El Nakışı

El Nakışı
Yazar aKosmAn
Cumartesi, 20 Aralık 2008 17:56 - Son Güncelleme Cumartesi, 20 Aralık 2008 18:11
Eski dönemlerde Türk evlerindeki eşyalar arasında dokuma işleri büyük yer tutmaktaydı.
Bunlar sandıklarda bir tür aile hazinesi olarak muhafaza edilirdi. Bu işlemelerin anlatım gücünü
yalnızca teknik mükemmellik ya da başarılı kompozisyonla açıklamak yanlış olur; asıl bunları
işleyenlerin coşkusu, kendilerini sözle anlatmalarına izin vermeyen bir toplumda duygularını,
isteklerini, ümitlerini el işiyle dile getirmeleri, bu işlemelere güzelliğini verir. Türleri
1-Hesap İşi
Hesap işi ve her zaman iftihar edeceğimiz milli bir işimizdir. Hesap işi, ipliği sayılabilen kumaşlar
üzerine ve sayılarak işlenir. Hesap işinde çekme ve kesme ajurların yer aldığı görülür
Hesap İşi’nde Uygulanan Teknikler
a)Hesap işi antikası
b)İnce sarma
c)Susma
d)İğneye sim geçirme
e)Hasır iğne
f)Civankaşı
g)Balık sırtı
h)Düz hesap iğnesi
i)Verev hesap iğnesi
j)Ciğerdeldi
Hesap İşi Yaparken Dikkat Edilecek Esaslar
1-İpliğin tarazlanmaması
2-Desenin Türk işi karakteri taşıması
3-İşlemenin ters ve düzünün bir olması
4-Seri renklerden faydalanılması
5-Simli yerlere kızgın ütü basılmaması
1 / 15
El Nakışı
Yazar aKosmAn
Cumartesi, 20 Aralık 2008 17:56 - Son Güncelleme Cumartesi, 20 Aralık 2008 18:11
2-Türk İşi
Türk işlemelerinde desen itibariyle doğadan alınan motifler görülmektedir. Türk işi adından da
anlaşılacağı gibi atalarımızdan kalma bir işleme türüdür. Türk işlemelerinde motiflerin etrafı
kavisle çevrilidir. Hatların ince ve kıvrak olması Türk motiflerinin özelliğini belirtir. Eski
işlemelerdeki motifler, kişilerin özelliğini, bulundukları yöre özelliğini taşımaktaydı. Türk işinde
kullanılacak olan kumaşların dokusunda naylon karışımı olmamasına dikkat edilmelidir.
Genellikle keten, yöresel kumaşlar, yün tela, ipek, şifon vb. tür kumaşlar tercih edilmelidir.
Türk İşi’nde Uygulanan Teknikler
a)Kenar gözeme
b)Düz pesent(sayılı)
c)Düz pesent(sayısız)
d)Gölgeli pesent(tahrirli)
e)Verev pesent
f)Mürver
g)Muşabak
Türk İşi Yapımında Dikkat Edilecek Teknik Esaslar
1-Kumaş ve iplik kalınlıklarının orantılı olması.
2-Renklerin desene ve kumaşa uygun olması.
3-İpliğin tarazlanmaması.
4-Desenin Türk işi karakteri taşıması .
5-İşlemenin ters ve düzünün bir olması.
3-Çin İğnesi
Çin iğnesi desenin yüzeyini tamamen kapatan renkli bir işlemedir. Renkli ipliklerin birbirinin içine
girerek kaynaştığı ve düz bir yüzey meydana getirdiği için desen boyanmış hissini verir.
İsminden de anlaşıldığı gibi Çin iğnesi ilk defa Çin’de yapılmıştır. Çinliler kendi dokudukları atlas
2 / 15
El Nakışı
Yazar aKosmAn
Cumartesi, 20 Aralık 2008 17:56 - Son Güncelleme Cumartesi, 20 Aralık 2008 18:11
kumaşlar üzerine işleme yapmışlardır. Desen için günlük yaşantılarından, tabiattan ve
efsanelerden yararlanmışlardır. Çin iğnesinin diğer bir adı da iğne boyasıdır. Sık ve düzgü
dokunuşlu bütün kumaşlar üzerine uygulanabilir. Örneğin : Sira saten, krep saten, tafta, kadife,
organze gibi.
Çin İğnesi Çeşitleri
1Düz Çin İğnesi : Tek renk ipekle çalışılır. Fazla renk katılmaz.
2-Gölgeli Çin İğnesi : Pek çok rengin bir arada kullanılması ile yapılır. Asıl Çin iğnesi budur.
3-Fantezi Çin İğnesi : Desenin bazı yerlerine gölge verilerek yapılır. Yardımcı olarak sap işi,
makine dikişi, gölge işi, tohum işi kullanılır.
Çin İğnesi Yapımında Dikkat Edilecek Teknik Esaslar
1-Kumaş ve iplik kalınlıklarının orantılı olması
2- İğne yerlerinin belli olmaması
3-Renklerin kaynaşması
4-İnce ve uzun iğneyle çalışılması
5-İğnenin yatık batırılması
6-Hep aynı yönde yapılması
7-İpliğin tarazlanmaması
8-Desenin dar yerinden geniş tarafına doğru çalışılması
9-İpliklerin kısalı ve uzunlu atılması
10-Alt ve üstünün bir olması
11-Atılan ipliklerin yan yana gelmesi. Üst üste veya aralıklı olmaması
12-Atılan iplik uzunluklarının 0,5 cm’ yi geçmemesi
4-Antep İşi
Antep işi iplikleri sayılarak ve belli motif özellikleri dikkate alınıp kumaşın en ve boy ipliklerinin kesilerek çeşitli ajurların işlendiği ve motif kenarlarının susmalarla zenginleştirildiği bir tekniktir.
Antep işinde ajurlar yapılmadan önce hesap işi antikası, sarma yapılarak ipliklerin atması
engellenir. Ajur özelliğine göre fon, bir kes bir bırak, iki kes bir bırak şeklinde hazırlanabilir.
Antep işi tekniğinde desen sayılarak kumaşa geçirilir. Deseni kumaşa geçirme çok önemlidir ve
3 / 15
El Nakışı
Yazar aKosmAn
Cumartesi, 20 Aralık 2008 17:56 - Son Güncelleme Cumartesi, 20 Aralık 2008 18:11
direct işlemenin kalitesini etkilemektedir. Eğer desen kumaşa geçirilirken hata yapılırsa, fonun
kesiminde telafisi mümkün olmayan sonuçlar doğabilir.
İplikleri kesilerek hazırlanan fonlar;
1-Mercimek ajuru
2-Örümcek ajuru
3-Kartopu ajuru
4-Ciğerdeldi
5-Cemelyan ajuru
a)Çitime
b)Badem Ajuru teknikleriyle yapılır.
Ajur dışında kalan kısımlar çeşitli susmalar ile süslenir. Desenler genellikle sayarak kumaşa
geçirilir. Antep işi giyim süslemeleri, dekoratif ürünler, oda ve yatak takımları gibi pek çok
ürünlerde kullanılır. 5-Tel Kırma (Bartın İşi)
Orijinal ve güzel bir işleme tekniği olan Tel kırma işi Türklere özgü bir işleme sanatıdır. 19.
yy.dan bu yana yapılmakta olan Tel kırma işinin diğer adı ise Bartın işidir. Tel kırma işi işleme
sırasında tel, makas kullanılmadan el yardımı ile yukarı aşağı doğru hareket ettirilerek kırıldığı
için bu isimle adlandırılmıştır.
Tel kırmada kullanılan tel, madensel tellerden yapılır. Görünüm ve genişlik olarak gelin telini
andırır. Tel kırma tekniğinin özel iğnesi vardır. Yassı ve kısa olan bu iğnenin baş kısmı geniş
olup uca doğru incelir. 2,5-3 cm boyunda tül deliklerinden geçebilecek genişliktedir.
İşlemede yapılan her bir iğne puanından sonra tel el ile kırılarak koparılır. Tel kırma tekniğinde
desen kumaşa sayılarak geçirilir. Be nedenle sayılabilen kumaşlar tercih edilmelidir.
4 / 15
El Nakışı
Yazar aKosmAn
Cumartesi, 20 Aralık 2008 17:56 - Son Güncelleme Cumartesi, 20 Aralık 2008 18:11
Geçmişte daha çok çarşaf, yastık örtüsü, kırlent, karyola eteği, bohça, yatak örtüsü, vb
ürünlerde uygulanan tel kırma, günümüzde oda takımlarında, masa örtüleri, panolar, kırlentler,
abajurlar, kutular, tuvalet takımı, dış giyim (bluz, pantolon, fantezi elbiseler vb..), giyim
aksesuarları (çanta, kemer, eşarp, şal, etol, şapka vb…) gibi ürünlerde kullanılmaktadır.
Tel kırma teknikleri
a) Artı puan (+)
b) Çarpı puan (x)
6-Maraş İşi (Dival İşi)
Bu nakış türü Maraş ilimizde yoğun bir şekilde yapıldığından dolayı Maraş işi adını almıştır.
Dival işi, sim-sırma işi, mukavva işi, bastırma gibi isimlerle de anılır.
Maraş iş tersi ile yüzü farklı görüntüde olan tek yüzlü bir işlemedir. Desen işleme ve kabartma
kartonları çiriş ile hazırlanan, deseni kartondan özel bıçağı ile oyulan ve kumaşa yapıştırılan,
daha sonra kartona gerilerek cülde adı verilen özel tezgâhta üstten çok katlı sim yada sırma ile
alttan mumlanmış iplikle karşılıklı tutturularak yapılan bir işleme tekniğidir. Maraş işinde kullanılan teknikler
a)Sarma
1.Düz sarma
2.Verev sarma
3.Yarmalı sarma
4.Kabartma sarma
5.Delikli sarma
5 / 15
El Nakışı
Yazar aKosmAn
Cumartesi, 20 Aralık 2008 17:56 - Son Güncelleme Cumartesi, 20 Aralık 2008 18:11
b)Pesent
1.Düz pesent
2.Verev pesent
c)Balık sırtı
d)Hasır iğne
e)Aplike
f)Taç (kenar çalışması)
Maraş işinin uygulandığı alanlar;
Önceleri, evrak çantası, cüz kesesi, kahve ibriği torbası, nihaleler, terlik, pabuç, yatak örtüleri,
bindallılar, gelinlikler, perdeler, divan örtüsü vb. eşyalarda kullanılırdı. Günümüzde ise, oda
takımların, masa örtüleri, panolar, kırlentler, sehpa takımları, kutular, seccadeler, yatak örtüleri, albüm kapakları gibi ürünlerde; dış giyim de gece ve abiye kıyafetlerde, fantezi kıyafetlerde; iç
giyimde gecelik, sabahlık vb. ; çanta, fular, etol, ayakkabı, terlik, broş, küpe, kemer, mendil, şal
gibi giyim aksesuarlarında kullanılmaktadır.
5- Ajur
İplik çekilerek yada kesilerek yapılan bir nakış türüdür. İplikleri çekilerek yapılan ajura “çekme
ajur”, iplikleri kesilerek yapılan ajura ise “kesme ajur” denilmektedir.
Çekme ajur: Kumaşın bir tarafındaki iplikleri çekilir. Çekilmeyen iplikler çeşitli kotonlarla grup
grup bağlanarak şekil verilir. Çekme ajurlar başlı başına kullanılabildiği gibi, değişik tekniklerle
birlikte de kullanılabilen çok zarif ve dekoratif bir nakış türüdür.
Kesme ajur: Kumaşın bir tarafındaki iplikler desene uygun olarak gruplar halinde kesilir. Diğer
taraftaki iplikler tamamen kesilir ve çekilir. Ortada kalan iplikler kotonlarla şekillendirilir. Bu arada
motife uygun iplikler atılarak üzeri sarılır. 6 / 15
El Nakışı
Yazar aKosmAn
Cumartesi, 20 Aralık 2008 17:56 - Son Güncelleme Cumartesi, 20 Aralık 2008 18:11
Günümüzde kullanılan ajurlar:
a)İplik çekme ajurlar
b)Ara ajurlar
c)Düğümlü ajurlar
6-Antika
Genellikle temizleme tekniği olarak kullanılan antika, süsleme olarak da kullanılmaktadır. Antika
işleme ipi ile kumaş ipliklerini üçe yada dörder bağlanması ile meydana gelen iğne teknikleridir.
İplikleri çekilerek yapılır. Antika, kumaşın enine yapıldığı zaman en iplikleri, boyuna yapıldığı
zaman boy iplikleri çekilir. Çekilen ipliklerin genişliği 3 mm.yi geçmemelidir.
Günümüzde kullanılan antika çeşitleri:
a)Düz antika (tek taraflı antika)
b)Karşılıklı antika
c)Zikzak antika
d)Fantezi antika
Kasnak İşi (Suzeni)
Geniş ve büyükçe bir tahta kasnağa gerilen kumaş üzerine tığ ile yapılan zincir işi tekniğine
“kasnak işi” denir. Bir adı da suzeni’dir. Kasnak işi kolay yapılışı ve gösterişli bir işleme oluşu
nedeniyle çok rağbet görmüştür.
Kasnak işi bir İslam-Türk İşleme tarzıdır. İlk önce Türkistan ve Kafkasya’da Türklerin yaşadığı
bölgelerde görülmüştür. Kasnak iş sık dokumalı bütün kumaşlara, çizgili ve kareli yerli
dokumalara uygulanır. Sofra ve çay takımları, çeşitli örtüler, oda takımları, elbise, sabahlık,
7 / 15
El Nakışı
Yazar aKosmAn
Cumartesi, 20 Aralık 2008 17:56 - Son Güncelleme Cumartesi, 20 Aralık 2008 18:11
seccade vb.. ürünlerde kullanılır. kullanılır. Kasnak işi teknikleri:
1-İğne ile kasnak iş (İlme)
2-Kasnakta tığ ile yapılan
3-Makine ile işlenen kasnak işi
İğne Oyası
Kumaş, zincir yada kalın iplik üzerine iğne yardımı ile düğüm atılarak yapılan bir örgü sanatıdır.
Derin bir geçmişe sahip olan iğne oyaları aynı zamanda, çok zengin çeşide de sahiptir. Türk
kadınının yaptığı oyalara verdiği adlar onların hayal gücünü ve günlük hayata bakışlarını
yansıtmaktadır.
Genellikle ipekten yapılan iğne oyaları küçük iğnelerle ilmikler düğümlenerek örülür. Düğümler
sıkıştırıldıkça, örülen iplik inceltildikçe, örgü gözleri de küçülür. İğne oyasındaki örgü desenleri
benzedikleri şekillerle adlandırılır. Birli, mecnun yuvası, pirinç, Trabzon vb..
7-Kastamonu Çarşaf Bağlamaları
a)Kastamonu çarşaf bağlama düğümü
8-Aplike
Düz yada desenli bir kumaştan kesilmiş motifleri veya parçayı başka bir kumaşın üzerine
değişik iğne teknikleri yardımı ile tutturma, yapıştırma, kapama, tatbik etmektir. İlk çağlardan
beri yapılan aplike tekniğinin günümüzde de sevilerek uygulandığı görülmektedir. Aplike tekniği
8 / 15
El Nakışı
Yazar aKosmAn
Cumartesi, 20 Aralık 2008 17:56 - Son Güncelleme Cumartesi, 20 Aralık 2008 18:11
uygulanırken iki tip kumaş kullanılır:
1-Fon kumaşı: İşlemenin zeminini oluşturan asıl kumaştır.
2-Aplike (Kapama) kumaşı: Fon kumaşı üzerine çeşitli iğne teknikleri ile tutturulan kumaştır.
Aplike tekniği üç değişik yöntemle uygulanmaktadır:
1-Kapalı Aplike (Kapama aplike)
2-Açık aplike (Düz aplike)
3-Enkrüste Aplike (Araya geçirme)
Aplike kumaşını tutturmada sıkça kullanılan iğne teknikleri
a)Sarma
b)Paris puanı
c)Fantezi çin iğnesi
d)Kıvırarak Paris puanı
f)Blonya iğnesi
e) Kordon
g) Türk ajuru
h) Rişliyö
Yabancı Nakışlar
1-Basit Nakış İğneleri
a)Düz iğneler
b)İlmikli iğneler
c)Zincir iğneleri
d)Düğümlü iğneler
9 / 15
El Nakışı
Yazar aKosmAn
Cumartesi, 20 Aralık 2008 17:56 - Son Güncelleme Cumartesi, 20 Aralık 2008 18:11
e)Karışık iğneler
2-Goblen
a)Düz goblen
b)Verev goblen
c)Kanaviçe yapma(tek iğnesi)
d)Kanaviçenin çift iğnesini yapma
3-Tül İşi
Tülün deliklerine koton ipliğinin motife uygun olarak gezdirilmesi veya atılması il yapılır. Keten
tül, ipek tül ve naylon tül üzerine uygulanır. Giyim süslemeleri,çeşitli örtüler, oda takımları b..
ürünlerde kullanılır. Tül işi üç farklı teknikle yapılır.
5-Beyaz İş (Sarma)
Klasik bir işleme tarzı ola beyaz iş, nakışın temelini oluşturur. Çok kullanışlı bir işleme tarzıdır.
Önceleri beyaz kumaş üzerine, beyaz iplikle işlenmekteydi. Bu gün renkli kotonlarla renkli
kumaşlar üzerine tatbik edilmektedir. Çeşitli örtüler, çay- yemek takımları, iç ve dış giyim
süslemeleri vs.. de kullanılır. Beyaz iş pürüzsüz bütün kumaşlar üzerine yapılabilir. Keten,
poplin, opel, patiska cinsi pamuklular; saten, tafta, birman gibi ipekliler.
Beyaz işi teknkleri:
a)İnce sarma
b)Sarma dolgusu
c)Puan
d)Yarma dolgu
e)Rişliyö
f)Ciğerdeldi
g)Kolber
10 / 15
El Nakışı
Yazar aKosmAn
Cumartesi, 20 Aralık 2008 17:56 - Son Güncelleme Cumartesi, 20 Aralık 2008 18:11
6-Marka (Monogram)
Marka birkaç harfin birleşmesinden meydana gelen şekillerdir. Marka aynı zamanda bir süsleme
sanatıdır. Sık dokunuşlu pürüzsüz bütün kumaşlar üzerine uygulanabilir. Marka işi ve ve giyim
eşyaları üzerine(yatak takımları, şase, mendil, gömlek, bluz, eşarp) işlendiğ gibi, eşya
sandıklarına, herhangi bir müessesenin özel bir simgesi olarak, sanat eserleri üzerine imza
yerine kullanılır. Markalar çiziliş tekniklerine göre 4 kısma ayrılır:
1-Düz çizgili markalar
2-Tırnaklı markalar
3-Japon tarzı markalar
4-Fantezi markalar
7-İngiliz Danteli (Dantel Anglez)
a)İngiliz danteli şeridi örme(tığ ile)
b)Yassı İngiliz danteli şeridi örme
c)Elle şerit örme
Biritler
PİKOLAR
İngiliz Danteli Ajurları
8-Dantel Vöniz
11 / 15
El Nakışı
Yazar aKosmAn
Cumartesi, 20 Aralık 2008 17:56 - Son Güncelleme Cumartesi, 20 Aralık 2008 18:11
a)Dantel vöniz
9-File
a)Dikdörtgen file
b)Yuvarlak file
10-Giyim Süslemeleri
a)Dikiş tekniği ile yapılanlar
1.Büzgüler
2.Pililer
3.Nervürler
4.Biyeler
b)Nakış tekniğiyle yapılanlar
1.Makinede yapılanlar
2.Elde yapılanlar
3.Hazır gereç ile yapılanlar
11-Pul Ve Boncuk Dikişleri
12-Tığ Danteli (Kroşe)
12 / 15
El Nakışı
Yazar aKosmAn
Cumartesi, 20 Aralık 2008 17:56 - Son Güncelleme Cumartesi, 20 Aralık 2008 18:11
13-Firkete Oyası
14-Mekik Oyası
15-Makrame (Düğün Danteli)
16-Balgümeci (Nida Bey)
17-Su Büzgüsü
Aksesuarlarda Geleneksel Işıltı
Hayatın bir çok evresinde önemli bir rolü olan işlemeler; örf, adet, gelenek, görenek gibi sosyal
kurallarla yönlenmektedir. Günümüzde de süregelen hediye verme, çeyiz hazırlama, çeyiz
serme, sünnet düğünü, doğum v.b. geleneklerle yayıldığı ve güncelliğini koruduğu
görülmektedir.
Özellikle son yıllarda işlemeli ürünlerin büyük rağbet gördüğü dikkati çekmektedir. Bu nedenle
akla gelebilecek her türlü ürün işlemelerle bezenmekte ve piyasaya sunulmaktadır.
Çeşitli iğne teknikleri kullanılarak süslenen ürünleri şu şekilde sınıflamak mümkündür.
1. Ev Dekorasyonunda Kullanılanlar
13 / 15
El Nakışı
Yazar aKosmAn
Cumartesi, 20 Aralık 2008 17:56 - Son Güncelleme Cumartesi, 20 Aralık 2008 18:11
a)Oda takımları
b)Yatak takımları
c)Banyo takımları
d)Yemek takımları
2. Giyim Süslemelerinde Kullanılanlar
a)Giyim üzerinde
* Dış giyim
Abiye kıyafetler, bluz, pantolon, fantezi elbiseler
* İç giyim
Gecelik, sabahlık …
b)Giyim aksesuarları
Kemer, çanta, eşarp, şal, etol, şapka, terlik …
Nedir
Pamuk ya da ipekten yapılmış, beyaz ya da renkli, kalın ve ince kumaşlar üzerine; ipek, yün,
keten, pamuk, metal v.b. gibi iplikler kullanarak elde iğne ve ya tığ...
Yapılışı
14 / 15
El Nakışı
Yazar aKosmAn
Cumartesi, 20 Aralık 2008 17:56 - Son Güncelleme Cumartesi, 20 Aralık 2008 18:11
El nakışında önce desen tespit edilir ve ölçüler kağıt üzerinde belirlenir. Herhangi bir teknik
kullanılarak çizilir, gerilir ve işlemeye başlanır. 15 / 15