1 - Green Pack Online

1
Okyanuslar ve Denizler
Denizlerimizi Koruyalım
Ana Tema
Önerilen Süre
Kazanımlar
Öğrenciye
Kazandırılacak
Beceriler
Yöntem ve Teknikler
Araç ve Gereçler
Okyanuslar ve denizler gezegenimizin can simididir.
3-4 ders saati
• Denizlerin ve okyanusların önemini açıklar.
• Denizlerde ve okyanuslarda yaşayan canlıları belirtir.
• Türkiye’nin çevresindeki denizlerde yaşanan sorunları
fark eder.
• Denizlerde ve okyanuslarda yaşanan çevre sorunlarına
çözüm önerileri getirir.
Eleştirel düşünme, raporlaştırma, çıkarımda bulunma,
yaratıcı düşünme
Anlatım, beyin fırtınası, doğaçlama
Kartonlar, atlas, Yeşil Kutu CD ve DVD’si
Giriş
Dünya’nın yaklaşık % 71’i sularla kaplıdır. Dünya üzerinde üç ana okyanus bulunur. Bunlar Atlas
Okyanusu, Büyük Okyanus ve Hint Okyanusu’dur. Tüm okyanus ve denizler birbirleriyle
bağlantılıdır. Okyanusların iklimler üzerinde önemli bir etkisi vardır. Örneğin, ekvatora yakın
bölgelerde deniz suyu Güneş’in etkisiyle daha fazla ısınır. Bu nedenle oluşan sıcak su akıntıları,
dünyanın daha soğuk birçok bölgesinin ısınmasını sağlar. Bu olaylar, hava sıcaklıklarını da etkiler.
Ayrıca okyanuslardaki ve denizlerdeki sular, buharlaşma ve yağış gibi olayların etkisiyle su
döngüsünde yer alır.
188
Denizlerimizi Koruyalım
Okyanuslar ve Denizler
Dünyadaki canlıların önemli bir bölümü okyanuslarda ve denizlerde yaşar. Bunlar arasında balina,
yunus, fok gibi memeliler, köpek balığı, vatoz, kefal, levrek gibi balıklar, ahtapotlar, denizanaları,
denizşakayıkları, süngerler, mercanlar, denizyıldızları, midyeler, ıstakozlar ve plankton adı verilen
küçük canlılar vardır. Planktonlar, birçok canlının besini olduğundan okyanus ve denizlerdeki yaşamın
önemli bir parçasıdır. Ayrıca bitkisel planktonlar da karbon dioksit kullanarak atmosferde gereğinden
fazla karbon dioksit birikmesini önlerler. Böylece sera etkisinin azalmasına yardımcı olurlar.
1
İnsanlar, okyanuslarda ve denizlerde balıkçılık, taşımacılık ve ticaret gibi etkinlikler
gerçekleştirirler. Ayrıca denizlerden petrol, doğal gaz ve madenler de çıkarırlar. Ancak son
yıllarda, okyanuslarda ve denizlerde tehlikeli boyutta kirlenmeler olduğu gözleniyor. Bunun
nedeni de kanalizasyon sularının, çöplerin, sanayiden kaynaklanan atıkların ve nükleer atıkların
denizlere boşaltılmasıdır. Tüm bu yanlış uygulamalar nedeniyle denizler ve buralarda yaşayan
canlılar zarar görüyor.
Etkinlikler
Okyanusları ve denizleri tanıyalım
1
Öğrencileri atlaslarını açarak dünya haritasını incelemeye yönlendirin. Öğrencilere,
Dünya’da üç ana okyanus bulunduğunu söyleyerek, haritadan bu okyanusları bulmalarını
ve adlarını söylemelerini isteyin. Ardından Dünya’da birçok deniz bulunduğunu belirtin.
Öğrencilerin bu denizlerden örnekler vermelerini söyleyin.
2
Aşağıdaki soruları öğrencilere sorun:
•
•
Okyanusların ve denizlerin önemi
nedir?
Okyanuslarda ve denizlerde hangi
canlılar yaşar?
Öğrencilerin yanıtları üzerinde konuşun.
Onlara “Giriş” bölümündeki ve CD’nin
“Denizler ve Okyanuslar” bölümünde
bulunan “Okyanuslarda hangi canlılar
yaşar?” ve “Okyanusların ve denizlerin
rolü” başlıklı bilgileri aktarın.
Ülkemizin denizlerini tanıyalım ve koruyalım
1
Öğrencilere Türkiye’nin çevresindeki denizlerin adlarını sorun. Ardından “Karadeniz” bilgi
sayfasını dağıtın. Öğrenciler bu bilgi sayfasını okuduktan sonra Karadeniz’in ülkemiz için
önemi hakkında konuşun.
2
Öğrencilere Karadeniz dışındaki üç denizimizi de araştırmalarını istediğinizi söyleyin.
Sınıfı üç gruba ayırın. Her grubun, daha önceden hazırladığınız ve üzerinde Ege, Akdeniz
ve Marmara’nın adlarının yazılı olduğu kartlardan birer tane çekmelerini sağlayın. Grupları,
ansiklopedilerden, kitaplardan, İnternet’ten vb. kaynaklardan yararlanarak seçtikleri denizle
ilgili bir rapor hazırlamaya yönlendirin. Bu raporun içinde, aşağıdaki soruların yanıtlarının
mutlaka olmasını isteyin:
• Bu denize hangi ülkelerin kıyısı var?
• Bu denizin kendine özgü özellikleri nelerdir?
• Bu denizdeki biyolojik çeşitliliği tehlikeye atan insan etkinlikleri var mı? Varsa neler?
• Bu denizde kirlilik var mı? Varsa buna hangi ülkeler neden oluyor?
• Kirliliğin kaynakları nelerdir?
• Bu denize hangi ırmaklar dökülüyor? Bunlar, kirliliğe katkıda bulunuyor mu?
3
Öğrencilere, raporlarını tamamlayınca diğer arkadaşlarına sunacaklarını söyleyin. Sunuş için
topladıkları bilgileri kartonların üzerine yazmalarını sağlayın. Ayrıca, konuyla ilgili fotoğrafları
da bu kartonların üzerine yapıştırmaya yönlendirin.
Denizlerimizi Koruyalım
189
1
Okyanuslar ve Denizler
4
5
Derste öğrencilere sırayla sunumlarını yaptırın. Ardından denizlerimizle ilgili sorunların en
önemlilerini tahtaya yazın ve bunlar üzerinde konuşun.
Öğrencilerle birlikte denizlerle ilgili sorunlardan birini seçin. Örneğin, Mersin’de yaşıyorsanız
Akdeniz’le ilgili bir sorunu seçmeye özen gösterin. Onlara, bu soruna nasıl çözüm
bulunabileceğine ilişkin bir beyin fırtınası yaptırın.
Uluslararası bir
konferans düzenleyelim
1
Öğrencilere, hep birlikte
“Karadeniz’i Kurtarmak” konulu
bir konferans canlandırması
yapacağınızı söyleyin. (Bu etkinliği,
yaşadığınız yere ya da ele almak
istediğiniz konuya bağlı olarak
ülkemizdeki başka bir denizle ilgili
olarak da gerçekleştirebilirsiniz.)
Konferansa kimlerin katılması
gerektiği konusunda öğrencilere
bir beyin fırtınası yaptırın. (Bu
denize kıyısı olan ülkeler, bu denize
dökülen ırmaklara kıyısı olan ülkeler, çevre koruma kuruluşları, deniz taşımacılığı, turizm,
gübre, petrol üretimi vb. ile uğraşan şirketler konferansa davet edilebilir.) Ortaya çıkan fikirleri
tahtaya yazın. Öğrencilere, tahtada yazan davetli listesine göre bir rol dağılımı yapın.
2
Öğrencilerin daire biçiminde oturmalarını sağlayın. Tahtayı üç bölüme ayırın. Konferansın
başladığını öğrencilere belirtin. İlk olarak Karadeniz’le ilgili, çözümlenmesi gereken
sorunların neler olduğunu sorun. Yanıtları tahtanın birinci bölümüne yazın.
3
Daha sonra bu sorunların çözümüne yönelik önlemlerin neler olabileceği sorusunu ortaya
atın. Yanıtları tahtanın ikinci bölümüne yazın. Ardından öneriler üzerinde tartışılmasını
sağlayın. Herkes tarafından kabul edilebilir çözümler bulmanın kolay bir iş olmadığını
öğrencilere söyleyin. Bunun, sabır ve karşılıklı saygı gerektirdiğini belirtin. Öğrencilerin
üzerinde hemfikir oldukları önerileri de tahtanın üçüncü bölümüne yazın.
4
Birey olarak bizim neler yapabileceğimiz konusu üzerinde durun.
Öğrencilere daha fazla bilgi aktarmak için CD’nin “Denizler ve Okyanuslar” bölümünden
yararlanabilirsiniz.
Tamamlayıcı Çalışmalar
•
•
190
Sınıfa DVD’de bulunan “Çözüm” ve “Porselen Balık” adlı çizgi filmleri izlettirin. Öğrencilere
bu iki filmin mesajını yaygınlaştırmak için ne gibi yollara başvurulabileceğini sorun. En uygun
önerileri tahtaya yazın ve hep birlikte bunlar üzerinde konuşun.
Öğrencilerden denizlerin korunmasına yönelik çalışmalar yürüten sivil toplum örgütlerini,
enstitüleri, kurum ve kuruluşları araştırmalarını isteyin. Bunlardan biriyle bağlantıya geçerek
çeşitli uzmanları okula davet edin.
Denizlerimizi Koruyalım
Okyanuslar ve Denizler
Karadeniz, dünyanın en büyük iç denizlerinden biridir. İstanbul ve Çanakkale
Boğazları aracılığıyla Akdeniz’le bağlantılıdır. Bu denize çok miktarda tatlı su
döküldüğünden ve diğer tuzlu sularla karışmadığından, ortalama tuzluluk
oranı binde 18’dir. Bu rakam, dünya okyanuslarının ortalama tuzluluk oranının
yarısı kadardır.
Karadeniz’de Kıyısı Olan Ülkeler
Karadeniz kıyılarını altı ülke paylaşır: Bulgaristan, Gürcistan, Romanya, Rusya
Federasyonu, Türkiye ve Ukrayna. Tuna, Dinyeper ve Don gibi büyük ırmaklar
buraya akar. Ülkemizden de belli başlı dört ırmak Karadeniz’e dökülür: Sakarya,
Kızılırmak, Yeşilırmak ve Çoruh. Çoruh Irmağı, büyük bölümü Türkiye’de olmasına
karşın Gürcistan’da, Batum’dan denize dökülür. Karadeniz ülkelerinin kıyı
bölgelerinde 10 milyondan fazla insan yaşar.
Karadeniz’in Özellikleri
Karadeniz’de yüzey sularıyla derinlerdeki suların tuzluluk oranının farklı olması, bu
suların birbirine karışmasını önler. Karadeniz’e özgü bu durum, derinlerdeki suların
oksijensiz olmasının nedenidir. Bu nedenle 150 m derinliğin altında, oksijensiz
yaşayabilen bazı bakteriler dışında hemen hiçbir canlı yaşayamaz. Karadeniz’in 100
m’den daha derin bölgelerinde
zehirli bir bileşik olan
hidrojensülfit bulunur.
Karadeniz’deki Canlılar
Karadeniz’de yaklaşık 180 balık
türü ve üç yunus türü bulunur.
Soyu tükenme tehlikesi altında
olan Akdeniz foku da burada
yaşar. Ancak son yıllarda
burada yaşayan türlerden bir
kısmının soyu tükenmektedir.
Öğrenci bilgi sayfası
Karadeniz
Karadeniz’de hamsi, mersin,
kalkan, uskumru, orkinos, kılıç
gibi balık türleri yaşamaktadır. Ancak kirlilik, bilinçsiz ve aşırı avlanma bu canlı
türlerini tehdit etmektedir. Her yıl, kalkan ağlarına takılan yaklaşık 3000 yunus
Karadeniz’de yaşamını yitirmektedir.
Çevre Sorunları
Karadeniz’e bırakılan atıklar da önemli bir sorundur. Bu atıkların % 70’i
Karadeniz kıyısında bulunan 6 ülkeden kaynaklanmaktadır. Kalan % 30 da
Karadeniz’e kıyısı olmayan ülkelerden Tuna Irmağı aracılığıyla gelmektedir.
Kuvvetli akıntıların olmaması, suyun dolaşımının yetersiz olması, buraya dökülen
ırmaklar aracılığıyla gelen atıklar ve gemilerin bıraktığı pis sular Karadeniz’in
kirlenmesine yol açmaktadır.
Karadeniz’de, doğal dengenin bozulmasına bağlı olarak bitkisel planktonların
sayısı aşırı artmaktadır. Bunun sonucunda derinlerde yaşayan bitkiler ışık
alamamaktadır. Bu bitkiler, ışık alamadıklarında ölürler. Ölen bitkilerin
çürümesinde rol oynayan bakteriler de oksijen tüketir. “Ötrofikasyon” denilen
bu olay, Karadeniz’de canlılığın azalmasının en önemli nedenlerinden biridir.
191