yaylar - WebSitem

YAYLAR
Yaylar, sıcak veya soğuk olarak
bir malafa üzerine sarılır veya
özel yay sarma makinalarında
şekillendirilir. Yaylar genellikle
sağ yönde sarılarak üretilir.
Burada, yuvarlak tel kesitli, çelik, silindirik, basma ve çekme yaylarına değinilecektir.
Yayların Gösterilmesi (TS 1798-1 EN ISO2162)
Yayların Gösterilmesi
Burma yayı: Mandallarda.
Konik basınç yayı: Budama makaslarında.
(devam)
Yayların Gösterilmesi (devam)
Disk yayı, bir milin üzerine ters-yüz geçirilmiş cok sayıda sac gibi düşünülebilir.
Debriyaj balatalarında.
Gözsüz yaprak yay: Uçlarından pernoyla tutturulmayacak olan yay. Yaprak yaylar
genellikle gözlüdür.
Spiral yay: Zembereklerde.
Basınç Yayı Uçları
Tel çapı > 1mm ise: Yay uçları tel eksenine dik olarak ve 270ºlik
bir oturma yüzeyi oluşturacak şekilde açık bırakılır.
Tel çapı < 1mm ise: Olduğu gibi bırakılır.
Yay ucunun taşlanması ve diklik kontrolu
Basınç yayına uygulanan kuvvet ve yaylanması
Basınç yayı, bir yere oturtulduktan sonra Fo ön gerilim (yay kurma)
kuvveti uygulanarak kullanıma hazır hale getirilir.
Yük artarsa yay boyu kısalır. Kısalma, yay telleri temas edene kadar
devam edebilir. Ancak yaylara en fazla fn kadar bir yaylanma gelecek
şekilde kuvvet uygulanmalıdır. Aksi halde temas eden teller ezilir ve
aşınır. Dolayısıyla bloke durumu tavsiye edilmez. Kuvvet-yaylanma
mesafesi bir diyagramla açıklanır.
Silindirik basınç
yaylarının temel
elemanları ve formüller
GÖSTERİM:
Basınç yayı TS 1440/1-2.5x20x81.5-55Si7
Tel çapı: 2.5mm, ortalama çap (Dm) 20 mm,
serbest uzunluk (L0) 81.5mm. Malzeme 55Si7
alaşımlı çelik. TS1441/1 (DIN 2098)
Basınç yayı sarım (SPİR) sayısına göre çizim esasları
Basınç yaylarında, yay
uçlarının esnemediği
kabul edilerek her iki
uçtan birer sarım, ölü
sarım olarak kabul
edilir.
Ayrıca yay uçlarının
oturma yüzeyinin
başlangıcı veya sonu,
birbirine göre 180º
açıda olmalıdır. Bu
nedenle sarım sayıları
her zaman buçuklu
olarak (5.5-6.5 vb) ifade
edilir. Çizim işlemi için
sarım sayısının tespiti
ve başlangıç yeri buna
göre belirlenir.
Sarım sayısı fazla,
dolayısıyla Lo’ın büyük
çıktığı durumlarda,
yayın uçlarındaki birkaç
sarım çizilir. Aradaki
sarımlar gösterilmez.
Basınç yayının çizim aşamaları
Basma yayının imalat resmi
Malafa çapı: Sarılacak milin çapı. Bir miktar
geriye esnediği için Ø25>Ø21.6.
NOT: Ø30 yanlış. 25+2×1.5=28 olacak!!!!
Basma yayının resimde gösterimi
Sağ sarımlı
yaylar
Normal ve kesit görünüşlerde yay halkalarının tamamı çizilmeyebilir. Ancak
tel kesitlerinden geçen ortalama çap eksenleri çizilir.
Şematik çizimler, tel çapının çok küçük olduğu veya küçültme ölçeğinin
kullanıldığı ve özellikle komple resimlerde uygulanır.
Sol sarımlı yaylarda yukarıdaki resimlerin simetriği kullanılır.
Basma Yayının Tam Kesitli Montaj Resmi
Resimde, yayın serbest boyu (Lo) ile, kurulduktan sonraki boyu (L1) ve
sarımlar arasındaki mesafenin (t1) farklılığı görülmektedir.
Basma Yayının Çeşitli Montaj Resimleri
Çekme Yayları
Çekme yayı başları, özel olarak kanca biçiminde yapılır.
Başlar en büyük yükte kopmamalı, yerinden çıkmamalıdır.
Kanca, bir yere geçirildikten sonra, üzerine bir ön gerilim kuvveti (Fo)
uygulanarak hazır hale getirilir. Yük arttıkça yay uzar. Bu uzama, fn kadar
olmalıdır.
Çekme Yayına Uygulanan Kuvvetler
Çekme Yayına Elemanları ve Formüller
Çekme yayı
resimleri
GÖSTERİM:
Basınç yayı TS 1442-30x5x150-55Si7
Tel çapı: 5mm, dış çap (Da) 30 mm, serbest boy
(L0) 150mm. Malzeme 55Si7 alaşımlı çelik.
Çekme yayı resimleri
Çekme yayının imalat resmi
Çekme yayının çizim aşamaları
Çekme yayının resimde gösterimi
Sağ sarımlı
yaylar
Normal ve kesit görünüşlerde yay halkalarının tamamı çizilmeyebilir. Ancak
tel kesitlerinden geçen ortalama çap eksenleri çizilir.
Şematik çizimler, tel çapının çok küçük olduğu veya küçültme ölçeğinin
kullanıldığı ve özellikle komple resimlerde uygulanır.
Sol sarımlı yaylarda yukarıdaki resimlerin simetriği kullanılır.
Çekme Yayının Normal Görünüşlü Montaj Resmi
Şekil’de
Çekme Yayının Çeşitli Montaj Resimleri
Uygulamalar
M.Bağcı, s.152
ÖDEV
İ. Z. Şen, N. Özçilingir, s.116