mim43_forma2 - ekolojikmim.com

TASARIM
Afet Sonras› Mimarl›k
Rüksan Tuna
V
an Depremi sonras›nda yaflanan kaos beklenen büyük depremler sonras›nda olabilecekler konusunda hepimizi ürküttü. Depremde
sa¤ kalabilenlerin bu so¤uk k›fl aylar›nda yaflad›klar› bar›nma sorunlar›, yanan çad›rlar, düzensiz altyap› hizmetleri, kentin çöken ekonomisi, kapanan dükkânlar, bir bütün olarak afet
sonras› yaflananlar, meslektafllar›m›z› bu konu
üzerinde bir kez daha düflünmeye yönlendirmeli. Burada verilen örneklere benzer uygulamalar de¤iflik ülkelerde karfl›m›za ç›kabilir, bunlar›n daha bilinir olmas›, mimarl›k e¤itim kurumlar›nda bu konular›n ifllenmesi önemli. Elbette daha da önemlisi bu örneklerin ülkemizde
de oluflabilmesi...
Konteyn›r Çarfl›
‹lk örnek uygulama Yeni Zelanda’dan. Bilindi¤i
gibi Yeni Zelanda’da 10 Eylül 2010’da 7 büyüklü¤ünde bir deprem Christchurch kasabas›n› sarsarak yaklafl›k 13 bin binay› yerle bir etmifl,
185 kifli hayat›n› kaybetmiflti.
Aradan geçen bir senede acilen yap›lanlardan bir örnek tan›tmak istiyorum: Konteyn›rlardan oluflan çarfl›.
Christchurch Belediyesi Ian Atfield’i elçi
olarak görevlendirmifl. Ian Atfield, Yeni Zelanda Mimarl›k Enstitüsü’nün (New Zealand Institute of Architects, NZIA) 2004 y›l› alt›n madalyas› sahibi. Onun öncülü¤ünde yerel mimarlar deprem sonras› daha ilk günlerde yerli halk
ile ortak toplant›lar yapm›fllar, ulafl›m›, bar›nmay› ve artç› depremlerle bafl etmeyi konuflmufllar.
Y›lda 20 bin sars›nt› olan ve bunlar›n 200 kadar› da, yani nerdeyse günafl›r›, hissedilecek büyüklükte olan Yeni Zelanda’da bu gerçekle yaflamak ve moralleri yüksek tutmaya yönelik projeler yapmak ön plana ç›km›fl. “Re: START”
(“yeniden bafllamak”) bu projelerden biri. 29
Ekim 2011’de geçici olarak kurulmufl çarfl›.
Çarfl›y› Buchan Group infla etmifl. Mimar›
Christchurch sakini Anton Tritt. Rengârenk
boyanm›fl gemi nakliye konteyn›rlar›ndan olufluyor. Halk›n bir toplanma merkezi olmufl ve
Yeni Zelanda.
(Foto¤raflar: Buchan
Group, www.archrecord.
construction.com)
mimar•ist 2012/1
25
TASARIM
Nisan 2012’de sökülmesi planlanan çarfl›y› o
kadar be¤enmifller ki, süreyi bir sene daha
uzatmak istemifller.
Konteyn›r var, konteyn›r
var, bunlar da Van depremi
sonras›ndaki yerleflimler.
Düzen güzel de baflka bir
çözüm, planlama biçimi
olamaz m›yd›, insanlar›n
ortada buluflaca¤› bir
merkez yarat›lamaz m›yd›?
(Foto¤raflar ulusal
gazetelerin web
sayfalar›ndan derlenmifltir)
26 mimar•ist 2012/1
Afet Bölgelerinde, Afet Sonras›
Sürdürülebilir Mimarl›k
Deprem sonras› yap›labileceklere ikinci örnek
Çin’den. Bundan dört sene önce, 12 May›s
2008’de Çin’in bat›s›ndaki Sichuan Eyaletini
7,9 büyüklü¤ünde bir deprem vurmufl, yaklafl›k 70 bin cana mal olmufltu. Eyalette konutlar›n yan›nda resmî binalar da hasar görmüfltü.
Oysa 1976 Tangsan depreminden sonra ç›kar›lan yönetmeliklere göre yap›lm›fl ve depreme dayan›kl› olmas› beklenen binalard› bunlar.
Yangliu köyünde ise tafl tafl üstünde kalmam›flt›. Bu bölgede Çin etnik gruplar›ndan Qiang
toplulu¤u yafl›yordu. Yangliu Köyü Min Nehri
vadisinde yer al›yor.
Çad›rlarda yaflamlar›n› sürdürmeye çal›flan
grubun imdad›na Tayvanl› mimar Hsieh Yingchun yetiflti. Mimar›n kendisi de deprem ma¤duru ve 1999 Tayvan depreminden sonra firmas›n› afet sonras› yap›labileceklere adam›fl.
On seneden beridir de tüm yetene¤ini, mimarl›k bilgisini Asya’da do¤al afetler sonras› köylüleri, içinde bulunduklar› flartlara uygun bar›naklar› infla etmek için e¤itmeye vakfetmifl.
1999 Nantou depremi, 2009 Sichuan depremi, 2009 Morakat tayfunu (Tayvan’da) sonras›nda yapt›¤› bir çal›flma. 2011 Curry Stone
büyük ödülünü kazanmas›n›n nedeni de bu.
Bilindi¤i gibi, bu vakf›n 2008’den beri verdi¤i
bu ödüller, insanlar›n hayat›nda mimarl›k yoluyla sosyal de¤iflim yaratmay› teflvik etme
amac›nda. Clifford Curry (yafll›lar evi konusunda tecrübeli bir mimar) ve Delight Stone’un
(arkeolog ve sosyal adalet aktivisti) kurdu¤u
Curry Stone Vakf› tasar›m ödülleri dört y›ldan
beri veriliyor. 2011 y›l›n›n temas› ise tam da
bu: “Afet bölgelerinde, afet sonras› sürdürülebilir mimarl›k.”
Mimar Hsieh Ying-chun, Yangliu köyü için
56 yeni bar›nak tasarlam›fl. Burada yaklafl›k
350 kiflinin bar›nmas› düflünülmüfl. Konutlar
üç katl›: Alt katta mutfak ve yafll› akrabalar›n
odalar›, aç›k merdivenle ç›k›lan üst katta yaflama alan› ve yatak odalar›, en üst katta da ilave
yatak odalar› bulunuyor. Ortalama alt› kiflinin
bar›nmas› tasarlanan konutlar›,tamamen e¤itilen köylüler infla etmifl, yerli iflgücü ve yerel
malzeme ile yap›lm›fl. Hafif çelik konstrüksiyon, yerde kar›lan beton ve bölgenin ahflab›.
‹flte sonuç:
TASARIM
9 Eylül 2009’da köylüler aç›l›fl törenlerinde.
‹nsanlar›n hayat›nda mimarl›k yoluyla sosyal de¤iflim yaratmak...
Yangliu Köyü Min Nehri vadisinde yer al›yor.....
(Foto¤raflar: Nien Cheng/Atelier-3, www.archrecord.construction.com)
Katl› Konteyn›r Yerleflimi
Son örne¤imiz de Japonya’n›n Miyagi Eyaleti,
Onagawa flehrinden.
Hepimiz geçti¤imiz y›l Japonya’da olan büyük depremi hat›rl›yoruz. Mart 2011’di. 8,4
fliddetindeydi, Japonya’n›n do¤u k›y›lar›nda büyük tsunamiler oluflmufltu. Tsunaminin k›y› barajlar›n› afl›p kilometrelerce içeriye sürükledi¤i
dalgalar› ve sadece bir saat içinde suyun yuttu¤u
binalar›, tarlalar› günlerce tekrar tekrar izlemifltik. Nükleer santrallere verdi¤i zarar› ise hiç
unutmayaca¤›z.
Söz konusu afet sonras› yap›land›r›lan bölge
ise iflte bu büyük depremin artç› depremine u¤rayan köy. 7 Nisan 2011’de büyük depremin 66
km kuzeydo¤usunda yer alan bu köy artç› sars›nt›lardan nasibini al›yor. Bafll› bafl›na büyük
deprem olan bu sars›nt›lar (büyüklü¤ü Richter
ölçe¤i ile 7,1 olarak kayda geçti), afet bölgesinde mevcut 4500 binan›n 3800’ünü yerle bir etmiflti. Evsiz kalan halk aylarca flehrin spor salonunda bar›nm›flt›.
Geçici konut tasar›m›n›, ülkemize defalarca
gelip deneyimlerini paylaflan Shigeru Ban üstlendi. Ban’›n önündeki en büyük engel, tek katl› bar›nma fikrinde ›srar eden yerel yetkililerdi.
Tek katl› çözümün çok fazla yer kaplayaca¤› ve
yeteri kadar da düz arazilerinin olmad›¤› gerçe¤iyle yüz yüze gelince A¤ustos ay›nda Shigeru
Ban’a katl› tasar›m izni verdiler. Böylece ortaya
derli toplu bar›nma üniteleri ç›kt›.
Üç ay gibi k›sa bir sürede oturmaya haz›r
hale getirilen konutlar bitiflik nizam dokuz bi-
rimden olufluyor. 189 aile üç adet iki katl›, alt›
adet üç katl› yap›lara yerleflmifl durumda. Konteyn›r birimleri bir dolu bir bofl yerlefltirilmifl ve
çelik kirifllerle birbirine ba¤lanm›fl, aradaki bofl
yüzeyler de pencere olarak de¤erlendirilmifl.
‹ki ve üç katl› konteyn›rlar
(altta). Konut birimlerinin
ortas›nda yer alan
sosyal merkez (en altta).
mimar•ist 2012/1
27
TASARIM
Çelik konstrüksiyonlu lojistik konteyn›rlar›n
montaj› ve demontaj› inflaatta kolayl›k ve sürat
sa¤l›yor. ‹ki sene geçici bar›nma için tasarlanan
konutlar sökülerek baflka afet bölgelerinde de
kullan›lmas› planlanm›fl.
Her bir dairenin içinde mutfak, banyo, bir
ya da iki yatak odas› bulunuyor. Do¤al ahflapla
yap›lan raflar depolama ihtiyac› yan› s›ra oturma
eleman› ifllevi de görüyor. Ahflap ifllerini “Gönüllü Mimarlar A¤›” üyesi mimarlar üstlenmifl.
Shigeru Ban konut birimlerinin orta k›sm›na
bir sosyal merkez tasarlam›fl. Hem toplanma yeri hem de çocuk sanat merkezi ifllevi gören bina, Kyoto Sanat ve Tasar›m Üniversitesi’nden
ressam Hiroshi Senju’nun destekleriyle yap›lm›fl. Merkezde çocuk sanat atölye s›n›flar› yer
al›yor.
D›fl avluda çarfl›-pazar için yine ba¤›fl yap›lm›fl olan bir çad›r da bulunuyor. Sakinler yeni
yap›lanmadan öyle memnunlar ki, geçici bar›nma amac›yla öngörülen iki senenin sonunda
ç›kmay› düflünmüyorlar...
Rüksan Tuna, Y. Mimar, Breeam De¤erlendiricisi
Post-Disaster Architecture
The chaos after the earthquake of Van has frightened all of us about the possible
problems to be suffered after the expected huge earthquakes. The sheltering
problems of the victims in these cold winter time, burning tents, poor infrastructure
services, collapsing economy of the city, closed shops, totally every experience
after the earthquake should guide our architect colleagues to re-think about the
issue. Implementations similar to the examples in the article can be seen in
different countries, the important thing is to make them known and study on these
issues in architectural education, and more importantly to realize such examples in
Turkey too.
The first example is from New Zeland. Due to the earthquake on September 10,
2010, 13 thousand buildings were collapsed in the town of Christchurch and 185
people died. Architect Ian Atfield was charged by the Municipality of Christchurch
to hold meetings with local architects and local people. One of the projects,
“Re:START”, is a temporary market designed by Anton Tritt and built by Buchan
Group, and it is made of colorfully painted shipping containers.
The second example is from China. The earthquake on May 12, 2008 totally
destroyed the village of Yangliu where the ethnic group of Qiang from China lived.
Architect Hsieh Ying-chun designed 56 new housing units for about 350 people in
the village. The units are three-storey, were designed for an average of six people,
and built by using local labour and local material.
The last example is from Onagawa, Japan. The aftershocks of the huge earthquake
in March 2011 destroyed a village, and 3800 of 4500 buildings were collapsed.
The designer of the temporary housing is Shigeru Ban. The houses were made
ready to live in three months and consist of nine adjacent units. 189 families were
settled in two- and three- storey buildings. Quick to construct (and deconstruct),
the buildings consist of shipping containers stacked and secured by a steel frame.
28 mimar•ist 2012/1
Montajdan bir görünüm (üstte solda).
S›n›flar ferah ve ayd›nl›k (üstte sa¤da).
Konteyn›r dairenin iç görünüflü.
(Foto¤raflar: Yasushi Takeuchi,
www.archrecord.construction.com)