LIZCOOK ve BRIANROTHWELL - Turkcell Akademi Kurumsal

Transkript

L I Z
C O O K
ve
B R I A N
Yaratıcı Danışman
R O T H W E L L
çalışma arkadaşları ve dostlarıyla konuşarak halletme yoluna gider.
Yazarları ayıran ve birleştiren farklar
Yazarları biyolojik yapıları ayırıyor. Birisinin babasından aldığı 23. kromozom X biçimindeydi. Diğeri bir Y kromozomu
devraldı. Başka farklılıkları da var tabii.
Brian Rothwell dört ayrı risk alma işinde, kendi işinin patronu olarak çalışıyor. Liz Cook ise 12 yıldan beri aynı kuruluşta değişik sorumluluklarla yönetim danışmanı olarak görev
yapıyor.
Birlikte konferans verirken, birbirlerinin başlama bitirme
anlarını dikkatle izlemeleri gereken o stresli ortamda bile, Liz
aklından başka şeyler geçirebiliyor. Brian herhangi bir şeye
öylesine kendini veriyor ve odaklanıyor ki, karısı onun tüm
dikkatini kendi üzerinde toplamak istediği zaman, mutlaka
televizyon veya radyoyu kapatması ve elindeki kitabı alması
gerektiğini biliyor.
“Takım” sözcüğünün kendisinde ilk çağrıştırdığı imajın ne
olduğu sorusuna Liz, “birbirlerini çalışmalarında destekleyip
yüreklendiren bir grup insan” yanıtını verirken, Brian’ın aklına gelen ilk imaj, elinde kupayla şampiyonluk turu atan bir
futbol takımı oldu.
Brian problemlerini, üzerlerinde mantıklı bir şekilde düşünerek kendi başına çözer. Liz problemlerini, “içinden gelen”
bir duyguya dayanarak ve bir çözüm yolu bulunana kadar
Elektronik görüntüleme sonuçları beyinlerinin çok farklı olduğunu gösteriyor: biri tipik bir erkek beyni, öbürüyse ortalama bir kadın beyni. Dolayısıyla aynı liderlik durumlarıyla
karşılaştıkları zaman farklı düşünüp, farklı davranıyorlar.
Yine de, iki yıldır çok farklı beceri ve niteliklerini ortak işlerine taşıyarak başarıyla bir arada çalıştılar ve aynı zamanda
birbirlerinden birçok şey öğrendiler.
brnc bölüm
Sahne Düzen
Bu kitap liderlikle ilgili. Amacı erkeklerle kadınların iş sırasındaki ilişkilerini iyileştirmek. Kadınlarla erkeklerin liderlik
etmek ve başkalarını izlemeye karar vermek için seçtiği farklı
yolları anlama düzeyimizi yükseltmek ve her iki cinsin de bu
farklılıklara değer vermesini teşvik etmek istiyoruz.
Erkeklerle kadınların farklı cinsiyet kategorilerine ayrılmasının kimilerine saldırganca, kimilerine de yanıltıcı gelebileceğini kabul ediyoruz. Ancak bu riske katlanmaya hazırız, çünkü bize göre farklılıkları yadsımak ya da görmezden gelmek,
bunları yaftalamaktan daha tehlikelidir.
Cinsiyetlerin beyinleri arasındaki—gerçek ve bilimsel olarak
kanıtlanmış—farklılıkları, dolayısıyla da düşünce ve davra1
LIZ COOK VE BRIAN ROTHWELL
nış biçimlerindeki farklılıkları görmezden gelirsek, iş dünyasında erkekler ve kadınlar arasındaki ilişkilerin sürekli
değişmekte olduğu çağımızda var olan karmaşıklığı daha da
artırmak gibi bir riske gireriz. Benzer uyaranlar karşısında
farklı düşünüp davranırlarsa, bundan mantıken başkalarını
yönetirken de farklı düşünüp davranacakları sonucu çıkar.
Günümüzde lderlğn önem
Liderlik kavramına ve onun toplumumuzun geleceğinin biçimlendirilmesinde oynayacağı role son derece inanıyoruz.
Bugün bilgi ve enformasyona her zamankinden daha çok
sahibiz, ama yine de bu olgular ve rakamlar kümesini idare edebilmek için savaş veriyoruz. İnsanlar daha yüksek bir
yaşam düzeyi talep ediyor, ama stres daha önce hiç görülmedik boyutlarda. Devlet refah sağlayıcı desteklerini yavaş yavaş çekiyor. Bireyler olarak bizlerden kendi hareketlerimizin
sonuçlarına katlanmamız ve yaşamlarımızın sorumluluğunu
üstlenmemiz bekleniyor. Aynı zamanda bireyler, işverenler
ve gönüllü kuruluşlar devletin bıraktığı boşluğu doldurmaya
çabalarken, bizler daha geniş bir toplum halinde daha sorumlu duruma geliyoruz. Tüm bunlar liderlik meseleleridir.
Yönetim ile liderlik arasında temelden bir ayrım yapıyoruz.
Liderlik yönetimin insan yanıdır. Yönetim, temelinde insan
dışı kaynaklar ya da nesnelere ilişkindir. Biri işleri idare eder,
öbürü insanları yönetir.
Eştlk konusundak tutumumuz
Elinizdeki kitap, işyerinde cinsiyete dayalı bir eşitliğin ya da
eşitsizliğin olup olmamasıyla değil, liderlikle ilgilidir. Bize göre
cinsiyetler farklıdır ve ortalama erkek ve kadın liderlik etme
ve lideri izlemeyi farklı yollardan seçerler. Bu hususun eşitlikle
ilgisi yoktur. Eşitlik hepimizin gönülden desteklediği bir ahlaki, politik ve toplumsal kavramdır. Tersine, kitapta daha sonra
ele alacağımız cinsiyetler arasındaki biyolojik ve istatistiksel
farklılıklar bilimsel olgulardır. Biz cinsiyetlerin farklılıklarına
karşın lider olarak eşit olabileceklerine inanıyoruz.
Farklılık eşitliğin zıddı değildir. Eşitlik, lider olarak yapmak
istediğimiz şeyleri ve istediğimiz davranış biçimlerini seçme
konusunda özgür olmak demektir. Tersine farklılık, erkek
ya da kadın olarak başkalarına liderlik ederken doğal olarak
aynı şeyleri yapma ve aynı şekilde davranma eğilimini göstermeyeceğimiz anlamına gelir.
KADINLAR ERKEKLER VE LİDERLİK
knc bölüm
Aldığımız Yol
Başlangıç noktamız
Biz, bu kitabın yazarları ilk kez 1997 yılında bir liderlik konferansında karşılaştık. Bu konferansta konuşmacılardan biri
bilimin şimdi erkeklerle kadınların farklı düşünme ve davranma yolları olduğunu kanıtlayabildiğini ima etme cesaretinde bulundu. Onun söylemeye niyetlendiği şey, toplumsal
ilişki ortamında erkeklerin kadınlara oranla daha çok fiziksel
yer—barda ya da banliyö treninde—kaplamaya eğilim gösterdiği ve bunun salt ortalama fiziksel çerçevenin daha büyük olmasının bir işlevi olarak düşünülemeyeceğiydi.
Dünyaya erkek ya da kadın gözlüğünden bakmaya öylesine
alışmışızdır ki, bu gözlüklerin kendisine bakma alışkanlığımız hiç yoktur. Biz bu noktada dikkatimizi kendi erkekliğimiz ve kadınlığımızın gözlüklerine çevirdik.
“Kadın olan biri, bir kadın beyniyle yalnızca hep kadınca bir
tarzda düşündüyse, başka bir düşünme tarzının varolduğunu
nasıl bilebilir?” Ve bunun doğal karşıtı: “Erkek olan biri, bir
erkek beyniyle yalnızca hep erkekçe bir tarzda düşündüyse,
başka bir düşünme tarzının varolduğunu nasıl bilebilir?” Ve
buradan şuna varıldı: “Bir erkek bu düşünme şeklinin eril olduğunu nasıl bilebilir?” ve “Bir kadın düşünme şeklinin dişil
olduğunu nasıl bilebilir?” Daha da ileri götürdük: “Erkekçe
düşünme erkek genlerinin mi, yoksa toplumsal yetişme tarzının mı ürünüdür?” ve “Kadınca düşünme kadın genlerinin
mi, yoksa toplumsal yetişme tarzının mı ürünüdür?’
Lderlk tanımımız
20. yüzyılda insanların nasıl lider olduğu konusu üzerinde
birçok tartışma ve görüş alışverişi yapıldı. Bugün liderlerden
beklenen zaten varolan şeyleri üretmek değildir, gerçekleşmesi kaçınılmaz olanları üretmek de değil. Onlardan beklenen, eksik olanı algılamak ve ardından belirlenen boşluğu
dolduracak olan ürünü, hizmeti ya da her ikisinin bir bileşimini yaratmaktır. Bugünün rekabetçi ortamında, bulunduğu örgütte işgal ettiği yerden bağımsız olarak, herkesin lider
olmasına ihtiyacımız var. Genel müdüründen resepsiyon
görevlisine, kamyonet sürücüsünden idare amirine, muhase2
be yardımcısından direktörüne kadar herkesin, cinsiyeti ne
olursa olsun, inisiyatif göstermesine ihtiyacımız var.
Bizim liderlik tanımımız iki modelin bir bileşimidir. Birincisi, daha dişil ve ilişkilere dayalı bir modeldir: “liderlik yapmayı seçenler ile izlemeye karar verenler arasındaki karşılıklı
bir ilişki” (Kouzes ve Posner). İkincisi, sonuçlara vurgu yapan daha eril bir modeldir: “Liderlik başkaları aracılığıyla
sonuçlara ulaşmaktır” (Garnett).
Bu ikisini bir araya getirince, bizim modelimiz şöyle oluyor:
“Üzerinde anlaşmaya varılmış ortak bir amaç uğruna,
liderlik yapmayı seçenler ile onları izlemeye karar verenler arasında karşılıklı bir ilişki inşa etmek.”
üçüncü bölüm
Bölünmüş mü, Brleşmş m?
Algılama ve cnsyetn rolü
Tarih boyunca erkekler zamanın büyük bir bölümünde ortalıkta görünmeyen babalar ya da eşler olmuşlardı. Ama şimdi
artık erkek, avlayacak hayvan peşinde değişik yerlerde ya da
saban sürmek için tarlada dolaşmıyor, bir sanayi merkezindeki işine gitmek için her gün evden ayrılıyordu. İşyerleri sabit bir yerde olduğu ve bir araya toplandıkları için, erkekler
toplumun karar alma merkezine el koyup kendilerinin haline getirdiler. Kadınlar bu sanayileşmiş yeni işyerlerinde erkeklere katılamadılar. Kentteki evlerinde, kararların alındığı
toplumsal merkezden uzakta çocuk yetiştirerek, dağınık ve
bireysel olarak yalıtlanmış bir halde kaldılar.
Yeni bir erkek egemenliği kolektif paradigması ortaya çıktı.
Bu egemenlik bütün önemli ekonomik, hukuki, devlete ve
topluma ilişkin karar alma süreçlerinin kontrolüne dayanıyordu. Ve bunun nedeni sadece kent toplumunun karar alma
merkezinde erkeklerin bulunuyor olmasıydı. Çocuk bakmak
ve yetiştirmekte yoğunlaşarak türün geleceğini güvence altına alan kadınlar ise orada yoktular. Tarih öncesi çağda
geçerli olan “farklı ama eşit” paradigmasının yerini tarım
ekonomilerinde ortaya çıkan ve sanayi toplumları tarafından
perçinlenen “farklı ve eşitsiz” modeli aldı.
20. yüzyılın son otuz yılında eşitlik yasaları ve politik doğruluk, henüz gerçekleşmiş olmasa da en azından hedef olarak
kalması gereken yeni bir paradigma üretti: “eşitlik ve aynılık”.
Lderlk ve cnsyet farkı
Hem liderlik hem de cinsiyet farkı konularını kucaklayan istatistiksel olarak kanıtlanmış iki görüşü bulmak iki yılımızı
aldı. Bu konuda kaleme alınmış epeyce materyal var, kitap ve
makalelerin çoğu da karşıt görüşe ait koca bir yığın oluşturuyor. Kadınlarla erkeklerin liderlik etme ve başkalarını izleme
yollarından birini seçerken farklı davrandıklarını kuşkuya
yer bırakmayacak şekilde gösteren araştırmalar aradık. Başka araştırmalar da olabilir; çalışmamızda hepsine ulaşabildiğimizi varsaymıyoruz.
Myers Brggs Tp Gösterges
Myers Briggs Tip Göstergesi (MBTG) dünyada en yaygın
kullanılan psikolojik envanterlerden biridir. İsviçreli psikiyatr C.G. Jung’un çalışmalarından çıkan MBTG, dünya üzerinde milyonlarca insanla kişilik tercihleri alanında yapılan
görüşmelere dayanmaktadır. Japonca, Fransızca, Almanca,
İspanyolca ve başka birçok dile çevrilmiş olan MBTG seçme,
yükseltme, ekip kurma, kendini tanıma ve benzer amaçlarla
kullanılmaktadır.
MBTG dört çift kişilik tercihine işaret eder:
• Dışadönüklük ve İçedönüklük—enerjimizin kaynağının
nerede, dışımızda mı, yoksa içimizde mi olduğu.
• Duyu ve Sezgi—enformasyonu nasıl topladığımız.
• Düşünme ve Hissetme—nasıl karar aldığımız.
• Yargılama ve Algılama—yaşamımızı nasıl
yönlendirdiğimiz.
MBTG, insanın bu kişilik tercihi çiftlerinden hangisine daha
yatkın olduğunu gösterir. Ardından bu dört gösterge 16 farklı kişilik tipinden birini ortaya çıkaracak şekilde eşleştirilir.
Bu çiftlerden yalnızca birinde bir cinsiyet unsuru var gibi.
Toplanan milyonlarca göstergede, erkeklerin yaklaşık üçte
ikisi kararlarını düşünme tercihiyle alırken, kadınların üçte
ikisi karar alırken hissetmeye dayalı bir tercih yapıyor. Karar
alma liderliğin temel bir parçası olduğu için, erkeklerle ka3
dınların benimsedikleri liderlik tarzları arasındaki farklılıklar bakımından bu çok şey ifade etmektedir.
Şunun altını çizmek istiyoruz: Karar alma sürecindeki tercihler, tercih olmanın ötesine geçmezler. “Düşünme”yi seçen
tipler de hissedebilirler ve hissederler, “Hissetmeyi” tercih
eden tipler de düşünebilirler ve düşünürler. Her kişilik tipi
hem duygusal hem de akılcı olabilir. Düşünen tipler karar
alırken mantıklı olmayı, parçalara ayırmayı, analitik yaklaşmayı ve nesnel değerleri esas almayı tercih ederler. Bu kişiler
bir karara duygularıyla yaklaşmamayı amaçlar ve kararın getireceği sonuçların mümkün olduğu kadar kendileri için bir
itici kuvvet olmasını tercih ederler. Düşünmeyi tercih edenler daha çok şu eğilimleri taşırlar:
• sakin, soğukkanlı ve nesnel kalabilmek
• incelik göstermekten çok, nesnel bakımdan doğru olanı
temel alarak kişisellikten uzak yargılara varmak
• netlik uğruna bir konuyu tartışarak kanıtlamaktan
hoşlanmak
• yumuşak kalpli olmaktansa fikrinde kararlı olmak
• başkalarının kendisini toplum dışı ve dostluktan uzak
bulmasına aldırmadan, nesnel olmaktan gurur duymak
• karar alırken duygusal yaklaşımlardan kaçınmak ve zor
kararlar almaktan çekinmemek
• hoşlanılmaktan çok haklı olmayı önemsemek
• mantığa uygun, açık ve kesin olan şeylerden etkilenmek
ve bunlara değer vermek.
Hisseden tiplerin karar alma tercihlerini çok başka bir değerler kümesinden gelen kişiler arası kaygılar yönlendirir. Kararın başka insanlar üzerindeki etkisi son derece önemlidir.
Hislerine kulak verenler daha çok şu eğilimleri sergilerler:
• başkalarının duygularını dikkate alan kararları iyi karar
saymak
• başka insanları ve onların başarılarını doğal olarak
takdir etmek
• başkalarının bakış açısını anlamak için kendilerini
onların yerine koyarak, ilişkiye geçmek
yardımlaşmacı olmak
• hoşlanılmayı haklı olmaktan daha önemli bulmak
• soyut kavramlarla uğraşmaktansa, umursadıkları mesele
ve davaları kişiselleştirmek.
Özgürleştrc Lderlk
Bulduğumuz ikinci araştırmayı İngiltere’deki The Industrial Society adlı kuruluş yapmıştı. Bu araştırmada ortaya onu
tasarlayanların beklediğinden bambaşka sonuçlar çıkmıştı.
1996 yılında gerçekleştirilen bu araştırmada liderlerden çok
izleyenlerin görüşleri alınmıştı. İzleyenlerden yaşamlarının
herhangi bir evresinde karşılarına çıkan iyi liderlerin özelliklerini belirlemeleri ve bunları örnekleriyle açıklamaları
istenmişti.
Bu araştırmanın sonucu The Industrial Society’nin 1998’de
yeni “Özgürleştirici Liderlik” modelini ortaya atmasını getirdi.
The Industrial Society tanımlanan 38 liderlik davranışını altı
kategoriye ayırıyor. Bu altı davranış ve özellik grubu sırasıyla
Özgürleştirici, Cesaretlendirici, Sonuç Alıcı, Geliştirici, Örnek Oluşturucu ve Güven Verici olarak adlandırılıyor.
Farklı ve eşt
Cinsiyetler arasındaki ilişkiler açısından biz bir başka paradigma önermek niyetindeyiz: “farklı ve eşit”. Her iki cinsiyet de liderlik sürecine farklı yaklaşımlar, düşünce kalıpları,
özellikler ve davranışlar getirebilir. Bize göre, bu katkılarından ötürü cinsiyetlerin her ikisi de takdir görmelidir. Her birinin liderliğe katabileceği çok yönlülüğü ve birbirlerinden
öğrenme istekliliğini övgüyle karşılamalıyız.
dördüncü bölüm
Erkeklerle Kadınlar Farklı mı?
• doğruluktan önce duyarlılığı tercih etmek
Şeyler kutulara yerleştrmek yararlıdır
• açık ve mantıklı olmanın yerine uyumlu olmayı tercih
etmek
Bugün hepimizin benzersiz bireyler olduğu sözü çok moda.
Biz yazarlar birbirimizden ve gezegenimizdeki herhangi bir
başka insandan farklı olmaktan gurur duyuyoruz. Bununla
• ilişkilerde rekabetçilik yerine, doğal olarak dostça ve
4
birlikte, bizce insan hayvan diğer insan hayvanları grupların
temsilcileri olarak görmek ister. Biz bunun doğal bir eğilim
olduğunu düşünüyoruz, çünkü insanlar olarak ona bir anlam verebilmek için dünyayı bir kalıplar dizisi olarak görmek
zorundayız.
19. yüzyılda yürütülen hangi cinsiyetin daha akıllı olduğu yolundaki tartışmalar yalnızca akademik düzeyle sınırlı
kalmamıştı. Erkek beyninin daha büyük ve güçlü olduğunu
kanıtlama çabaları, önceleri doğal açıdan gerçek durumun
nasıl olduğunu keşfetmekten çok, toplumda erkeğin egemen
konumunu aklama gayretine dönüktü.
1970’lerin başlarından itibaren de feminist hareket kadın
formunun ve beyninin üstünlüğünü kanıtlamaya uğraştı.
Erkek embriyo formu gerçekten de kadın formundan veya
daha doğal formdan türemiştir. Ne var ki, feministler bilimi
biyoloji anlayışımızı ilerletmekten çok, kadının toplumdaki
tabi konumuna ilişkin sosyal ve politik sonuçlar çıkarmak
amacıyla kullanmaya yönelmişlerdi.
Her kategorileştirme çabasında mutlaka istisnalar olacağını kabul ediyoruz. Ne var ki, benzerlik kalıpları ilerlemenin
araştırılmasına yardımcı olabilir.
Her kültür kadınlarla erkekler arasında
ayrım yapar
Biriyle ilk karşılaştığımızda onun hakkında ilk fark ettiğimiz şey, erkek mi yoksa kadın mı olduğudur. Onunla doğru
düzgün bir ilişki kurabilmemiz için bu enformasyon şarttır.
Çoğumuz diğer insanların bizi bir erkek ya da kadın olarak
saptayabilecek durumda olmasını bekleriz.
Cinsel kimliğimizin başkalarıyla ilişkilerimizde taşıdığı
önem, dünyadaki bütün kültürlerin kadınlarla erkekler arasında ayrım yaptığı gerçeğinin bir yansımasıdır. Fiziksel cinsiyetimiz pasaportlarımıza yazılıp onaylanır ve bu belgeler
bizim yurtdışına çıkarak başka kültürleri ziyaret etmemize
olanak sağlar.
Byolojk farklar
Hemen her insan 46 kromozomdan oluşan bir yapıdan gelir.
Annenin yumurtasındaki 23 kromozom babanın sperminden gelen 23 kromozomla birleşerek, 23 çift kromozom orta-
ya çıkarır. Bu kromozomlardan bir çifti cinsiyet kromozomu
olarak bilinir.
Dişi cinsiyet hormonu çifti XX, erkek çift ise XY’dir. Anne
yumurtası tek bir X taşır ve başarılı olan sperm yumurtadaki
X’i ya bir X’le ya da bir Y ile çiftleştirir. Y kromozomu erkekliğin anahtarıdır; erkek hormonu olan androjenin ceninde
yüksek düzeylerde üretilmesini o sağlar. Bu erkek hormonlar
erkeklerle kadınların paylaştığı öteki 22 çift kromozomun
yönünü belirler.
Kadınla erkeği birbirinden ayıran en az beş farklı biyolojik
kategori vardır. Yumurtalıkları ve cinsiyet kromozomları
farklıdır; aynı hormonlar ikisinde farklı miktarlarda mevcuttur; genital yapıları farklıdır ve iç aksesuar organları da değişiktir. Farklılık biyolojik bir olgudur; eşitlik ise ahlaki ve sosyal bir kavram. Bu iki terim birbirine dünyalar kadar uzaktır,
hem akademik çalışmalar düzeyinde, hem de insanoğlunun
genel anlayışı bakımından.
Fzksel farklar
Fiziksel cinsiyet farkları pek çok şekilde ölçülebilir. Doğumla
başlar ve yaşam boyu sürer: Ortalama erkek bebek ortalama
kız bebeğe göre daha uzun ve kiloludur. Yetişkin erkek vücudu ortalamada kadından yüzde 10 daha ağır ve yüzde 7
daha uzun olur. Patologlar uzun süre önce ölmüş insanların
kemik yapısına ve DNA’sına bakarak cinsiyetlerini belirleyebiliyorlar.
Yetişkinlikte erkeğin vücudu kadınınkine oranla ortalamada
yüzde 30 daha güçlüdür, kas yapısı ağırlığı ise yaklaşık iki
katı kadardır. Kadınlara kıyasla kas-yağ oranları daha yüksektir. Erkeklerde kas ağırlığı 26 kiloyken, ortalama kadının
15 kilo kadar kası olur. Amerikan silahlı kuvvetleri 1976’da
kadınları savaş birliklerine dahil etmeye başladıktan sonra,
kadınların üst gövdelerinin erkeklerin üçte biri, bacaklarının
ise üçte ikisi kadar güçlü olduğu saptandı. Ortalama bir kadının vücudunun tamamını kullanarak ağır fiziksel egzersizler
yaparken ortalama bir erkeğe göre daha çok zorlanmasının
nedeni budur.
Erkeklerde, bu büyük kas kütlesini desteklemek için kalp ve
ciğerler de daha büyüktür. Ortalama erkeğin kanında daha
çok hemoglobin vardır. Erkeklerin kanındaki alyuvarlar
yüzde 20 kadar fazladır, bu nedenle kanları kadınlara oran5
la daha koyu ve kırmızıdır. Bu demektir ki, erkekler daha
çok oksijen alırlar ve daha çok enerjiye sahiptirler. Erkekler
kadınlardan daha derin nefes alırlar, buna karşılık kadınlar
daha sık nefes alıp verirler.
Popüler pskoloj
John Gray’in Erkekler Mars’tan Kadınlar Venüs’ten ve Deborah Tannen’in You Just Don’t Understand, Men and Women
in Conversation gibi akademik psikolojiyle tam bir karşıtlık
içinde bulunan popüler psikoloji kitapları pek çok kitapçının
ve kütüphanenin ön raşarını kaplamış bulunuyor.
Gray, erkekler problemleri tek başına çözmek için mağaralarına çekilirken, kadınların başkalarıyla konuşarak duygularını
paylaşmaktan hoşlandıklarını belirtiyor. Erkekler ister kendilerinin isterse başkalarının sorunları olsun, çözüm için balıklama atlarken, kadınlar harekete geçmeyi gerektiren çözümlere ulaşmadan önce duygu paylaşımına girmekten hoşlanır.
Erkekler kendilerine alan ister, kadınlar ise anlayış beklerler.
yönelimi körükleyerek doğa ile yetişme tarzının aynı yönde
etkide bulunmasını sağlıyor.
Yaşamımızın ileriki dönemlerinde, eğitimde de yine hep bize
doğal gelen konuları seçeriz; kızlar genelde erkeklerden farklı konuları seçerler. Üniversitede kadınlar lisan öğrenimine
daha eğilimlidir. Lisan eğitimi alanların yüzde 70’i kadın,
yüzde 30’u erkektir, mühendislikte ve teknik derslerde öğrencilerin yüzde 87’si erkek, yüzde 13’ü kadındır.
Dahası, eğitimi tamamladıktan sonra da bize doğal gelen
işleri seçeriz. Biz, her iki cinsiyetten insanların da, ne isterlerse olmayı ve seçtikleri her şeye ulaşmayı başarabileceğine
inanıyoruz. Biz aynı zamanda cinsiyetlerin farklı yollarda
yürümeyi seçeceklerini ve değişik işlere yöneleceklerini de
savunuyoruz. Sosyal katkıların önemini yadsımıyoruz, ama
aynı zamanda beyinlerin farklı işleyişinin verilen kariyer kararlarını etkilediğini söylüyoruz.
Beynsel farklar
Tannen, kadınlar bağlantı ve mahremiyet diliyle konuşurken
(ve böyle bir dile kulak verirken), erkeklerin statü ve bağımsızlık diliyle konuştuğunu (ve böyle bir dile kulak verdiğini)
savunuyor. Cinsiyetler arası diyalogu, konuşma tarzları çatışmasına kurban giden kültürler arası iletişime benzetiyor.
Erkeklerle kadınlar arasında genetik bir farklılık olduğunu
dile getirmek, sanki hemen kadınlara karşı olan önyargıları
aklamaya çalışmak gibi algılanabiliyor. Ne de olsa, topu topu
yüzyıl kadar önce, erkeklerle kadınlar arasında son derece
büyük farklar olduğu inancıyla, toplumda kadınlara hiçbir
söz hakkı tanınmıyor ve oy hakları kabul edilmiyordu.
Tannen daha da ileri gidiyor. Erkeklerin kadınlara kıyasla, kalabalık bir ortamda, bilgisizliklerini ortaya çıkaracağı
kaygısıyla soru sormaktan çekindiklerini belirtiyor. Erkekler
çoğu kez müzakere sürecine, “Benim istediklerim şunlar”
diye başlarken, kadınlar ‘Sizin istekleriniz neler?” diye girer.
Yaklaşım ve dildeki bu temel farklılık müzakere sürecini yanlış anlamalara boğar.
Ne yazık ki kadınların erkeklere bağımlı oldukları tarım ve
kent toplumları dönemlerini yaşadık. Kadınlar bu anlayışı
değiştirmek için kampanya açarak mücadele etmek zorunda
kaldılar. Birinci Dünya Savaşı’ndan önce başlatılan ilk “kadınlara oy hakkı” mücadelesi meyvesini ancak 1928’de oy
hakkı konusunda eşitlik kazanılmasıyla verdi.
Yetşme tarzı le doğa brlkte çalışıyor
Bizim akademik olmayan görüşümüz, doğa ile yetişme tarzının birlikte aynı yönde çalıştıkları şeklindedir. Yetişme tarzı
doğayı perçinlemekte ve ortalama erkek ile ortalama kadın
beyninden kaynaklanan biyolojik farklılıkları artırmaktadır.
Bizce, ortalama erkek çocuk doğal olarak traktöre, ortalama kız çocuk da oyuncak bebeğe uzanıyor; ve bu farklı beyin kimyalarının doğal sonucudur. Birçok ebeveyn bu doğal
Ardından gelen ikinci feminist kampanya dalgası henüz
amaçlarının gerçekleşmemiş olduğu iddiasını ileri sürdü.
Kadınlar genelde erkeklere oranla hâlâ iktidar kademelerinde daha az temsil ediliyorlar ve daha az kazanıp daha az bir
servete sahip oluyorlardı.
Ortalama erkekle ortalama kadın beyinleri arasında farklılıklar olduğunu söylemek, bundan cinsiyetlerden birinin
genel üstünlüğü gibi bir sonuç çıkarılabileceği anlamına
gelmez. Cinsiyetin üstünlüğü iddialarının çoğu genellikle
yanıltıcı bir çıkış noktasına dayanır. Örneğin profesyonel
6
Formula 1 yarışçılarının yüzde 100’ünün bugün için erkek
olduğu doğru ve gerçektir. Ancak, buradan bütün erkeklerin kadınlardan daha iyi ve güvenli sürücüler olduğu sonucu
çıkmaz. İstatistikler böyle bir erkek cinsiyet üstünlüğü savını
kanıtlamıyor.
Beyn donanım, akıl yazılım
Beyin ile aklın ayrı kavramlar olarak ele alınması 17. Yüzyıl Fransız filozofu René Descartes’a kadar uzanır. Descartes
aklın maddi evrenden ayrı bir alanda var olduğunu öne sürüyordu ve bu yaklaşım bugün de geçerlidir. Bugün beynin
insanın gülmek ya da neşelenmek gibi işlevlerine kaynaklık
eden bölümlerini teşhis edebiliyorsak da, henüz kimsenin
aklını okuyamıyoruz. Düşünceler akıldan çıkıyor ve bu düşünceler için tek iletim yolu konuşmak. Descartes’ın tezi ancak maddenin bilim tarafından incelenebileceği ve akıl da bir
madde olmadığı için, bilimcilerin ilgi alanına giremeyeceği
yönündeydi. Onların ilgileri ancak beyni hedef alabilirdi.
Biz Carter’ın beyin donanım ise, akıl da içindeki yazılımdır
şeklindeki görüşünü benimsiyoruz. Erkeklerle kadınların ortalama beyinleri farklıysa, mantıken buradan çıkan sonucun
şu olacağına inanıyoruz: Akılları da farklı olacaktır ve aynı
problemler, hareket biçimleri ya da koşullarla karşılaştıklarında farklı şekillerde düşünüp hareket edeceklerdir.
Bugün beyin taraması ve onun ürünü olan görüntüleme, insan beyninin en incelikli ve karmaşık işlevlerini bile teşhis
etme ve yerini belirlemenin kesinlikle mümkün olduğunu
yeni yeni gösteriyor. Beyindeki özgül faaliyetlerin yerlerinin belirlenebilmesi beyinsel farklılıkların davranışlarla olan
bağlantılarını anlamayı kolaylaştırıyor.
Beynn sol tarafı
Beynn sağ tarafı
• Vücudun sağ tarafı
• Vücudun sol tarafı
• Ayrıntılar
• Yaratıcılık
• Analz
• Görselleştrme
• Sstem ve mantık
• Sezg
• Kısa erml bellek
• Fkrler
• Olgular
• Hayaller
• Kelme dağarcığı ve gramer
• Uzun erml bellek
• Değerlendrme ve eleştrme
• Resmn bütünü
• Sağduyu
• Vücut dl
beşnc bölüm
Lderlk ve Kadın/Erkek
Beyn
Beyin farklılıklarını analiz eden bilimi yadsımak mümkün
değil. Tartışmaya açık olan yan bu farklılıkların davranış kalıplarına nasıl tercüme edileceği.
Davranışın belirlenmesinde sosyal katkıların önemini yadsımadığımızı bir kez daha vurgulamak isteriz. Bazı zihinsel
işler var ki, kadınların çoğu daha uygundur, ama bazı zihinsel işler de var ki, erkeklerin çoğu bunları yapmaya daha elverişli. Bu farklılıkların nedenleri bugün beyin görüntüleme
teknikleri sayesinde ortaya çıkarılabilir. Cinsiyet farklılıklarını ima etmeyi bile cinsiyetçi ilan eden “politik bakımdan
doğru” bir paradigma yüzünden bu görüntüleri görmezden
gelmek, her iki cinsiyetin de zararına olur.
Bu bölümde erkek ve kadın derken, bir istatistiksel eğilimden
söz etmekte olduğumuzu hatırlatmak isterim. Erkeklerin yaklaşık yüzde 80-85’i erilleşmiş bir beyne sahipken, kadınların
yüzde 90’ı dişilleşmiş bir beyne sahiptir. Sözü geçen beyindeki
yapısal, işlevsel ve kimyasal farklılıklar içinde bu yelpaze daha
da geniş olacaktır. Bütün erkeklerin belirli bir beyin tipine sahip olduklarını ve hep belirli bir tarzda hareket edeceklerini,
kadınların da yine belirli bir beyin tipine sahip olarak, farklı bir
biçimde karşılık vereceklerini göstermeye çalışmıyoruz.
Beyndek yapısal farklılıklar
Kadın
Erkek
• Boyutları braz daha
büyüktür.
• Boyutları braz daha
küçüktür.
• Sap kısmı daha rdr.
• Konk kısımlar daha
fazladır.
• Beyn dokusunu ytrmeye • Beyn dokularını daha
daha geç başlar. bellek
erken ytrr; düşünme
ve mekânsal yetenek
ve hssetme yeteneğn
ytrr,
ytrr.
• Beyn büyük brleşğ
daha kalındır.
• Beyn büyük brleşğ
daha ncedr.
• Hpotalamus çekrdeğ
daha büyüktür.
• Hpotalamus çekrdeğ
daha küçüktür.
7
Beyndek şleyş farklılıkları
Bu beynsel farklılıklar lderlk tarzımızı
nasıl etkleyeblr?
Kadın
• Dikkatini yoğunlaştırdığında beynin iki tarafı
da açılır.
• Görsel ve işitsel bağlantılar her iki yanda da vardır.
• Mekânsal bağlantılar her iki yanda da vardır, ama
ölçülebilir bir alanda değil.
Erkek
• Dikkatini yoğunlaştırdığında beynin bir tarafını
kapatır.
• Görsel ve işitsel bağlantılar yalnızca sol yandadır.
• Mekânsal yetenekler yalnızca ön sağ loptadır.
Beyndek kmyasal farklılıklar
Kadın
Erkek
• Yüksek serotonn
• Düşük serotonn
• Düşük dopamn
• Yüksek dopamn
• Düşük testosteron
• Yüksek testosteron
• Testosteron “yüksek/
düşük” yok.
• Testosteron “yüksek/
düşük”.
• Yüksek okstosn
• Düşük okstosn.
Ortalama erkek ile ortalama kadının beyinlerindeki dopamin ve serotonin düzeyleri değişiktir. Beyinde hızlandırıcı
ya da kalk borusu etkisi yapan dopamin erkeklerde yüksek
miktarlarda bulunur. Bir fren ya da uyarı sinyali etkisi yapan
serotonin ise kadınlarda daha düşük miktarlarda bulunur.
Erkeklerin beyninde testosteron kadınlarınkine oranla daha
yüksek düzeylerde bulunur, bu da erkekleri daha saldırgan
ve rekabetçi kılarken, kadınlar başkalarının duygularını öne
alırlar. Erkekler tartışmayı kestirip atmayı tercih ederken, kadınlar tartışma ve diyalogdan yanadır.
İlşk m, eylem yönelm m?
Kadınlarda normal testosteron düzeyinin düşüklüğü, yarışma öncesi ve sonrası düşük düzeyde testosteron, artı yüksek
düzeyde oksitosin, kadınların kendilerini erkeklere kıyasla
daha çok ilişkiler yoluyla tanımlaması anlamına geliyor.
Erkeğin beyni iş yapmak için organize durumdadır. Brian
baskı ya da stres altında kaldığı olağandışı durumlarda gerilimi azaltmak için bir şeyler yapmaya eğilim gösterir. Brian’ın
annesi, büyükannesinin ölümünü öğrendiğinde oğlunun
gösterdiği ilk tepkinin çim biçmek olduğuna hâlâ inanamıyor. Kendisi kayıpla ilgili duyguları hakkında konuşmaya ihtiyaç duyarken, Brian pratik bir şeyler yaparak sıkıntılı duygularını dağıtmayı seçiyordu.
Erkek beyni eylem için yaratılmıştır; kadın beyni dinlemek
ve konuşmak suretiyle ilişki kurmak için yaratılmıştır. Erkek
yapar, kadın iletişim kurar. Bu, cinsiyetler arasındaki “rapor
verme” tarzı konuşmalardaki farklılıklarda görülür. Tannen
erkeklerin yaptıkları şeyler, yerine getirdikleri işler hakkında konuşmaya, rapor vermeye” eğilimli olduğunu belirtiyor.
Oysa bu kadınlara böbürlenmekmiş gibi geliyor.
Tannen, bunun tersine çoğu kadının konuşmayı öncelikle
bir “yakınlaşma” diliyle, yani başkalarıyla ilişki kurma ve
karşılıklı anlayışa dayalı bağlantılar oluşturma yoluyla yürüttüğünü söylüyor. Konuşmada benzerliklerin sergilenmesine
ve deneyimlerin karşılaştırılmasına vurgu yapılıyor. Kadınlar
karşılıklı konuşmalarda erkeklere göre daha anlayışlı ve esnek oluyorlar.
Kadınlar meseleleri konuşmak, dinlemek, tartışmak ve diğerlerini de buna katmaktan hoşlanırlar. Düşünce ve duygu
paylaşımıyla belli yanıtlara ulaşırlar. Paylaşmak kadınlar için
önemlidir.
Odaklanma ve hedef yönelm
Erkekte beyin büyük bileşiğinin daha ince olması onun konsantre olması için beyninin yarısını kapattığı anlamına geliyor; bunu beyin görüntüleme resimlerinde açıkça görmek
mümkün. Erkek beyni kompartımanlara ayrılmış haldedir.
8
O anda elindeki işe gerekli olan kısmını devreye sokar—örneğin, mekânla ilgili problemler için beynin sağ yarısını, dil
için sol yarısını. Erkeklerin beyinleri bir seferinde bir şey
yapmak üzere düzenlenmiştir. Birçok şeyi aynı anda yapmak
onlara zor gelir. Erkekler kadınlara kıyasla daha çok tek bir
konuya eğilir, üzerinde odaklaşır ve hedefe yönelir.
Sosyal farkındalık
Yüksek düzeyde oksitosin ile düşük düzeyde testosteron, kadınların daha açık ve daha sosyal oldukları anlamına gelir.
Daha az didişmeye, daha çok işbirliğine yatkınlar. Sonuçta
insanın önemli olduğu ve ilişkilerin teşvik edildiği işlerde
kadınlar ağırlıktadır. Onlar sosyal kaynaşma ve kişiler arası
ilişkiler bakımından üstünler.
Çok ş aynı anda yapablme
Görüntülemeler, konsantrasyon sırasında bile kadınların
beyinlerinin her iki yarısını açtığını gösteriyor. Kadınlarda
karmaşık işlere girerken beyinlerinin iki yanını da aynı anda
devreye sokma eğilimi gözleniyor. Kadınlar aynı anda çok iş
yapma ve birçok farklı şey düşünme bakımından erkeklerden üstündür.
Beyninin iki yarısını da aynı anda kullanan kadınlar kendi
duygularının da, başkalarının duygularının da daha fazla farkındadır. Duygusal açıdan daha hassas olan beynin sağ yarısı, analitik ve konuşma yetenekleri bakımından daha ileri
olan soldaki yarıya daha fazla bilgi aktarabilir. Bu, duyguların konuşma ve düşünce süreçlerine daha kolay dahil edilmesine olanak sağlar.
Rekabetçlk
Kşler arası bağlantılar
Erkeğin daha saldırgan cinsiyet olduğunu çoğumuz kabul
ederiz. Erkekler şiddete, suça, cinayete, kazaya ve yaralamaya
daha yatkındır ve şiddetli rekabete dayanan sporlara yönelmeye kadınlardan daha isteklidir. Bu saldırganlık ve yarışçılık beyindeki kimyasallardan kaynaklanır.
Kadınlar insanların söyledikleri ile gerçek düşünceleri arasındaki farkı sezmekte de daha ustadır. Onlar vücut dilinin
kişinin gerçek niyetini açığa vuran işaretlerini daha iyi algılarlar. İnsanlara daha çok gülümser ve onları daha dikkatli
süzerler. Başkasının konuşmasını daha az keser ve şakalara
hemen hemen her zaman gülerler.
Brian, liderlik eğitimiyle ilgilendiği 20 yıl içinde şunu gördü:
Bir erkeğe rekabete dayalı bir görev verirsen, buna teşvik unsuru içermeyen bir göreve oranla çok daha fazla bir hevesle
sarıldığına tanık oluyorsun. Dahası, eğitmen bir yarışma havası yaratmazsa, erkekler kendiliklerinden kazananı ve kaybedeni belirleyecek kurallar icat ediyorlar. Bu hem bireysel,
hem ekip halindeki işler için geçerli. Erkekler işbirliği yapıyorlar, ama diğer ekiplerle yarışmak için.
Her seferinde beyinlerinin yalnızca bir tarafını kullanan erkekler her iki cinsiyetin sergilediği sosyal ve vücut dili sinyallerini okumaya yatkın değildir. Erkekler için duygu termometresini okumak zordur. Özel olarak kadınların yüzündeki
üzüntüyü okumak onlara zor gelir. Erkekler kadınların başkalarının acıları karşısında duyduğu yakınlık duygusunu hissetmezler. Erkeklerden yoğun bakım hemşiresi pek çıkmaz.
Onların beyinleri bu işe göre değildir.
Buluşçuluk
Buluş yapmak erkeklere özgüdür. İcatlarla ilgili patentlerin
yüzde doksan dokuzu erkekler tarafından alınmıştır. Buluş
yeteneği değişiklikler yapmayı tasavvur etmek demektir.
İnsanlar değil, nesneler üzerine yeni yaklaşım tarzları getirmektir. İlk olarak, gözünde canlandırma aşaması tamamen
bir sağ beyin faaliyetidir. Ardından mantık yürütme, model
çıkarma ve inşa etme süreci ise tamamen bir sol beyin faaliyeti olarak yürür. Beynin iki yarısı tek başlarına ve birbiri
ardına çalışır. Beyinlerinin iki yarısı da aynı anda açık olan
kadınlara bu iş erkeklerden daha zor gelir.
Ayrımları yakalamak
Bir kadının görsel yeteneği projektöre benzer. Bu işlev için
beyninin her iki tarafını birden kullanması nedeniyle, bir uçtan öbürüne ve yukarıdan aşağıya geniş bir çevre görüşüne
sahiptir. Beyninin her iki yanında da görsel ve işitsel bağlantılar ve sağ yarıdaki algıları sol yarıdaki konuşma bölümüne
aktaracak daha üstün bir beyin büyük birleşiği vardır.
Bir odadaki nesneleri bir erkeğe göre daha iyi belleğine yerleştirir ve insanların ne giydiğini hatırlar. Annelerin sık sık
9
“kafasının arkasında gözü olmak”la suçlanmasının nedeni
budur. Kadınlar odadaki değişiklikleri, içerdekilerin konumlarındaki değişiklikleri ve arkalarını döndüklerinde yüz
ifadelerindeki değişiklikleri gözden kaçırmazlar. Kadınlar
duyguları ve duygulardaki değişiklikleri algılamaya daha
yatkındır.
Vzyon yeteneğ
Erkeğin görüntü oluşturma yeteneği spot lambasına benzer,
kadınınkine kıyasla daha çok bir noktada odaklanır. Arabasının anahtarlarını ya da çoraplarını hiçbir—zaman lazım—
olduğunda bulamaması bu yüzdendir. Ve buzdolabının kapısını açıp, “Sütümüz kaldı mı?” diye bağırmasının nedeni
de budur.
Erkek, ister maddi isterse kavramsal bir uzaklık söz konusu
olsun, uzaktaki görüntüler üzerinde dikkatini yoğunlaştırabilir. Elinde bir telefoto merceği vardır, buna karşılık kadındaki geniş açılı bir mercektir. Bu odaklanma yeteneği erkeğin kadına göre daha başarılı bir gelecek öngörüsü yapmasını
sağlar.
Liderlik, her şeyden önce, insanlara hem çalıştıkları kuruluş
hem de bunun içindeki kendi rolleri konusunda umut veren gelecek vizyonları tasarlamaktır. Bu yaşamsal bir liderlik
özelliğidir ve erkekler bu konuda öndedir. Bunun nedeni,
geleceğe ilişkin bir vizyonun ancak beynin sağ yanını kullanarak kurgulanabilecek olmasıdır. Erkeklerin beynin sağ yarısını kapatarak, bugünü hiç karıştırmadan gelecek üzerinde
yoğunlaşma yeteneği vardır.
Doğru yanıtın mantıkla kanıtlanması
Beyinlerinin sol yanını kullanan erkekler yapıyı ve formu severler. Bir mühendis ya da fizik bilimcisi gibi şeyleri parçalarına ayırmayı tercih ederler. Her şeyin mantıklı olmasından
hoşlanırlar ve kendilerini “doğru yanıtı” bulmak zorunda
hissederler.
Araba imalatçıları, işi yalnızca rakiplerinin ürettiği yeni modelleri “parçalamak” olan elemanlar çalıştırırlar. Bunlar araçları tamamen parçalara ayırır ve sonra bu parçaları yeniden
birleştirirler. Buradan daha ucuz imalat yolları ve daha iyi
yapım teknikleri türetirler Bu “parçalarına ayırma” atölyelerinde çalışanların hepsi erkektir.
Paradoksları benmseme
Beyninin her iki tarafını da aynı anda kullanan kadınlar
“Doğru yanıtı” bulmaya ya da “doğru” olmaya o kadar ihtiyaç hissetmezler. Onlar analitik sol yarımküreyle, duygusal
sol yarımküreyi aynı zamanda kullandıkları için, belki de bir
sonuca varmayacak olan plansız bir tartışmayı kolaylıkla kabul edebilirler.
Bir paradoks, görünüşte saçma ya da çelişkili, ama aslında
gerçeğin içinde bulunabilecek bir ifade olarak tanımlanıyor.
Buna bir örnek olarak, ışığın hem parçacık hem de dalga olmasını gösterebiliriz. Erkek bilimciler aynı anda her ikisinin
de doğru olabileceğini genelde kabul edinceye kadar bunu
yüzlerce yıl tartıştılar.
Çoğu kadın için bir çözüm duygularına doğru gelmiyorsa,
mantıklı görünse de, doğru değildir. Onlar belirli bir problemin birden çok doğru yanıtı olabileceğini kabule daha hazırdırlar. Kadın beyni paradoksları benimsemeye daha yatkındır. Doğru gibi görünene de, mantıken doğru olana da aynı
gözle bakarlar; çoğu zaman bu ikisi farklı şeyler olabilir.
Dyalog ve dnleme
Kadınlar, beyinlerinin iki yarımküresinde de bulunan üstün
dinleme bağlantıları sayesinde insanların daha önce söylediklerini iyi hatırlamakla kalmazlar, iki ayrı sohbeti aynı
anda dinleyebilirler. Hem televizyonu dinleyip, hem de sohbeti sürdürebilirler. Bir lokantada kendi masalarındaki konuşmayı takip ederken, bir yandan komşu masadaki konuşmayı da dinleyebilirler.
Düşük düzeyde testosteron varlığı, sohbet ederken rekabete
kalkışma isteklerinin zayıf olmasını getirir. Kadınların övünmeleri ve böbürlenmeleri azdır. Erkeklerden daha iyi dinleyicilerdir ve dinlemek, çocukları ve yetişkinleri tanımamızın
başlıca yollarından biridir.
Grup çalışması
Erkek her seferinde beyninin yarısını kullandığı için, ayrıntılar ve duygularla bombardımana tutulduğunda erkek beyni
daha çabuk işas eder. Bu yüzden bir problemin üzerinde çalışmak ya da “toparlanmak” için yalnız kalmaya ihtiyaç duyar
ve sessiz bir şekilde çalışmasını yürütür. Kadın ise problemleri grup halinde ele alıp konuşmayı sever.
10
Erkekler topluluk önünde konuşmakta başarılı olabilir, ama
kadınlar tartışma ve diyalogda daha iyidir. Sayıları mantıken
eşit olması gerektiği halde, boşanmış erkek gruplarına oranla daha çok sayıda boşanmış kadın grubunun var olması bu
söylediğimize kanıt olarak gösterilebilir.
Doğruyu bulma ihtiyacını daha az duyması, kadını grup
çalışmasında erkeğe göre daha başarılı kılar. Erkekler kendi
bağımsızlıkları konusuna, kadınlarsa başkalarıyla yakınlaşma konusuna daha çok odaklanmışlardır. Her iki tercih de
beyindeki genetik farklılıklardan kaynaklanan bencilliklerdir. Ancak mevcut toplumsal düşünce kalıpları, erkeklerin
davranışının kadınların yakınlaşmaya duyduğu ilgiye kıyasla
daha bencilce algılanmasına yol açıyor.
Rsk alma
Beyindeki kimyasal farklılıklar erkeklerin risk almaktan daha
çok hoşlandıkları anlamına geliyor. Çok daha kolay sıkılıyor
ve sabırlarını yitiriyorlar, yenilikler ve yeni deneyimler için can
atıyorlar. Hızlı araba kullanmak, uçaktan atlamak gibi sansasyonların peşinde oldukları söylenebilir. Erkekler özellikle yeni
bir deneyim yaşadıktan sonra, hemen başka bir şeyin peşine
düşerler. Bir sonraki terfie ya da yeni bir işe göz dikerler.
Erkekler kadınlara göre daha acelecidir. Yaşamları süresince
erkeklerin feci bir kazada ölme olasılığı kadınlara göre çok
daha yüksektir. Kimi ülkelerde erkeklerin 30 yaşına gelmeden kazalarda ölüm oranı kadınların 15 katıdır.
Yüksek risk grubundaki meslekler hep erkekler tarafından
doldurulur. Kimyevi madde türevlerini erkekler satar. Kumar kulüpleri üyeleri arasında erkekler çoğunluktadır.
Koçluk
Erkeklerin yarışmalardan önce ve sonra testosteronlarındaki
iniş çıkışlar onların bir konuya “ölümüne” dalmasına, “işe”
kadınlardan daha saldırganca yaklaşmasına yol açar. Erkekler kahramanlara ve kahraman olmaya kadınlardan çok daha
fazla ihtiyaç duyarlar.
Kadınlar erkeklerden daha az rekabetçi ve yakınlaşmaya
daha açık oldukları için başkalarının hedef ve gayelerini
daha iyi anlayabilirler. Beynin her iki yanında da bulunan
işitsel ve görsel bağlantılarla birlikte bu özellik onları yön-
lendirici olmayan koçluk konusunda erkeklerden daha etkili
kılmaktadır. İnsanlara kendi problemlerine kendilerinin çözüm bulmasına yardımcı olmayı esas alan danışma meslekleri ve psikoloji alanında kadınların egemenliğinin artması
bunun bir göstergesidir.
Statükoya meydan okuma
Statükoya meydan okuma arzusu yüksek düzeyde testosterondan kaynaklanır. Erkekler daha uygar bir toplumu güvence altına alacak kurallar icat ederek testosteronlarının
yarattığı yarışçılık ve saldırganlığı dizginlemeye çalışırlar;
örneğin, futbolda ofsayt ve faul, savaş kuralları ve Cenevre
Konvansiyonu gibi. Bu kurallar olmasaydı oyun, spor ve savaş tamamen bir barbarlık ve kıyama dönüşüverirdi.
Çoğu erkek bu kuralları uygarlığın temeli diye tanımlıyor.
Daha fazla testosterona sahip başka erkekler de bu kuralları
çiğnemeye uğraşıyor. Statükoya baş kaldırmak testosteronun
bir fonksiyonudur.
Genel olarak benimsenmiş işleyişleri bozmaya kalkışmak
risklidir, erkekler düşük serotonin ve yüksek dopamin düzeyleri nedeniyle hep yüksek risk alırlar ve bu yüzden de statükoya meydan okurlar.
En y olma arzusu
Testosteronları yüzünden iş ve statü kuralları erkekler için
çok şey ifade eder. O nedenle, bu biyolojik gereksinimi karşılamak için hiyerarşiler, lig puan tabloları ve başarı ölçümleme cetvelleri düzenlerler. Başka bir deyişle kendilerini diğer
erkeklerin performanslarıyla karşılaştırma ihtiyacı duyarlar.
Erkekler biyolojik olarak bir tarafın kazanıp öbürünün kaybettiği takım oyunları için yaratılmışlardır. Erkeklerde, birey
ya da takım halinde bir numara, en iyi olma dürtüsü vardır.
Siyasi entrikaları, meydan okumayı ve fethetmeyi severler.
Erkekler hep kazanmaya oynarlar ve bu doğal özellik otomatik olarak bir başkasının kaybetmesi demektir. Erkekler doğal olarak kazan/kaybet paradigmasından yola çıkarlar. İki
kazan/kaybet erkeği yan yana gelirse, kaybet/kaybet durumu
ortaya çıkabilir. Her ikisi de öbürünün kazanmasını önlemeye öylesine koşullanmıştır ki, bunun gerçekleşmesindense
yenilmeye razı olurlar. Bunun tersine kadınlar en iyi olmaktan çok kendi en iyilerine ulaşmayı isterler.
11
Farklı lderlk yeteneklermz
Liderlik ölçümlerinde kullanılacak cinsiyet klişeleri oluşturmak gibi bir niyetimiz olmadığını bir kez daha vurgulayalım.
Bizim çabamız her iki cinsiyetten de en iyi unsurları alarak
en iyi liderlik eğitim paketini ortaya çıkarmaktır; bu her iki
cinsiyetten liderlerin yararına olacaktır.
Bizim yorumumuza göre ortalama kadın ile erkeğin liderliğe
katacağı doğal ve genetik yetenekler şöyledir:
bir işlevidir. Bunlar bizim beyinlerimiz, istersek değiştirebiliriz. Yeni bağlantılar oluşturmasını öğrenebiliriz.
Başkaları gibi düşünebilen; kendisini başkalarının yerine
koyabilen; başkalarının gözlüğüyle bakabilen; başkalarının
durduğu yerde durabilen liderlere ihtiyacımız olduğuna inanıyoruz. Dişil tarzda düşünüp hareket edebilen erkek liderler, eril tarzda düşünen ve hareket eden kadın liderler lazım
bize.
Buna giden öyle bir yol bulmalıyız ki:
Dşl
Erl
İlşk yönelm
Eylem yönelm
Dyalog
Rekabetçlk
Dnleme
Vzyon
Koçluk
Buluşçuluk
Paradoksları benmseme
Rsk alma
Kşler arası bağlantılar
Hedef yönelm
Sosyal farkındalık
Statükoya meydan
okuma
• kadınlarla erkeklerin eğilimleri arasındaki farklılıklara
ilişkin olgulara dayanan bir doğruluk taşısın ve
• bu olguları tehdit edici bir biçimde ortaya koymasın.
Daha önce gördüğümüz gibi, ortalama erkeğin beyninde ortalama kadına oranla daha fazla testosteron var. Bu onu birçok durumda ortalama kadına göre daha rekabetçi kılıyor,
ama bu bütün erkeklerin bütün kadınlardan daha rekabetçi
oldukları anlamına gelmez.
Partnerlk değerlendrmes
Kişinin liderliğini iyileştirmek için bu cinsiyet özelliklerinden azami ölçüde yararlanmasını dört adımda ele alabiliriz:
Grup çalışması
En y olma arzusu
Brçok ş br arada
yapablme
Odaklanma
1. Genellikle kendimiz olma ve eril ya da dişil güçlerimizi
sergileme hakkımız ve olanağımız vardır.
Ayrımları yakalama
Yapı ve form
2. Karşı cinsiyetin nasıl düşündüğü ve hareket ettiğini algılayabilmeliyiz. Bizim dünyaya bakışımız, var olan tek açı
değildir.
altıncı bölüm
Partnerlk
Nye böyle olduğumuzu anlamak
Biz, liderlerin insanların niye böyle olduğunu anlamaları
gerektiğine inanıyoruz. Bunun ilk adımı liderlerin kendileri
hakkında böyle bir anlayışa ulaşmaları. Kendini tanımak en
can alıcı noktadır. Beynimizde aralarında bağlantı bulunmayan binlerce nöron var. Uygun bir şekilde belirlenip yerleşmiş ve kimsenin el süremeyeceği kendimize özgü yanlarımız
olarak algıladığımız karakterlerimiz aslında beyinlerimizin
3. Herhangi bir durumda gerektiği zaman karşı cinsiyetin
yeteneklerini kullanabilmeliyiz.
4. Yirmi doğal cinsiyet özelliği arasından kendi eksiklerimizi bulup çıkarmalı ve bu noktalarda kendimizi geliştirmeliyiz.
Gerçek insan başkalarının aklıyla temas halindedir. Erkek
kadının beyninin nasıl çalıştığını anlamak ister, kadın da erkeğin. Biz liderlerin beynimizde bu 20 bağlantıdan hangilerinin yerleşik olduğunu öğrenmeye ve bunları geliştirmeye
ihtiyacımız var.
Zayıf olduğumuz alanlarda ilerlemek için liderlik yeteneklerinin tek tek ne anlama geldiğini iyi anlamamız gerek. Ayrıca bu yetenekleri uygulamamıza olanak veren bir sürece de
12
ihtiyacımız olacak. Biz, her bir süreci şu dört özelliğe sahip
olacak şekilde kurmaya çalıştık:
Uygulama
• Kısa ve uzun vadeli amaçlarınızı sıralayın.
• İvedi eylemi yüreklendirici.
• Mevcut bir uygulamayı değiştirici.
• Sizin için anlam ifade eden bir amaç seçin.
• Gözde canlandırılabilir.
• Girişmeniz gereken eylemleri analiz edin ve
gruplandırın.
• İlk görüşte ya da duyuşta anlaşılabilir.
• Bütün gerekli eylemler için bir kontrol listesi düzenleyin.
• Ulaşabileceğinizi bildiğiniz kilometre taşları belirleyin.
Başlangıç
Karşı cinsiyetten istekli bir partnerlik koçu bulacağım diye
harekete geçmeden önce dikkate almanız gereken bir iki
nokta var. Birini buldunuz diyelim, onun doğal bir koç olduğunu nereden bileceksiniz? Öyle birini bulmalısınız ki:
• sizinkinden farkı “yetenekleri” olmalı
• Nasıl hissettiğiniz konusunda endişelenmeyin,
giriştiğiniz eylemlerin iyileştirici etkileri üzerinde
odaklanın.
• Giriştiğiniz ilk eylemleri mutlaka sonuca ulaştırın.
• İlk adımı atın, bir şeyler yapın.
• Tamamlamayı başardığınızda hissettiklerinizi kâğıda
dökün ve onu yapılacaklar listenizden çıkarın.
• kendini tanımalı
• size güven vermeli
Hızlandırılmış teknk
• iyi bir dinleyici olmalı ve sizi düşünmeye yönelten
sorular sorabilmeli
• Bu konularda başarılı olan başkalarının hedeşerini ve listelerini inceleyerek onların yaklaşımlarını kopya edin.
• kendisiyle destekleyici bir ilişkiniz olmalı
• En yakın işi tamamladığınız zaman kendinize özel bir
ödül vaat edin.
• birlikte öğrenmekten keyif almalısınız!
Koçun rolü bir başkasının bir şeyler öğrenmesine yardımcı
olmaktır; kişinin kendi kendine yardım etme yeteneğini artırmaktır. Bir deneye girişme parametrelerini tanımlamaktır.
Koçluk her şeyden önce gelecekteki olanaklar üzerinde yoğunlaşır—geçmişteki hatalar üzerinde değil.
Koçunuzu belirledikten sonra, ilerleme kaydetmek için kendisiyle düzenli olarak buluşmanız gerekir. Aşağıdaki model
basit ama etkin bir çerçeve sağlar:
2. Rekabetçlk
Tanım
Kendi seçtiğiniz bir yarışa girmek, başkalarının sizi yenmeye
çalışacağını bilerek bu meydan okumayı kabul etmek. İçinizdeki en iyi olma arzusunu tatmin edeceği düşüncesiyle, rekabet için rekabete atılmak.
Uygulama
Erl lderlk yetenekler
1. Eylem yönelm
Tanım
Hemen ya da en kısa zamanda işe girişme tutkusu. Sizi tatmin eden, işi yaparken hissettikleriniz değil, sonradan gelen,
başarmış olmanın verdiği duygudur.
• Spor, iş hayatı, çevre, akademi, sanat, toplumsal yaşam
gibi bir alanda seçtiğiniz bir yarışa katılın.
• Atacağınız hazırlık adımlarını sıraya koyun ve bunlara
mutlaka yeterince zaman ayırın.
• Yarışa iyi hazırlanın.
• Tüm yeteneklerinizi kullanarak fazla çaba harcamadan
yarışa katıldığınızı gözünüzde canlandırarak alıştırma
yapın.
• Kendinize sürekli “yeterince iyiyim” deyin.
• Dikkatinizi kendi performansınız üstünde toplayın;
13
başkalarının ne hissettiği, ne yaptığı ya da ne taşıdığını
dert etmeyin. Rakibinizin performansına odaklanmayın.
• Diğerlerine bunu hep hatırlatın ve sık sık tekrar edin.
Hızlandırılmış Teknk
• Rekabet çoğu alanda müşteriler, iş arkadaşları dostlar vb.
ile mükemmel ilişkiler geliştirilmesiyle ikame edilebilir.
Bu sizi rekabet etmek zorunda kalmaktan kurtarır.
• Ancak, sizinle rekabete girmek isteyen birileriyle er geç
karşılaşırsınız. O zaman ya bu daveti kabul edip yukarıda belirtilen uygulamaları deneyeceksiniz ya da bırakıp
gideceksiniz. Seçim yapmak ve seçiminizin sonuçlarını
kabullenmek size kalmıştır.
• Bu işlerde pek iyi değilseniz, bu dediklerimizi kendi
başınıza yapmaya kalkmayın. Yıpratıcı olur, canınızı
yakar.
• Daha çok eril olan bu özellikle güçlü biçimde bağlantılı
olan bir başkasıyla birlikte çalışın.
4. Buluşçuluk
Tanım
3. Vzyon
Tanım
Vizyon, potansiyelinizi kendiniz, ekibiniz ya da kuruluşunuz
için yaşama geçirdiğinizi hayal etmektir. Kısa, özlü, kolay
anımsanabilir ve hem sizin için hem de diğer katılımcılar
için esinlendirici bir sözcükler dizisidir. Görebileceğiniz bir
şeydir vizyon. Fiil içermez.
Uygulama
• Büyük düşünün: uğrunda çabalamaya değecek bir
gelecek yaratın.
• Vizyon olanaksız gibi görünmeli, ama boş bir hayal de
olmamalı, yürekten arzulanan bir özlem olmalıdır.
• Geleceği geçmişsiz düşleyin.
• Onu sözcüklere başvurmadan görüntüleyin, çizin.
• Potansiyelinizi yaşama geçirmenize engel olan bütün
etmenleri sıralayın.
• Her olumsuz düşünceyi olumlu bir ifade şeklinde yeni
baştan formüle ederek, listeyi bütün bu engelleyici
parazitlerden temizleyin.
• Yalnızca olumlu ifadeleri bırakarak, engeller listesini
fırlatıp atın.
• Bu sözleri incelikle ve özenle değerlendirirken, yenilerini
de ekleyin, her seferinde yarattığınız resmin anlamını
kontrol edin.
• Sonunda üzerinde anlaşmaya varılınca, herkesin
görebileceği bir yere yazın.
Bu, özgün bir şeyle ortaya çıkmak demektir. Bağlantılar kurup, sonra da bir yaşam alanından daha önce diğerine fikir
aktarmak ve uygulamaktan öte bir şeydir. Hem bağlantılar
oluşturur, hem de başka hiç kimsenin aklına gelmeyen bir
şeyi kavramsallaştırır.
Uygulama
• Şimdiki durumu güçlü bir şekilde tanımlayın: örneğin,
bir kurşun kalemin özelliklerini sıralayarak.
• Ayırt edici bir özellikle başlayın: örneğin, düzgünlük
özelliği.
• Şimdi onun yerine “sıra dışı” bir özellik koyun: örneğin,
kurşun kalemin yana doğru kıvrık olması.
• Bu yeni özelliğe pratik yararlar icat edin: örneğin, kıvrık
kalemlerin masadan düşmemesi ve ele daha iyi oturması
gibi.
• Yeni yararlar düşünerek, yeni ürünler ya da tasarımlar
kurgulayın.
• Bu ürünleri yapın.
• Olağan dışı yerlerde bağlantılar arayın ve bunları kendi
durumunuza uygulayın. Bir butikte modayla ilgili fikir
aramaya kalkmayın; tankları kamuşe etmeye yarayacak
bir fikir yakalamak için kübik ressamların eserlerine
bakın.
14
5. Rsk alma
Tanım
Geleceğin kesin olarak tanımlanamadığı bir durumda bir eylem hattı tutturma isteği. En azından potansiyel sonuçlardan
biri sizin için son derece yararlı olmalıdır; ama potansiyel sonuçlardan en azından biri de sizin için korkutucu olacaktır.
• Bunları kâğıda dökerek ve karşınızdaki duvarda ya
da ajandanızda sürekli gözünüzün önünde tutarak
gerçekleştirmeye gayret edin.
• Kendinize hedeşer belirlediğinizi başkalarına da
söyleyerek, bunları başarmak için destek talep edin.
Uygulama
• Ajandanıza bir hedef yazın ve ulaşıncaya kadar onu her
gün bir sonraki güne aktarın.
• Çok yapmak istediğiniz—işte, evde ya da tatilde—ama
denemeye korktuğunuz üç şeyi belirtin.
• Söz verdiğiniz eylemi hayata geçirmenizi size sürekli
anımsatacak birisini bulun.
• Bu listede yapmaktan çok hoşlanacağınız bir şeye evet
deyin.
• Bundan sonra, aynı şeyi yeni bir hedef seçerek sürdürün.
• Olabilecek bütün en iyi ve bütün en kötü sonuçları
sıralayın.
7. Statükoya meydan okuma
• Artılarla eksileri hesaplarken, artılar üzerinde
yoğunlaşın.
Tanım
• Seçtiğiniz amaç için gerekli olan eylemleri sıralayın.
• Bu eylemlerden birini seçin.
Bir süreci, ürünü ya da hizmeti sürekli iyileştirmeye hazır olmak. Bu, kişinin kendi alışkanlıkları, ilişkileri ve davranışları
için de geçerli olabilir.
• Haydi, yapın gitsin.
Uygulama
• Bu düşünme sürecine alışabilmek için korkutucu
olmayan durumlarda bir başkasıyla birlikte prova yapın.
• Japonların beş ‘Niçin’ tekniğini kullanın. Her süreç,
ürün ve hizmet için beş kez niçin diye sorun. Ancak
ondan sonra sürecin gerçekten niçin var olduğunu
anlayabilirsiniz.
6. Hedef yönelm
• Mevcut sürecin devamından yana kanıtları belirleyin.
• Devam için bir kanıt yoksa, yeni bir statüko oluşturun.
Tanım
Ulaşabileceğinizi bildiğiniz uzun vadeli bir hedefi saptama
ve bu yolda erişebileceğinizi bildiğiniz kilometre taşlarını belirleme yeteneği.
• Başkalarını da bu yeni statükoya uymaya ikna edin.
Hızlandırılmış Teknk
• Başkalarını mevcut uygulamalara karşı çıkmaya teşvik edin.
Uygulama
8. En y olma arzusu
• Kendinize yakışan hedeşer bulun:
– Somut
– Ölçülebilir
– Eyleme dönük
– Gerçekçi
– Süresi belli olan.
Tanım
Mükemmelliği yakalamayı amaçladığınız bir alanda en iyi
olmak ve öyle kalmayı tutkuyla istemek. Bu, başkalarıyla yarışa girmeyi ve kendinizi başkalarının sürekli yükselen standartlarıyla ölçmeye hazır olmayı gerektirir.
15
Uygulama
• Olumsuz oyalanmalara kapılmadan potansiyel başarılar
düşleyin.
• “Ben en iyisi olmayı hak ediyorum” diye kendinizi teyit
edin.
• Kendinizi kupayı, ödülü ya da sektör plaketini kazanmış
olarak hayal edin.
• Sizi tatmin edecek bir şey yapana ya da yazana kadar
yerinizden kıpırdamayın.
• Dikkatinizi dağıtabilecek bütün fiziksel unsurları uzaklaştırın, işleri sırasıyla ve yeterince zaman ayırarak yapın.
• Gurur ve başarı duygusunu tasavvur edin.
10. Yapı ve form
• Yakınlarınızın sizin başarınız karşısında neler
hissedeceklerini gözünüzde canlandırın.
Tanım
• En iyi olmak için yapmanız ya da bilmeniz gereken
şeylerin bir listesini çıkarın.
• Bunları hedeşer ve kilometre taşlarına dönüştürün.
• Seçtiğiniz yola koyulun.
• Alanınızda en iyi olanı tanımlayın ve kendinizi
hayalinizde bu “sınıfın en iyisi” konumuna oturtun.
İşleri, sonuçta ortaya çıkacak olan belge, model ya da kavrama eleştirel bir bakışla yaklaşacak olanların titiz incelemelerinden başarıyla geçecek bir mantıksal düzene oturtma
eğilimi.
Uygulama
• Yapılacak işi parçalara ve kısımlara ayırın.
• Parçaları önem sırasına göre numaralayın.
• Bir girişi, bir başlangıcı, ortası, sonu ve bir özeti olsun.
9. Odaklanma
• Yazdıklarınızı gözden geçirip “mantıklı mı” diye
kendinize sorun.
Tanım
• Ortaya sürmeden önce bir başkasına eleştirel bir gözle
incelettirin.
Odaklanma bir işe ya da hedefe “lazer gibi” yakıcı bir dikkatle eğilmektir. Kısa vadeli hedeşere de uyarlanabilir, uzun
vadeli olanlara da:
• Kısa vadede, “anı yaşamak”la ilgilidir, sanki var olan tek
şey topmuş gibi “atışa kilitlenmek”tir. Başka hiçbir şeyin
önemi yoktur, tüm dikkatler topun üzerinde toplanmıştır.
• Uzun vadede ise, sizi geceler boyunca uykusuz bırakan,
her zaman aklınızın bir köşesini işgal eden ve bilinçaltınızla devamlı temas kuran bir şey olarak tanımlanabilir.
Uygulama
• Telefonu fişten çekin, ya da telesekretere bağlayın.
• Bir ödev ya da düşünce üzerinde önce 5 dakika, sonra 10
dakika, en sonunda da 15 dakika odaklanın.
• Dikkatinizi dağıtacak düşünceler kafanıza üşüşürse,
bunları aklınızda kâğıt parçaları gibi görerek, buruşturup
hayali bir çöp kutusuna atın.
• Bir şeyi kâğıda dökerek, bu konuda iyi olan bir arkadaşınızdan iyileştirmesini isteyin.
Dşl lderlk yetenekler
1. İlşk yönelm
Tanım
İlişki, iki ya da daha çok kişi arasındaki bağlantıdır. Dile getirilmiş olsun ya da olmasın, duygu ve hislerden ibarettir. Bir
ilişkiyi kurmak, geliştirmek ya da onarmak için elimizdeki
tek araç konuşmak ve dinlemektir. Bir ilişki kurmak için önce
onu var etmemiz gerekir: bulup çıkarmak, yapılandırmak, biçimlendirmek. Bu dünyada ilişkisiz çok az şey mümkündür.
16
Uygulama
• İlişkinin zaman alacağını aklınızda bulundurun.
Çarçabuk gerçekleşecek bir şey değildir.
• Siz orada olmak istediğinizde değil, insanlar sizin orada
olmanıza ihtiyaç duyduğunda orada bulunmanızla
ilgilidir.
• Her zaman sözünüze sadık olmanızı gerektirir. Bu
güvenilirlik kavramıdır. Bir trapezci iş arkadaşıyla çok
hassas bir zaman noktasında havada bir yerde buluşmak
için sözleşir. Eğer bu sözünü yerine getiremezse,
bahanesi ne olursa olsun, hiçbir güvenilirliği kalmaz.
• Söyleşi sırasında beklenmedik şeylerin olmasına izin
verin.
• Diğer kişinin söyledikleri üzerine inşa etmeye çalışın.
“Evet ama …” yerine, “Evet ve…” demeye alışın.
• Diğer kişinin fikirlerini kendi sözlerinizle tekrarlayın,
bakalım anlamış mısınız?
• Haklı çıkmaya çalışmaktan vazgeçin.
• Dikkatiniz ilişkiye sizin ne kattığınızda olmalıdır.
• Bir söyleşide başkalarıyla rekabete girişmeye ve onların
hatalarını ortaya çıkarmaya çalıştığınızı fark ettiğiniz
anda, gülümseyin.
• İlişkinin her iki taraf için de nasıl yürüdüğünü ve
ilerlediğini sorgulayın.
3. Dnleme
Hızlandırılmış teknik Yoktur. İlişkinin gelişmesi zaman ve
çaba ister.
Tanım
2. Dyalog
Tanım
Diyalog iki ya da daha fazla insan arasındaki söyleşiyi içerir.
Ama yalnızca “konuşmak” değildir. Diyalog, konuşmak için
bir amaç varsa olur.
Diyalog, durumun parçaları arasından bütünü görmek ve
parçalar arasındaki bağlantıları yakalamak istemek demektir. Kişisel varsayımları araştırmakla ve açılmalardan bir şeyler öğrenmeye istekli olmakla ilgilidir. Katılımcılar arasında
paylaşılan anlamlar yaratmak demektir.
Dinlemek, işitmenin bir hayli ötesindedir. Çoğumuz bulunduğumuz yerden—kendi görüşümüzle—yalnızca karşımızdakinin sözlerinin bizi nasıl etkileyeceğini düşünerek, dinleriz.
Kabul etmek ya da etmemek üzere dinleriz; sözünü kesmeyi
ya da konuşma sırasının bize gelmesini bekleyerek ve kusur
bulmak ya da kendimize bir reçete çıkarmak için dinleriz .
Oysa nereden geldiğini anlamak, bağlantılar kurmak amacıyla karşımızdakinin dinlememiz gerekiyor. Onların durduğu noktada durmasını ve olaylara onların gözüyle bakmasını
öğrenmek zorundayız.
Uygulama
• Kendiniz için olanak alanları arayın.
Diyalog yargıları erteleyerek, somut sonuçlara olan ihtiyacı
ortaya çıkarmayı içerir. Sessizliği tehdit edici bulmayarak, samimi bir dinleyici olmayı ve alışıla gelmiş olandan daha ağır
yol almayı gerektirir.
Uygulama
• Yalnızca konuşmaya değil, dinlemeye de hazır olun.
• Kendinizi diğer kişinin yerine koyarak şunu sorun:
“Aslında söylemek istediği ne ve ben bundan neler
öğrenebilirim?”
• Söylenenlerin içindeki olanakları saptayın.
• Konuşmanın biçimini değil, içeriğini değerlendirin.
• Dilinizi tutun, ateşinizi tutun.
• Karşınızdakinin neden söz ettiğini gösteren konulara
kulak verin.
• Karşınızdakinin söylediklerini not edin.
• Aktif vücut dili kullanın.
• Dikkatinizi dağıtacak şeylerden kaçın.
• Çevik düşünün.
• Başka fikirlere açık olun.
• Satır aralarını okuyun.
17
• Sizin görüş/fikir/çözümünüzün tek olduğunu
düşünmeyin. Buradan ileri bir yol bulun.
• Çok kişili karışlıklı konuşmalardan uzak durarak, tek
kişilik sohbetler üzerinde dikkatinizi yoğunlaştırmayı
deneyebilirsiniz.
• Beyninizin sağ yanını kullanmayı deneyin: örneğin,
duygularınızı açıklamaya çalışın.
• Beyin fırtınası gibi sağ beyin teknikleri kullanın
• Dışa dönük roketlerinizi ateşleme tüpünüzün içinde tutun.
4. Koçluk
Tanım
• Düşünceler arasında rekabete onay verin—kişiler
arasında değil.
Koçluk, birinin istediği yere ulaşmasına rehberlik etmektir!
Kendini düşünmeden yapılan bir iştir bu. Denklemden “koç
olan kişiyi” çıkarmak demektir. Kişisel olarak kazanma isteği
değil, başkasına kazandırma isteğidir.
Uygulama
6. Kşler arası bağlantılar
• İnsanlara zaman tanıyın, sabırlı olun.
Tanım
• İnsanlara gelecekte neler olabileceklerini gösteren
resimler çizin.
• İşe karşınızdakinin bulunduğu noktadan başlayın ve
bunu ayrıntılı olarak gözden geçirin.
• İnsanlara ne düşündüklerini sorun ve söyleyeceklerini
gerçekten dinleyin.
İnsanlarla yüz yüze geldiğimizde kurduğumuz bağlantılarla
ilgilidir. Sözlü ya da sözlü olmayan mesajlarımızı içerir.
Uygulama
• Karşınızdaki kişiye insan olarak ilgi gösterin.
• İçtenlikle dinleyin.
• Hem onu hem de kendinizi tanıyın.
• Dikkat dağıtıcı düşüncelerden uzak durun.
• İnsanları harekete geçmeye özendirin.
• Sayılarla koçluk edin. Sizi gerekli aşamalardan geçirecek
şekilde bir sorular listesi hazırlayın. Deneyiminiz
arttıkça, sorular daha doğal bir seyir izleyecektir.
5. Paradoksları benmseme
• Basit bir soru sorun: “Ne hissediyorsunuz?”
• Alacağınız yanıtı sözünü kesmeden dinleyin.
• Hislerini anladığınızı gösterin.
• Kendi hissettiklerinizi açıklamaya hazırlanın.
• Duygular ve ihtiyaçlar hakkında konuşmaya
hazırlanarak, yakınlaşmayı ilerletin.
• Karşınızdaki kişinin bulunduğu noktada duygusal bir
bağlantı yakalamaya çalışın.
• Kendi yanıtınızı ve bunun özel olarak öteki kişi
üzerindeki etkisini anlamaya ve duruma uyarlamaya
çalışın.
• Önemsediğinizi gösterin.
• Kendisini özel hissetmelerini sağlayın.
Tanım
Her problemin her durumda birden çok doğru yanıtı olabileceği anlayışı. Son derece insanca (ve bir ölçüde eril) doğru
olma hakkının ertelenmesi anlamına geliyor.
• Üzerinizde iyi bir izlenim yaratması için ona ikinci bir
şans tanımaya hazır olun.
Uygulama
• İnsanlarla iletişim tarzınızı daha iyi tanımaya gayret
edin.
• İnsanlar arasındaki farklılıklara değer verin.
• Susun ve dinleyin!
18
7. Sosyal farkındalık
Tanım
Bütün sosyal durumlarda, işte ya da dışarıda insanlarla ilgilenmek. Çevrenizde olup bitenler konusunda bilinçli olmakla ilgilidir: insanların verdikleri işaretleri okumak. Sosyal
bakımdan toparlayıcı bir insan olmak.
• Dinleyin ve gözleyin.
• İnsanlara sık sık her vesileyle, özellikle de sonradan
kişisel bir yazılı notla teşekkür etmeyi hiçbir zaman
unutmayın.
9. Brçok ş br arada yapablme
Uygulama
Tanım
• Beyninizdeki kamerayı geniş açıya ayarlayın.
• Başkalarının sergilediği yetenekleri fark edin.
Birden çok karmaşık işi aynı zamanda yapabilmek ve de iyi
yapabilmek! Çeşitli faaliyetlerin doğal akışına kendini bırakıp gitmeyi içerir.
• Dikkatinizi insanların yüzlerine ve vücut diliyle size
anlatmak istediklerine yoğunlaştırın.
Uygulama
• Çevrenizde olan biteni gözleyin.
• Aldığınız sinyallere dikkat edin ve onlara göre davranın.
• Diğerlerinin bunu nasıl başardığını iyice izleyin.
• Acil değil ama önemli olan birden çok işi aynı zamanda
yapmaya başlayın.
• Gülümseyin!
• On dakikalık aralarla birinden diğerine geçin.
• İnsanların isimlerini unutmayın: bu onlar için önemlidir.
• Bunun zorluğunu bilince çıkararak, hızlı bir ilerleme
beklemeyin.
8. Grup çalışması
• Küçük bir başarı kazandığınızda kendinizi ödüllendirin.
Tanım
Ekip çalışması değil. Ekip çalışması bir grup insanın ortak
bir amaç için birlikte çalışmasıdır. Grup çalışması ise ortak
amacı bulunmayan insanların bir araya toplanmasıdır. Ekibin bir gündemi vardır; grupta ise şahısların kendi gündemleri vardır. Grupta insanlar birbirine hoşgörü gösterir; ekipler ise çoğunlukla rekabet duygusu temelinde oluşturulmuş
bir ivedilik duygusu içerir.
• Hemen bu işe girişin. Birden çok şey yapmaya
zorlayarak beyninizi yeni bağlantılara yönlendirin:
bunları mükemmel yapma endişesine kapılmanıza gerek
yok!
10. Ayrımları yakalama
Tanım
Uygulama
• Bunun için bir neden görmeseniz de, gruptakilere
cesaret ve destek sunun.
• Eylem ve sonuçlarından çok ilişki kurma üzerinde
odaklaşın.
• Herhangi bir sonuç ya da ürün vermese de, kendinizi
söyleşinin akışına bırakmayı deneyin.
• Ötekilere kendinizden bir şeyler verin.
Gördüğünüz ve duyduğunuz şeyleri bir düzene koyma yeteneği. Ayırt etme, görüp duyduklarımızı düzenleme yoludur
ve dille yaratılır. Ne kadar çok ayrım yapabilirsek, gücümüz
ve olanakları yakalama şansımız o kadar çok olur.
Uygulama
• Bildiğim şeyler var, bilmediğimi bildiğim şeyler var.
Ayrıca, bilmediğimi bilmediğim şeyler var. Üçüncü
19
kategorideki şeylerin varlığını kabul edin: “Ne
bilmediğimi bilmiyorum.”
• Kısa ve kesin bir dille ifade ederek bu “Bilmediğim”
şeyleri olanaklara dönüştürün.
• “A demekle kastettiğim şudur…” diye başlayan özetleme
ve sonuçlardan yararlanın.
• Ayrımı bildikten sonra, bununla ilgili başkalarının
tepkilerini görme, duyma ve hissetmeye açık olun,
çünkü bunlar ayırt etmeyi daha da iyileştirebilir.
• Çevrenizde olan bitene gözünüzü kulağınızı açık tutun.
• Sizin normal kalıplarınıza uymayan şeyleri saptayın.
yednc bölüm
Lderlk – Dün, Bugün, Yarın
Liderlik her zaman başkalarının becerilerini ve niteliklerini
takdir etmekle ilgili olmuştur. Her birey başkalarına liderlik
etme tarzına kendi güçlü ve zayıf yanlarını da katar. Bizim
görüşümüze göre, dünkü liderlik modelleri eril bir paradigmaya dayanıyordu, oysa bugünün liderlik modelleri daha
çok dişillikle bağlantılı hale gelmektedir.
Bugün ş dünyasındak durum
1990’lar yeni bir politik ve sosyal iklim getirdi. İşyerinde cinsiyetlerin rolünün yer alımının değişmesinin yanı sıra başka
etmenler de etkide bulunmaya başlamıştı. 1978 ile 1994 arasında yarı zamanlı çalışma yüzde 25 kadar arttı. Ekonomik
bakımdan aktif nüfusun yüzde 11’ini bulan serbest çalışan bir
kesim oluştu. Bugün bu oranlar daha da artmış bulunuyor.
İşyeri daha dişilleşiyordu. Daha çok sayıda kadın çalışmak için
evden çıkıyor ve daha uzun süre işte kalıyordu. Bu kadınlar
daha sonraları evlenip çocuk sahibi oldular. Boşanma oranı da
hatırı sayılı ölçüde yükseldi; bu kadınların giderek ekonomik
bakımdan daha bağımsızlıklaştıkları anlamına geliyordu.
İş yaşamındaki kadın sayısı çoğaldıkça, kadınların ekonomik
gücü ve bağımsızlığı da artıyor; bu da onlara tüketiciler olarak daha etkili bir söz hakkı sağlıyor. Tirajı sürekli düşme
halinde olan gazeteler ve televizyon kadın okur ve izleyicilere
yönelik satışlarını aktif biçimde artırıyorlar. Eğitim sistemi
yeni bir eğitim metodolojisi benimsedi: artık daha yüksek
düzeyde iletişim kurma becerisi gerekiyordu; böylece kızlar
okullarda erkek çocukları geride bırakmaya başladılar. Spice
Girls’ün artık kadınların eski tabi rolünün sona ermekte olduğunu söyleyen şarkıları liste başı oluyordu.
1980’lerde üniversitelerden mezun olan kadınların sayısı
ciddi bir artış gösterdi. 1991 yılında üniversiteye başvuran
kadınların sayısı ilk kez erkekleri geçti. Kadınlar işe girerken
liderlik rolleri talep etmeye başladılar, alamadıkları zamanlarda ise en azından sorumlu ve yüksek ücretli işlere alınacak
kişiler konusunda söz sahibi olmak istiyorlardı.
Aynı zamanda yine Amerika’da doğmuş karmaşıklık ve bağlantılılık terimleri İngiltere’de ilk kez duyulmaya ve kullanılmaya başlandı. Bugünün sorunlarının düne ait bir düşünme
tarzıyla çözülemeyeceği kavranmaktaydı: dünya büyük bir
hızla yol alıyordu. Dünya daha az karmaşıkken, Newtoncu ya
da doğrusal düşünme işe yaramıştı. fiimdi yeni tipte düşüncelere, oyunda önde kalmamıza ve yaratıcılık sergilememize
olanak verecek bir düşünme tarzına gerek vardı. 1990’larda
liderlerin karşılaştıkları en ciddi sorun, içinde yaşadıkları iş
dünyası hakkında nasıl farklı bir düşünce üretecekleri meselesiydi. Bilimciler herkesin yaşamını yeniden şekillendiren
yığınsal teknolojik değişiklikler getiren atılımları gerçekleştirdikçe, iş dünyasının liderleri de bu yeni düşünme tarzını
liderlik modellerine aktarmaya çalışıyorlardı.
Gelecek dş m olacak?
İş yaşamında birçok kadın liderliğe layık görüldükçe, eski
erkek liderlik uygulamalarının doğal olarak kendilerine uygun düşmediğini fark etti. Bunun üzerine, “süper kadın” gibi
davranmaya kalkıp, devamlı başka biri gibi hareket etme gayretine girmektense, farklı olmayı seçme haklarını kullandılar.
Artık işte erkekler gibi davranmak istemiyorlardı.
Daha çok sayıda kadın liderlik rolünü elde ettikçe, geçmişin erkek yönelimli rol modellerinin yerini almanın ne denli
önemli olduğunu kavramaya başladılar. Liz çalışan bir kadın
olarak hep erkek arkadaşlarına şöyle demeyi geçirirmiş aklından: “Bakın, benim de büyük liderlik yeteneklerim var,
ama ben ne sizin gibi olabiliyorum, ne de sizin gibi yapabiliyorum. Ben bu işi kendi bildiğim gibi yapacağım!”
20
Dşl yönelml lderlk
Liderlik gereği, birisinden bir adım atmasını bekliyorsak,
anlamlı bir konuşma yapmamız gerekecektir. Bu adım bir
değişikliği içeriyorsa, konuşma daha da anlamlı hale gelmek
zorundadır.
Böylece, 1990’ların liderliği kadın yönelimli olmaya doğru
ilerliyordu. Eğitim ve öğrenim metodolojisinde bütünüyle
yeni bir vurgu gözleniyordu; işin içine artık yüksek ölçüde
duygu paylaşımı dahil ediliyordu.
1990’ların liderlik modelleri ilişki düzeyinde iyi liderliğe
vurgu yapıyordu. Kaos teorisinden ve karmaşık uyarlanır
sistemler dünyasından alınma diyalog, araştırma ve insan
varlığının doğası fikirleri liderlik düşüncesinde öne çıkmaya
başladı. Mesele lider “olmak”tı.
Liderlik, öğrenilmiş becerilerden oluşan bir alet kutusundan
çok, içsel değerler duygusundan türeyen bir şey olarak görülüyordu.
Bu dönemin liderlik düşüncesi sekiz temel etmen çevresinde
toplanıyordu.
1. Ayırt etmeye dayalı öğrenme
Ayırt etme, gördüklerimizi düzenleme şeklidir. Dilde yaratılır ve olanaklı olan şeylerin geniş bir yelpazesini görmemizi
mümkün kılar. Ne kadar çok ayrımlar yapabilirsek, o kadar
fazla olanak yaratabiliriz. Dille ilgili, işitsel ve görsel yeteneklere daha fazla sahip olan kadınlar ayrımları erkeklere göre
daha güçlü bir şekilde yakalayabilirler.
2. İlşk kurma
Evrendeki her şey bir ilişkiyle başlar. İnsanların çoğu tek başına var olamaz. Yaşamımızı paylaşacak başkalarını ararız.
İlişkilere ihtiyacımız vardır ve bu ilişkiler konuşma olmadan
gerçekleşemez. Eski eril liderlik modelleri ortamında çalışanlar, işyerinde arkadaşlarıyla, hatta müşterilerle konuşmaya daldıkları için eleştirilirdi; bu dedikodu sayılır ve amaçsız
gevezelik diye nitelenirdi. 1990’ların yeni liderlik modelleri
sohbet konuşmalarını, başka insanları dinlemek ve onlara bir
şeyler anlatmak için zaman ayırmayı teşvik ediyordu.
Bununla birlikte, konuşma sözcük alış verişinden ibaret görülmemelidir. Çiçek vermek de bir konuşma biçimidir. Özen
göstermek bir konuşma biçimidir. Gerçek konuşmalar inandığınız şeyi cesaretle savunmak ve sizin için önem taşıyan
insanları açık bir şekilde dinlemek demektir.
3. Daha az kontrol, daha çok açıklık
Liderler, kendilerini gösterebilmeleri için başkalarına yer açmaya özendiriliyorlardı; yani, kendisi oyun sahasına girmeden, başarılı olmaları ve tüm potansiyellerini ortaya koymaları için başkalarına tavsiyede bulunan, danışmanlık yapan
ve teşvik eden bir koç gibi davranmaları bekleniyordu. Geriden liderlik etmeye özendiriliyorlardı. Ekip halinde öğrenim
teşvik ediliyordu; bu sayede ekip üyeleri öğrenim sırasında
aralarında ilişki kuruyorlardı. Bu, sorunları enine boyuna
konuşmak anlamına geliyordu.
Konuşma ve diyaloga daha alışkın olan, sorunlarını bütün yönleriyle konuşan ve bağımsızlıktan çok mahremliğe eğilim gösteren kadın, bu liderlik uygulamalarını kendisine uygun buldu.
4. Sahc dnleme
Sahici dinleme, anlatılan şeyin ne olduğunu anlamak maksadıyla dinlemenizi gerektirir. Ortaya atmanız beklenen soru
şu: “Acaba benim görmediğim neyi görüyor?” Biz liderler
dinlememizin kalitesine pek değer vermiyoruz. Bu bizim
başkalarından enformasyon alma yeteneğimizi zayışatır.
Covey’in pek güzel tanımıyla, “Önce anlamaya çalış, ancak
ondan sonra anlaşılmayı bekle.”
Bir kadının beyninin iletişimle ilgili bölümü daha büyüktür. Dinleme bağlantıları daha düzenlidir ve beynin her iki
yanında faaliyet gösteren hücreler daha aktif ve fazladır. Bu
bakımdan kadınlar için yalnızca kelimeleri dinlemek değil,
vücut dilini ve sözsüz konuşmayı okumak da daha kolaydır.
Bu, onların yakınlık kurmasını kolaylaştırır. Sahici dinleme
konusunda doğal olarak daha başarılıdırlar.
5. Değer güdümlü
Artık başarının ölçüsü olarak büyüme, sonuçlar ve zaman yerine kuruluşları yönlendiren ve motive eden şeyler olarak ahlak, ilkeler ve değerler önem kazanıyordu. İnsanın bir bütün
olarak işe gelmesine ihtiyaç olduğu fark edildiği için, örgütler
kişisel ve örgütsel değerleri dengelemek durumundaydılar.
21
6. Lder “olmak”
Şimdiye kadar, lider olarak ne yaptığınıza vurgu yapılıyordu.
Çok şey yapmak çok şey kazanmak demekti. Yeni yazarlar
ve bilimler bunun yerine vurguyu lider “olmak” konusuna,
kendini gerçekleştirmenin önemine kaydırdılar. Bu, nesnelerin asıl doğası ve özüyle ve evrenle olan ilişkileri konusuyla
ilgilenen bir metafizik dalı olan ontolojiden alınmaydı.
Daha fazla dinleme ve konuşma yeteneğine sahip bulunan,
konuları gruplarda tartışmaya yatkınlık duyan kadınlar kim
olduklarını keşfetmeye ve bunu başkalarıyla paylaşmaya
daha açıktırlar—kendi “oluşlarını” keşfetmekte erkeklerden
daha fazla mutluluk bulurlar.
7. Paradoks
Daha önceki liderlik eğitimleri her soruya bir yanıt bulmak
gerektiğine vurgu yapıyordu, çünkü liderler hep doğru olmak zorundaydılar.
İçgüdüsel sezgisiyle doğru hisseder, o kadar. Doğrusal-olmayan bu düşünce tarzı ne olmak istediğinizi tercih etmeyi, ne
yapmak istediğinize ve ne öğrenmek istediğinize karar vermeyi içerir.
Paradoksları daha büyük ölçüde değerlendirebilen ve aynı
anda birçok şeyi birden düşünme yeteneğine sahip olan kadınlar bu tercih kavramının anlamını yakalamayı daha kolay
başarırlar. Bunun tersine, daha çok mantığa dayalı kararlar
alma kavramını anlamak erkeklerin daha kolayına gelir.
Yarınk lderlğn meydan okumaları
Daha önce de belirttiğimiz gibi, yarının liderlerinin karşı
karşıya kalacağı en büyük meydan okuma zaten var olan bir
şeyi ya da zaten yapılacak bir şeyi üretmek olmayacaktır. Asıl
meydan okuma eksik olanı bulmak ve bu belirlenen boşluğu
dolduracak ürün ya da hizmeti veya bunların bileşimini yaratmak olacaktır.
Yeni yaklaşım, pek çok olası yanıtın bulunabileceği gerekçesiyle, “soruyu gündemde tutmayı” öğütlüyordu. Bu, açık olmayı ve her problemin birden çok doğru yanıtının olduğunu
kabul etmeyi gerektiriyor.
Yarının rekabetçi atmosferinde herkesin bir örgütte işgal
ettiği düzeyde lider olmasına ihtiyaç olacaktır. Müdürden
resepsiyoncuya, kamyonet sürücüsünden idare amirine,
muhasebe elemanından direktöre kadar herkesin inisiyatif
göstermesine ihtiyaç olacak.
Daha çok bağlantıları olduğu için ve birçok düşünceyi kafalarında bir arada tutma yetenekleri sayesinde paradoks kavramıyla birlikte yaşamak kadınların daha kolayına gelir.
Hız
8. Terch
Karar almak, bir nedenle ya da birçok nedenle belli bir yönde
harekete geçmeyi belirlemek demektir. Her karar büyük bir
“çünkü” içerir, ya da bir dizi küçük küçük “çünküler”.
Buna karşılık tercih içgüdüseldir; nedensizdir. Bir miktar
kafa yorduktan sonra bunun doğru eylem hattı olduğunu
ancak içgüdüsel olarak bilebilirim. Bunun doğru olduğunu
hissederim, ama istenen sonucu vereceğini garanti edemem.
Bir Eskimo ne zaman kar ayakkabısı değil de kayak giyeceğini içgüdüsel olarak hisseder. Yetenekli sporcu “atış anında”
topu ne zaman fırlatacağını ve ne kadar kuvvet harcayacağını
içgüdüsüyle seçer.
Bu bir karar değildir; bir tercihtir. Tercihler koşulsuz olur. Bir
kişi tercih ettiği yaşamı sürdürmeyi koşulsuz olarak seçebilir.
Bir nedene bağlı bir karar değildir bu.
İşimizin ve yaşantımızın bütün yönleri artık gerçek zamanda yer alıyor ve değişime uğruyor. Haberler hep hızlı ulaşırdı. Ama şimdi anında ulaşıyor. Televizyondaki bütün haber
programlarının haberlerin cereyan ettiği yerde hemen bitiveren habercileri var.
Gazete sahipleri geleceğin tüketicisi olan onlu yaşlardaki
gençlerin gazeteyi haber okumak için almadıklarını bilirler.
Bu yaşlardaki gençler haber için televizyona ya da internete
bakarlar. Bugün, haber için yarını beklemek pek olacak bir
şey değildir. Dolayısıyla, gazeteler giderek daha çok makale
ve yorum organı haline geliyorlar.
Hız, ürünlerin ömür çevrimlerini yıllardan aylara, hatta kimi
durumlarda haftalara düşürüyor. Dünya çapındaki elektronik şebeke bir finans kurumundan diğerine dakikada 40 milyar dolarlık bir hızla para aktarıyor. Birey için işten bir gün
ayrı kalmak, okunup yanıtlanacak bir sürü e-posta birikmesi
demek oluyor.
22
Bu hız tutkusu insanların beklentilerini değiştiriyor. Müşteriler artık yılın her günü, günde 24 saat tam hizmet bekliyor.
Şimdi iş hayatında hıza gerçek bir prim söz konusudur.
Bağlantılılık
Mobil telefonlar, çağrı cihazları, kişisel bilgisayarlar, çubuklu
kod okuyucular, uzay uyduları, e-posta, internet ve bunun
gibi bizi birbirimize bağlayan bütün o becerikli aletler bağlantılılık öyküsünün yalnızca görünen kısmı. Bütün bu sistemler birbiriyle bağlantıya geçtiklerinde, bunların eylemleri
öngörülemez bir noktaya gelecek ve ekonomilerin, iş dünyasının ve bireylerin davranış biçimlerini değiştirecektir.
Fizik biliminin diliyle bu bağlantılılık, karmaşık uyarlanır bir
sistem üretecektir. İnsan vücudu böyle bir sistemdir. İnsan
vücudundaki her hücre özel bir işlev taşır. Örneğin vücut bir
ayda tamamen yeni bir cilt üretebiliyor. Ortalama bir evde
biriken tozun büyük bir kısmı insan cildinin döküntülerinden oluşur. Vücuttaki her hücre ne yapacağını bilir ve öteki hücrelerin her biriyle mükemmel bir ilişki içindedir. Her
hücre hem bağımsız bir sistemdir, hem de tüm vücudun yararına olacak şekilde uyaranlara tepki verir.
İlk kez tek bir kişiye ya da kuruluşa ait olmayan enformasyon akışına tanık oluyoruz. İnternetin işleyişinden sorumlu
ya da yetkili yöneticiler yok. Kendi mantığına göre gelişiyor
ve yol aldıkça kendi kurallarını oturtuyor. Bütün bu karşılıklı bağlantılılığın etkilerini öngörmemiz mümkün değil. Bu
sistemin nasıl tepki vereceğini ve gelişeceğini anlamak için
şöyle bir havayı koklamak bile, kuvantum fiziğinde, mantıkta
ve yeni biyolojideki en yeni düşüncelere vakıf olmayı gerektiriyor.
Özetle, önümüzdeki beş yıl boyunca hız ve bağlantılar yaşamlarımıza ve iş hayatımıza giderek daha çok hâkim olacak
ve bu etmenler her iki cinsiyetin genetik güçlerinden de yararlanmayı zorunlu kılacaktır. Hız ve eyleme yönelik eğilim
esas olarak eril, bağlantılılık ve ilişkilere yönelik tercih ise
esas olarak dişildir.
Bizim inancımız odur ki, hem kadınlar hem de erkekler, ancak her birinin liderlik dünyasına farklı güçler taşıdığının
bilincine varmaları koşuluyla, birinci sınıf liderler olabilirler.
Doğa bize kendini değişime uyarlayabilenlerin yaşamlarını
sürdürebildiğini gösteriyor. Eski inançlarında çok katı olan
meşe ağaçları, bir değişim kasırgasında devrilip gider. Oysa
rüzgârın altında eğilip esneyebilen söğütler yaşar, büyür ve
gelişir. Uyum göstererek esneyebilen erkek ve kadın liderler
gelişip serpilecektir.
Kadınların, liderlik için yarışma isteğinin erkekler için doğal
olduğunu anlamaları gerekir. Bu onların beyin kimyasında
vardır. Erkekler doğal olarak yarışacaklar, kadınların bunun
bir genetik tepki olduğunu kavramaları gerekiyor. Erkekler
en iyi olmak için rekabet etmek isteyecekler. Eşitliğin egemen olduğu İskandinavya’da bile üst kademelerin yüzde 90’ı
erkeklerin elindedir. Testosteron yüksekliği ortalamada erkeklerin rekabete açık her durumda hemen ileri atılmasına
neden oluyor.
Erkeklerin de geleceğin örgütlerinin geçmişe oranla daha
çok kadına özgü özellikler taşıyacağını bilmeleri gerekiyor.
Bu örgütler değer merkezli olacak ve topluma hem yerel
hem de küresel düzeyde özen göstereceklerdir. Deney yapma yoluyla öğrenecekler ve rakipten çok partner edinecekler.
Yalnızca büyüme dürtüsüyle yaşamayacak, şimdiki ve gelecekteki yaşam bağlamında iş hayatına çok daha bütüncül bir
yaklaşım getirecekler.
sekznc bölüm
İk Aklın Evllğ
Karşısındakilere kadın ya da erkek diye değil, insan diye
yaklaşan liderlere ihtiyacımız var. Başkası gibi düşünebilen
ve başkasının aklıyla bağlantı kurabilen liderlere ihtiyacımız
var. Biz burada, her iki cinsiyetin bilimsel olarak kanıtlanmış
genetik güçlerine değer veren yeni bir liderlik anlayışı öneriyoruz.
Görev yönelimi şu erkek yeteneklerini gerektirir:
• hedef yönelimi
• odaklanma
• yapı ve form
• eylem yönelimi.
Ve kadınlara özgü şu yeteneği:
• çok görevi aynı anda yapabilme.
23
İlşk yönelm
İlişkiler üzerinde yoğunlaşmak tümüyle farklı bir yaklaşımdır. Kuvantum fiziğinin bütüncül yaklaşımından ve biyolojinin karmaşık uyarlanan sistemler teorisinden gerçekliğin
esas olarak ilişkilerle tanımlandığını öğreniyoruz.
• grup çalışması
• ayrımları yakalama.
Ve erkeğe özgü şu yetenekleri:
• vizyon
• buluşçuluk
İlişki yönelimi şu kadınca yetenekleri gerektirir:
• ilişki yönelimi
• diyalog
• dinleme
• kişiler arası bağlantılar
• sosyal farkındalık.
Parçalarına ayırma
• risk alma.
Eylem
Ortalama erkek beyni eyleme dönüktür. Lider, yaparak var
olur.
Eylem şu erkek yeteneklerini gerektirir:
• eylem yönelimi
• odaklanma
Bize daha çok küçük yaşlarda sorunları parçalarına ayırmayı, dünyayı dilimlemeyi öğrettiler. Bir şey çalışmıyorsa, önce
problemin nerede olduğunu analiz etmeyi, nedenini bulmayı
ve sonra da onarmayı öğrettiler. Çocukluğumuzda bir oyuncağın bozulan parçasını değiştirdiğimiz gibi, problem çıkaran elemanı değiştirebilir, görevlendirmede değişikliğe gidebilir ya da şirketin yapısını bölüp yenileyebilirdik.
Parçalarına ayırma şu erkek yeteneklerini gerektirir:
• eylem yönelimi
• risk alma.
Bağlantılılık
Bağlantılılık her eylem için birden çok tepki olabileceğini
ve bunların çoğunun eylemcinin önünde hemen boy göstermeyeceğini kabul eder. Bu yaklaşım evrendeki her şeyin
karmaşık uyarlanan bir sistem olduğunu kabul eder: Brezilya
semalarında kanat çırpan bir kelebek Teksas’ta bir kasırgayı
tetikleyebilir.
• hedef yönelimi
Bağlantılılık şu kadın yeteneklerini gerektirir:
• odaklanma
• yapı ve form
• diyalog
Bütüncül bakma
İşyerinde önümüze çıkan ufak tefek sorunların çoğunda parçalarına ayırma ve mantık başvurulacak en iyi yaklaşımdır.
Ancak, daha karmaşık sorunlar için bu parçalı görüşe bel
bağlayacak olursak beklenmedik büyük bir bedel ödemek
zorunda kalabiliriz.
Bütüncül yaklaşım şu kadınca yetenekleri gerektirir:
• dinleme
• paradoksları benimseme
• sosyal farkındalık
• dinleme
• paradoks
Ve şu erkek yeteneğini:
• vizyon.
Rekabet
Bu liderlik özelliği “Ben kazanıyorum, sen kaybediyorsun”
paradigmasından geliyor. Eğitimimiz boyunca bize öğretilen hep bu oldu. Sınav kurulları ancak sabit oranda kişiye A
notu verir. Bu yüzden A alan kazanır, B alan kaybeder. B alan
biri bir diğerini C’ye, C alan biri de bir başkasını D’ye indirir.
24
Akademik başarının temeli işte budur.
Rekabet erkeğe özgü şu yetenekleri bağrında taşır:
• rekabetçilik
• eylem yönelimi
• risk alma
• statükoya meydan okuma
• en iyi olma arzusu.
Partnerlk
Bu rekabetçi kazan/kaybet paradigmasını kullanmak zorunda olduğumuz belli durumlar vardır. Sporda bunu hepimiz
kullanabiliriz. Aksi takdirde bu faaliyetin anlamı kalmaz. İş
hayatında hepimizin rekabete zorlandığı durumlar olur. Bununla birlikte ilişki geliştirmek için konuşuyorsak, “Ben de
kazanayım, sen de kazan” tarzını tercih etmemiz gerekir. Ve
bu tarz karşılıklı “kazan/kazan” konuşmaları partnerlik kavramına dayanır.
Partnerlik kavramı bağrında şu kadınca yetenekleri barındırır:
• ilişki
• diyalog
• dinleme
• koçluk
• kişiler arası bağlantılar
• aynı anda birçok iş yapabilme
Rsk alma
• statükoya meydan okuma
• odaklanma.
Paradoks
Her yaptığımız işte mutlaka güvenliği gözetiriz. Bu sayede
kendi rahatlık bölgemizde kalırız. Mevcut ilişkilerimiz korunur ve risklerden uzak dururuz. Ve bu tamamen doğal bir
özelliktir. İş hayatında çoğu zaman işleri hep yapa geldiğimiz
tarz en etkili sonuçları alır. Bununla birlikte, liderlerin işi sürekli hayal etmektir: işlerin nasıl daha farklı yürütülebileceğini düşünmek.
Paradoks, kadınlara özgü şu yeteneklerle ilişkilidir:
• paradoksu benimsemek
• dinlemek
• diyalog
• ayrımları yakalamak.
Kaptan
Lider çoğu kez kendini sahadaki kaptan gibi hisseder, bu liderliğin can alıcı bir noktasıdır. İşte gösterdiği gayretle örnek
oluşturmak onun görevidir. Harekete geçmeden önce takım
arkadaşlarını toplayıp motive edici bir konuşma yapmak
onun sorumluluğundadır. Ancak burada şöyle bir tehlike
vardır: Kaptan işle ilgili her durumda lider gömleğini sırtına
giyebilir; sözgelimi bütün toplantılara başkanlık etmeye, bütün projeleri ve satış sunuşlarını yönlendirmeye kalkışabilir.
Böyle davranmakla, örgütünün tümü için toplam liderliği
üstlenmiş olur.
Kaptanlık şu erkek yeteneklerini gerektirir:
Risk kavramı ilerlemenin gerçekleşmesi için gereklidir. Bu,
geçmişin kısıtlarından kendini sıyırarak köklü inançlara
meydan okumakla ilgidir. Geçmişten farklı olan bir gelecek
yaratma sürecine adım atmaktır. Gelecekte olabilecekleri tanımlama ve alternatişer arasından birini seçme yeteneği çağdaş toplumun merkezinde yer alır.
• vizyon
Risk almak şu erkek yeteneklerini gerektirir:
Koç
• risk alma
Alternatif bir paradigma da, liderin koç olarak görevini, insanları gerçek potansiyellerini ortaya çıkarmaya teşvik etmesi olarak gören yaklaşımdır. Liderin görevi yaşamaya değer
• buluşçuluk
• en iyi olma arzusu
• risk alma
• hedefe yönelme
• en iyi olma arzusu
• odaklanma.
25
bir gelecek yaratmaktır. İnsanlardan büyük taleplerde bulunarak büyük taahhütlere girmek ve insanların sözlerini yerine getirebilmesi için gereken desteği vermektir.
Koçluk şu kadınca yetenekleri gerektirir:
dınların paylaşma arzusundan tamamen farklı olarak, kendi
bağımsızlıkları ve eylemleri üzerinde odaklanırlar. Erkekler
bir takıma kaptanlık yaparken de, işyerindeki bir ekibe liderlik yaparken de iletişimden önce eylemi düşünürler. Çoğuna
göre, eylem iletişimdir.
• koçluk
• ilişki
onuncu bölüm
• dinleme
• ayrımları yakalama
Tam Lderlk
• paradoksu benimseme.
Ve şu erkek yeteneklerini:
•
vizyon
• buluşçuluk
• odaklanma.
dokuzuncu bölüm
Lderlk Dl
Erkek de olsak kadın da, sık sık başımıza gelen bir şey vardır:
birisine bir şey söyleriz, ama o bunu bambaşka bir şekilde
anlar ve sonuç bizim aleyhimize de olabilir, lehimize de. Bu
yüzden bir şey söylerken açık konuşmalı ve kadınlarla erkekler arasındaki yorumlama farklılıklarını dikkate almalıyız.
Liz için ilişki ve diyalog paylaşım olmadan olanaksızdır. Bu,
başkalarının durum hakkındaki duygularını öğrenmek ve
sohbet sırasında kendi duygularını dile getirmek için fırsat
bulmak anlamına geliyor. Paylaşımda amaç paylaşmaktan
ibarettir. Liz, paylaşmanın kendisinin yeterince değerli bir
şey olduğunu, ilişkilerde birlikteliğe hatırı sayılır bir katkıda
bulunacağını düşünüyor. Birbirlerinin düşüncelerini paylaşmaya istekli iki insanı alın; bunlar uyum içinde ve bağımsız
hareket edecek olsalar elde edeceklerinden daha fazlasını
edeceklerdir.
Brian’a göre erkekler kendi bilgilerine dayanarak çözümler
üretmeyi, yanıtlar getirmeyi, ne yapmak gerektiğini bildiklerini göstermeyi ve sonra da bunu yapmayı severler. Onlar ka-
Ortalama erkek beyninin mekânsal becerisi harita çizme ve
okuma işini görece kolaylaştırır. Bu harita bizi kuşatan üç
boyutlu dünyanın güzelliğini iki fiziksel boyuta indirgeyerek
parçalar. Ama bu harita değişik türde bir güzellik de sergiler.
Erkekler bu haritayı kafalarında çevirerek, hatta tersten bile
okuyabilirler. Haritayı üretme başarısı ya da haritayı okuma
eylemi kadınların kolay kolay anlayamayacağı bir tatmin
duygusu verir. Erkekler bir yapma dünyasında var olurlar.
Daha çok iletişime yatkın olan ortalama kadın beyni dünyayı
böyle iki boyutlu görmez; üç boyutlu bir hologram şeklinde
görür. Bu görüntü, fiziksel bakımdan olmasa da, söyleşi ve
ilişkilerin bütün büyüleyici boyutlarında farklı bir güzelliğe
sahiptir. Bu ilişkiler ve söyleşiler kendileri için vardır ve üç
boyutlu güzelliğin kaynağı yalnızca bunların varlığıdır. Kadınlar bir olma dünyasında var olurlar.
Ortalama kadın beyni için eylem konuşmaktan daha az
önemlidir. Bunun tersi de erkek için geçerlidir. Konuşma ortalama erkek beyni için eylemden daha az önemlidir ve ilişkiler bir görevi başarıyla yerine getirmekten daha az kayda
değerdir.
Bu kitabı ikimiz de tek başımıza ortaya çıkaramazdık. Bu sonuç, rekabet etmek için inşa edilmiş bir beyinle partnerlik
için tasarlanmış bir beynin birlikte çabalarının ürünüdür.
Liz Cook: The Industrial Society’de yönetim danışmanıdır.
Brian Rothwell: Bağımsız danışmandır.
Kadınlar Erkekler ve Liderlik, 2009, Optimist Yayınları.
26

LIZCOOK ve BRIANROTHWELL - Turkcell Akademi Kurumsal

Transkript

Benzer belgeler

Test

8 Mart Kadınlar Günü Röportajı

STORYBOARD

LEADERSHIP NEW GENERATION

leadershıp new generatıon - live

okuyun - Scotwork

Yazıyı PDF formatında indirmek için lütfen tıklayın

kişisel liderlik

TÜRK KADINININ SİYASAL YOLU • 1845`de kız ve erkek çocuklara