N° 56 - Institut kurde de Paris

KURMANCÎ
hejmar 56 - Bihar 2015
Min ev nivîsî ne ji bo sahibrewacan
Belkî ji bo biçûkêd Kurmancan
Ehmedê Xanî
(Sedsala XVII)
rojnameya taybetî ya Enstîtuya kurdî ya Parîsê li ser pirsên zaravayê kurmancî
Civîna Stockholmê ya 56an
Civîna Kurmancî ya 56an rojên di navbera 22 – 29ê tebaxa 2015an de li Kitêbxaneya Kurdî
li bajarê Stokholmê hat li dar xistin.
Di vê civînê de li ser van babetan hat kar kirin: Ji ferhengoka Memdûh Birîfkanî ya dawîya
dîwana wî, Hin peyvên ji derdora Bidlîs û Wanê, Devoka Berrîya Mêrdînê, Peyvên ji Gundê
Mêrxasan ya Elîyê Evdirehman û Hin peyvên nenas / kêmnas.
Ev hevalên han beşdarî civînê bûn: Mistefa Aydogan (Mêrdîn), Rojen Barnas (Diyarbekir),
Elîşêr (Wan), Newzad Hirorî (Dihok), Rênas Awdal (Zaxo), Hemîd Kiliçaslan (Mêrdîn),
Mahmûd Lewendî (Qerejdax), Emîn Narozî (Batman), Têmûrê Xelîl (Rewan), Reşo Zîlan
(Agirî).
Berhemên ji xebata civînê li vê jêrê têne pêşkêş kirin.
Devokê berriya Mêrdînê
IX
kurdî
kûçelanî: kolanî
kûçelan
kuçik
kufik
kufkufe
kulab
kulmoz
kulorîk: xilorîk
kulpik
kumika dîk: tarik, tar, popelîsk,
kûfik, şehik
kumik
kupandin, gupandin
kurkutandin: zilqutandin
kurkutîn: zilqutîn
kurm: kirm
kurreder: qurreder!
kurûze
kusp
kutan: qutan, deq, aşî, aşle
kwîrik: korik
labût: labîte
lal
tirkî
başıboş, hayta
köpekleri öldürmek için verilen iğneli
veya zehirli ekmek
ocak
küf
palavracı
koyun kuyruğunun ucu
eşek arısı yuvası
ekşili sulu köfte
duvarda küçük zula
ibik
kavuz
darp sonucu içe çökme veya şişme
kırpıştırmak
kırpışmak
1. kurtçuk, kurt 2. solucan 3. istek, arzu
elin körü!
düzine
1.iyi pişmemiş ve yağsız yemek 2. posa
aşı
buğday sürmesi
övendirenin yassı demir başlığı
arîklêxistî: dewlêxistî, xwelîkîbûn
lank: tûş, toş
laq
1. dilsiz 2. gülmekten veya ağlamaktan
sesin çıkmaması 3. bir şeyin kendi ekseni
etrafında son süratle dönmesi
külleme hastalığı
yassı oyun taşı
kaburga ve kasık arası ince et tabakası
lêç: mawinc
lêf: lehf
lîtir, ritil
lolijandin: lewlijandin,
lolijîn: lewijîn, şewişîn, veşewişîn
lotik: lîtik
dan lotikan: lîtik dan
eğri
dağ eteği
batman
yalpalatmak, sendeletmek
yalpalamak, sendelemek
hoplama zıplama
sevinçten oynamak, hoplayıp zıplamak
laş
lebîxe: lepoxe: kulîlka hîro di nav şîr
de dikelînin û arvan pê de dikin,
ji bo nexweşîya heftûzkê
1. vücut 2. ceset
ilaç olarak kullanılan lapa
fransizî
vagabond, errant
pain empoisonné ou piégé d’aiguilles
pour tuer les chiens nuisibles
âtre, foyer
moisissure
mythomane, fieffé, menteur
pointe de la queue du mouton
nid de frelons
soupe aux boulettes
petite niche
crête
glume
cabosser
faire cligner
cligner
1. larve 2. ver 3. envie
1. nourriture dure à avaler, saloperie 2. interj. ta gueule!
douzaine
1. plat mal cuit et qui manque
du beurre 2. lie
vaccin
rouille (de blé)
grattoir (de charrue)
1. muet 2. qui perd la voix sous le coup
de l’émotion 3. rotation à vive allure
mildiou
caillou lisse de jeu
mince couche de viande entre
les côtes et à l'aine
1. corps 2. dépouille
onguent obtenu en faisant bouillir des
fleurs de bîro dans du lait épaissie de
farine pour soigner l’hydrosadénite
suppurée (heftûzk)
incliné
piémont
unité de poids (voir ritil)
faire vaciller, faire osciller, chanceler
vaciller, tituber
sautillement, gambade
gambader de joie, sautiller
Amadekar: Hemîd KILIÇASLAN
îngilîzî
idler
pinned or poisoned bread to kill the dogs
fireplace
mould
arrant liar
tip of the tail (of sheep)
wasp nest
bulgur-dumpling soup
small stash on the wall
crest
glume
to buckle
to blink
to blink
1. larva 2. worm 3. desire
1. damned stuff (used of something harmful
to eat, drink, smoke, etc.) 2. shut up!
dozen
1. unwell cooked and unwell oiled food
2. bagasse (left after fruits or vegetables
have been crushed)
vaccine
tilletia tritici
a piece of flat metal mounted on a stick used to
clean the mud off a plow
1. dumb 2. becoming paralyzed after intense
laughing or crying 3. rotating extremely fast
mildew
flat game stone
thin layer of meat between the ribs and groin
1. body, carcass 2. corpse
mush used as a medicament
aslope
foot of a mountain
unit of weight
to wobble, to totter
to wobble
leap
to leap
Hin peyvên
kêmnas – nenas (II)
kurdî
celx: qelşên di dîwaran de
cergî: jirgî
circir
cû: cûh, gamêşê nêr
cûr: hirsim, qore, qorix
cûr
<cûrê kêrwêşkan>
curne, cirnexweş
çarbask
çaybejî: çaya bejî
çêrî: çêrîk, çiqlik, tilmizk, siqilk, cirdik, utifk
çermiqandin: qirçimandin
çeycag
çil dan xwe: çil dan, xwe hilavêtin, xwe çeng kirin,
xwe zer kirin
çitan: kitan
çirtik
çit û pit, çiplaz, gebaz, nêrûmê, kebaz, çitepit:
çixizî kirin: gizî kirin, xayîntî kirin
dabeştin: dapeştin, peşikandin, kezixandin, kezaxtin,
kewişandin: kesixandin:
>ez dadibejînim – min dabeşt
darşeq: binmilk, golte, darê binçengan
darşo: şûnik, şonik, keleşo
delikandin: “erdê didelikînin”
deriwandin: (dideriwîne, deriwand, bideriwîne!),
deribandin
derzeneka piştê
destexweh
destik: kostek
destkûs: casûs
destpêketî
devlû: ko, kuh, ne tûj
dilbêş
elk: pîrelk
tirkî
yarık, çatlak
-den beri
fermuar
camız
koruk
in
tavşan ini
sevimsiz, sıkıcı, huysuz
kopça, agraf
yabani çay
şıngıl, çıngıl
buruşturmak, büzmek
kümesten yumurtayı çıkartmak için
kullanılan çekecek
hoplamak
fransizî
fente, fissure
depuis
fermeture éclair
buffle
raisin vert
antre, trou
trou à lièvres
déplaisant
agrafe
thé sauvage
grapillon
froisser
pince en bois pour retirer les œufs
du nid
sautiller
îngilîzî
crack
since
zipper
water buffalo
unripe grape
hole
rabbit hole
unlovely, unpleasant
hook and eye closures
saga
bunch of a cluster
to wrinkle, crumple
a stick used to remove the eggs from
poultry
to jump
koltuk değeneği
çamaşır tokacı
1. düzeltmek 2. sıvamak
yorgan sırımak
béquille
battoir
1. ratisser 2. enduire
faufiler, une couette
crutch
clothers wringer
1. to level 2. to daub
to line a quilt
kadın baş örtüsü
etek saçağı
çıtçıt
hile yapmak
budamak
omurga
kadınlarda candan arkadaşlık
çöpçatan
casus
işlenmiş
kör
yufka yürekli
alkarısı
êtir: sebir
êxle
ferferk: keps, derdekopan, sereseme,
xuy (bi xuyê ketin)
fîşekkêş
gêleşok: gelemşe
gêlma gavanî: girara gavanan
sabır
at, katır veya eşek sürüsü
epilepsi
gepiçîn
gepiçandin
gerdelor: hereba
gerelawjanê
gelmû
kırışmak, buruşmak
kırışık buruşuk hale getirmek
hortum
sıra ile türkü söyleyerek yapılan
eğlence toplantısı
kıl ve yün karışımı iplik
girjbûn
gîrhe: kevz
gîvir: 1.pisîkê nêr; 2. pisîkê nêr yê mezin
ganboxe
gîzirgo
kramp
yosun
1. eril kedi 2. yaşlı eril kedi
yaşlı eril kedi
çalılara takılan yapağı
porê gelmû
gêtir: gêt
gidavk
gijmûrandin
gijmûrek
gijok : givêj
gildik, bişkul
gorî: dor, ger <gorîya min e> = dora min
goştî
-4-
Amadekar: Reşo ZÎLAN
sürme (tüfekte)
karışıklık, kargaşa, dağınıklık
1. sığırtmaçların evlerden toplayıp
tek bir kaba koydukları yemek
2. karman çorman
kırlaşmış saç
baldır
kar suyundan beslenen dere
büzmek
büzgü
alıç
1. kığ 2. ince döşek
sıra
1. yeni doğmuş bebeklere bağırsaklarının
çalışması için verilen şekerli veya
şekersiz anne sütü 2. ev için besiye
çekilmş hayvan 3. tuzlanıp kışa
kaldırılan et 4. etli yemek
foulard de femme couvrant la tête
frange d’une jupe
bouton de pression
tricher
élaguer
épine dorsale
sœur de cœur, meilleure amie
marieuse
espion
travaillé, entamé
aveugle
tendre
créature féminine mythique, de grande taille,
aux seins généreux et à la chevelure abondante,
qui enlève les hommes. selon les croyances
populaires, pour s’en débarrasser, il faut lui
piquer le sein avec une aiguille
patience
troupeau d’ânes de mules ou de chevaux
épilepsie
levier d’armement
tohu-bohu, confusion
1. pot pourri de plats offerts au bouvier 2. méli-mélo
être froissé, se froisser
froisser, friper
tourbillon
réunion festive où les convives chantent
à tour de rôle
fil fait d’un mélange de poils et
de fils de laine
cheveux gris
cuisse
torrent alimenté par la fonte des neiges
froisser
froufrou
aubépine
1. crottin 2. matelas fin
crampe
mousse
1. chat 2. vieux chat
vieux chant
flocons de laine qui s’accrochent
aux buissons lors du passage du troupeau
tour
1. lait de mère sucré ou non donné aux
nourrissons 2. animal engraissé
3. viande salée pour la conservation
4. plat de viande en sauce
women headscarf
skirt fringe
press stud
to cheat
to prune
spine
blood sisters
matchmaker
spy
processed
blunt
tenderhearted
al, hal
patience
horse, mule or donkey herd
epilepsy
bolt
disarrangement, clutter
1. various dishes collected by
cowheard from different houses
and put in the same bowl
2. higgledy-piggledy
to be wrinkle, be crumple
to wrinkle, crumple
whirlwind
meeting held with entertainment by
singing ballads
hair and wool blend yarn
gray hair
thigh
rivulet
to gather
gathers
haw
1. sheep, goat, or camel turds
2. thin mattresses
cramp
moss
1. male cat 2. old male cat
old male cat
wool peace which has been installed
in the bushes during passing of sheep
turn
1. process of given breast milk with or
without sugar to operate intestine of
he newborn 2. fattened sheep
or cattle for own use 3. salted meat
to be used in winter 4. meat dish
Kurmancî hejmar - 56 -
Ji ferhengoka
Memdûhê Birîfkanî
ya dawîya dîwana wî -1kurdî
tirkî
A
fransizî
Amadekar: Emîn NAROZÎ
îngilîzî
tatarcık
sorun, mesele
aşırı ağlama (çocuklar için)
azmak, kızmak, kızışmak
azdırmak, kızdırmak
eşekarısı
akar
çelme
karmakarışık
karmakarışıklık
yem
sert, demir gibi
phlébotome
problème
pleurnicherie, pleurs à chaudes larmes
s’emporter
fâcher, excéder
frelon
propriété, possession
croche-pied
embrouillé, confus
confusion, embrouillamini
fourrage
dur (comme le fer)
phlebotomus, sandfly
problem
intense cry (of childern)
to be or get stirred up, be agitated,
to stir up, agitate
hornet
property
trip up
entangle, chaotic, complicated
entanglement, complication, complaxity
fodder, forage
very hard
bakûre: gopal
barove: barana dijwar di gel bayê
beldîk: çar rojên dawî yên kanûna yekê
belik
berav
beraze
berbiyav: berbihav, hewşa malê
bevil: hempa
bêldoxe: çar rojên pêşî yên kanûna duyemîn
bêmik: dendik
bêteşe
bindok: telpa binê rûn
binecih: niştecih, xelkê cih
binekok
binwaşe: binwaş, hîm, xîm, binyad
birçêlk: hêrik
bîtik: bûkik, bîk
birûsî: birûsk
baston
rüzgarla karışık şiddetli yağmur
aralık ayının son dört günü
polip
bileği
1. kiriş, 2. manivela
avlu
emsal, denk
ocak ayının ilk dört günü
çekirdek
biçimsiz, kaba
yağ tortusu
yerli, yerleşik
esas, asıl
temel
kursak
gözde çıkan arpacık
şimşek
canne, crosse
tempête de vent et de pluie, bourrasque de pluie
les quatre derniers jours de décembre
polype
pierre à aiguiser
1. solive, poutre 2. levier, manivelle
cour
alter égo, pair, équivalent
les quatre premiers jours de janvier
graine
difforme, distordes
résidu du beurre fondu
habitant, résident
origine
base, fondation, fondement
gésier
orgelet
éclair
shepherdstick, stick
rainy wind
last four days of december
polyp
sharpening stone
1. balk, beam 2. lever, manivelle
yard
equivalent
the first four days of january
seed, kernel
distorted
butter sediment
native, inhabitante, resident
origin
base, ground
gizzard
sty on the eyelid
lightning
cewî: stirk
cû: cew, hevring, qilix
reçine
kırkı
résine
tonte, ciseaux de tonte des moutons
resin
shearing
çemiyan: çemîn
çîng
çînganê
eğilmek, bükülmek
ebe yeri
saklambaç
se pencher, s’incliner
cible, dans un jeu
cache-cache
to bend, to bow
target
hide-and-seek (play)
axwîrk: axûrk
arîşe
arînk
azirîn
azirandin
siting: stêng
aqar
alînk: pêalînk
aloz
alozî
alîk: alif, êm
ahîn: hesinî, hişk
B
C
Ç
kurdî
pûsî: xûsar, qir, xwîsî
qal:1. kad, çêl, çêlî, gilî, behs 2. qan
qedar: xedar
seyîs
siteqirîn: seqirîn
şevûka reş
weyne: werîne, bîne, biîne, bihîne!
wîlandin
xirmijîn: xilmaş bûn, xirmaş bûn
xişikandin: xuşikandin
zalp: zerp
zax
zulf
Kurmancî hejmar - 56 -
Ji Gundê Mêrxasan
ya Elîyê Evdirehman (II)
tirkî
kırağı
1. bahis, söz 2. oyunda sayı
gaddar
seyis, at bakıcısı
rahatlamak, istikrara kavuşmak
uğursuz gece, meşum gece
getir!
mırıldamak (şarkı/ türkü)
uyuklamak
sürüklemek
güçlü
mağara
zülüf
fransizî
brouillard
1. parole 2. point (dans un jeu)
brutal, injuste
palefrenier
s’apaiser, se calmer
nuit néfaste
amène, apporte !
fredonner
somnoler
trainer
fort, puissant
caverne
cheveu, boucle de cheveux
Amadekar: Têmûrê XELÎL
îngilîzî
hoarfrost, rime
1. talk 2. point (game)
brutal, inhuman
hostler
to relax, to get rest
illfated night
bring!
to mumble
to fall asleep
to drag behind
strong, hard
cave
lovelock
-3-
guhik
guhkê masîyan
gulank: gulale, tûncik, çûncik
gulang: bisk, zilf
gulbe
guv: <tu çima guv î?>, guhişî
haya
hebing: hebin
hêke
hekûke, kanala avê
ateşli el silahlarında arpacık kanatları
tatlı su midyesi
kahkül
zülüf
gurup
düşünceli, dalgın
haberi olan, bilen
çadırı kazıklara bağlama ipi
küstah, utanmaz
su kanalı
Hin peyvên ji derdora
Bidlîs û Wanê
kurdî
nifs: mifs, mifsik, sefînk
liha: <birayê lihê/liha>
dezbînûk/dezbêng, dezbilînk
moçik
tilgez: tênşîr, şîregerm, şîrogermî, tîngerm,
golm
gûzik
kezixîn
geve
takon
pêbên
samêtil: xenîke, benkulabe, bendikê kulabê,
qetikê kulabê
bercil
çelome
maxir
darkaş
berpişt
rist: pezbend, derzbend
fransizî
filtre
vrai, authentique
bande de tissu qui maintient un bébé
dans son berceau
spatule en bois
yemeği karıştırmada kullanılan enli tahta
çakıl
gravier
viraj
tournant, virage
değirmenin tahılı iyi öğütmemesi durumu état de grains mal moulus, mal moulu
budamak
élaguer
ceviz zarı
membrane du cerneau de noix
olgunlaşmamış meyve
fruit vert, immature
taş yığını
amas de pierres
herbe très sèche
kupkuru ot
hayvan sürme çubuğu
bâton de berger
merdane
rouleau de pâtissier
mutfak
cuisine
yemeğe renk ve tat katmak için kullanılan condiment
katkı maddeleri
kepçe
louche
ılık
tiède
tirkî
süzgeç
asıl, öz <öz kardeş>
bağırdak, bağıldak
befşik: befş
zigir: zuxur
şiv: fetl
karkîn
rûdan
kerik
jûr
kirre
kelkele
şepîk
dolik: nabînk
pêjxane
tewaş
palû: palîv, paldim, qûş
simtin: simîn, simandin
alîsk
kezaxe
pişbênik: şûtik, piştên
berstûk: melîtk
berukan: kevink
hinûn
hinûn kirin: hunin
vewejartin: vedana erd
gêlendî
sîqal
şaxik: quloç
şinik: alaveke pîvanê
(çar şinik tenekeyek e)
xotax
[oreillette) guidon et viseur de fusil
écrevisse
mèche de cheveux
boucle de cheveux
groupe
pensif, méditatif
informé, averti
corde de fixation de tentes aux pieux
insolent, effronté
canal d’irrigation, rigole
karabiber
salamuraya yatırmak
kebe
kıl çadır parçalarının dikiminde
kullanılan iplik
hayvanların ayaklarını bağlamada
kullanılan ip
paldum
delmek
oyma kalemi
el işi püsküllü hırka
kuşak
çocuk önlüğü
kefiye
sıva
sıvalamak
tarladan taşları ayıklamak
küçük tırpan
tırpana özgü bileyi taşı
boynuzdan yapılan yağdanlık
şinik
boyunduruğa binip öküzleri süren çocuk
boyunduruk çubuğunun bağı
semeraltı çulu
demir yaba
istikamet çubuğu
yük taşımada kullanılan ve tek parça
ağaçtan oluşan kızak
çul
çobanın uyanmak için kendine ve belli
bir koyuna bağladığı ip
poivre noir
être saumuré
couverture en tissu du pétrin
gros fil destiné à coudre les pièces
d’une tente
entrave en corde
croupe
percer, performer
burin à bois
chandail aux pompons tissés mains
ceinture en tissu
bavoir
keffieh
enduit
enduire
nettoyer un champ de ses pierres
petit râteau
pierre à aiguiser la faux
corne à huile
mesure de volume représentant
environ 3 litres
enfant juché sur le joug pour
conduire les bœufs
corde du manche de joug
tapis de selle
fourche en fer
bâton de navigation
traineau en une seule pièce de bois
tissu grossier de bât
corde que le berger attache à sa main
et à un mouton pour le réveiller en cas
d’agression
wings of the front sights (of guns)
river mussels
bangs
lovelock
groupp
lost in thought, absent-minded, pensive
informed, knowing
tent rope
insolent, impudent, rude
water channal
Amadekar: ELÎŞÊR
îngilîzî
filter
genuine
the strap with which a baby is kept
in its cradle
wooden food mixing paddel
gravel
curve
the state where the mill grinds grain badly
to prune
walnut membrane
immature fruit
pile of stones
very dryed grass
stick for drawing animals
rolling-pin
kitchen
condiment
scoop, soup ladle
tepid, lukewarm
black pepper
to be brined
felt piece used as a floor covering
tent thread
rope used to connect the legs of
the animal
crupper
to bore, pierce, drill
woodcarver
handmade tassels cardigan
cummerbund, girdle
bib
kaffiyeh, head wear
coating
to coat
to remove stones from the field
small scythe
scythe sharpener
oil horn
peck
child who rides plog animals while
sitting on the yoke
the rope of yoke bar
saddle blanket
pitchfork
steering stick
slide consists of a single timber used
in carring loads
gunny
the rope which sheepherd ties to
himself and one of the sheep
to wake him
KURMANCÎ
MAGAZINE LINGUISTIQUE KURDE, supplément du Bulletin de liaison et d’information
© INSTITUT KURDE DE PARIS, 106, rue La Fayette, 75010 Paris - France, Tel. : 00 33 (0)1 48 24 64 64, www.fikp.org
Directeur de la publication : Reşo ZÎLAN, Réalisation : M. HASSAN
Kurmancî hejmar - 56 -
-1-