5-Örtüaltı Elma Yetiştiriciliği

Örtü Altında
Elma Yetiştiriciliği
Ülkemiz diğer meyve türlerinde olduğu
gibi,
yumuşak
çekirdekli
meyve
yetiştiriciliğinde de çok büyük bir potansiyele
sahiptir. Ancak bu potansiyelden geçmişte
gereği
kadar
yararlanılamadığı
gibi
günümüzde
de
yararlanılamamaktadır.
Özellikle son yıllarda yumuşak çekirdekli
meyve türlerine ait çeşitlerde pek çok
yenilikler olmuştur. Buna karşılık ülkemize bu
yeniliklerin pek az bir kısmı girebilmiştir.
Oysa günümüzde meyve yetiştiriciliği çok
dinamik bir hal almış,
çok erkenciden-geççiye kadar hemen her
ekolojiye uygun,
olgunlaşmaları geniş bir zaman dilimine
dağılmış,
yüksek kaliteli, verimli, hastalık ve zararlılara
dayanıklı,
muhafazaya ve taşımaya elverişli çeşitler
geliştirilmiştir.
Tüketiciler pazarlarda beğendikleri ve alıştıkları
veya
albenisi
yüksek
çeşitleri
tercih
etmektedirler. Burada en önemli nokta;
pazara ilk çıkan meyvelerin alternatiflerinin
olmamasından dolayı tercih edilmesi ve
yüksek fiyatlarla satılmasının garanti
olmasıdır.
Çukurova Bölgesi ve Akdeniz sahil
şeridi turfanda meyve yetiştiriciliğinde
çok önemli olanaklara sahiptir. Bu
bölgemizde denemeye alınan meyve
türlerine ait çeşitler, hem ülkemizdeki
öteki bölgelerden hem de Avrupa’nın
önemli meyvecilik ülkeleri olan İspanya,
İtalya ve Fransa’dan 10-15 gün erken
olgunlaşmaktadır.
Yazlık elma yetiştiriciliği, son yıllarda
üzerinde önemle durulmaya başlanan bir
konu olup hem üretici hem de tüketici
açısından büyük önem kazanmaktadır.
Özellikle piyasada elmanın az olduğu
Haziran, Temmuz, Ağustos aylarında
üreticilerin elma pazarlamasında sorunları
pek olmamaktadır.
Erkenci meyve yetiştiriciliği için uygun
iklim koşullarına sahip olan bölgemizde, örtü
altının ve sık dikimin yararları göz önüne
alınarak, elma üretiminde daha da erken
derim yapılması ve piyasaya çıkarılması
bölge çiftçisi için çok güzel bir örnek teşkil
edecek ve ekonomik olarak ciddi bir getiri
sağlayacaktır. Bu erkencilik sayesinde
rekabet şansımız artacak ve ülkemiz elma
ihracatında hak ettiği payı alacaktır. Dünyada
örtü altında meyve yetiştiriciliği ilk olarak sert
çekirdekli
meyvelerde
yapılmaya
başlanmıştır.
Dünyada örtü altı yetiştiriciliği ilk olarak İtalya,
İsrail ve Avustralya gibi ülkelerde denenmiş ve
oldukça olumlu sonuçlar alınmıştır. Tüm bu
ülkelerin amaçları erkenciliği sağlayarak, dünya
pazarlarına hakim olmaktır (Erez ve ark.,
2000).
Akdeniz Bölgesi’nin öteki Akdeniz ülkelerine
göre olan erkencilik avantajı, örtü altı
yetiştiricilikle daha da öne alınabilir. Bu konuda
ilk çalışmalar, 1986 yılında Ç.Ü. Ziraat Fakültesi
Bahçe Bitkileri Bölümünde saksıda şeftali
yetiştiriciliği şeklinde başlamış ve çok büyük ilgi
görmesine rağmen, üreticiler örtü altında şeftali
yetiştiriciliğine cesaret edememişlerdir. Bununla
birlikte ülkemizde de son yıllarda yoğunlaşan
örtü altı meyve yetiştiriciliğinde önemli sonuçlar
alınmıştır.
Elmalarda Kritik Sıcaklık Dereceleri
1
2
3
7
4
5
8
6
9
Çiçeklenme
1
Dönemleri
2
3
4
5
6
7
8
9
10% Ölüm
-7.7
-5
-2.7
-2.2
-2.2
-2.2
-2.2
-2.2
-12.2
-9.4
-6.1
-4.4
-3.8
-3.8
-3.8
-3.8
-9.4
90% Ölüm -16.2
Elma ağacı düşük sıcaklıkların olduğu sert kışlara dayanıklıdır. Kış dinlenmesi sırasında odun
kısımları -35°C ile –40°C’ a, açmış çiçekler –2.2°C ile –2.3°C ve küçük meyveler ise –1.1°C ile –2.2°C’ye
dayanırlar
İklimsel açıdan bölgemiz erkenci elma yetiştiriciliğine oldukça uygun olup sıcaklıklar bakımından
bir risk görülmemektedir.
Çizelge .Dünya Pazarında GALA Çeşidinin Durumu
Ocak
Şubat
Mart
Nisan
Mayıs
Aylar
Haziran Temmuz
Ağustos
Eylül Ekim Kasım
Aralık
İsviçre
Avrupa
Birliği
Ülkeleri
Deniz
Aşırı
Ülkeler
(Kaynak: http//www.obst-gemuese.at/product/pages/gala)
Çizelge ’de görüleceği gibi İsviçre ve öteki Avrupa Ülkelerinde Gala elmaları
Eylül başında derime başlamakta ve +1 santigratta Aralık sonuna ve Kontrollü
Atmosfer depolarda ise Mayısa kadar saklanabilmektedir. Arjantin, Şili, Yeni
Zelanda vb. deniz aşırı ülkelerde yetiştirilen Gala’lar ise Mart, Nisan, Mayıs ve
Haziran’da piyasaya sürülmektedir. Bu açıdan bakıldığında Gala elmaları
bakımında dünya ve özellikle Avrupa pazarında Temmuz ve Ağustos aylarında
büyük bir boşluk vardır.
Ülkemizin durumunu değerlendirildiğinde
Ağustos ayı bakımından iç Anadolu,
Marmara, Ege, Göller bölgesi ve öteki geçit
bölgeleri;
Temmuz ayı bakımından ise
Akdeniz sahil şeridinde yapılacak üretim bu
boş pazardan yararlanmamızı sağlayacaktır.
Elma pazarı bakımından çok büyük bir dış
pazar şansı olan ve subtropik iklime sahip
Akdeniz
bölgesi elma yetiştiriciliğini de
değerlendirmekte yarar vardır.
Yeni Zelanda’da üretilen elmanın %60’ı,
Şili’de %45’i ve Fransa’da %39’u ihraç edilirken,
bu oran ülkemizde %0,4 seviyelerindedir
(Anonymous, 2000). Bunun nedeni olarak birçok
sebep gösterilebilir, ancak en önemlileri, dünya
pazarında çok satılan yeni çeşitlere geçilememiş
olunması ve hasat sonu uygulamalarının yeterli
olmamasıdır. Günümüzde dünya ticaretinde Fuji,
Braeburn, Gala, Royal Gala, Elstar ve Jonagold
gibi elma çeşitleri yer almaktadır (Gündüz,
1999).
MATERYAL VE METOT
MATERYAL
Deneme Ç.Ü. Pozantı Tarımsal Araştırma ve
Uygulama Merkezinin Adana’da bulunan deneme alanında
yürütülmüştür. Denemede daha önceki yıllarda dikilmiş M9
anacı üzerine aşılı 5 yaşındaki iç pazara uygun erkenci
çeşitlerden Vistabella, Anna ve Golden Dorset, ihracat
kalitesine sahip yine M9 anacına aşılı 5 yaşındaki Mondial
Gala çeşidi kullanılmıştır. Bu çeşitler, polietilen örtü
malzemesi kullanılarak yüksek tünele alınmıştır. Çeşitlerin
bir paraleli de açıkta bırakılmıştır.
ANNA
Vista Bella
Mondial Gala
Golden Dorset
Çizelge 2. Soğuklama Gereksinimi Düşük Bazı Elma Çeşitleri ve
Bunların +7.2 oC’nin Altında Geçen Soğuklama Süreleri (saat)
Elma Çeşitleri
Dorset Golden
Anna
Vista Bella
Mondial Gala
+7.2 oC’nin Altında Geçen
Soğuklama Süreleri (saat)
100
200
350-400
350-400
METOT
Denememede kullanılan çeşitlerin fenolojik gözlemleri ve
pomolojik analizleri yapılmıştır. Deneme 4 çeşitle yürütülmüştür.
Deneme alanında bulunan bitkiler damla sulama yöntemiyle
sulanmıştır. Uygulanan bakım işlemleri (budama, ilaçlama,
gübreleme sulama vb.) standart olarak yapılmış olup farklı
uygulamalar yapılmamıştır. Denemede dikim mesafeleri sıra üzeri
1m sıra arası 4m olacak şekilde kurulmuştur.
Denemede örtü sistemi 1-15 Şubat arasında kapatılmış,
hava sıcaklıklarının günlük ortalama 25CO’nin üzerine çıktığı
dönemlerde açılmıştır. Yine örtü sistemi gün içinde havanın aşırı
ısınmasından kaynaklanan olumsuz etkilerin giderilmesi amacıyla
havalandırılmıştır.
Fenolojik Gözlemler
Pomolojik Analizler
•
Dinlenmeden Çıkış
Meyve Ağırlığı (g)
•
Çiçeklenme Başlangıcı
Meyve boyu (cm)
•
Tam Çiçeklenme
SÇKM (%)
•
Taç Yaprak Dökümü
Toplam Asit Miktarı (%)
•
Derim Tarihleri
Çizelge 3 -4 ‘de sunulmuştur.
pH
Meyve Eti Sertliği
Meyve Rengi: C.İ.E. L*a*b*’ye göre
Minolta
Ortalama Ağaç Başı Verim (kg/Ağaç)
Bölgenin soğuklama süresinin soğuk birimi yöntemine göre hesaplanması Miller ve Küden
(1989) tarafından hazırlanan, Efe ve ark. (1996) tarafından windows’a uyarlanan (Küden ve Kaşka,
1992; Küden ve ark., 1997); Richardson’ın soğuk birimi yöntemi Richardson ve ark’ nın (1974) soğuk
birimi değerleri kullanılarak ve Anderson ve ark’ nın (1986; 1987) geliştirdiği ASYMCUR modeline göre
hesaplanmaktadır (Çizelge2).
Bu yönteme göre her bir saatlik sıcaklık “Richardson Modeli’ne” göre etkili soğuk birimine
çevrilmiştir. Bu yönteme göre en etkili sıcaklıklar 2.5 ºC-9.1 ºC arasındaki sıcaklıklar olmakta ve bunlar
“1” soğuk birimine karşılık gelmektedir.
Çizelge 2. Seçilen sıcaklık derecelerinin “soğuk birimi” (chill unit) değerleri.
Sıcaklık Dereceleri
(ºC)
Soğuk Birim Değerleri
(SB)
<1.4
0
1.5-2.4
0.5
2.5-9.1
1
9.2-12.4
0.5
12.5-15.9
0
16.0-18.0
-0.5
>18.0
-1
Kaynak: (Richardson ve ark., 1974)
Dinlenmeyi kestikten sonra ilkbaharda çiçek açması için gereken “Büyüme Derece Saatleri Toplamı”
(BDST) aynı bilgisayar programla maksimum ve minimum günlük sıcaklık değerlerinin hesaplanması,
Richardson ve ark. (1974) ile Anderson ve ark.’na (1987) göre yapılmıştır. BDST birikiminde en düşük
sıcaklık olarak 4.5ºC, en yüksek sıcaklık olarak 25ºC alınırken. Üst sıcaklıklar 25ºC’ ye eşit olarak kabul
etmişlerdir.
1BDST= Taban sıcaklık olarak alınan 4.5ºC’ nin üzerindeki her bir 1ºC’lik sıcaklıkta geçen 1 saatlik
Çizelge 3. Araştırma Kapsamında 2008 Yılı Açıkta ve Örtü Altında Yer Alan Elma çeşitlerinde
Yapılan Fenolojik Gözlem Sonuçları
ÇEŞİTLER
Anna
Golden Dorset
Mondial Gala
Vista Bella
Dinlenmeden
Çıkış
Tarihi
Çiçek
Başlangıç
Tarihi
Tam
Çiçeklenme
Tarihi
Çiçeklenme
Sonu
Tarihi
Derim
Tarihi
Açık
12.02.2008
17.02.2008
02.03.2008
10.03.2008
14.06.2008
Örtü Altı
06.02.2008
12.02.2008
02.03.2008
10.03.2008
02.06.2008
Açık
12.02.2008
17.02.2008
02.03.2008
10.03.2008
10.06.2008
Örtü Altı
06.02.2008
12.02.2008
02.03.2008
10.03.2008
29.05.2008
Açık
26.03.2008
02.04.2008
15.04.2008
23.04.2008
24.07.2008
Örtü Altı
17.03.2008
30.03.2008
08.04.2008
16.04.2008
09.07.2008
Açık
15.03.2008
03.04.2008
10.04.2008
21.04.2008
29.05.2008
Örtü Altı
10.03.2008
24.03.2008
03.04.2008
10.04.2008
14.05.2008
Çizelge 4. Araştırma Kapsamında 2009 Yılı Açıkta ve Örtü Altında Yer Alan Elma çeşitlerinde
Yapılan Fenolojik Gözlem Sonuçları
ÇEŞİTLER
Anna
Golden Dorset
Mondial Gala
Vista Bella
Dinlenmeden
Çıkış
Tarihi
Çiçek
Başlangıç
Tarihi
Tam
Çiçeklenme
Tarihi
Çiçeklenme
Sonu
Tarihi
Derim
Tarihi
Açık
22.02.2009
28.02.2009
08.03.2009
19.03.2009
24.06.2009
Örtü Altı
15.02.2009
21.02.2009
01.03.2009
10.03.2009
14.06.2009
Açık
22.02.2009
08.03.2009
17.03.2009
19.06.2009
Örtü Altı
16.02.2009
20.02.2009
02.03.2009
10.03.2009
08.06.2009
Açık
09.042009
16.04.2009
24.04.2009
30.04.2009
01.08.2009
Örtü Altı
29.03.2009
10.04.2009
17.04.2009
24.03.2009
18.07.2009
Açık
25.03.2009
07.04.2009
17.04.2009
27.04.2009
06.06.2009
Örtü Altı
14.03.2009
01.04.2009
12.04.2009
19.04.2009
24.05.2009
28.02.2009
Çizelge 6. Denemede Yer Alan Elma Çeşitlerinde Yapılan 2008 Yılı Pomolojik
Analiz Sonuçları
Çeşitler
Anna
Golden
Dorset
Mondial
Gala
Vista
Bella
Renk
(H)
Verim
(kg/Ağaç
)
Ağırlık
(g)
En
(mm)
Boy
(mm)
Yükseklik
(mm)
SÇKM
(%)
pH
Toplam
Asit
Sertlik
(kg/cm2)
Açık
181.41b
68.50c
78.63b
75.02b
11.45c
3.17b
6.11b
2.50a
45.93b
20.60b
Örtü
Altı
192.20a
69.86b
79.87a
75.45a
11.40c
3.20b
6.09b
2.50a
41.30c
21.50b
Açık
144.66e
67.26e
63.03e
69.61d
14.50a
3.65a
4.46c
2.54a
41.50c
22.50a
23.6a
Örtü
Altı
148.23e
67.50d
63.10e
69.64d
14.55a
3.60a
4.44c
2.56a
4
0.56c
Açık
160.50d
71.55a
65.84d
74.49c
11.45c
3.25b
6.53a
2.46ab
52.46a
18.50b
Örtü
Altı
160.88d
71.56a
65.84d
74.37c
11.40c
3.25b
6.54a
2.47ab
51.03a
19.10b
Açık
171.79c
62.25f
62.38f
61.48e
13.41b
3.02c
6.53a
2.37b
40.40c
24.30a
Örtü
Altı
174.79c
62.32f
68.62c
61.58e
13.40b
3.02c
6.52a
2.38b
34.30d
25.60a
4.47
0.16
0.18
0.16
0.08
0.13
0.06
0.1
1.41
3.10
LSD %5
Çizelge 5. Denemede Yer Alan Elma Çeşitlerinde Yapılan 2009 Yılı
Pomolojik Analiz Sonuçları
ÇEŞİTLER
Anna
Golden
Dorset
Mondial
Gala
Vista
Bella
pH
Topla
m Asit
Sertlik
(kg/cm2)
Renk
(H)
Verim
(kg/Ağaç
)
12.00c
3.35bc
6.06b
2.60a
44.93b
21.50b
69.65a
12.06c
3.36bc
6.08b
2.60a
40.25c
22.30a
61.36b
59.41b
13.46b
3.25c
6.45a
2.43c
50.36a
23.30a
62.70bc
61.23b
56.90b
13.20b
3.25c
6.45a
2.46bc
49.05a
24.60a
155.18a
71.14a
68.19a
68.93a
15.58a
3.40ab
4.43c
2.54b
40.45c
19.60b
Örtü Altı
154.13a
71.05a
68.89a
67.39a
15.33a
3.50a
4.45c
2.55ab
40.24c
20.30b
Açık
93.61c
60.57c
64.29b
49.96c
13.03b
3.34bc
6.51a
2.40c
39.35c
25.80a
Örtü Altı
102.14bc
63.99bc
61.60b
49.39c
13.60b
3.35bc
6.50a
2.39c
32.25d
26.40a
17.50
5.26
3.48
4.87
0.73
0.11
0.08
0.08
1.30
3.08
Ağırlık
(g)
En
(mm)
Boy
(mm)
Yükseklik
(mm)
SÇKM
(%)
Açık
157.11a
68.97a
61.92b
69.99a
Örtü Altı
167.27a
69.98ab
64.11b
Açık
112.14b
64.62b
Örtü Altı
113.70b
Açık
LSD %5
Çizelge 7. Denemenin Yürütüldüğü Bölgenin Yıllara ve Aylara
Göre Soğuklama süresi
Aylar
2008 Yılı
(2007 – 2008) Dönemi
2009 Yılı
(2008 - 2009 Dönemi)
Standart
Yöntem
<7.2
Soğuk Birimi
Yöntemi Chıll
Unit
Standart
Yöntem
<7.2
Soğuk
Birimi
Yöntemi
Chıll Unit
EKİM
0
0
0
0
KASIM
12
17
0
0
ARALIK
162
110
172
122
OCAK
365
209
151
125
ŞUBAT
193
108
72
92
MART
7
7
50
61
Toplam
739
451
445
400
Çizelge 8. Denemenin Yürütüldüğü Alanın Aylara Göre Sıcaklık Toplamı
2008 Yılı
Sıcaklık Toplamı
2009 Yılı
Sıcaklık Toplamı
ŞUBAT
1500
4297
MART
4325
6597
NİSAN
10821
10560
MAYIS
12386
12280
HAZİRAN
12451
12470
TEMMUZ
12495
12450
AĞUSTOS
12498
12430
Toplam
66476
71084
Aylar
Sonuç
• Örtü altında meyve yetiştiriciliğinde, örtünün meyve
ağaçlarının soğuklama gereksinimlerini karşıladıktan
sonra kapatılması ve havalandırmanın çok iyi
yapılmasına dikkat edilmelidir.
• Örtü altında yapılan yetiştiriciliğin 10-15 gün arasında
erkencilik sağladığı, bununla birlikte meyve kalitesine ve
verimine olumsuz bir etkisinin olmadığı belirlenmiştir.