda bulunan
yazdırma işleri jobs spool[1] adı verilen bir alanda barındırılır.
Yazdırma kuyruğu spool adı verilen disk üzerindeki alanı kullanır. Bu
alanda saklanan işler yazdırma kuyruğu ile yazıcıya yollanır.
Dolayısıyla yazıcının sisteme bağlı olması veya olmaması, ağ yazıcısı
ile ağa bağlı olmanız veya olmamanız, yazıcının açık veya kapalı
olmasının bir önem yoktur. Yazıcıya erişilebildiği anda bekleyen tüm
yazdırma işleri sırası ile yazıcıya yollanır. Sistemde tanımlı olan tüm
yazıcılar için bu yazıcılara özel yazdırma kuyrukları bulunur.
Sistemdeki bir kullanıcı bir yazdırma işi yolladığında bu işlem alınır ve
spooler'da tutulur. Yazıcı erişilebilir olduğunda yazdırılır. Yazdırma
işleri arasında öncelikler tanımlanabilir. Bu durumda ilgili yazdırma
işlemleri, önceliklerine bakılarak yazıcıya yollanır. Spooler ve yaz
dırma kuyruğu işleyişleri nedeni ile "canlı" çalışmazlar. Yazıcı eri
şilebilir olduğunda yazdırma işlemleri tamamlanır. Bu çalışma şeklinin
yararları şunlardır:
* Yazıcının birden çok kullanıcı tarafından paylaşılmasına olanak
verir.
* Arka planda çalıştığı için kullanıcıların yolladıkları yazdırma işleri
sıraya konulup saklanır. Böylece yazdırma işlemleri kaybolmaz.
Yazdır komutunu verdiğinizde veya düğmeye bastığınızda işlemin
sonucunu beklemek ve çıktı alamadıysanız yeniden yazdırmak için
işlemi yinelemenize gerek kalmaz. İşiniz kayıt altına alınmıştır ve
yazdırılacaktır.
* Yazıcıda sorun olması durumunda tüm yazdırma işlerini kaybetmiş
olmazsınız. Yazdırılmamış olan tüm işler halen saklıdır. Sadece
yazdırma işlemi gerçekleşirken oluşan hatalardan dolayı yeniden çıktı
almanız gerekir. Yazıcı çalışır duruma geldiğinde bekleyen tüm
yazdırma işleri tamamlanır.
Yazdırma kuyruğunda yer alan yazdırma işleri spool dizininde ba
rındırılır. Bu dizin varsayılan olarak /var/spool dizinidir. Sistemde bir
tane yazıcı bulunuyorsa paralel, USB veya ağ yazıcısı ayrımı
yapılmadan /var/spool/lpd dizinini kullanır. LPD yapılandırmasını dü
zenleyerek bunu /var/spool/lpd/<inkjet895cxi> şekilnde kullanabi
lirsiniz.
Yazıcınızı BSD Sisteme Tanıtmak
Yazıcılar dört farklı bağlantı ile bilgisayara bağlanabilirler. Bu bağ
lantılardan bazıları güncel yazıcılarda kullanılmamaktadır. Eğer bir
gün elinize bu tür bir yazıcı geçecek olursa bunu eski bir bilgisayarda
BSD kurup kullanabilirsiniz. Bu eski yazıcılardan halen çalışır
durumda olan ve kullanılmakta olanlar var ve kullanıcılar bu yazıcılara
bir yazdırma sunucusu üzerinden erişebiliyor.
* RS232/COM Port Bağlantısı: Bugünün bilgisayarlarında pek
kullanılmayan ancak eski bilgisayarlarda bulunan bir seri port bağlantı
noktasıdır. Bu bağlantılardaki veri iletim hızının üst değeri 115200
bps'tir. Bu nedenle büyük dosyaların yazdırılmasında kullanılacak
BSD XII
yazıcılar için uygun bir seçenek değildir. Özel bir kabloya gereksinim
duyarlar.
* Paralel Port Bağlantısı: Bu bağlantılar RS232 göre daha hızlıdır.
Piyasada kablosunu bulmak RS232'e göre daha kolaydır. paralel port
üzerinden gerçekleşen bir iletişim olmadığı için bu arayüzlerin
yapılandırılması diğerlerine göre daha kolaydır. Bazı kaynaklarda
paralel bağlantı için "Centronics" adı da kullanılır. Bu isim kullanılan
bağlantı kablosunun üreticisinden esinlenilerek bulunmuştur. Paralel
port üzerinden iki yönlü iletişim iki şekilde gerçekleşmektedir. Birincisi,
yazıcı ile iletişimin sağlanması için özel olarak geliştirilmiş sürücülerin
kullanılmasıdır. Bu genellikle mürekkep püskürtmeli yazıcılarda sık
olarak kullanılır.Böylece mürekkep seviyesi vb. bilgiler yazıcıdan
öğrenilebilir. Diğeri ise yazıcının PostScript desteğine sahip olması
durumunda gerçekleşir. PostScript.destekli yazcılarda yazdırma işleri
doğrudan yazıcıya yollanır. yazıcıdan gelen bilgi örneğin hatalar,
kağıt sıkışması vb. bilgisayara döndürülür. Bu iki yönlü iletişim
özellikle kullanıcı tarafında olumlu karşılanmaktadır. Bu nedenle
PostScript destekli yazıcılar için iki yönlü iletişim zorunludur.
* USB bağlantı: USBUniversel Serial Bus pararlel port ve RS232
bağlantılarına göre daha hızlı veri iletişimi yapabilir. Kablolarını
bulmak ise RS232 ve pararle port kablolarına göre daha kolaydır.
UNIX sistemlerde USB yazıcılar için destek kısıtlıdır. Hem USB hem
de paralel port bağlantısına sahip bir yazıcıda paralel port bağ
lantısının kullanılması durumunda yazdırma işlemleri USB'ye göre
daha kısa zamanda bitmektedir. Paralel port'un veri iletim hızı USB
göre daha az olsa da. Genel olarak bakıldığında USB çift taraflı
iletişim kurulmasını sağlarken paralel port bağlantıları bilgisayardan
yazıcıya tek yönlü iletişim sağlamaktadır. Yeni nesil paralel port olan
EPP/ECP, BSD sistemlerde iki yönlü iletişim desteği sunmaktadır. Bu
iletişim ise USB bağlantısı üzerinden yazıcı kullanmaya göre yine
daha hızlı olmaktadır. Bu hız IEEE1284 uyumlu bir kablo kullanılması
durumunda en yüksek değerlerine ulaşmaktadır.
* Ağ Destekli Yazıcılar: Bu tür yazıcılar doğrudan ağa bağlanabilir. Bu
yazıcıların bazı modellerinde spool dizini yer alır. Dolayısıyla da
yazdırma işlemleri doğrudan yazıcıya yollanır. Bazı modellerde ise
yazıcının kendi spool dizini bulunmaz ve yazdırma işlemleri bilgi
sayardan yazıcıya yollanır.
Donanım ve İletişim Yapılandırması
BSD sisteminiz ile gelen çekirdekte yazıcıyı kullanabilmeniz için
gereken bileşenler çekirdek yapılandırmasında USB, pararlel ve seri
port bağlantılı yazıcılar için çekirdek modülleri halinde bulunur. Bu
nedenle çekirdek düzeyinde yeniden derlemek gibi ek bir işleme
gereksinim duyulmaz. Yazıcyı kurmadan önce sisteminizdeki pararlel
ve seri portları kontrol etmeniz gereklidir. Bu bilgileri
/var/run/dmesg.boot dosyasından edinebilirsiniz. Paralel port için ppc*
ve seri portlar için sio* girdilerini görebilirsiniz. Eğer bilgisayarınıza
takılı bir USB yazıcı bulunuyorsa bu yazıcı ulpt* olarak bulunabilir.
Burada *, tanımlanan çekirdek tarafından adreslenen donanımı
göstermektedir. PC'lerde genel olarak dört adet seri I/O portu bulunur.
Bu portlara ilişkin ppc* değerleri ppc[03] olarak dmesg.boot dos
yasında görülebilir. Bir bilgisayarda bir tane paralel port bulunacağı
için paralel port takılı olan yazıcınız ppc0 üzerinde yer alacaktır. USB
yazıcılarda ise sistem çalışırken takılabilen donanımlar olduğu için
donanıma ilişkin bilgiler doğrurdan çekirdek mesajları içinde gö
rülebilir. BSD sisteminize takılı olan USB yazıcıya ilişkin bilgileri
paralel porta takılı bir yazıcıya göre daha çok bilgi verecektir. Elinizde
yazıcıya ait kılavuz bulunuyorsa işiniz çok daha kolay olacaktır.
Paralel, seri ve USB yazıcılar için aşağıdaki komutlar kullanılarak bilgi
edinilebilir.
Paralel port yazıcılar için
BSD XII
# grep ppc /var/run/dmesg.boot
Seri port yazıcılar için
# grep sio /var/run/dmesg.boot
USB yazıcılar için
# grep ulpt /var/run/dmesg.boot
Eğer bir kerede tüm yazıcı bilgilerini döndürmek isterseniz aşağıdaki
komut işinizi görecektir.
# dmesg | grep '^ppc|^sio|^ulpt'
Eğer komutun çıktısı herhangi bir bilgi döndürmüyorsa bu durumda
ilgili çekirdek modüllerini kldload ile elle yüklemeniz gerekecektir.
Paralel port modülü için
# kldload lpt.ko
Seri port modülü içinde
# kldload ppbus.ko
Usb modülü için
# kldload usb.ko
# kldload ulpt.ko
Paralel Port Yazıcı Yapılandırması
Paralel port üzerinden çalıştırdığınız yazıcı ppc0 tarafından kontrol
edilen lpt0 donanımıdır. Paralel port yazıcılarını iki farklı şekilde
kullanabilirsiniz. Birincisi interruptdriven mode yani iş kesmeyle
başlatılma kipi, diğeri de polled modesorgulama kipi'dir. Öncelikle
paralel port yazıcıyı hangi kipte çalıştırmak istediğinize karar vermeniz
gerekir. Bu kararda etkili olan ise donanımınızdır. Bazı yazıcılar
sorguluma kipinde daha hızlı çalışırken bazıları da iş kesme kipinde
daha hızlıdır. Teknik olarak iş kesme kipinde çalışma daha hızlıdır.
Bu kipin olumsuz yanı ise IRQinterrupt request kesme isteği
kullanmasıdır. Bazı sistemlerde yeterli IRQ olmaması bu durumda
performans kayıplarına neden olabilmektedir. Bazı yazıcılar da IRQ
kipinde çalışırken kararsız olarak çalıştığı için sorun yaratabil
mektedir.
Paralel porta takılı yazıcınızı yapılandırmak için root olarak işlem
yapmanız gerekir. Yapılandırma için paralel porta takılı bir yazıcıya ve
lptcontrol aracına gerek vardır. Öncelikle yazıcı ile olan iletişimi ya
pılandırarak başlayalım:
İş kesme kipinde çalıştırmak için
# lptcontrol i d /dev/lpt0
Sorgulama kipinde çalıştırmak için de
# lptcontrol p d /dev/lpt0
Eğer BIOS ve yazıcınız ECP/EPP paralel port iletişimini destekliyorsa
bu durumda "e" parametresini de kullanabilirsiniz. Yukarıdaki ko
mutlarda gördüğünüz "d" parametresinin kullanımı zorunlu değildir.
Doğrudan lptcıontrol aracına /dev/lpt0 aracını kullanmasnını söy
leyebilirisiniz. Ancak elinizde birden fazla parelel port bulunuyorsa bu
durumda "d" parametresi ile birlikte kullanılacak olan portu ta
nımlamanız gerekir ve bu da zorunludur! Aşağıdaki komutlar bu
durumda kullanılacaktır.
İş kesme kipinde çalıştırmak için
# lptcontrol i e d /dev/lpt0
BSD XII
Sorgulama kipinde çalıştırmak için de
# lptcontrol p e d /dev/lpt0
"e" parametresi ile aktif hale getirilen uzatılmış kip extended mode
"s" kapatılabilir.
Sistemi yeniden başlattığınızda yukarıda verdiğimiz yapılandırma ko
mutlarının otomatik olarak çalıştırılmasını istiyorsanız bu komutları
barındıran bir kabuk programı hazırlayıp /etc/rc.local dosyasının
içerisine kayıt etmeniz yeterli olur.
Çekirdek tarafından desteklenen bağlantı noktasını belirledikten sonra
söz konusu bağlantının test edilmesi gerekir. Bu aşamada ayrıca
yazıcının PostScript desteğini de deneme ve görme olanağınız söz
konusu olacaktır. Yazıcınızı bilgisayara bağlayıp root olarak basit bir
PostScript dosyası yazdırarak kontrol işlemini gerçekleştirin. İlk olarak
bağlantınızın çalışıp çalışmadını kontrol edin.
Paralel port üzerinde bulunan yazıcı için
# lptest > /dev/lpt0
USB bağlantısı ile kullanacağınız yazıcı için
# lptest > /dev/ulpt0
Eğer bağlantınız çalışıyorsa yazıcıdan alacağınız çıktıda standart
ASCII karekterlerini göreceksiniz. Bu bağlantınızın çalıştığını gös
terecektir. İkinci adım olarak PostScript desteğini kontrol edebiliriz. Bu
işlem için internetten bir postscript dosyası arayıp yazdırmanıza gerek
yok. Bu dosyayı doğrudan kendiniz bir metin editörü ile hazırla
yabilirsiniz. Aşağıda gördüğünüz metni test.ps olarak kayıt edin.
%!PS
100 100 moveto 300 300 lineto stroke
310 310 moveto /Helvetica findfont 12 scalefont setfont
(Merhaba!) show
showpage
Bu dosyayı yazıcıya yollayarak PostScript desteğini kontrol edebi
lirsiniz.
Paralel port için
# cat test.ps > /dev/lpt0
USB için
# cat test.ps > /dev/ulpt0
Yazıcıdan aldığınız çıktıda "Merhaba!" yazısını okuyabiliyorsanız ya
zıcınız PostScript desteklidir. Kutlarız, doğru seçim!
/etc/printcap Dosyasının Düzenlenmesi
LPD'nin yazıcınıza gönderilen dosyaları yönetebilmesi için
/etc/printcap dosyasının düzenlenmesi gerekir. LPD'nin kullandığı
spool sistemi bu dosyayı her yazdırma kuyruğuna konan dosya için
kontrol eder. Dolayısıyla da bu dosyada yapılacak olan her dü
zenleme anında uygulamaya konur.
/etc/printcap dosyasını düzenlemek için /usr/share/misc/termcap ve
/etc/remote dosyalarını esas alabilirsiniz. Dosyayı düzenlerken şu
noktalara dikkat etmek gereklidir:
1 Yazıcıyı tanımlayacak bir isim belirleyin. Bu isim /etc/printcap
dosyasında kullanılacağı için bazı noktalara dikkat etmek gerekli.
Yazıcıya istediğiniz adı verebilirisiniz. Yazıcı yapılandırmasını elle ve
bir metin editörü ile yapmakta olduğunuz için yazıcınızın marka ve
modelini belirten bir isim kullanmakta yarar var. Zira super_duper
BSD XII
veya klingon_blaster gibi isimler eğer sistemde birden fazla yazıcı
bulunuyorsa bunları ayırt etmekte bir yarar sağlamayacaktır. Yine
aynı şekilde eğer aynı sistemden erişebildiğiniz birden çok yazıcı
bulunuyorsa bu durumda varsayılan yazıcının adında "lp" yer al
malıdır. Diğer yazıcılar varsayılan yazıcı olmadığı için bu ismi kul
lanmalarına gerek olmayacaktır. Dolayısıyla kendi gereksinmelerinizi
düşünerek uygun olan bir yazıcıyı varsayılan yazıcı yapmanızda yarar
var. Aşağıdaki örnekte kullanmakta olduğum sistemde yer alan
yazıcıya ait olan girdiyi görebilirsiniz.
#
# droideka icin /etc/printcap
#
inkjet895Cxi|lp|HP Deskjet 895Cxi:\
LPD varsayılan olarak her yazdırma işinden önce bir başlık sayfası
yazdırır. Bu özellikle çok sayıda kullanıcı tarafından yazıcıya yollanan
her yazdırma işini birbirinden fiziksel olarak ayırmakta son derece
yararlıdır. Bir başlık sayfası söz konusu yazdırma işine ait olan bil
gilerden oluşur ve kullanıcıların kendilerine ait olmayan çıktıları
almalarını önler. Aşağıda örnek bir başlık sayfasının çıktısını gö
rebilirsiniz [2]
k
k
k
k
k
k k
k k
kk k
k
k
k
k
eeee
e
e
eeeeee
e
e
e
eeee
ll
l
l
l
l
l
l
l
lll
ll
l
l
l
l
l
l
l
lll
t
ll
l
y
y
y
y
y
y
y
y
y
yy
yyy y
y
y
y
yyyy
i
o
o
o
o
oooo
oooo
o
o
o
o
r rrr
rr
r
r
r
r
r
u
u
u
u
u
o
o
o
o
u
u
u
u
uu
uuu u
oooo
oooo
o
o
o
o
t
ttttt
t
t
t
t t
tt
s
s
ssss
ss
ss
ssss
s
s
l
l
l
l
l
l
lll
ii
i
i
i
i
iii
n nnn
nn
n
n
n
n
n
n
n
n
n
eeee
e
e
eeeeee
e
e
e
eeee
eeee
e
e
eeeeee
e
e
e
eeee
Bu başlık sayfalarını kullanmak istemiyorsanız iptal etmek için
aşağıdaki satırı ekleyin.
#
#
:sh:
Eğer başlık sayfalarını yazdıracak iseniz :sh: satırını kullanmayın.
3 Bunun ardından yazdırma kuyruğunun barındırılacağı spool dizinini
tanımlamak gerekiyor. spool dizini sadece yazdırma işlemlerini ba
rındırmaz aynı zamanda başka dosyaları da barındırır. spool dizi
nindeki dosyaların sürekli değişen dosyalar olmaları nedeni ile /var
altında bulundurulması gereklidir. Dolayısıyla da spool dizini
/var/spool olacaktır. Yedekleme işlemlerinde bu dizini yedeklemeye
gerek yoktur. Eğer spool dizini bulunmuyorsa bunu kendimiz oluş
turabiliriz. Spool dizininde birden çok yazıcıya atanan farklı spool
dizinleri kullanılabilir. Bu nedenle aralarındaki ayrımın yapılabilmesi
için iki farklı yol izlenebilir. Birincisi, yazıcıya atadığınız ismi burada
kullanarak dizin oluşturmanız.
BSD XII
# mkdir /var/spool/inkjet895cxi
Diğer uygulama ise aynı bilgisayara bağlı birçok yazıcının olması
durumunda her bir yazıcıya ayrı bir spool dizini açmak yerine tek bir
dizin altında farklı alt dizinlerde toplanmasıdır
# mkdir /var/spool/lpd
# mkdir /var/spool/lpd/yazıcı_bir
# mkdir /var/spool/lpd/yazıcı_iki
Bu dizindeki yazdırma işlerinin diğer kullanıcılar tarafından görülebilir
olmasını istemiyorsanız bu durumda var/spool ve ilgili dizinlerin
daemon ve daemon grubunca okunabilir, yazılabilir ve aranabilir kıla
bilirsiniz.
#
#
#
#
chown
chown
chmod
chmod
daemon:daemon /var/spool/lpd/yazıcı_bir
daemon:daemon /var/spool/lpd/yazıcı_iki
770 /var/spool/lpd/yazıcı_bir
770 /var/spool/lpd/yazıcı_iki
Bu dizinleri oluşturduktan sonra bu dizinleri /etc/printcap dosyasına
ekleyebiliriz.
#
# deroideka icin /etc/printcap
#
:sh:sd=/var/spool/lpd/inkjet895cxi:
4 Kullanacağınız /dev girdinizi /etc/printcap dosyasına ekleyin. Bunun
için gerekli olan bilgileri topladığımız için yeni bir işlem yapmamıza
gerek yoktur. LPD yazdırma kuyruğuna eklenen bir yazdırma işini
işleyebilmek için gerekli olan donanımı çalıştıracaktır. Benim kul
landığım sistemde yazıcı paralel port üzerinde bulunduğu için
/dev/lpt0 olarak girdiyi tanımlıyorum.
#
#
:lp=/dev/lpt0:
Eğer /etc/printcap dosyasında "lp=...." biçiminde bir tanımlama
yapmaz iseniz bu durumda /dev/lp yazdırma için kullanılacaktır
Aslında /dev/lp dizini bulunmadığı için de yazdırmanız söz konusu
olmayacaktır.
5 Bu işlemin ardından da filtre yapılandırması gereklidir. Bu özellikle
de PostScript destekli yazılarda zorunlu bir işlemdir. PostScript ya
zıcılar doğrudan metni yazdıramazlar, bunun için öncelikle metin
dosyasının Postscript'e dönüştürülmesi gereklidir. Bunun için ha
zırlayacağınız basit bir kabuk programı ile bir filtre hazırlayabilir ve
kullanabilirsiniz. Hazır bir metin filtresi /usr/share/examples/printing
dizininde yer almaktadır. Söz konusu örnek dosya ifsimple adı ile yer
almaktadır. Bu dosyayı doğrudan /usr/local/libexec/ifsimple olarak
kopyalamanız yeterlidir. Bu dosayayı ardından çalıştırılabilir kılmak
gerekiyor
# chmod 555 /usr/local/libexec/ifsimple
Bu işlemin ardından /etc/printcap dosyasına hazırladığımız filtreyi
ekleyebiliriz
#
#
:lp=/dev/lpt0:\
:if=/usr/local/libexec/ifsimple:
Yazıcının PostScript desteği bulunuyorsa yukarıdaki yapılandırma
BSD XII
işinizi görecektir. Ancak yazıcının PostScript desteği bulunmuyorsa
örneğin benim Hp Deskjet 895cXi yazıcımdaki gibi yukarıdaki filtre
işinizi görmeyecektir. Bu durum yukarıda anlattığımız durumun tam
tersidir. Yazıcıya yollayacağınız veriyi PostScript olarak değil yazı
cının anlayacağı biçimde göndermeniz gerekir.
ise GhostScript'e aktarılıp gerekli işlemlerin yapılmasını sağla
maktadır. Aksi durumda yani bir metin dosyası ile doğrudan yazıcıya
aktarmaktadır. GhostScript'in desteklediği yazıcıları ve temel ya
pılandırma seçeneklerini görmek için aşağıdaki komutu kulla
nabilirsiniz.
BSD ve UNIX sistemlerde ise PostScript, düz metin dosyası dışında
yazdıracağınız her dosya için temel standarttır denilebilir. Yaz
dıracağınız dosyalar, grafikler vb. dosya formatlar hep PostScript
olarak yazıcıyı gönderilir. Bazı uygulamaların bu tür dosyalar için özel
araçları olabilir ama UNIX için hazırlanmış bir uygulama kul
lanıyorsanız PostScript standarttır. Bu nedenle PostScript destekli
olamayan uygulamalar veya donanımlar ile çalışacak isenizi işiniz son
derece zordur. Bu sorunu aşmak için GhostScript kullanılarak
PostScript destekli bir yazıcı kullanılıyormuş gibi yazıcıyı kul
lanabilirsiniz. GhostScript, PostScript dosyalarını yazıcının anla
yabileceği dile çevirir. Yukarıdaki örnekte adı geçen yazıcı PostScript
destekli bir yazıcı olmadığı için yukarıdaki filtre işe yarama
yacaktır.Çözüm ports üzerinden GhostScript kurumak ve filtre olarak
yine /usr/share/examples dizininde yer alan ifhp filtresini kullanmaktır.
GhostScript'in desteklediği yazıcıların bir listesini internetten [3]
bulabilirsiniz. Bu durumda yukarıdaki yapılandırma dosyası aşağıdaki
gibi olacaktır:
# gs h
Yukarıdaki filtre örnekleri metin dosyaları için uygundur. Diğer dosya
formatları örneğin DVI, grafik vb. gibi için uygun olmayacaktır. Bunun
yaratabileceği sorunları aşmak için farklı dosya formatları için
hazırlanmış olan filtrelerin kullanılması gerekir. Birden çok filtreyi
/etc/printcap dosyasına eklemek zahmetli olacağı için print/apsfilter
portunun kurulması işleri kolaylaştıracaktır. Sözkonusu port farklı
#
#
:lp=/dev/lpt0:\
:if=/usr/local/libexec/ifhp:
ifhp dosyasını yine yukarıdaki gibi çalıştırılabilir yaparak
/usr/local/libexec altına kopyalayarak kullanabilirisiz. ifhp kabuk
programına bakacak olursanız karmaşık gibi gelebilir ama işleyişi son
derece basittir. Yazdırılacak olan dosya PostScript olarak işlenecek
Resim 1
BSD XII
gereklidir.
lpd_enable="YES"
Bu aşamadan sonra bilgisayarı yeniden başlattığınızda lpd açılışta
çalışmaya başlayacaktır. yeniden başlatmadan çalıştırmak için ise
doğrudan komutu vermeniz yeterli olur.
# lpd
Yazıcının Denenmesi
Resim 2
dosyalar için gerekli olan filtreleri otomatik olarak seçecek ve
kullanacaktır. apsfilter ayrıca ek olarak /etc/printcap dosyasına bir
girdi eklemenizi gerektirmez. Tersine kurulum tamamlandığında
yapılandırmayı çalıştırıp gereken işlemleri sizin için yapmasını
sağlayabilirsiniz. (Resim 1 ve 2)
Artık /etc/printcap dosyasının düzenlenmesi işlemi sona erdiği için
LPD aktif kılınarak kullanılmaya başlanabilir.
6 LPD'yi Çalıştırmak
lpd, doğrudan /etc/rc.conf dosyası içerisinde tanımlı olan lpd_enable
parametresi ile kontrol edilir. Varsayılan değeri "NO" olduğu için
aşağıdaki gibi düzenlenmesi ve /etc/rc.conf dosyasının kayıt edilmesi
LPD yapılandırması tamamlandığı için bir deneme sayfası yazdırarak
kontrol edebilirsiniz. Bu basamağın gerçekleştirilmesi kullanmakta
olduğunuz yazıcının yapılandırmasında bir hata olup olmadığını
görmek için gereklidir. Denemek için lptest kullanabiliriz. Aşağıdaki
komut /etc/printcap dosyasında tanımlı olan yazıcılardan tanım
ladığınıza <yazıcı_adı> bir deneme sayfası yollayacaktır. Eğer
doğrudan varsayılan yazıcıyı denemek isterseniz "P" parametresini
kullanmadan komutu verin.
# lptest 20 5 | lpr P yazıcı_adı
Komutun çıktısı aşağıdakine benzer olacaktır. "20 5" değeri yerine
farklı değerler koyarak farklı genişlikte ve uzunlukta deneme metinleri
yazdırabilirsiniz.
!"#$%&'()*+,./01234
"#$%&'()*+,./012345
#$%&'()*+,./0123456
$%&'()*+,./01234567
%&'()*+,./012345678
Yazıcı çıktısında yukarıdakine benzer bir çıktı görebiliyorsanız bu
durumda yapılandırmanız sorunsuz olarak çalışıyor demektir.
BSD XII
Resim 3 - Bilgisayarda paralel ve seri portlar
Notlar:

[1] SPOOL Simultaneous Peripheral Operations OnLine. teriminin
baş harflerinden oluşur. IBM'de geliştirilmiştir. Dosyaların bir prog
rama veya donanıma gönderilip sıraya konularak işlenmesi sürecini
tanımlar. Ganellikle yazıcı kuyruğu anlamında kullanılır.
[2]Başlık sayfası aşağıdaki adresten alınmıştır:
http://www.gta.ufrj.br/~dronsz/freebsdhandbook/handbook95.html
[3] http://pages.cs.wisc.edu/~ghost/doc/printer.htm
MANDRIVA 2010
Yeni bir başarılı sürüm
4
Resim 1 - Compiz cube efektleri ile Mandriva 2010 masaüstü
Tanju Taşçılar
[email protected]
byncsa
Kasım 2009 Mandriva'nın yeni sürümü
2010'un sunulduğu tarih oldu. Altı ayda
bir yeni sürüm çıkaran Mandriva Linux'un bu
sürümü çok başarılı olarak görülen 2008.1
sürümünün yerini şimdiden aldı. Özellikle
KDE'nin 4'lü serisinin gelişmesine karşılık
gelen 2009 ve 2009.1 sürümleri 2008.1'in
yanında sönük kalmıştı. Ancak 2010 durumu
değiştirdi ve zaten kendisinin çıkması ile
resmi desteği kalkan 2008.1'in yerine yeni bir
başarılı sürüm olarak geçmekte gecikmedi.
2010, her zamanki gibi kurulumu kolay ve
yeni kullanıcılardan eski ve ileri seviye
MANDRIVA 2010
kullanıcılarına kadar geniş bir kullanıcı kit
lesine hitab etmesi ile ön plana çıkıyor. Yeni
sürümü başarılı kılan nedenlerin başında
geliştiricilerin yeni teknolojileri başarı ile da
ğıtıma uygulamaları gelmekte. Büyük çoğun
luğu KDE kullanmayı tercih eden Mandriva
Linux kullanıcıları, KDE'nin 4.3.2 sürümü ile
son başarılı 3 serisi sürüm olan 3.5.10'un
deneyimini, hatta daha fazlasını buluyorlar.
Elbette kullanılan çekirdeğin de getirdiği
artılar, pulseaudio sisteminin olgunlaşması
ve benzeri sistemlerin gelişmiş biçimleri ile
kullanılması da başarıyı getirenler arasında
yer almakta.
Bugüne kadar eniXma'da altı yeni Mandriva
Linux sürümü ele alındı. Bu defa biraz farklı
bir yol ile yeni sürümü tanıtacağız. Özellikle
kolay kurulumu ve kullanımı, en önemlisi ise
işletim sisteminizin hemen hemen tüm ayar
larını tek merkezden kolaylıkla yapabilece
ğiniz eşsiz Mandriva Denetim Merkezi ile
Linux ile yeni tanışan kullanıcılar için biçilmiş
kaftan olan Mandriva'yı daha çok Linux'a ve
Mandriva'ya yeni olanlar için ele alacağız.
Yazımız eski Mandriva kullanıcıları için ise,
bir bilgi tazeleme ve yanlış anlaşılabilecekleri
hatırlama vesilesi olacaktır.
Linux ile yeni tanışanlar için... Linux
nedir?
Çok kısa bir yanıt olarak söyleyebileceğimiz:
Linux bir işletim sistemidir. Farklı bir işletim
sistemi olarak kendi alt sistemlerine; dosya
Resim 2 - Mandriva 2010 KDE 4.3.2 masaüstü
sistemi, çalıştırılabilir dosya formatı, kullanıcı
programları ve elbette işletim sistemi çekir
değine sahiptir. Bilgisayarınızda kendine ait
bir disk alanına kurulup kullanılır.
Bütün dünyada genel bir yaklaşım olarak
isimlerin kısaltılması sonucu Linux'u işletim
sistemi ismi olarak kullanmaya alışmış olsak
da, özellikle arkasında yatan felsefi yakla
şımın önderi Richard Stalman tarafından
GNU/Linux olarak adlandırılması beklenmek
tedir. Gerçekten de Linux aslında işletim sis
teminin çekirdeğinin ismidir. GNU programları
ise çekirdeğin etrafını sararak işletim siste
MANDRIVA 2010
Resim 3 - Amarok çok gelişmiş müzik dinletici
mini tamamlar.
GNU/Linux'un piyasada popüler olarak tanı
nan diğer işletim sistemlerinden en büyük
farkı arkasında yatan felsefe ve buna uygun
olarak onun özgür yazılımlardan oluşmuş
olmasıdır. Özgür yazılımın geçmişi bilgisa
yarlar ile başlar diyebiliriz. Bugünkü 'lisansı
ücretli' yazılımlardan farklı olarak, kullanıcı ve
geliştiricilerin yazılımı özgürce kullanmasını
sağlar. Bunun sonucunda özgür yazılımları ve
Linux'u istediğiniz kadar kopyalayabilir, is
tediğiniz bilgisayara kurabilir, açık olan kay
Resim 4 - Saydamlık efekti ile Konsole
nak kodlarını eğer programlama bilginiz varsa
inceleyebilir, değiştirebilir ve bu değişiklikleri
paylaşabilirsiniz. Özgür yazılımın GNU/GPL
lisansı ile belirtilen tek kısıtlaması yazılımın
özgürlüğünün kaldırılmamasıdır.
Mandriva Linux
Linux bu dağıtımlardan birisidir. Daha sonra
açıklayacağımız gibi farklı CD ve DVD
şekillerinde sunulur. Mandriva en eski ve en
çok tercih edilen Linux dağıtımlarından biridir.
Farklı bir dağıtım olarak çıkma nedeni kolay
kurulum ve kullanımdır. Bunu da yıllardır
başarmış ve başarmaktadır.
Linux 'dağıtım' olarak adlandırılan farklı sis
temlerinin birleştirildiği, dağıtım geliştiricile
rinin ve kullanıcılarının belirlediği program
ve özelliklerin eklendiği CD/DVD'lerle kullanı
cılara ulaşan biçimlerde sunulur. Mandriva
Mandriva Linux'u bir kullanıcıdan CD ya da
DVD olarak temin edebileceğiniz gibi, inter
netten ISO dosyaları şeklinde indirip CD/
DVD'ye yazarak da kullanabilirsiniz. Bu ISO
dosyalarının elde edilmesi ve CD/DVD'ye ya
MANDRIVA 2010
Resim 5 - Mandriva'nın eşsiz yapılandırma aracı MDD
zılması ile ilgili olarak geniş bilgiyi Mandriva
Türkiye Topluluğu'nun site ve forumundan
bulabilirsiniz.
http://www.mandrivaturkiye.com
http://forum.mandrivaturkiye.com
Free?
Free'nin Mandriva'daki anlamı 'özgür'dür. Her
ne kadar aynı zamanda ücretsiz olmasını da
ifade etse de gerçekte bunun özgür olarak
anlaşılması gerekir. Ücretsiz olması bunun
sadece yan etkisidir.
Resim 6 - Yazılım yönetim aracı rpmdrake
Linux bir özgür işletim sistemi ve programları
olduğu halde kapalı kaynak kodlu ve özgür
olmayan yazılımların da çalışmasına olanak
verir. Özgür bir lisansa sahip olmayan bu tip
yazılımlar Mandriva'da nonfree adlı depo
larda bulundurulur ve isteyen herkes buradan
kolaylıkla kurulumlarını yapabilirler.
Mandriva Linux'ta, aynen ISO dosyaları gibi,
ISO dosyalarında yer verilmiş ya da veril
memiş bütün yazılım paketleri internet üze
rindeki çok sayıda Mandriva Linux yansı
sından tüm kullanıcılara sunulurlar. Mand
riva'nın kendi geliştirdiği yazılım yönetim
aracı urpmi ile yazılım kurmak, kaldırmak ve
güncellemek kolaylıkla yapılabilmektedir. Bu
durum yazılımları herhangi bir yerden bulup
kurmaya alışmış olan Windows kullanıcılarına
ve bazı Linux dağıtımı kullanıcılarına biraz
garip gelebilir. Merkezi bir yazılım paketi
deposunun bulunması, yazılım kurulumunu,
güvenliğini ve güvenirliğini sağlamakta ve
aynı zamanda geliştirmeyi de kolaylaştır
maktadır. Mandriva Linux bugün en sağlam,
gelişmiş ve çok paket bulunduran depo
sistemine sahip olan dağıtımlardan birisidir.
MANDRIVA 2010
Son sürümlerde geliştirilen ve farklı yansıları
kullanmayı otomatik hale getiren sistemin de
olgunlaşması sonucunda Mandriva'da kuru
lumdan itibaren çok kolay bir şekilde internet
üzerinden paket kurmanız mümkün olmak
tadır. Tek yapılması gereken, eğer sistem
kendisi sormamışsa, Mandriva Denetim Mer
kezi'ndeki yazılım yönetimi bölümünden ya
zılım kaynaklarına 'Ekle' butonunu kullanarak
dağıtımın tüm kaynaklarını ekle demektir.
Gereken işlem internet üzerinden gerekli bil
gilerin alınması sonucunda otomatik olarak
yapılacaktır. Hemen ardından istediğiniz ya
zılımı kolaylıkla kurmaya başlayabilirsiniz.
Mandriva sunum biçimleri
Mandriva Linux birden fazla biçimde sunulan
sayılı dağıtımlardan biridir. Mandriva; DVD,
CD ve OneCD olarak üç farklı 'medya' biçi
minde sunulur. Dağıtımın önerilen ve temel
olan dağıtım biçimi DVD'dir. 32 ve 64 Bitlik
kullanım için iki farklı DVD bulunur. DVD'den
kurulum yapılarak kullanılabilir. İnternetten
herkesin indirip kullanabileceği DVD biçimi
'Free' türdendir. Yani nonfree depolarındaki
paketleri içermez. Benzeri şekilde küçük bir
kurulum yapmak için 'Mini' ya da 'Dual Arch'
olarak adlandırılan ve 32 ya da 64 Bitlik
kurulum yapılabilen CD ile sunumu da bu
lunmaktadır ve bu da 'Free' türdendir.
Bir başka ve oldukça farklı biçim ise One
CD'lerdir. OneCD'ler özellikle ekran kartı,
olduğu kadar çok program hazır olarak
kurulmuş olacaktır. Free DVD'den kurulumda
OneCD'lerle gelmeyen nonfree depoların
daki paketlerin kurulumu yapıldığında zaten
OneCD'nin bir avantajı kalmamış olacaktır.
OneCD'ler kurulum yapılmadan Mandriva
Linux'un tanınması ya da herhangi bir bil
gisayarda kullanılabilmesi için uygundur.
İşin başı: Kurulum.
Resim 7 - Diskdrake ile disk yapılandırma
wireless gibi bazı donanım için kullanılan ve
nonfree depolarında yer alan sürücüleri de
sunmakta ve bu nedenle nonfree sınıfına
girmekte. OneCD'ler Windows kullanıcılarına
çok yabancı olan 'liveCD''çalışan CD' özel
liğine sahiptirler. Bilgisayarınızı bu CD'den
açarsınız ve sabit diskinize kuruluma gerek
olmadan ve dokunmadan sisteminizi kullanır
sınız. Elbette isterseniz sabit diskinizdeki
dosyalarınıza erişmeniz de mümkündür.
OneCD'lerden kurulum da yapabilirsiniz. An
cak bu tip bir kurulumun olumlu yanları ol
duğu gibi olumsuz yanları da bulunacaktır.
Bilgisayarınızda devamlı kullanım için kuru
lum medyası olarak önereceğimiz DVD ku
rulumudur. DVD'den kurulumda bilgisayarınız
en iyi şekilde yapılandırılacak ve mümkün
Mandriva Linux'u OneCD ile denediniz ya da
doğrudan bilgisayarınıza kurup kullanmak
istiyorsunuz. Elbette bilgisayarınızda Linux
kullanımınız için en doğrusu kurulum yapıp
kullanmaktır. Bu durumda öncelikle bilinmesi
gereken; kurmak üzere olduğunuzun bir
işletim sistemi olduğu olmalı. Yani, bazılarının
zannettiği ya da o şekilde dile getirdiği gibi bir
'program' kurmuyorsunuz. Bilgisayarınıza
yerleşecek ve ona hükmedecek bir yapılan
dırma oluşturuyorsunuz.
Linux bilgisayarınızdaki sabit diskte kendine
ayrılacak bölüme kurulur. Bu nedenle eğer
bilgisayarınızda başka bir işletim sistemi
varsa ve bunu tamamen silmeyecekseniz
Linux için bir yer ayrılması gerekir. Hemen
anlaşılabileceği gibi Linux kurulması için diğer
işletim sistemlerini tamamen kaldırmanız ge
rekmez. Bilgisayarınıza Windows'un herhangi
bir biçimini ve Linux'u kurup kullanabilirsiniz.
Hatta birden fazla Linux dağıtımı da kurmanız
mümkündür.
MANDRIVA 2010
Sisteminizi derinden etkileyecek bir işlem
yapacağınız için öncelikle bunun riskli bir iş
olduğunu kabul ederek önemli verilerinizin
yedeğini mutlaka almalısınız. Mandriva Li
nux'un kurulum sırasında kullandığı disk ya
pılandırma aracı son derece kullanıcı dostu
ve güvenilirdir. Yine de bilmeyerek ya da
dikkatsizce yapılabilecek bir seçim sonucu
istemediğiniz bir işlemi başlatabilir ve ve
rilerinize veda edebilirsiniz.
Mandriva'nın DVD, DualArch CD ve OneCD
olarak gelen üç farklı biçimi için de farklı
kurulum yaklaşımı vardır. Özellikle One
CD'lerin kurulum yapısı diğer ikisinden ol
dukça farklıdır ve aslında ciddi bir kurulumun
yapılması için OneCD'ler önerilmez. İlk ba
kışta yeni başlayanlar için kolay gibi görünse
de ilerleyen zaman içinde özellikle yapı
landırma konusunda farklı bir yaklaşım ol
duğu görülecektir.
Mandriva kurulumu için ilk adım ISO dos
yasını internetten indirip CD ya da DVD'ye
yazdırmaktır. Burada, bir Mandriva kullanıcı
sından hazır olarak CD ya da DVD elde
etmeniz işinizi kolaylaştırır. ISO dosyaları
'disk imaj' dosyalarıdır. Ancak aptal Windows
bu dosyaları sıkıştırılmış dosya olarak gös
terir. Buna inanan birçok yeni Linux kullanıcı
adayı önce dosyayı açıp sonra da içeriğini
CD/DVD'ye yazmakta ve sonuçta bilgisayarın
açılmadığı bir 'veri' diski elde etmekteler. ISO
dosyaları 'kalıbı yazdır' özelliği ile yazılma
lıdır. Eğer Linux kullanıyorsanız, K3B ya da
brasero gibi yazılımlarda sürücünüz des
tekliyorsa 'DAO' modunu seçmeniz gerekir.
Dikkat edilmesi gereken bir durum da,
mümkün olduğu kadar düşük hızda yazma
işleminin yapılmasıdır. CD'ler için 8x 16x
aralığı DVD için ise 4x 8x aralığı uygundur.
Elbette kaliteli CD/DVD kullanmak da gerekir.
DVD kullanmanız durumunda bu diski daha
sonra da kullanacağınızı unutmayınız.
OneCD kurulumu
Bilgisayar kullanımına hakim olmadığını dü
Resim 8 - OneCD Live Install kurulum aracı
şünen ve Mandriva kurmak isteyenler eğer
varsa çevrelerindeki bir 'Mandriva Kullanı
cısı'ndan yardım almaktan çekinmesinler.
Mandriva kullanıcısı terimini özel olarak kul
landık. Çünkü her Linux dağıtımının kendine
özgü yaklaşım ve kullanım biçimi bulun
maktadır. En doğru olan her dağıtımın kendi
yöntemini ve yaklaşımını kullanmaktır. Başka
dağıtım kullanıcıları yardım ederken kendi
kullandıkları dağıtıma uygun yaklaşıma yö
neleceklerdir.
Mandriva kurulumu aslında en kolay işletim
sistemi kurulumudur diyebiliriz. Özellikle 10 yıl
önce Mandrake adı ile dağıtım ilk defa
çıktığında temel amacı kurulumu ve kullanımı
kolay bir Linux dağıtımı olan Mandriva bu
konuda amacına ulaşmış ve bunu sürdür
mektedir.
OneCD'ler aslında çalışanlive CD olarak ta
sarlanmıştır ve esas amacı budur. Bunlardan
kurulum yapılabilmesi 'tali' bir özelliktir.
OneCD'nin çalışması için en az 512 MB
Ram'e sahip olmanız gerekir. Eğer KDE tipini
seçmişseniz ram miktarınızın 1 GB olması
gerekecektir.
OneCD'lerin çalışankurulan CD olmasını
özellikle başka dağıtımlardaki benzerleri ile
karıştırmamak gerekir. Mandriva'nın aksine
birçok dağıtım sadece bu şekilde; çalışan
kurulan CD olarak sunulmakta. Bu durum
Mandriva kuracak diğer dağıtım kullanıcıları
için aldatıcı olabiliyor ve OneCD'leri Man
driva'nın standart kurulum biçimi olarak ya da
ondan farksız olarak görebiliyorlar.
OneCD'lerden kurulum liveinstall canlı ku
rulum şeklinde yapılmakta. Masaüstünde yer
alan kurulum aracı çalıştırılarak kurulum
yapılır. Bu işlemde en önemli olarak işletim
MANDRIVA 2010
sisteminin kurulacağı disk alanının belirlen
mesi ve yapılandırma işlemi karşımıza çıkar.
Bu işlem tamamlandıktan sonra kurulum basit
bir biçimde CD'den sabit diske kopyalama
olarak devam eder ve sonunda bilgisayarın
yeniden başlatılması istenir. Yeniden baş
layan bilgisayarda artık yeni kurulmuş
Mandriva'nız çalışabilir. Ancak önce ilk ça
lıştırma ayarları karşınıza çıkacaktır.
İlk çalıştırma ayarlarında en yetkili kullanıcı
olan root için parola belirleme ve bir de
kullanıcı ekleme yer alır. Bundan sonra sis
teminiz normal olarak çalışmaya başlar.
Kurulum için disk alanı belirleme ve dü
zenleme işlemi Mandriva'nın kendi diskdrake
aracı ile yapılır. Bu araç 2010 ile yapılan
birkaç yenilik ile kullanıcıya ek kolaylıklar
sağlamaktadır. Görsel olarak diskinizi kolay
lıkla yapılandırabileceğiniz bu araç, diğer
Mandriva araçları gibi, sıradan ya da yeni
kullanıcılar için oldukça kolay anlaşılan iş
lemlere sahip iken, gelişmiş kullanıcılara her
türlü işlemi yapma olanağı da sağlar.
Disk yapılandırmasında karşılaşabileceğiniz
seçenekler aşağıdaki gibi olacaktır.
Tüm diski Mandriva Linux'a ayır,
Mevcut disk alanlarını kullan,
Windows'taki boş alanı kullan,
Gelişmiş disk bölümleme.
Burada ikinci seçenekte belirtilen mevcut disk
Resim 9 - Dolphin ile video önizleme
alanlarının daha önce düzenlenmiş olan Linux
disk alanları olduğunu belirtmek gerekir.
Bu konuda daha ayrıntılı bilgi için eniXma'da
daha önce yayınlanmış olan Mandriva'da
Disk Yönetimi eniXma Temmuz 2008 yazı
sını okumanızı öneririz.
DualArch CD kurulumu
Bu biçimde tek CD'de 32/64 bitlik kurulum için
gerekli paketler yer alır. Kurulumdan sonra
masaüstü ortamı olarak çok hafif olan LXDE
kurulur ve bunda da ancak sistem ayarları,
yeni paket kurulumu ve birkaç işlem yapa
bileceğiniz kadar 'küçük' bir kurulum ger
çekleştirilir. Kurulumdan sonra Mandriva'nın
tüm paketlerini yazılım kurucu ile internet
üzerinden kurabilir ve kullanabilirsiniz.
MANDRIVA 2010
Kurulum aşanasında sistemin 32 ya da 64 bit
olması otomatik olarak algılanır.
temelli kurulum seçeneği ile detaylı seçim
yapabileceğiniz seçenektir. KDE ya da
Gnome masaüstü kurulumu seçenekleri seç
tiğiniz masaüstü ile ilgili sisteminizin elverdiği
sayıda paketin kurulmasını sağlayan bir yol
izler. Birden fazla masaüstü ortamını, ge
liştirme sistemi kurulmasını veya sunucu
kurulumu gibi farklı seçenekleri gelişmiş se
çeneğinde bulabilirsiniz. Burada yapılacak
seçim sadece kurulum aşamasındaki tercihtir
ve unutmamak gerekir ki; sonradan tüm
paket ve sistemlerin kurulması mümkündür.
Bu kurulum medyası DVD sürücüsü bulun
mayan ya da düşük donanım özelliklerine
sahip bilgisayarlar için uygundur.
DVD'den kurulum.
Mandriva'nın esas dağıtım biçimi DVD'dir. 32
ve 64 bitlik sistemler için iki farklı DVD ISO'su
bulunmaktadır. DVD'den yapılan kurulumda
Mandriva'nın kurulum sisteminin gerçek gücü
ortaya çıkar. Tüm donanımınız, yerelleştirme
seçeneğiniz eksiksiz olarak kurulup yapılan
dırılacaktır.
DVD ile gelen paket sayısının çok yüksek
olması nedeniyle birden fazla masaüstü or
tamı, geliştirme sistemi, oyun sistemi gibi
birçok paket grubunu başlangıçta kurmanız
mümkündür. Bu şekilde kurulum sonrasında
internetten uzun süre yeni paketlerin ku
rulması için beklemenize gerek kalmaya
caktır.
DVD kurulumunun bir 'sınırlaması' nonfree
depolarındaki paketleri barındırmaması ve
'Free' özellikte olmasıdır. Ancak bu bir sorun
olmaktan uzaktır. Kurulumdan sonra paket
depoları ayarlandığında Mandriva Denetim
Merkezi ile her türlü ayarı yaparken bu de
polardaki paketler de dikkate alınarak iste
nilirse otomatik olarak kurulurlar.
Resim 10 - SMplayer
'nonfree' depolarında bulunan paketler özel
likle wireless telsiz ağ kartları ile nVidia, Ati
gibi ekran kartlarının kapalı kaynak kodlu ya
da lisansı GPL olmayan paketlerinin ku
rulması ile ilgili paketlerdir. Bunlar için ge
reken tüm paketler yukarıda belirtildiği gibi
Mandriva Denetim Merkezi içinde ilgili ayarlar
yapılırken istenilirse kurulur.
DVD'den kurulum her biri kolay anlaşılır
birkaç adımda gerçekleşir. İlk yapılacak se
çim dil seçimidir. Türkçe'yi Avrupa dilleri ara
sında bulacaksınız. Bu seçimden sonra
Mandriva 2010 %100 Türkçe olarak kar
şınızda olacaktır.
İkinci seçim KDE veya Gnome masaüstü
Önceki eniXma'larda disk yapılandırması ve
benzeri kurulum sistemlerini ayrıntıları ile
bulabileceğiniz için burada çok fazla uzat
mıyoruz.
Mandriva Denetim Merkezi
Mandriva Denetim Merkezi, Mandriva'nın tüm
yapılandırma araçlarını tek çatı altında top
layan eşsiz bir arabirimdir. Diğer dağıtımların
çoğu KDE ya da Gnome masaüstü or
tamlarının yapılandırma araçlarını sistemin
yapılandırması için kullanırken Mandriva ken
di araçlarını geliştirmiş ve son derece başarılı
olarak kullanmaktadır. Mandriva'dan ayrılma
PCLinuxOS dağıtımı kendi yapılandırması ile
Mandriva drak araçlarını ve MDD'yi kul
lanmaktadır. Bazı dağıtımlar ise KDE ya da
Gnome yapılandırma araçlarına yaptıkları
eklentiler ile sistemin yapılandırmasını sağ
lamaktadırlar.
MANDRIVA 2010
Mandriva kullanıcılarının sistem ayarları ile
ilgili işlemlerinde öncelikle başvuracakları
araç Mandriva Denetim Merkezi'dir. Diğer ya
pılandırma araçları ise sadece Mandriva De
netim Merkezi ile yapılamayan (ya da zaten
gerek olmayan) ayarlar için kullanılabilir.
Örnek olarak, KDE'nin Sistem Kontrol'unu
masaüstünüzün çeşitli özellikleri için kulla
nabilirsiniz. Ama grafik kartınızın ayarları için
MDD kullanılmalıdır.
MDD ile yapacağınız ayarlarda hem işlemi
kolay olarak yaparsınız hem de hata yapma
olasılığınız azalır. Ancak MDD'yi oluşturan
drak araçlarının bir özelliği de özellikle
gelişmiş Linux kullanıcılarının her türlü elle
ayar imkanını da devre dışı bırakmamasıdır.
Elle yapacağınız ayarlar drak araçları ta
rafından dikkate alınır ve uyumlu olarak
çalışırlar.
Kurulum sonrası yapılacaklar
Kurulumu bitirdiniz ve sisteminiz yeniden
başladı. Yeni sisteminizi kullanmaya başladı
nız. Bu aşamada kurulum biçimi ve sis
teminize bağlı olarak yapmanız gereken bazı
işlemler bulunmaktadır. Bunların bazıları ku
rulum işlemi sırasında atlayarak geçtiğiniz
ayarlar da olabilir. Örneğin wireless ayarları.
Gelinen gelişmişlik seviyesinde Mandriva
Linux en geniş donanım tanıma yeteneğine
sahip dağıtımlardan biridir. Ancak her zaman
olduğu gibi Linux'ta desteği olmayan ya da
girişi ya da MDD içindeki yazılım yönetim
sistemi (sonuçta her ikisi de rpmdrake ara
cıdır) kullanılarak istenilen paketler kolaylıkla
kurulur. Bu işlem sırasında Mandriva'nın ge
lişmiş paket yönetim aracı urpmi kullanılarak
paket bağımlılıkları başarılı bir şekilde yö
netilir. Mandriva Linux günümüzün en sağlam
ve iyi çalışan paket yönetim sistemlerinden
birine sahiptir.
Resim 11 - Hafif tarayıcı Midori
ayarlanması zor olan özellikle yeni ve 'eg
zotik' bazı donanımlarda ek ayarlar yapılması
gerekmektedir.
Linux internetten uzak kalamaz. İnternet üze
rinde pekçok kaynak kullanılmaktadır. Man
driva Linux da internetteki paket kaynaklarını
kullanır. Günümüzün en geniş depolarına
sahip dağıtımlarından biri olan Mandriva
Linux'ta 23 binin üzerinde paket internetteki
depolarda bulunmaktadır. Bunları kullanmak
için MDD içinde yazılım paketlerinin ayar
larında 'Ekle' düğmesi kullanılarak 'Dağıtımın
tüm kaynaklarının' eklenmesini sağlamak ilk
yapılacak işlemlerdendir. Bundan sonra tüm
depolar hizmetinizde olacaktır.
Yukarıdaki işlem gerçekleştirildikten sonra
ana menüde yer alan Yazılım Kur&Kaldır
Free tipi kurulum sonrası yukarıda anlatılan
işlemle paket depoları ayarlandıktan sonra
nonfree depolarından desteklenen wireless
ve grafik sürücülerin yapılandırılması yine
MDD içinden kolaylıkla yapılır.
Wireless sistemler için ağ yapılandırmada
yeni bir wireless bağlantı oluşturma seçeneği
kullanılır ve buradan yapılandırma duruma
göre sorulacak birkaç soru ve girilecek parola
gibi verilerin ardından sisteminizi ayarlayıp
çalıştıracaktır. Bu sistemler arasında lisansı
gereği serbest olarak dağıtılamayan 'firm
ware' bulunduran Broadcom gibi bazı do
nanım için Windows sürücüsü istenebilir. Bu
gibi durumlarda ilgili sürücünün dosyalarının
'D/DVD/USB/Dizin gibi bir yerden gösteril
meleri gerekecektir. Gerekiyorsa ndiswrapper
ile bir Windows sürücüsü de kullanılabilir.
nVidia ve Ati ekran kartlarının, üretici firmaları
tarafından kapalı kaynak kodlu olarak ge
liştirilen sürücüleri de bulunmaktadır. Bu
sürücülerin donanımsal hızlandırmayı kullan
ma gibi avantajlarından yararlanmak istenili
MANDRIVA 2010
Resim 12 - Gimp resim düzenleyici
yorsa MDD içinde ekran sunucusunun ya
pılandırması yapılırken gerekli paketler non
free depolarından otomatik olarak indirilerek
kurulurlar.
Benzeri şekilde 3B masaüstü efektlerinin kul
lanılması için geliştirilmiş sistem olan com
piz'in kurulması da MDD içinden donanımsal
hızlandırma özelliğine sahip sürücü kurul
duktan sonra kolaylıkla ayarlanabilir.
Görüldüğü gibi sistem ayarları için Man
driva'da başvurulacak ilk araç Mandriva De
netim Merkezi'dir.
Resim 13 - Gwenview resim/video gösterici ve arşiv yöneticisi
Mandriva'da Türkçe ve Mandriva Türkiye
Topluluğu
Mandriva başından beri Türkçe desteği iyi
olan bir dağıtımdır. Bir yıl kadar önce
mandrivatürkiye olarak oluşturulan Mandriva
Türkiye Topluluğu geçen zaman içinde iyi bir
birikim yapmış olan bir foruma, çok sayıda
belgesi Türkçe'ye çevrilmiş bir wiki alanına ve
çevirileri sayesinde %100 Türkçe olarak
yayınlanan Mandriva 2010' gelinmiştir. Man
driva konusunda her türlü yardımı forum'da
isteyebilirsiniz.
HABERLER
KASIM AYI YAZILIM HABERLERİ
KASIM AYI DAĞITIM HABERLERİ
Özgür yazılım dünyasının gözde yazılımı VLC
Media Player. Tam adı VideoLAN Client
Media Player olan açık kaynak kodlu çoklu
ortam yürütücüsünün 1.0.3 sürümü, 2009
Kasım'ının ilk haftası içinde çıktı.
Kasım 2009, dağıtım haberleri açısından dolu
bir aydı. Zira büyük dağıtımların, bir süredir
deneme ya da önsürüm haberlerini verdiğimiz
sürümlerinin kararlı olanları duyuruldu.
VLC
Media Player
1.0.3
Tam adı VideoLAN Client Media Player olan
açık kaynak kodlu çoklu ortam yürütücüsü
VLC Media Player'in 1.0.3 sürümü çıktı.
Başta MPEG1, MPEG2, MPEG4, DiVX,
MP3, OGG olmak üzere pek çok ses ve video
formatını destekleyen yazılım; internet üze
rinden yayın yapan sunucuların aktardığı tüm
formatları oynatmakla kalmıyor; bir sunucu
dan video indirirken önizleme yapma olanağı
da sunuyor. Bilindiği gibi, VLC Media Player'i
diğer ortam yürütücülerinden ayıran özellikler,
pek çok dosya formatına verdiği destekle
sınırlı değil. VLC Media Player ile indirilmesi
yarım kalmış bir ses veya video dosyasının
önizlemesi dahi mümkün olabiliyor. Üstelik,
izlenen dosya arkaplan görüntüsü olarak da
izlenebiliyor. Programın, ekran görüntüsü al
ma özelliği olduğunu ayrıca hatırlatalım. Tabii,
altyazı desteğine de sahip.
Mandriva kullanıcılarının merakla beklediği
Mandriva Linux 2010.0, 4 kasım 2009 tari
hinde duyuruldu. Mandriva Linux 2010.0, yeni
özellikler ve köklü değişikliklerle geliyor.
Mandriva Linux
2010.0
Mandriva Linux 2010.0 duyuruldu. Mandriva
Linux 2010.0, yeni özellikler ve köklü de
ğişikliklerle geliyor. Kod adı "Adelie" olan ve
32 ve 64 bit'lik "Free" DVD'ler ile müseccel
sürücüleri de içeren KDE ve GNOME
OneCD'ler olarak kullanıcıya sunulan sürüm;
2.6.31 Linux çekirdeği üzerine yapılandırılmış
bulunuyor. KDE 4.3.2, GNOME 2.28.1 ve
Xfce 4.6.1 masaüstü ortamlarına sahip olan
sistemde, öntanımlı olarak kullanılan dosya
sistemi Ext4. Hem 32 hem de 64 bit mi
marileri destekleyen "çift mimarili" (DualArch)
ISO'ları LXDE ön tanımlı masaüstü ile birlikte
de edinmek mümkün. Mandriva Linux 2010.0
ile birlikte artık ön tanımlı olarak etkin
leştirilmiş bir Konuk Hesabı bulunuyor. Böy
lece geçici bir hesap olan ve sadece GDM
veya KDM girişinde kullanılabilen bu hesapla,
başkalarının sisteminizi güvenli bir şekilde
kullanmalarının mümkün olması sağlanmıştır.
Bölümlendirme aracı arayüzü yenilenerek
bölümlendirilecek disk bölümleri hakkında
daha ayrıntılı görsel bilgi verecek şekilde
yeniden tasarlanan Mandriva Linux 2010.0;
eskisine oranla daha da küçük kurulum
imkanına kavuşturulmuş bulunuyor. Bu sü
rümden itibaren artık tam paket adlarında
arama yapmak olanaklı olacak. Bunun için,
sözgelimi "Seçenekler" menüsünü açıp "Tam
paket isimlerinde ara" seçeneğini işaretlemek
yeterli olacak. Sonrasında paket sürümünü
aramak mümkün. Sözgelimi "4.3.2", tüm
kde4.3.2 paketlerini listeleyecektir. "Seçenek
ler" menüsündeki diğer tercihler başka ola
naklar da sunuyor. Mandriva Linux 2010.0 ile
KDE altında, plasmawallpapertimeoftheday
plasma uygulamacığı ile her saatte bir
masasütü duvar kağıdının değişmesini sağ
lamak mümkün oluyor. Bu sürümde, KDE3
artık Mandriva'da tarihe karışmıştır. GNOME
altında Pidgin yerine öntanımlı olarak Emp
HABERLER
athy sisteme kurulu olarak geliyor. Tüm .iso
dosyalarının melez .isolar olduğunu ve yansı
adreslerinde bulunan mandrivaseed.sh veya
"dd" komutu ile USB disklere kaydedile
bildiklerini belirtelim. Bu yeni özellik saye
sinde CD/DVD yakmaya gerek kalmadığını
da hatırlatmış olalım. Yeni X.org 7.5 x.org
sunucusunun yeni sürümü sürüm 1.6.5,
VirtualBox 3.0.8, Xen çekirdeği 2.6.30, GCC
4.4.1, Glibc 2.10.1 sistemle gelen paketler.
Bunun dışında Firefox3.5.3, OpenOffice.org
3.1.1, Moovida (önceki adı Elisa), Sagemath
sürüm 4.1, LiVES 1.0.0, Cups 1.4, apache
2.2.12, PHP 5.3.0, Contrib veri kaynağında
yerini alan Python 3.0, ancak uyumluluk sağ
lanması için ön tanımlı olarak gelen Python
2.6 sayılabilir.
Manriva 2010'un ayrıntılarını bu ayki ilgili
yazımızda bulabilirsiniz.
Debian GNU/Linux tabanlı kullanıcı dostu bir
dağıtım olan SimplyMEPIS'in yeni sürümü 5
Kasım 2009'da Warren Woodford tarafından
duyuruldu.
SimplyMEPIS
8.0.12
Warren Woodford, Debian GNU/Linux tabanlı
kullanıcı dostu bir dağıtım olan Simply
MEPIS'in 8.0.12 sürümünü duyurdu. Sistem,
Debian "Lenny" kararlı sürümü üzerine inşa
edilen SimplyMEPIS 8.0'ın geniş bir gün
cellemesini içeriyor. 2.6.27.37 Linux çekirdeği
üzerine yapılandırılan sistem; ALSA 1.0.21 ve
NVIDIA 185.18.36 için güncelleştirilmiş
sürücüleri ihtiva ediyor. SimplyMEPIS .iso'la
rındaki güncellenmiş bileşenler, Debian
"Lenny" havuzundan son güncellemeleri içe
riyor. MEPIS yardımcısı; uygulamaları oluş
turmak ve güncellemek için hazır bulunuyor.
openSUSE 11.2, daha önceden yol ha
ritasında bildirildiği gibi 12 Kasım 2009 Per
şembe günü duyuruldu.
openSUSE
11.2
Novell, openSUSE 11.2'nin masaüstü ve
server versiyonlarını duyurdu. Güvenli ve
kararlı bir işletim sistemi olan openSUSE;
gerek masaüstü gerek server versiyonuyla
kullanımı kolay ve ihtiyaç duyulan her şeyi
içeren sistem özellikleri sunuyor. En son
sürüm 2.6.31 Linux çekirdeği üzerine ya
pılandırılan openSUSE 11.2'de KDE 4.3 ve
GNOME 2.28 masaüstü ortamları sunuluyor.
Mozilla Firefox 3.5, kullanıcılara daha fazla
kontrol imkanı sağlıyor. OpenOffice.org 3.1,
her türlü ofis işleriniz için her zaman yardıma
hazır. Varsayılan dosya sistemi olarak Ext4
tercih edilen openSUSE 11.2'de, Facebook
ve Twitter gibi sosyal ağlar için masaüstüne
eklenmiş bir dizi yeni uygulama da bulunuyor.
13 Kasım 2009'da Clement Lefebvre, kod adı
"Helena" olan Linux Mint 8'in birinci deneme
sürümünü duyurdu.
Linux Mint 8
RC1
Clement Lefebvre, kod adı "Helena" olan
Linux Mint 8'in birinci deneme sürümünü
duyurdu. Sürümün çok sayıda hata dü
zeltmeleri ve iyileştirmeler içerdiğini ifade
eden Lefebvre; bunun bir deneme sürümü
olduğunun unutulmaması gerektiğini, ana
masaüstü sistemi olarak kullanılmaması ge
rektiğini vurguladı. Sürüm; yeni gelişmiş
özellikleri, grafik arabirimi gibi özelliklere
sahip Yükleme Yöneticisiyle geliyor. Ubuntu
9.10 Karmic Koala tabanlı olan sistem; 2.6.31
Linux çekirdeği üzerine yapılandırılmış. Sis
temde, Gnome 2.28 masaüstü ortamı ve
X.Org 7.4 kullanılmış.
Attila Craciun, 16 Kasım 2009'da Bluewhite64
Linux 13.0'ın "LiveDVD" sürümünü duyurdu.
Bluewhite64 Linux 13.0
"LiveDVD"
Attila Craciun, Bluewhite64 Linux 13.0'ın
"LiveDVD" sürümünü duyurdu. 64bit sis
HABERLER
temler için Slackware tabanlı bu live DVD'yi
duyurmaktan mutlu olduklarını ifade eden
Craciun, DVD'nin KDE 4.3.2 ve Xfce 4.6.1
masaüstü ortamlarını içerdiğini ancak iste
nirse komut satırı arabiriminin de kullanı
labileceğini söyledi. 2.6.31.5 Linux çekirdeği
üzerine yapılandırılan sistemin özellikleri ge
liştirilmiş ve performansı da artırılmış bulu
nuyor. Bluewhite64 Linux 13.0 "LiveDVD"; K
masaüstü yöneticisinin 4.3.2 ve Xfce ma
saüstü yöneticisinin 4.6.1 sürümleriyle gel
mekle kalmıyor, Firefox 3.5.5 ve SeaMonkey
2.0 (Flash ve 64bit Java pluginlerini de
içeriyor), Thunderbird ve KMail email clients,
OpenOffice.org 3.1.1, Gambas, KMyMoney2,
Scribus, WINE gibi pek çok yazılımla birlikte
geliyor.
Jigish Gohil, 17 Kasım 2009'da çocuklar ve
öğrenciler için tasarlanan openSUSE 11.2
"Edu Life" sürümünü duyurdu.
openSUSE 11.2
"Edu Life"
Jigish Gohil; eğitsel uygulamalar içeren ve
çocuklar ve öğrenciler için tasarlanan Sugar
masaüstü yöneticisi ile LTSP server yazılımı
içeren openSUSE 11.2 "Edu Life" sürümünü
duyurdu. openSUSE 11.2 "Edu Life" sü
rümünü duyurmaktan gurur duyduklarını ifade
eden Jigish Gohil; varsayılan olarak GNOME
2.28'i sunduklarını, bununla birlikte KDE
4.3.x, Sugar 0.86, IceWM masaüstü yöne
ticilerini seçeneklere eklemiş olduklarını vur
guladı.
17 Kasım 2009'da kullanıcılarının ve Linux
camiasının özenle beklediği Fedora 12 du
yuruldu.
Klaus Knopper; 18 Kasım 2009'da Debian
tabanlı popüler live CD/DVD KNOPPIX'in 6.2
sürümünü yayımladı.
KNOPPIX 6.2
Fedora 12
Fedora 12; GNOME 3.0'ın bir ön sürümü olan
GNOME Shell, KDE 4.3 ve Xfce masaüstü
ortamlarını kullanıyor. X. Org sunucu 1.7'ye
güncellenmiş olan sistemin performansı opti
mize edilmiş bulunuyor. RPM; sıkıştırma için
gzip'ten daha elverişli XZ kullanıldığı için
daha küçük ve daha hızlı güncellemeler
mümkün hale gelmiş durumda. Orjinal olarak
Red Hat'tan Dan Williams tarafından geliş
tirilen NetworkManager, sistem ve mobil ge
niş bant bağlantılarını kolaylıkla gerçekleş
tiriyor. Birkaç yıldır, Theora, açık ve özgür bir
format; ipotekli değil. Fedora 12; çok yüksek,
kaliteli H.264 ile yeni Theora 1.1'i içer
mektedir. Fedora 12, AMD Radeon HD 2400
ve daha sonra grafik kartları için deneysel 3D
desteği sunuyor. Fedora 11'de geliştirilen
daha iyi bir web kamerası desteği özelliği,
Fedora 12'de "daha ucuz bir web kamerasıyla
daha iyi video kalitesi beklenebilir"e kadar
varmış bulunuyor. Empathy, varsayılan olarak
Pidgin'in yerini alıyor.
Varsayılan masaüstü LXDE olan Debian
tabanlı popüler live CD/DVD KNOPPIX'in 6.2
sürümü, Klaus Knopper tarafından yayım
landı. KNOPPIX 6.2; bütünüyle Debian
"Lenny", "Testing" ve "Unstable" sürümlerden
güncellenmiş bulunuyor. 2.6.31.6 Linux çe
kirdeği üzerine yapılandırılan sistemde, X.Org
7.4 kullanılmış. Sistem performansı artırılmış;
yükleme zamanı ve kaynak gereksinimleri en
aza indirilmiş bulunuyor. Ağ yapılandırma,
NetworkManager tarafından grafik modda
idare ediliyor. Compiz de bir seçenek olarak
sunulmuş bulunuyor.
22 Kasım 2009'da Warren Woodford, Debian
GNU/Linux 5.0 "Lenny" tabanlı SimplyMEPIS
8.5'in ilk alpha sürümünü duyurdu.
SimplyMEPIS
8.5 Alpha
Warren Woodford, Debian GNU/Linux 5.0
"Lenny" tabanlı SimplyMEPIS 8.5'in ilk alpha
HABERLER
sürümünü duyurdu. SimplyMEPIS 8.5 Al
pha'nın ana masaüstü yöneticisi KDE 4.3.2.
Bu alpha sürümü yalnızca test etmek ve
denemek için kullanmaları konusunda kulla
nıcıları uyaran Woodford; pek çok kullanı
cının KDE 3.5.10 desteğini sürdürmelerini de
istediklerini ifade etti. 2.6.32.rc8 Linux çe
kirdeği üzerine yapılandırılan sistem; KDE
4.3.2 ile birlikte QT 4.5.3 içeriyor. Simply
MEPIS 8.5 Alpha, her zaman olduğu gibi pek
çok kullanıcının ihtiyaç duyduğu tüm yazı
lımlarla birlikte geliyor.
27 Kasım 2009'da Serverlerin, masaüstü bil
gisayarın ve gömülü aygıtların gözde işletim
sistemi FreeBSD'nin resmi 8.0 sürümü du
yuruldu.
FreeBSD 8.0
Serverlerin, masaüstü bilgisayarın ve gömülü
aygıtların gözde işletim sistemi FreeBSD'nin
resmi 8.0 sürümü yayımlandı. FreeBSD Proje
ekibi; 2.26.3 GNOME ve 4.3.1 KDE masaüstü
ortamlarına sahip FreeBSD 8.0'ı duyur
maktan duyduğu memnuniyeti ifade etti.
FreeBSD 8.0'da neler yeni? FreeBSD 8.0,
FreeBSD Linux emülasyon katmanı 2.6.16
sürümüne güncellenmiş. "Vimage" adlı yeni
bir sanallaştırma konteyneri uygulanmış.
FreeBSD TTY katmanı; SMP'ye daha iyi
destek veren ve sağlam kaynak kullanım
özelliğine sahip bir yenisi ile değiştirilmiş. ZFS
dosya sistemi 13. sürümüne güncellenmiş.
FreeBSD NFS alt sistemi; artık hem istemci
hem sunucu üzerinde RPCSEC_GSS kimlik
doğrulamasını destekliyor. FreeBSD NFS alt
sistemi şimdi NFSv2, NFSv3 ve NFSv4
desteği ile yeni bir deneysel uygulama
içeriyor. Kablosuz ağ desteği katmanı
(net80211), artık desteklenen ağ cihazları
üzerinde birden çok BSS örneğini destekliyor.
GCC koruma yığını (ayrıca ProPolice olarak
da biliniyor) FreeBSD temel sisteminde
etkinleştirilmiş bulunuyor.
eniXma
eniXma, başta Linux ve GNU prog
ramları olmak üzere, açık kaynak kodlu
özgür işletim sistemleri ve yazılımları
hakkında herkesin bilgilerini özgürce
paylaşabileceği bir elektronik bilgi pay
laşım aracıdır. Aylık periyoda sahiptir.
Her ayın 1. günü yenilenir.
eniXma, GFDL lisansına sahiptir. Yer
alan yazıların lisansları ayrıca belirtil
medikçe GFDL lisansına sahip olacak
lardır. Yazarlar GFDL ya da Creative
Commons lisanslarından birini seçebi
lirler. Yer alacak program kodları GPL
/LGPL lisansına sahip olacaktır.
eniXma'da yer alan yazıların tüm hak
ları ve sorumlulukları GFDL temelinde
yazarlarına aittir. İçerikte bulunan bilgi
lerin kullanımından dolayı oluşacak her
türlü sonuç kullanıcıya aittir.
GFDL lisansına ek olarak eniXma'da
yer alan yazıların üzerinde hiçbir kişi,
araç, sunucu ya da kurum tamamını ya
da bir kısmını bulundurması nedeniyle
hiçbir hak iddia edemez.
©, ®, ™ özelliklerine sahip isim ve
benzerleri için bu işaretler belirtilmese
de belirtilmiş olarak varsayılmalıdırlar.

AWK/GAWK II

Transkript

Benzer belgeler

Yazdır - Ramazan Terzi

Linux ve Netodragon Modem

Tanıtım Broşürü için tıklayın

Business Voucher - TELE

linux tanıtım - Linux Nedir?

PIVOLKA, Yıl:2 Sayı: 8, Sayfa: 14

linux el kitabı