HASAN demen makale en son (1)

Tralleis Elektronik Dergisi
http://dergi.adu.edu.tr/tralleis
e-TRALLEIS
4 (2015) 8-17
©ADÜ
Diyarbakır İli Arıcılığın Yapısı ve Sorunları
Hasan DEMEN1 Mete KARACAOĞLU2 Aytül UÇAK KOÇ3
1. Diyarbakır İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü, DİYARBAKIR
2.
Adnan Menderes Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü, 09100, AYDIN
Adnan Menderes Üniversitesi, Koçarlı Meslek Yüksekokulu, 09100, Aydın
3.
ESER BİLGİSİ
Araştırma Makalesi – Tarım Bilimleri
Sorumlu yazar: Aytül UÇAK KOÇ, [email protected]
Yayına Kabul Tarihi: 26.10.2015
Özet: Bu çalışma, Diyarbakır ilinde arıcılığın sosyo-ekonomik yapısı, koloni yönetimindeki uygulamaları,
hastalık ve zararlılarla mücadele yöntemleri, koloni kayıpları ve arıcılıkta yaşanan sorunların belirlenmesi için
yapılmıştır. Bu amaçla, Diyarbakır Arıcılar Birliği’ne üye 432 arıcılık işletmesi koloni sayısı bakımından üç
gruba ayrılarak (I. Grup: 1-99 koloniye sahip 19 arıcı, II. Grup: 100-299 koloniye sahip 44 arıcı, III. Grup: 300
ve üzeri koloniye sahip 15 arıcı) 78’i ile yüz yüze görüşme yapılmıştır.
Anket sonuçlarına göre, arıcıların yaş ortalaması 46.4±1.47 yıl, eğitim düzeyi olarak %52-63’ü ilkokul mezunu
iken arıcıların %70.5’inin tek gelir kaynaklarının arıcılık olduğu belirlenmiştir. Arıcıların %52’si ana arının
yaşını takip ettiğini, %28’i kolonilerin ana arılarını iki yılda bir değiştirdiklerini belirtmişlerdir. Kolonilerini
yılda 4’den fazla yer değiştirenlerin oranı ise %44.9’dur. Arıcıların yaklaşık %95’inin varroaya karşı kimyasal
mücadele ettiklerini ve %43.59’unun bu parazite karşı yılda dört kereden fazla mücadele ettikleri belirlenmiştir.
En yüksek bal verimi 24.53±4.28 kg ile üçüncü grupta, en düşük bal verimi ise 18.41±1.71 kg ile ikinci grupta
(P<0.05) elde edilmiş. Diğer taraftan, arıcıların 2011-2012 yılında koloni kış kayıpları %30.65 olarak
belirlenmiştir. Arıcılar, genellikle koloni yönetimi, hastalık ve zararlılara karşı mücadele, polen, arı sütü ve
propolis üretimi konularında kendilerini geliştirmek istediklerini ifade etmişlerdir. Yöredeki arıcıların öne çıkan
sorunları arasında konaklama, desteklemelerin yetersizliği, koloni yönetimi ve arıcılığın örgütlü bir yapıdan uzak
olmaları olarak sıralanabilir.
Anahtar Kelimeler: Anket, Arıcılık, Bal verimi, Koloni kayıpları, Sorunlar, Diyarbakır
Beekeeping Structure and Problems in Diyarbakır Province
Abstract: In this study, the socio-economic structure of beekeeping in Diyarbakır province, colony management
practices, disease and pest control methods, the problems and bee colony losses were determined. For this
purpose, 432 members of Diyarbakır Beekeepers Association are divided into three groups (I. Group: 19
beekeepers having 1-99 colonies, II. Group: 44 beekeepers having 100-299 colonies and III. Group: 15
beekeepers having more than 300 colonies) and 78 of the were chosen for face to face interview.
According to the survey results it was determined that the average age of beekeepers is 46.4±1.47 years and as
the group proportions 52-63% of them graduated from primary school, and 70.5% of beekeepers stated that their
main income source is beekeeping. Fifty-two percent of the beekeepers stated that they record the age of the
queen bee, 28% of them stated that they renew the queen bees of their colonies in every two years. The
percentage of the replacement frequency of the colonies more than 4 times in a year is 44.9%. About 95% of the
beekeepers struggled against to varroa with chemicals, and 43.59% of the them fight against to varroa is more
than 4 times in a year. The highest honey yield per colony were determined at the third group and the average
was 24.53±4.28 kg, and the lowest honey yield was obtained for the second group with 18.41±1.71 kg (P<0.05).
On the other hand, wintering colony looses between 2011 and 2012 was determined to be 30.65%. In general,
beekeepers usually want to develop themselves about colony management, struggle against to diseases and pests
8
and to produce pollen, royal jelly and propolis. The problems come out among the beekeepers in the region are
accommodation, insufficient supports from the government, colony management and lack of organized structure.
Key Words: Questionnaire, Beekeeping, Honey yield, Colony losses, Problems, Diyarbakır
Giriş
Öncelikli amaçları farklı olsa da arıcılığın
günümüzde hem gelişmiş refah toplumlarının
hem de gelişmekte olan toplumların önemle
üzerinde durdukları bir üretim dalı olduğu
gözlenmektedir. Gelişmiş ülkelerde arıcılık,
arı ürünleri üretim faaliyeti olması yanı sıra
öncelikle bitkisel üretimin bir girdisidir. Bitki
tozlaşmasındaki etkinliği ile bal arıları bu
ülkelerde yoğun tarım teknikleri arasında
sayılmakta ve arıcılığa her türlü destek
verilmektedir. Toprağa bağımlı olmaması,
yatırım ve işletme maliyetlerinin düşük
olması, her türlü materyal ve ekipmanın yurt
içi kaynaklardan sağlanabilmesi, diğer tarım
dallarına kıyasla az işgücü kullanması,
ürünlerinin kolayca saklanabilmesi ve değer
fiyatla satılabilmesi gibi özellikleri ile arıcılık
gelişmekte olan ülkelerde ise kırsal nüfusa iş,
gelir ve sağlıklı beslenme olanağı sağlama
aracı olarak kabul edilmektedir (Karacaoğlu
ve Uçak Koç, 2007). FAO’nun 2013 yılı
verilerine göre koloni sayısı bakımından ilk
sırayı 8 milyon dokuz yüz bin koloni ile Çin
alırken, ikinci sırada 6 milyon altı yüz bin
koloni ile Türkiye yer alır. Koloni sayıları
bakımından ilk sırada yer alan Çin, bal
üretiminde de ilk sırada (446 bin ton) yer
almakta, Çin’i Türkiye (94 bin ton), ABD (67
bin ton) ve Arjantin (59 bin ton) takip
etmektedir.
değişiklik olmamış bal verimi 14–16 kg
arasında kalmıştır.
Ülkemiz koloni varlığı bakımından dünya
ülkeleri içinde ilk sıralarda yer almasına karşın
kovan başına bal verimi düşüktür. Arıcılıkta,
istenen üretim ve ihracat rakamlarına
ulaşılabilmesi için çözülmesi gereken bazı
sorunlar olduğu açıktır. Kolonilerin verim
azlığının en önemli nedeni, ülkemiz nektar
kaynakları ile koloni varlığı arasındaki
uyumsuzluktur. Türkiye, birim alana düşen
koloni
sayısı
bakımından
sıkıntılıdır
(kilometre kareye 7 koloni). Oysa arıcılığı
gelişmiş ülkelerde bu oran çok daha azdır
(1’in altında). Arıcılığımızın diğer bir önemli
sorunu da arıcılık işletmelerinin yapısı ve
bilgilerin
yetersiz
niteliklerine
ilişkin
olmasıdır. Bal üretimimizin artması ve kovan
başına verimin üst sınırlara çıkabilmesi arıcılık
için gerekli olan nektar kaynaklarının
çoğaltılması ve arıcılığın sistemli tarzda
yapılmasına bağlıdır.
Türkiye’de 1980’li yıllardan başlayarak
üniversiteler ve araştırma kurumlarından
araştırıcılar, başta arı biyolojisi olmak üzere
arı ıslahı, koloni yönetimi, hastalık ve
zararlıların tanımlanması ve sağaltılması
konularında artan nicelik ve nitelikte
çalışmalar yapmaktadır. Yine konu ile ilgili
bilim insanları, arıcılıkta faaliyet gösteren
işletmelerin sosyo-ekonomik, teknik yapılarına
ilişkin veriler ve yayım, bilgiye ulaşma yolları
gibi
bilgiler
değerlendirilmiştir.
Bu
çalışmalarda, arıcılar genel olarak, nakliye ve
konaklama yeri, bal fiyatı, pazarlanması ve
finans sorunları, arı hastalık ve zararlılarıyla
mücadele
yöntemlerinde
karşılaştıkları
sorunları dile getirmişlerdir. Araştırıcılar ise,
arıcıların koloni yönetimindeki eksiklikleri,
kayıt tutma, ana arı kullanımı, arı ürünlerinin
çeşitlendirilmesi
ve
ürün
pazarlama
konularında sorunlar olduğunu belirtmişlerdir
Arıcılık, Anadolu insanının kültüründe yer
edinmiş geleneksel bir tarımsal faaliyettir.
Türkiye’nin
her
yöresinde
arıcılık
yapılmaktadır. Türkiye’de, 1970’li yıllarda iki
milyon olan koloni varlığı 2000’li yıllarda dört
milyon iki yüz bine, bal üretimi 20 bin tondan
70 bin tona yükselmiştir. Sonraki on beş yıllık
süreçte koloni varlığımız 2.5-3 milyon daha
artmış olmasına karşın bal üretimimiz, iklimde
yaşanan dalgalanmalar nedeniyle yıllara göre
80-100 bin ton arasında değişmiştir. Bu
süreçte koloni verimlerinde önemli bir
9
(Erkan, 1998; Cengiz, 1999; Kösoğlu ve ark.,
2000; Yaşar ve ark., 2000; Saner ve ark.,
2005; Sıralı ve Doğaroğlu, 2005; Demir, 2007;
Günbey, 2007; Ören ve ark. 2010; Uçak Koç
ve Karacaoğlu, 2015).
Bulgular
Arıcıların Sosyo-Ekonomik Nitelikleri
Bu çalışmada, 78 arıcının yaş ortalaması
46.4±1.47 yıl olarak belirlenirken, 1. grupta
49.8 ± 2.98 yıl, 2. grupta 44.9±1.96 yıl, 3.
grupta 46.3±3.36 yıl olarak belirlenmiş,
varyans analizi sonucuna göre grupların
yaşlarının benzer olduğu belirlenmiştir
(Çizelge 1). Ankete katılan arıcıların %60’ı
ilkokul mezunu, 78 arıcının %70’i arıcılığın
asıl meslekleri olduğunu belirtmelerine karşın,
arıcılığı yapma nedeni olarak 3. grup
deneklerin çoğunluğu ek gelir sağlama
cevabını vermişlerdir. Bu çalışmada arıcılık
deneyimleri ortalama 13.8±1.00 yıl olarak
belirlenirken, deneyim yılı 1. gruptan 3.gruba
doğru artarken (Çizelge 1), gruplar arasındaki
fark önemli bulunmuştur (P<0.05). Bu anket
çalışmasında arıcılar genel olarak koloni
yönetimi, arı hastalık ve zararlıları ve arı
ürünleri yetiştiriciliği konusunda kendilerini
geliştirmek istediklerini belirtmişlerdir.
Türkiye arıcılığında, TÜİK 2013 yılı verilerine
göre koloni varlığı ve bal üretimi bakımından
beşinci sırada yer alan Güneydoğu Anadolu
Bölgesi’nde toplam 389 bin adet koloniden
5478 ton bal üretilmektedir. Bu çalışmada da
Güneydoğu bölgesinin en büyük ili olan
Diyarbakır’da arıcılığın yapısı, arıcılık
işletmelerin sosyal yapısı, teknik arıcılık
uygulamaları,
pazarlama
ve
arıcılık
sorunlarına yönelik bilgiler üretilecektir.
Materyal Yöntem
Diyarbakır İl’ine bağlı 4 merkez ilçe dahil 15
ilçede Arı Yetiştiricileri Birliği’ne üye 432
arıcı, koloni sayılarına göre gruplandırılarak
tabakalı tesadüfî örnekleme yöntemine göre
belirlenen 78 arıcı çalışmanın deneklerini
oluşturmuştur. Koloni sayısı bakımından
işletmeler üç gruba ayrılmış, her bir tabakadan
kaç işletmenin örneğe çıkacağı tabakalı
tesadüfî
örnekleme
yöntemine
göre
belirlenmiştir. Buna göre; birinci grupta 1–99
koloniye sahip 19 arıcı, ikinci grupta 100–299
koloniye sahip 44 arıcı, üçüncü grupta 300 ve
üzeri koloniye sahip 15 arıcı yer almıştır. Bu
arıcılar ile yüz yüze görüşülerek anket soruları
sorulmuştur.
Teknik Arıcılık Faaliyetleri
Diyarbakır İlinde yürütülen bu anket
çalışmasında,
arıcıların
%45’i
kayıt
tutmadığını yaklaşık %3’ü düzenli olarak kayıt
tutuğunu, %52’si ise kovan üstüne ve deftere
zaman zaman not aldığını belirtmişlerdir. Yine
arıcıların %53’ü ana arının yaşını takip ettiğini
belirtirken, ana arıyı yenileme sıklığı olarak
%69.2’si ana arıyı 2 yıldan daha uzun bir
sürede yenilediğini, %39.74’ü ana arıyı ana arı
yetiştiren
işletmelerden
satın
aldığını
belirtmiş, bu oran koloni sayıları 300’den fazla
olan 3. grupta %60’a kadar yükselmiştir
(Çizelge 1). Ana arıyı satın alan arıcıların
%32.26’sı ana arı kabulünde sorun
yaşadıklarını belirtmişlerdir. Ankete katılan
arıcıların %34.62’si kolonilerini oğul yoluyla
çoğalttığını, 61.54’ü kolonilerini bölerek
çoğalttığını belirtmişlerdir. Araştırmada elde
edilen verilere uygulanan X² testi sonucu
koloni çoğaltma yöntemleri bakımından 2. ve
3. grupların 1. gruptan farklı olduğu
saptanmıştır (P<0.05).
Arıcılara kişisel, teknik arıcılık bilgileri,
pazarlama ve organizasyon ile ilgili 112 soru
yöneltilmiştir. Anketler arıcılar ile karşılıklı
görüşmeler sonucu doldurulmuş olup, 78 adet
anketin tamamı 2012 yılı Mayıs- Ağustos
aylarında yapılmıştır. Ankete başlamadan
önce, anket sorularının doğru ve anlaşılırlığını
test etmek için deneme anketi yapılmış ve
böylece meydana gelebilecek olumsuzlukların
en aza indirgenmesi sağlanmıştır. Anket
verilerinin
değerlendirilmesinde
oransal
dağılımdan yararlanılmıştır. Ayrıca toplanan
veriler
Microsoft
Excel
programında
değerlendirilmiş ayrıca verilere varyans analizi
(Anova) ve Khi kare bağımsızlık testi
uygulanmıştır.
Ankete katılan arıcıların % 95’i sonbahar
beslemesi yaptığını belirtirken gruplar
arasında koloni sayıları 150’den fazla olan 3.
10
grubun tamamı sonbahar beslemesi yaptığını
belirtmiştir. Arıcıların % 80’inin sonbaharda
şeker şurubu ve kek beslemesi yaptığı,
%19’unun Kek (Vit.+Antibiyotik) verdiği 2.
ve 3. grubun %20’sinin keke antibiyotik ve
vitamin kattığını koloni sayısı arttıkça şeker
şurubuna vitamin ve antibiyotik katma
oranının arttığı belirlenmiştir.
çoğunluğu (%90) varroa ile mücadelede
kimyasal ilaçlar kullandığını söylemişlerdir.
Varroaya karşı mücadeleyi erken ilkbahar-geç
sonbaharda yaptığını belirten arıcıların
%12.82’si yılda 4 kez, %43.59’u da 4 kereden
fazla mücadele ettiklerini belirtmiştir (Çizelge
1). Varroa ile mücadelede yılda 4’ten fazla
kimyasal mücadele edenlerin oranı 1. gruptan
3.gruba doğru %31’den %60’a kadar çıkmış,
gruplar farklı bulunmuştur (P<0.05).
Anket çalışmasında, erken ilkbahar beslemesi
yaptığını söyleyenlerin oranı %99’dur. Erken
ilkbahar döneminde arıcıların %85’i şeker
şurubu,
%69.23’ü
kek,
%13
kek
(Vit.+Antibiyotik), %13’ü şeker şurubu
(Vit.+Antibiyotik), %1.28’i kek (polenli) ile
besleme yapmaktadır. Arıcıların hiç biri
kolonilere
glikoz
şurubu
vermediğini
belirtmişlerdir. Arıcılar son 3 yıl içerisinde
ortalama 32 çuval şeker tüketmişlerdir. Koloni
başına şeker tüketimi ise 9 kg’dır. Koloni
sayısı 100’den küçük olan 1. grupta yer alan
arıcıların koloni başına şeker tüketimi 12.5 kg,
2. grupta 10 kg ve 3. grupta 6.5 kg olup, 1. ve
2. grup 3. gruptan farklı bulunmuştur
(P<0.05).
Ankete katılan arıcılara kolonilerini yer
değiştirme sıklığı sorulduğunda, sadece 1.
grupta %5.26’sı sabit arıcılık yaparken 2. ve 3.
gruptaki arıcıların kolonilerini yılda 4 kereden
fazla yer değiştirdiği belirlenmiştir. Bu
çalışmada, erken ilkbaharda kolonilerin kaç
çerçeve arısı olduğu sorusuna arıcıların %72’si
4-6 çerçeve, %18’i 4 çerçeveden az olduğunu,
%10’u 7-10 çerçeve olduğunu belirtmişlerdir.
Arıcıların %62’si 6-8 çerçeve arı ile kıştan
çıktığını belirtmişlerdir.
Ankete katılan arıcılar genel olarak 2-3 kez bal
hasadı yaptığını, hasada temmuz başlarında
başladığını ağustos sonuna kadar devam
ettirdiklerini
belirtmişler.
Diyarbakır’da
nektarlı bitkilerden ovada üçgül ve sarıdiken
(altın diken) Karacadağ eteklerinde ağırlıklı
olarak bulunan geveni nektar kaynakları
olarak belirtmişlerdir. Bal dışında hangi arı
ürünü üretiyorsunuz sorusuna arıcıların %5’i
polen, %12’si oğul, %4 ‘ü balmumu, %3’ü ise
ana arı üretiyorum cevabını vermiştir.
Ankette, koloni kayıplarının 2009 yılından
2012 yılına doğru bir artış gösterdiği ve son
yılda üç grupta da koloni kayıplarının yaklaşık
%30 olduğu ifade etmişlerdir. Arıcılar,
varroayı, yavru hastalıklarını,
kireç
hastalığını, petek güvesini tanıdığını, arıcıların
sadece yarısının arı felci ve nosemayı
tanıdığını belirtmişlerdir. Arıcıların büyük
11
Çizelge 1. Gruplara göre arıcıların sosyal yapısı ve koloni uygulamalarına yönelik bilgiler
Özellikler
Arıcının yaşı (yıl)
Arıcılık deneyimi (yıl)
Koloni Sayıları (adet)
Ana arıyı satın alanlar (%)
Ana arı yenileme sıklığı (%)
İki Yılda Bir
İki Yıldan Fazla
Ana arı kabulünde sorun yaşayanlar (%)
Ek beslemede katkı Şeker şurubu (Vit.+Antibiyotik)
yapanlar (%)
Kek (Vit.+Antibiyotik)
Koloni Kayıpları (%) 2009-2010
2010-2011
2011-2012
Arılarınızı
nasıl Oğul yoluyla
çoğaltıyorsunuz
Güçlü kolonileri bölerek
Satın alarak
Varroa ile mücadele sıklığı
Yılda 4 kez
Yılda 4 kereden fazla
Kolonileri yer değiştirme sıklığı (%) sabit
1 Kez
2 kez
3 kez
4 ve üstü
Koloni Bal verimleri (kg)
Koloni başına şeker tüketimi (kg)
P<0.05: a,b,c
1.grup
(Koloni sayısı <100)
N=19
49.8±2.98
10.2±1.41a
59.74±5.02a
21.05 a
26.32 a
73.68 a
0a
22.22 b
11.11
18.33 b
22.9 a
29.4 a
47.37 b
36.84 a
15.79 b
10.53 a
31.58 a
5.26
10.5
36.8
26.3
21.1a
20.95±3.94 ab
2.grup
(Koloni sayısı:100–299 arası)
N=44
44.9±1.96
13.9±1.40b
157.73±7.82b
40.91 b
27.27 a
72.73 a
38.89 b
13.64 a
9.09
14.87 a
23.27 a
30.95 a
31.82 a
68.18 b
0a
15.91 b
43.18 b
0
6.8
25.0
25.0
43.2b
18.41±1.71a
3.grup
Koloni sayısı >300
N=15
46.3±3.36
18.1±2.25c
391.33±19.19c
60.0 c
33.33 b
53.33 b
33.33 b
10.0 a
10.0
13.14 a
18.78 b
31.3 a
26.67a
73.33 b
0a
6.67 a
60 c
0
0
13.3
6.7
80.0c
24.53±4.28 b
46.4±1.47
13.8±1.00
178.78±13.95
39.74
28.21
69.23
32.26
12.82
12.82
15.18
22.2
30.65
34.62
61.54
3.85
12.82
43.59
1.28
6.41
25.6
21.8
44.9
20.21±1.59
12.5b
10b
6.5a
9
12
Genel
N=78
Arıcı neler yapmalı neler yapmalı sorusuna
ise arıcıların verdiği yanıtlar aşağıda
özetlenmiştir.
Pazarlama ve Organizasyon Faaliyetleri
Ankete katılan arıcıların %87’si balı teneke
ile, %3’ü kavanoz ile, %10’u da açıkta
pazarladığını, üçüncü grup ürettiği balın
tamamını
teneke
ile
pazarladığını
belirtmiştir. Araştırmada arıcılardan elde
edilen verilere uygulanan Khi Kare testi
sonucu
balı
pazarlama
yöntemleri
bakımından grupların farklı olduğu
saptanmıştır (P<0.05). Ankete katılanların
%80’i balı tüccara, %10’u birlik, koop.
v.b., %8’i köydeki aracıya, %2’si de kendi
pazarladığını belirtmiştir. Balın teneke
satış fiyatını arıcıların %38’i 200 TL,
%44’ü 200 TL’den az, %18’i ise 300 TL
olarak yanıtlamışlar, ücretini de genel
olarak peşin aldıklarını belirtmişlerdir.
1. Dürüst davranıp sağlık bal üretmeli,
2. Birlikte hareket edip balı işleyip
pazarlayacak işletmeler kurmalı,
3. Balda kalıntı bırakan ilaçları
kullanmamalı,
4. Arıcılık ile ilgili eğitimleri talep
edip, katılım sağlamalı,
5. Hastalıklarla mücadelede kimyasal
ilaç
kullanmamalı
olarak
belirtmişlerdir.
Tartışma
Bu çalışmada da önceki çalışmalarda
belirtildiği gibi (Erkan, 1998; Parlakay ve
Esengün, 2005; Günbey, 2007; Tunca ve
Çimrin, 2012; Uçak Koç ve Karacaoğlu,
2015) arıcıların yaş ortalaması 40’ın
üzerindedir. Ayrıca, araştırmada her on
arıcıdan altısının ilkokul mezunu olduğu,
babadan kalma bir meslek olması ve aile
bireylerinin katkı düzeyleri
diğer
çalışmalar ile benzerlik göstermiştir (Çiçek
ve ark., 1993; Erkan, 1998; Çakmak ve
ark., 2003; Günbey, 2007; Pirim ve ark.,
2011; Uçak Koç ve Karacaoğlu, 2015).
Ankete katılan arıcıların tümü Arıcılar
Birliğine üye olduğunu, devletin verdiği
teşviklerden
haberdar
olduklarını
Arıcılara
arıcılığın
belirtmişlerdir.
desteklenmesi için;
Devlet ve arıcı birlikleri neler yapmalı
sorusuna arıcıların verdiği yanıtlar aşağıda
özetlenmiştir.
1. Arıcılara arı ve kovan desteğinin
yapılması,
2. Destek miktarlarının arttırılması,
koloni desteğinin 8 TL’si birlik
tarafından kesildiği ve bunun
çözülmesi,
3. Arıcıların denetlenmesi,
4. Nektarlı bitki üretiminin artırılması,
5. Balın değer fiyata satılmasının
sağlanması,
6. Faizsiz kredi desteğini arttırıp
süresinin en az 3 yıl yapılması,
7. Konaklama sorununun çözülmesi,
8. Arıcı örgütlerinin yetiştiricilik
konusunda bilgi vermesi
9. Sahte bal ile mücadele edilmesi,
10. Kamu görevlilerinin arıcıların
sorunlarına duyarlı olması,
11. Üretilen balların analizini yaparak
pazarlama sorununun çözülmesi,
Arıcıların arıcılık deneyimleri 10 yılın
üzerinde ve literatür ile uyumludur (Erkan,
1998; Özbilgin ve ark, 1998; Kösoğlu ve
ark, 2000; Erkan ve Aşkın, 2001; Şahinler
ve Gül, 2003; Parlakay ve Esengül, 2005;
Demir, 2007). Arıcıların deneyim yılı
arttıkça
koloni
sayıları
da
artış
göstermiştir. Arıcıların son üç yıldaki
koloni sayılarının ortalaması 178.8±13.95
adettir. Ülkemizin farklı illerinde yapılan
çalışmalarda ortalama koloni sayıları
arasında farklar yüksektir. Bazı araştırıcılar
koloni sayısını 50’den az (Çiçek ve ark.,
1993; Parlakay ve Esengün, 2005)
belirlerken, bazıları 50-100 adet arasında
(Özbilgin ve ark., 1998; Çakmak ve ark.,
2003), bazıları da 150-200 adet arasında
(Çelik,
1994;
Günbey,
2007)
belirlemişlerdir.
13
ekonomik sorunların önemli bir kısmı
örgütlenme eksikliğinin bir sonucudur.
Arıcıların girdi teminin yanında damızlık
materyal sağlamada ve üretilen ürünlerin
pazarlanmasında
üretici
örgütlerinin
geliştirilmesine
büyük
ihtiyaç
duyulmaktadır.
Genel olarak yıllık koloni kaybı ortalaması
%22.5, bazı araştırıcıların bulduğu
değerden yüksek bulunurken (Uzundumlu
ve ark., 2011; Tunca ve Çimrin, 2012;
Uçak Koç ve Karacaoğlu, 2015) bazı
araştırıcıların bulduğu değerden de düşük
bulunmuştur (Aydın ve ark., 2003; Sıralı
ve Doğaroğlu, 2005; Kekeçoğlu ve
Rasgele, 2013). Son yıllarda tüm dünyada
önemini koruyan konulardan birisi de kış
kayıplarıdır. Bu çalışmada %13.14 ile
%31.3 arasında değiştiği belirlenen koloni
kış kayıpları COLOSS’un 2012–2013 yılı
için yayınladığı rapora ve Tunca ve Çimrin
(2012) ile benzerlik göstermiştir. Bu
çalışmada yıllar arasında koloni kış
kaybının farklı bulunması yıllara göre
önemli iklimsel farklılıkların görülmesine
bağlanabilir.
Arıcıların önemli sorunları arasında
konaklama ve konaklamada arılıkların
yakın olması gelmektedir. Bölgeye diğer
bölgelerden
gelen
arıcıların
belli
zamanlarda çok yoğunlaşması yerli
arıcıları sıkıntıya sokmaktadır. Bölge
dışından çok sayıda arıcının gelmesi sınırlı
sayıdaki
nektar
kaynaklarını
bölüşmelerine, bölge arıcılarının göç
sayısının artmasına, kolonilerini daha sık
beslemelerine, arılıkların birbirine yakın
olması yağmacılık, varroa ve bazı
hastalıkların
bulaşmasını
hızlandırmaktadır.
Ayrıca
diğer
bölgelerden gelen arıcıların balını bu
bölgede de satışa sunması bölgedeki bal
fiyatlarının aşağıya çekilmesine neden
olmaktadır. Bu nedenle konaklama ile ilgili
yönetmelik yeniden düzenlenmeli ve belli
bölgede koloni yığılmalarını önlemek için
gerekirse sınırlamalar getirilmelidir.
Araştırma sonuçlarına göre, 3. grupta
koloni sayıları 300’den fazla olan arıcıların
son üç yıllık ortalama bal verimleri
24.53±4.28 kg, genel ortalama ise
20.21±1.59 kg olarak belirlenmiştir.
Belirlenen bal verimi (20.21±1.59)
ülkemizin bazı yörelerinde yapılan
çalışmalardan genel olarak yüksek
bulunmuştur (Çiçek ve ark., 1993;
Özbilgin ve ark., 1998; Kösoğlu ve ark.,
2000; Erkan ve Aşkın, 2001; Uzundumlu
ve ark., 2011). Araştırmada arıcıların
koloni
bal
verimlerinin
ülke
ortalamasından yüksek belirlenmiştir.
Bunun nedeni olarak, kolonilerini fazla
sayıda yer değiştirmeleri özellikle 3.
grubun yılda 8-10 kez kolonilerini yer
değiştirmesi olarak gösterilebilir.
Sonuç
Türkiye’de
arıcılık
işletmelerinin
tanımlanmasına yönelik çalışmalar Aydın
ve Muğla’dan Van’a, Tekirdağ’dan Adana
ve Mardin’e kadar tüm Türkiye’yi
kapsayacak şekilde yapılmıştır (Kösoğlu
ve ark., 2000; Erkan ve Aşkın, 2001;
Aydın ve ark., 2003; Çakmak ve ark.,
2003; Parlakay ve Esengün, 2005;
Kekeçoğlu ve ark., 2007; Pirim ve ark.,
2011; Tunca ve Çimrin, 2012; Kekeçoğlu
ve ark., 2013). Türkiye’deki ekolojik,
ekonomik ve sosyal farklara karşın,
Türkiye arıcılığı ile ilgili bilgi üretmeye
yönelik çalışmalarda ve bu araştırmada da
sorulan sorulara alınan yanıtlar, sorunlar ve
beklentiler
benzer
bulunmuştur.
Türkiye’de koloni sayısının fazlalığı ve
yoğun gezgin arıcılık, işletmelerin benzer
yapıda ve beklentide olmasının en önemli
Arıcılar genel olarak balın toptan teneke
fiyatını 200 TL’den aza sattıklarını,
nakliye
ve
şeker
masrafları
düşünüldüğünde
oldukça
düşük
bulduklarını ifade etmişlerdir. Arıcılar
balın fiyatının düşük olmasında, sahte bal
ve kaçak balın etkisi olabileceği gibi,
örgütlü bir yapıya sahip olmamanın da
payı olduğunu ifade etmişlerdir. Arı
yetiştiriciliğinde ortaya çıkan teknik ve
14
nedenleri arasındadır. Arıcılar için en
önemli sorun, konaklama yeri ve arı
nakilleridir. Türkiye’de arıcılar ortalama 4
-6 kez yer değiştirmektedir. Bu hem yerel
arıcılar hem de yerel halk arasında
sürtüşmelere yol açmaktadır. Arıcıların
diğer
en
önemli
sorunu
balın
değerlendirilmesinde yaşanan sıkıntılardır.
Bu
konuda
kamuoyunun
doğru
bilgilendirilmesi ve ek talep yaratılması
konularında arıcı örgütlerinin yetersiz
kaldığı söylenebilir. Türkiye’de son
istatistiklere
göre
100
bin
ton
üretilmektedir. Kişi başına bal tüketimi ise
1 kg’ın altındadır. Bal dışsatımı da 5-10
bin ton arasındadır. Bu durum talebe bağlı
olarak yıllar itibariyle artan oranda stok
sorunu
yaratarak
bal
fiyatlarına
yansımaktadır. Son olarak Türkiye gibi
önemli bir arıcılık ülkesinde, bal dışında
polen, arı sütü, propolis vb. gibi öteki arı
ürünleri üretiminin yok denecek kadar az
olması bu çalışmada da saptanmıştır.
15
Kaynaklar
Aydın, L., Çakmak I., Güleğen, E., Korkut
M. 2003. Güney Marmara Bölgesi
Arı Hastalık ve Zararlıları Anket
Sonuçları. Uludağ Arıcılık Dergisi,
3(1): 37- 40.
Cengiz, M.M. 1999. Erzurum Yöresinde
Arıcılığın Yapısal Analizi (Yüksek
Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek
Lisans Tezi, Tekirdağ.
Çakmak, İ., Aydın, L., Seven, S., Korkut,
M. 2003 . Güney Marmara
Bölgesi’nde
Arıcılık
Anket
Sonuçları. Uludağ Bee Journal
Dergisi, Şubat 2003, Bursa.
Çelik, H. 1994. Kalecik İlçesinde Gezginci
Arıcıların Sorunları ve Arıcılıkta
Yararlanılan
Bilgi
Kaynakları
Üzerine Bir Araştırma. Ankara
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Çiçek, A., Yücer, A.A., Karakoyun, H.
1993. Tokat İlinde Arıcılığın Yeri,
Ekonomik Önemi ve Sorunları
Üzerine
Bir
Araştırma.
Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat
Fakültesi Dergisi 10:150-160.
Demir, Y. 2007. Mardin İlinde Arıcılığın
Yapısal
Analizi.
Atatürk
Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü
Zootekni Anabilim Dalı Yüksek
Lisans Tezi. 2007,Erzurum.
Erkan, C., 1998. Van ili Bahçesaray ilçesi
arıcılık faaliyetleri, Yüzüncü yıl
Üniversitesi
Fen
Bilimleri
Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi,
Van.
Erkan, C., Aşkın, Y. 2001. Van İli
Bahçesaray İlçesinde Arıcılığın
Yapısı ve Arıcılık Faaliyetleri
Yüzüncü Yıl Üniv Zir Fak Tarım
Bil Derg (J. Agric. Sci.), 2001,
11(1):19-28, Van, 2001.
Günbey, V.S. 2007. Van İli Gezginci
Arıcılık
Hareketlerinin
Belirlenmesi.
Yüzüncü
Yıl
Üniversitesi Fen Bilimleri
Enstitüsü Zootekni Anabilim Dalı
Yüksek Lisan Tezi. 2007, Van.
Karacaoğlu, M. ve Uçak Koç, A. 2007.
Ege bölgesi arıcılığında kısıtlar ve
fırsatlar. Ege Bölgesi Arıcılık
Semineri, 15-16 Şubat 2007, s:2532.
Kekeçoğlu, M., Gürcan, E.K., Soysal, M.İ.
2007. Türkiye Arı Yetişticiliğinin
Bal Üretimi Bakımından Durumu.
Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi,
4(2): 227-236.
Kekeçoğlu, M., Rasgele, G. P. 2013.
Düzce İli Yığılca İlçesindeki
Arıcılık Faaliyetleri Üzerine Bir
Çalışma, U. Bee J. February 2013,
13 (1): 23-32.
Kösoğlu M., Karacaoğlu M., Gençer V.
2000. Aydın İli Karpuzlu İlçesi
Arıcılarının
Sosyo-Ekonomik
Nitelikleri ve Temel Sorunları,
Türkiye III. Arıcılık Kongresi.
Adana, (Poster).
Ören, N., Alemdar, T., Parlakay, O.,
Yılmaz, H. I., Seçer, A., Güngör,
C., Yağar, B., Gürer, B. B. 2010.
Adana İlinde Arıcılık Faaliyetinin
Ekonomik Analizi. TEAE Yayın
No: 178.
Özbilgin, N., Alataş, İ., Balkan, C., Öztürk,
A.İ., Karaca, Ü. 1998. Ege Bölgesi
Arıcılık Faaliyetlerinin Teknik ve
Ekonomik
Başlıca
Karakteristiklerinin Belirlenmesi.
Menemen, İzmir
Parlakay, O., Esengün, K. 2005. Tokat İli
Merkez İlçede Arıcılık Faaliyetinin
Ekonomik Analizi ve İşletmecilik
Sorunları. GOÜ. Ziraat Fakültesi
Dergisi, 2005, 22 (1), 21-30.
Pirim, L., Çan, F.M., Sönmez, M.M. 2011.
Bingöl Arıcılık Raporu, Sektörel
Araştırmalar
Serisi-4,Bingöl.
http://www.fka.org.tr/SayfaDownlo
ad/Bing%C3%B6l%20Ar%C4%B1
c%C4%B1l%C4%B1k%20Raporu.
pdf.
16
Saner, G., Engindeniz, S., Çukur, F.,
Yücel, B. 2005. İzmir ve Muğla
illerinde faaliyet gösteren arıcılık
işletmelerinin teknik ve ekonomik
yapısı ile sorunları üzerine bir
araştırma,
Tarımsal
Ekonomi
Araştırma Enstitüsü Yayın No:126,
Ankara.
Sıralı, R., Doğaroğlu, M. 2005. Trakya
Bölgesi Arı
Hastalıkları ve
Zararlıları
Üzerine
Anket
Sonuçları. Uludağ Arıcılık Dergisi,
5: 71-78.
Şahinler, N., Gül, A. 2003. Hatay İlinde
Arıcılığın
Yapısal
Analizi,
Sorunları ve Çözüm Önerileri.
Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat
Fakültesi Dergisi 8(1-2): 105-118,
2003.Hatay.
Tunca Rİ., Çimrin, T., 2012. Kırşehir
İlinde Bal Aarısı Yetiştiricilik
Aktiviteleri
Üzerine
Anket
Çalışması. Iğdır Üniversitesi Fen
Bilimleri
Enstitüsü
Dergisi,
2(2):99-108.
Uçak Koç, A., Karacaoğlu, M. 2015.
Beekeeping Structure, Problems
and Colony Losses in the Aegean
Region of Turkey. International
Scientific Symposium, Modern
Animal Husbandry-Food Safety
and Durable Development, İaşi,
Romania. October 22 – 23, 2015.
Uzundumlu, A.S., Aksoy, A., Işık, H.B.
2011.
Arıcılık
İşletmelerinde
Mevcut Yapı ve Temel Sorunlar;
Bingöl İli Örneği. Atatürk Üniv.
Ziraat Fak. Derg., 42 (1): 49-55.
Yaşar, N., Güler, A., Yesiltas, H. B., Bulut,
G., Gökçe, M. 2000. Karadeniz
Bölgesi
Arıcılığının
Genel
Yapısının Belirlenmesi. Arıcılık
Araştırma İstasyonu Müdürlüğü,
Ordu.
17