ahir zaman ilmihali JENERK 11 baski 01.indd

OTTO 07
© TN İletişim
TEMEL ESERLER 01
M. Hayri Kırbaşoğlu
Ahir Zaman İlmihali
Düzelti: TAVOOS
Dizgi: TAVOOS
Kapak: Nurullah Özbay
Grafik-Tasarım, Uygulama: TAVOOS
Baskı: Ziraat Gurup Matbaacılık / Varlık Ankara
ISBN 978-605-9168-08-3
Sertifika No: 13858
1-7. Baskılar: 2010
8-9. Baskılar: 2011
10. Baskı: Mart 2014
11. Baskı: Mayıs 2015
İletişim Adresleri
Cinnah Cd. Kırkpınar Sk. 5/4
06420 Çankaya Ankara
tel.-faks: 0312. 439 01 69
www.ottoyayin.com
[email protected]
facebook.com/otto.yayinlari
twitter.com/ottoyayin
AHİR ZAMAN
İLMİHALİ
M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ ........................................................................... 11-13
USÛL ÜZERİNE .............................................................. 15-18
GİRİŞ
19-24
I. İSLAM (KAVRAMI) ÜZERİNE .......................................... 19
II. DİN: VAR OLUŞUN/HAYATIN ANLAM HARİTASI
ve DÜNYA GÖRÜŞÜ ........................................................... 21
III. İSLAMİ DEĞERLER KURAMI (AKSİYOLOJİ) ................. 23
İSLAMİ DEĞERLER KURAMI (AKSİYOLOJİ) DİZGESİ
25-425
METAFİZİK DEĞERLER ALANI
27-145
1. Tevhid .............................................................................. 27
2. Kelime-i Şahadet .............................................................. 29
a) Gerçekten İslam’ın Şartı Beş, İmanınki Altı mıdır? ....... 35
3. İman-Amel İlişkisi ............................................................ 39
a) Müslüman Olmak mı? Müslüman Kalmak mı? ............. 40
b) Bıçak Sırtında Olanlar .................................................. 43
c) İslam’da Farzlar Gerçekten Otuz İki
veya Elli Dört müdür? .................................................. 46
4. İman-Küfür-Şirk ............................................................... 47
İman’ın Sosyal Boyutu ...................................................... 49
Küfür ve Şirk ..................................................................... 52
Tevhid Maskeli Şirk ........................................................... 53
5. Geçici Tevhid ................................................................... 54
6. Tevhid’in Yansımaları ve Boyutları ................................... 54
a) Dünya Görüşü Olarak Tevhid ...................................... 56
b) Metafizik İlkesi Olarak Tevhid ..................................... 57
c) Ahlak-Adalet Ahlakı-İlkesi Olarak Tevhid .................... 58
d) Dünya Düzeni İlkesi Olarak Tevhid ............................. 62
e) Siyaset ve Siyasi Düzen İlkesi Olarak Tevhid ................ 64
f) Ümmet İlkesi Olarak Tevhid ......................................... 68
Ümmetsiz İslam Olmaz .................................................. 69
g) Toplumsal Düzen İlkesi Olarak Tevhid ........................ 71
h) Hukuk İlkesi Olarak Tevhid ........................................ 73
Din ve Şeriat ................................................................. 74
Şeriat ve Değişim: Sabiteler ve Değişkenler ................... 74
ı) Tarih İlkesi Olarak Tevhid ............................................ 76
i) Bilgi İlkesi Olarak Tevhid .............................................. 81
j) Sanat ve Estetik İlkesi Olarak Tevhid ............................ 84
İslam Sanatında Bulunmayan Şey İnsan Değil, İnsan
Bedenidir! ..................................................................... 87
k) Aile İlkesi Olarak Tevhid ............................................. 88
l) Ekonomi İlkesi Olarak Tevhid ...................................... 91
m) Özgürlük ve Eşitlik İlkesi Olarak Tevhid .................. 100
Müslüman Renk Körüdür ........................................... 101
Irkçılık İslami Değerleri Yutan Bir İfrittir .................... 102
n) Eğitim İlkesi Olarak Tevhid ....................................... 104
7. Allah (Celle Celâluh) ...................................................... 109
a) Allah ve İnsan ............................................................. 112
8. Âhiret ............................................................................. 115
a) Şefaatçilik ve Vesilecilik Anlayışı ................................ 119
b) Kıyâmet Alâmetleri Meselesi ....................................... 122
9. Peygamberler ................................................................. 124
10. Melekler ....................................................................... 131
11. Kitaplar ........................................................................ 135
AHLAKİ DEĞERLER ALANI
147-181
1. Homoeconomicus’tan Homoislamicus’a ......................... 147
2. İslam Ahlakının Unutulan Boyutu: Sosyal Ahlak ............ 151
a) Sosyal Ahlaksızlık versus Sosyal Ahlak ....................... 152
b) Ahlak Dışı Her Davranış Bir Değildir. ........................ 153
3. İslam’ın Kendisi Bir Sosyal Ahlaktır ............................... 153
4. İslam Sevgi Dini Olduğu Kadar Kızgınlık ve Öfke; Barış Dini
Olduğu Kadar da Mücadele, Direniş ve Savaş Dinidir .... 155
5. İslam Sadece “Evet” Değil, Hem “Evet”
Hem de “Hayır” Demektir. ............................................. 156
a) İslam’da “Hoşgörü” de Vardır “Horgörü” de! .............. 156
6. Mümin Hayr’a Sevdalı Şerr’e Öfkelidir ........................... 157
7. Müslüman Taraf Tutmak Zorundadır, Tarafsız Olamaz! ... 159
8. Ahlak İsyanından Sürekli Ahlak Devrimine .................... 159
9. İbadetler ve Sosyal Ahlak ............................................... 161
a) Ahlak-İbadet İlişkisi ................................................... 163
10. İslam Ahlakının Temel İlkesi:
Hayra Destek Şerre Köstek Olmak ............................... 175
11. Çağdaş Bir Hılfu’l-Fudûl’e Doğru ................................. 175
12. Sosyal Ahlak: Temiz Toplum ....................................... 177
13. Temiz (Ahlaki) Toplum’a Giden Yol ............................ 179
14. Ahlak ve Hukuk ........................................................... 180
İSLAM’IN AHLAK HARİTASI
(KUR’AN’IN BİREYSEL ve TOPLUMSAL AHLAK ESASLARI)
183-306
1. Allah’a Karşı Yapılması ve Yapılmaması Gerekenler .......
a) Allah’a Karşı Yerine Getirilmesi Gerekenler ................
Takva ..........................................................................
Zikir ............................................................................
Şükür ..........................................................................
İhlas ............................................................................
Tövbe ve İstiğfar .........................................................
Dua .............................................................................
Dua Bir İstek Değil, Bir Oluş’tur ..............................
Tevekkül .....................................................................
b) Allah’a Karşı Yapılmaması Gerekenler ........................
Tekebbür ve İstiğnâ ....................................................
Küfür ..........................................................................
Kunût .........................................................................
Allah’ın Adını İstismar Etmemek ................................
Dinde Olmayan Aşırılıklara Gitmemek .......................
Allah’a Verilen Sözleri Tutmamak ...............................
Allah’a ve Rasûlüne İhanet Etmemek ..........................
2. İnsanlara ve Tabiata/Çevreye Karşı Yapılması
ve Yapılmaması Gerekenler ................................................
a) Yapılması Gerekenler ..................................................
Sâlihât ve Ma’rûf .........................................................
Yetim, Öksüz ve Yoksulu Doyurmak ..........................
Yetimin Malını Korumak .............................................
İstikamet Üzere Olmak ...............................................
Ana-Baba’ya İyilik .......................................................
Sabr u Sebat ................................................................
Nefse Hâkimiyet ve Öfkeyi Kontrol ............................
Ölçü ve Tartıda Dürüstlük ..........................................
Doğrudan Şaşmamak ..................................................
Allah’ın Yolundan Sapmamak .....................................
Müminlere Yumuşak, (Saldırgan) Kâfirlere Sert Olmak ...
Şûrâ ............................................................................
Vermek .......................................................................
Güzel Söz ve Gönül Alma ...........................................
Allah Yolunda Harcamak ............................................
Allah İçin Borç Vermek ...............................................
Müslüman Kardeşlerimizi Kendimize Tercih Etmek ...
Akrabalara İlgi ve Yardım ...........................................
Âdil Olmak .................................................................
İffet ve Namusun Korunması ......................................
Emânete Riayet ...........................................................
Vaadinde Durmak .......................................................
Dürüst Şahitlik ............................................................
184
184
184
184
185
186
189
190
191
192
194
194
195
195
196
197
199
200
201
201
201
202
203
204
204
205
208
209
210
211
212
213
214
216
217
218
219
220
220
223
225
225
226
Antlaşmalara Riayet ..................................................... 226
İyiliklere Aracılık Etmek ............................................. 227
Zulme Karşı Yardımlaşma ve Dayanışma ..................... 228
İyiliği Emretmek, Kötülüğü Yasaklamak ..................... 230
İslam Kardeşliği .......................................................... 231
Câhil-Cühelâ Takımına Uymamak .............................. 232
Kötülüğe İyilikle Karşılık Vermek ............................... 233
İnsanları Özgürlüğe Kavuşturmak ............................... 234
Selama Daha Güzeli İle Mukabele Etmek .................... 235
Tacizlere Karşı Tedbir ve Tesettür ............................... 238
Mahrem Alanlara İzinsiz Girmemek ............................ 242
Bir arada Yemek-İçmek ............................................... 243
Dünya-Ahiret Dengesini Gözetmek ............................. 243
Güzel Söz Söylemek .................................................... 247
Yakın Çevreye İyi Davranmak ..................................... 248
Allah İçin Harcananlar Geri Gelir ................................ 249
b) Yapılmaması gerekenler ............................................. 249
Kategorik Olarak Her Tür Kötülük ............................. 249
Saldırgan ve Zâlim Kâfirleri Dost Edin(me)mek .......... 250
Çocukları Öldürme(me)k ........................................... 252
Haksız Yere Can(lar)a Kıy(ma)mak ............................. 252
Şirk ve Küfürde Anne-Babaya İtaat Et(me)mek ........... 254
Kimseyi Aşağılamamak ............................................... 255
Kibirlen(me)mek ve Böbürlen(me)mek ....................... 255
Bağıra Çağıra Konuşmamak ........................................ 256
Hırsızlık Yapmamak .................................................... 257
Zinaya, Fuhşa Yaklaş(ma)mak ..................................... 259
Kötülüklere Aracı Ol(ma)mak ..................................... 261
Zulüm ve Haksızlıklara Meylet(me)mek ..................... 261
Başkalarının Yanında Fısıldaş(ma)mak ........................ 262
Öksüz ve Yetimlere Kötü Muamele Et(me)mek .......... 263
İsraf Et(me)mek .......................................................... 263
İçki, Kumar, Faldan Uzak Durmak ............................. 266
Kadın-Erkek İlişkilerinde Denge ve Saygı ................... 269
Yapmayacağı Şeyi Söyle(me)mek ................................ 271
Şeref, Haysiyet ve Onur Fakiri Olanlardan Uzak Durmak .. 272
Şirk, Günah ve Azgınlıklar Haram Kılınmıştır ............. 272
Hakkında Bilgi sahibi Olmadığımız Şeylerin
Peşine Düş(me)mek .................................................... 274
Zalimin Zulmünü Dile Getirmek ................................. 275
Cimrilik Et(me)mek .................................................... 276
Kategorik Olarak Haksız Kazanç ................................. 278
İftira Et(me)mek ......................................................... 279
İyilikleri Başa Kak(ma)mak ......................................... 280
Gıybet Et(me)mek ...................................................... 281
Bozgunculuk Yap(ma)mak .......................................... 282
Haset ve Kıskançlıktan Uzak Durmak ......................... 284
Kategorik Olarak Yalandan Uzak Durmak .................. 284
İnsanları Küçümseyip, Onlarla Alay Et(me)mek,
Onlara Kaş-Göz Etmemek, Kötü Lakap Tak(ma)mak .... 286
Riyakarlık, Gösteriş ve Çalım Satmaktan Uzak Durmak .. 286
Bilinçli Eşcinsellik Bir Hayasızlıktır .............................
Kötü Niyetten ve Önyargıdan Uzak Durmak ..............
Fâsık Kişilerin Verdikleri Haberleri
Araştırmadan Onayla(ma)mak ....................................
Rüşvet .........................................................................
Büyü Yap(ma)mak, Yaptır(ma)mak .............................
Dünyevileşmeye Karşı Mesafe Bilinci ..........................
Allah’ın Haram Kılmadığını Haram Kıl(ma)mak .........
Akrabalık Bağlarını Koparmamak ...............................
Allah’a Verilen Sözlere Sadık Kal(ma)mak ..................
Katıksız Müşrik ve Kâfirler İçin Mağfiret Dile(me)mek ..
Dinde Zorlama Yoktur ................................................
c) Allah Kimleri Sever, Kimleri Sevmez? .........................
Allah’ın Sevdiği Kulların Kur’an’daki Özellikleri .........
Allah’ın Sevmediği Kimselerin Kur’an’daki Özellikleri ...
d) Teoriden Pratiğe .........................................................
288
290
290
292
294
295
297
298
298
299
300
301
301
302
303
İBADETLER
307-345
1. Namaz ............................................................................
a) Günlük ve Haftalık Zorunlu Namazlar .......................
b) Cami ve Kıble ............................................................
c) Ezan-Kamet ................................................................
d) Abdest-Gusül-Teyemmüm .........................................
1. Abdest ....................................................................
2. Gusül ......................................................................
3. Teyemmüm ............................................................
e) Tesettür (Setr-i Avret) .................................................
f) Namaz Vakitleri ve Rekâtları .......................................
g) Zamanında Kılınamayan Namazlar .............................
h) Namazların Birleştirilmesi ..........................................
ı) Zorunlu Namazların Rekâtları .....................................
i) Namazların Kılınış Şekli ..............................................
j) Cemaatle Namaz .........................................................
k) Cemaatle Namazın Kılınışı .........................................
l) Cuma namazı ..............................................................
m) Bayram namazı ..........................................................
2. Oruç ..............................................................................
a) Fıtır Sadakası (Sadakatu’l-fıtr) ....................................
3. Yoğunlaştırılmış Program: Hac .......................................
a) Kâbe: Sembolik İman Merkezi ....................................
b) Arafat: Mahşer Provası ................................................
c) Müzdelife-Mina-Kurban:
Kötülük Dürtülerinden Kurtuluş ....................................
d) Şeytan Taşlama: Şeytana Karşı Sembolik Savaş ..........
4. Kurban ...........................................................................
5. Zekât ..............................................................................
6. Sadaka ...........................................................................
7. Nafile İbadetler ..............................................................
8. Dualar ............................................................................
9. Zühd ve Tasavvuf ...........................................................
308
308
308
309
311
311
313
314
314
315
316
316
317
317
319
320
320
321
322
325
325
326
328
329
330
332
333
337
338
340
341
TOPLUMSAL HAYAT
(NORMATİF DÜZENLEMELER ALANI)
347-425
İslam: Hayatlı Bir Din, Dinli Bir Hayat ...............................
1. Gündelik Hayat ..............................................................
a) Doğum, Çocukluk ve Ergenlik ...................................
b) Aile Hayatı .................................................................
c) Evlilik (Nikâh) ............................................................
d) Boşanma (Talak) ........................................................
e) Cinsel Hayat ...............................................................
f) Doğum Kontrolü ve Kürtaj .........................................
g) Akrabalık, Komşuluk ve Arkadaşlık İlişkileri ..............
h) Selamlaşma, Tebrikleşme, Hatır Sorma, Teşekkür,
Özür dileme, Aksırma ....................................................
ı) Beslenme, Yeme-İçme .................................................
i) Sağlık, Spor .................................................................
j) Sanat, Turizm, Eğlence ve Özel Günler .......................
k) Engelliler ve Yükümlüler ............................................
l) Hasta, Düşkün, Yaşlı, Dul, Yetim, Öksüz, Kimsesiz ve
Fakirler ...........................................................................
m) Giyim-Kuşam, Zinet, Süslenme, Aksesuar .................
n) Temizlik ve Hijyen .....................................................
o) Çevre-Teknoloji .........................................................
ö) Trafik .........................................................................
p) İletişim/Haberleşme, Medya .......................................
r) Ölüm, Cenaze, Taziye .................................................
2. Toplumsal Hayat ............................................................
a) Siyaset ve Yönetim ......................................................
Şûrâ ............................................................................
Ahlakın Siyasete Dönüşü ............................................
b) İktisat .........................................................................
c) Hukuk ve Adalet Sistemi ............................................
Şeriat: Eylem Ahlakı ....................................................
d) Dünya Düzeni ve Uluslararası İlişkiler .......................
e) Savaş Hukuku ............................................................
Cihad-Direniş-Şehadet/İstişhad ...................................
f) Çevre Hukuku ............................................................
g) Uzay Hukuku .............................................................
h) Göç, İnsan Kaçakçılığı ve Ticareti ..............................
ı) Şehirleşme ...................................................................
347
348
348
351
353
357
358
359
360
363
364
366
369
374
377
378
380
382
384
385
386
390
390
390
392
396
406
406
413
418
421
422
423
424
424
SÖZÜN SONU ve ÖZÜ .................................................... 427
KİTABİYAT ....................................................................... 428
SEÇME HADİSLER .......................................................... 429
HZ. PEYGAMBER’İN DİLİNDEN DUALAR ................... 471
DİZİN ......................................................................... 481-493
İslam’ın geleceği “Geleceğin İslamı”nın inşasına,
bu da, inşayı gerçekleştirecek
yeni nesil bir Müslümanlığın mimarlarına bağlıdır.
Bu eseri,
kıymetli evlatlarım
Seha Enis, Ayşe Nevrâ ve Zeynep Berrâ’ya
ve onların şahsında “Âsım’ın Nesli”ne ithaf ediyorum.
ÖNSÖZ
Allah’ın (cc.) adıyla,
Bu satırları yazmaya başlarken, bir yandan Washington’daki Amerika’nın
Sesi Türkçe yayınında Müslümanların terörist olmadıkları, onların da
Amerikalılar gibi barıştan yana oldukları yolundaki, bildik/alışılmış yorumların —iyi niyetli— bir yenisini dinliyordum. Öte yandan da seni, onu ve beni
yani bizi nasıl bir geleceğin beklediğini düşünüyor, gelecekte neler yapılması
gerektiği sorusunu —hemen her gün sorduğum bu soruyu— kendime bir defa
daha soruyordum. Artık içimizin-dışımızın 11 Eylül hikâyeleriyle dolup taştığı
bir sırada, gelecekte ne yapmamız gerektiği sorusunun cevaplarından birisi
olarak düşündüğüm bu kitaba da, 11 Eylül’den bahisle ve 11 Eylül’de söze
başlayacağım hiç aklıma gelmezdi. Fakat sonradan düşündükçe gördüm ki,
—11 Eylül’ün, yeryüzünün gerçek şer odaklarının maskelerini düşürmesi ve
insanlığın onları daha yakından tanımış olması gibi son derece müspet rolü
yanında— İslam dünyası için de, tarihinin önemli bir dönüm noktasını teşkil
etmesi de mümkündür. Zira İslam bir yandan 11 Eylül sürecinde Batı tarafından terör ile eşanlamlı hâle getirilmeye —kasıtlı olarak— çalışılmakta, buna
mukabil İslam dünyası çok farklı tepkiler vermekte, daha doğrusu ne yapacağını şaşırmış bir vaziyette bocalamaktadır. Bu durumun tek kelimeyle manası
İslam dünyasının tarihin dışında kalmasıdır. Bir başka ifadeyle İslam dünyası
tarihin öznesi değil, nesnesi durumundadır. Tarihin şu andaki öznesi olan Batı
—Kıta Avrupası ve Amerikasıyla Batı— ise, insanlığı son derece vahim gelişmelerin eşiğine getirmiş bulunmaktadır. Batı, yeryüzünün beşerî-maddi bütün
imkânlarını kendi egoizmi ve çıkarcılığı uğruna vahşice, hoyratça, zalimce,
12
AHİR ZAMAN İLMİHALİ
• M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU
ÖNSÖZ
adaletsizce, müsrifçe talan etmeye devam etmekte ve bu düzeni “Küreselleşme/
Globalizasyon” ‘yeni dünya düzeni’ etiketi altında kendi dışındaki dünyaya
dayatmaya ve kalıcı hâle getirmeye çalışmaktadır. İslami terminoloji ile ifade
edecek olursak “şer odakları” her çeşidiyle “munker”i yay(gınlaştır)makta;
“hayır odakları” ise her çeşidiyle “ma’rûf”u yeryüzünde egemen kılmakta
başarısız kalmaktadırlar. Bu denklemde İslam dünyasının olması gereken yeri
elbette ki “hayr”ın safında olmak, hatta öncülük rolü oynamaktır:
İşte böylece sizi orta bir ümmet yaptık ki, insanlara karşı şahit olasınız, peygamber de size karşı şahit olsun. (2/el-Bakara, 143)
Siz insanlar için [tarih sahnesine] çıkarılmış en hayırlı ümmetsiniz, iyiliği
(ma’ruf) emreder kötülüğü (munker) yasaklar/engeller, Allah’a iman edersiniz. (3/
Âlu İmrân, 110)
Ne var ki İslam dünyası şu anda böyle bir rolü yerine getirebilecek durumda değildir, zira bunun için gerekli donanıma sahip değildir. Burada söz
konusu olan “donanım” sadece madde planında “kalkınmışlık-gelişmişlik”ten
ibaret değildir, bilakis asıl donanım eksikliği hiç düşünmediğimiz bir alanla,
yani “Müslümanlığımız” ile ilgilidir. Bu noktada “İslam dünyası İslam’dan
uzaklaştığı için geri kalmıştır, tekrar İslam’a dönerse bütün problemler çözülür” şeklindeki yüzeysel ve yaygın yaklaşımdan bir farkımızın olup olmadığı
akla gelebilir. İki söylem arasındaki zahiri benzerliğe rağmen, özde çok derin
bir fark bulunduğunu hemen ifade edelim. Bu derin fark yaygın söylemdeki
“İslam”ın geçmişteki yorumlardan ibaret, geleneksel yaklaşımların tekrarı
niteliğindeki geleneksel/taklidî bir “İslam” olması; her şeyin hazır İslami
çözümlerinin elde mevcut olduğunun “varsayılması”; buna mukabil bizim
işaret ettiğimiz “Müslümanlık”ın, yeniden inşa edilmesi gereken bir “dünya
görüşü” olmasıdır. Daha açık bir ifade ile İslam dünyası problemin sadece
verili bir İslam’a dönmek kadar basit olmadığını; bilakis dönmeye ve ihyaya
çalıştığı verili “İslam”ın birçok iç problemle karşı karşıya bulunduğunu, dolayısıyla kendi “İslam”ımızı kendimizin inşa etmekte mükellef olduğumuzu
bilmesi gerekir. Yine bilmesi gerekir ki, bu yeniden inşa süreci parçacı ve
yüzeysel değil, kapsamlı ve köklü bir çaba olmak zorundadır. Zira artık İslam
sadece Müslümanlar için değil, bütün insanlık göz önüne alınarak ve gezegen
ölçeğindeki gelişmelere merkezî bir önem verilerek yeniden formüle edilmek
durumundadır. Bu yeni formülasyonu, İslam’ı bir “dünya görüşü” olarak
sunmak” şeklinde özetlemek mümkündür. İşte elinizdeki eserin temel hedefi
İslam’ı bir “dünya görüşü” olarak sunabilmek, amacı da, bu suretle İslam dünyasının tarihe müdahil olmasını sağlamaya yönelik bir katkıda bulunmaktır.
Açıktır ki böyle bir teşebbüs İslam’ı Kelime-i Şahadet, namaz, oruç, hac ve
AHİR ZAMAN İLMİHALİ
• M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU
ÖNSÖZ
zekât ile sınırlayan ve “İslam’ın şartı beştir.” şeklindeki yanlış anlayıştan yola
çıkan “ilmihaller”den kesinlikle farklı olacaktır. Bu sebeple sizlere sunulan bu
eser, bilinen anlamıyla bir “ilmihal”den öte bir şey olacaktır.
Elinizdeki bu eser, “ilmihal” geleneğinde bir kırılma ve yeni bir anlayışın
yerleşmesi yönünde atılmış bir ilk adım olabilirse amacına ulaşmış olacaktır.1
Bir tevafuk eseri 11 Eylül’de yazmaya başladığımız bu esere son noktayı koymak, yine bir tevafuk eseri, hem tarihin önemli sayfalarından biri
olan Çanakkale Zaferi’nin 95. yıldönümünde, hem de Üçüncü İntifada’nın
başlangıç günlerinde nasip oldu. Bu vesileyle, bu eserin, yeni Çanakkaleler
yaşanmaması için, bu mücadelede imkânsızı mümkün kılan imanın davasını
yüklenecek olan “Âsım’ın Nesli”nin ilmihâli olmasını diler, bu neslin yetişmesine vesile olmasını Cenab-ı Hak’tan niyaz ederiz.
Mehmet Hayri KIRBAŞOĞLU
Ankara, 18.03.2010
1
İlmihallerin eleştirisi için İslami İlimlerde Metot Sorunu adlı kitabımızın 61-80. sayfalarına
(“İlmihal Dindarlığının İmkânı Üzerine”) bakınız.
13
DİZİN
11 Eylül 11, 200
21. yüzyıl cahiliyyesi 239
32 ve 54 farz 35, 46, 47, 398
A
A. Camus 171
AB üyesi ülkeler 241
Abbasi iktidarı 50
Abbasilerin acem milliyetçiliği 65
abdestli burjuva 279
abdestli kapitalistler 278
Abdullâh Draz 137
Abdurrahman Azzam 103
acem milliyetçiliği 65
acil barınma 166
açık denizlerde gemilerde vefat
edenler 387
açık saçıklık 238, 241
açlık 37, 45, 168, 176, 201, 205,
278, 304, 331, 366, 397, 401,
415
açlık ve fakirlikle mücadele 201
âdab-ı muâşeret 236, 257
adalet 155
adalet ahlakı 58, 62, 75
adalet ilahı 73, 114
adalet mücadelesi 220, 223
adalet savaşçısı 223
adalet tanrısı 114
adalet toplumu 222, 223
adalet ve ahlak merkezli düzen
tesisi 163
adalet ve hukuk 407
adalet ve iyilik 202
adalet ve özgürlük 417
adaletsizlik 37, 45, 49, 62, 176,
211, 222, 223
adam kayırmacılık 273
Âdem (Hz.) 19, 29, 60, 101, 119,
126, 127, 132, 135, 136, 141,
162, 248, 255
Âdem-Havva kıssası 248
âdet 388
adi hırsızlıklar 257, 273
âdil dünya düzeni 415
âdil fiyat sistemi 98
âdil olmayan gelir dağılımı 93
âdil sosyopolitik düzen 153
âdil ücret 98
âdil vergi düzeni 336
âdil yargılanma hakkı 75
adl-i ilahi 73
Adn Cenneti 43
Afganistan 81, 200, 207, 217,
228, 240, 251, 253, 304, 369,
415, 419, 421
Afrika 94, 101, 106, 107
Afrikalı Müslümanlar 107
ağır ceza hâkimliği 67
âhâd hadis 109
ahde ve vaade vefa 64
Ahd-i Atîk 137
Ahd-i Cedîd 137
Ahilik 181
ahiret hayatı 122
ahiret yurdunu arama 246
ahirete iman 52, 153, 161
ahlak devrimi 152, 160
ahlak dinin tamamlayıcısıdır 114
ahlak dışılık 153, 385
ahlak hareketi/devrimi 175
ahlak hazinesi 138
ahlak isyanı 160, 175
ahlak karşıtı hareket 163
ahlak kurallarına uygun 407
ahlak merkezli sosyoekonomik
toplum 181
ahlak temeline dayalı sosyal düzen
160
ahlaka davet 169
ahlakın egemen kılınması 159
ahlaki değerler alanı 24
ahlaki dejenerasyon 37
ahlaki direniş ve mücadele 175
ahlaki evrenselcilik 61
ahlaki eylem arenası 60
ahlaki hareket 57
ahlaki kriz dönemleri 125
ahlaki yeryüzü projesi 183
ahlaki yükümlülük 57
ahlakilik 62
ahlaksızlık(lar) 157, 160, 163, 223
ahval-i şahsiyye 407
aile 71, 89, 90, 152, 207
aile bağları 220
aile ilkesi 55
aile kurma hakkı 71
aile kurumu 224
aile terbiyesi 179
Âişe (Hz.) 159
Akabe Cemresi 329
akçe ve uçkur 343
Akdeniz 124
akıl 56, 80
akıl ve vicdan 179
akılcılık 84
akıllı hayvan 147
akika 350
akil ve baliğ 320
aklın korunması 23, 411
akraba 89, 90, 210
akraba ziyareti 376
akrabalık bağları 220
aksiyon 105
aldatma 96
alışverişte hile yapmama 161
Ali (Hz.) 158, 159, 198
Ali (Hz.) taraftarları 187
Aliya İzzetbegoviç 17, 22, 41, 44,
48, 65, 75, 99, 142, 347, 368
alkol 44, 365, 366
alkolizm 267
alkolizmle mücadele 267
alkollü içecek 267
alkollü/içkili araba kullanmak 384
alkolün zararları 267
482
AHİR ZAMAN İLMİHALİ
•
M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU
DİZİN
Allah korkusu 41
Allah sevgisi 154, 155
Allah ve Rasulüne ihanet 200
Allah yolunda cihad 161, 271
Allah yolunda harcamak 186
Allah’a şükretmek 161
Allah’a ve ahirete iman 257
Allah’ı anmak 184
Allah’ı keşfetmek 111
Allah’ın Aslanı 158
Allah’ın ayetleri 58, 63, 69
Allah’ın birliği 28, 29, 93, 126,
127
Allah’ın çizdiği sınırlar 345
Allah’ın dinine bağlılık 61
Allah’ın elçisi 45, 128
Allah’ın halifeleri 402
Allah’ın Kılıcı 158
Allah’ın melekûtu 132
Allah’ın nimetleri 398
Allah’ın rahmeti 43
Allah’ın Sâlih kulları 250
Allah’ın sanatı 58
Allah’ın Sıfatları 109
Allah’ın varlığı 110
Allah’tan başkası adına boğazlanmış hayvanlar 404
Allah-âlem ilişkisi 57
alternatif aile 356
alternatif İslami dünya görüşü 283
altın denge 70, 244
altın oran 130
Amazığ 69
amel defteri 118, 119
amel/eylem 183
amelsiz iman 50
Amerika 104
Amerikancılık 211
âmirlere itaat 46
Amr b. Ubeyd 159, 259
ana-babanın bakımı 254
ana-babaya iyi davranma 161
anakronizm 98
anlaşmalara sadakat 161, 418
anlaşmazlıkları gidermek 161
anne olarak kadın 90
anne-babaya itaat 105
anti-emperyalist 252
anti-entelektüalizm 342
antlaşmalara bağlı kalmak 227
antlaşmalara sadakatsizlik 227
antropolog 91
Antyeri köyü 320
Arabistan 78, 104, 130, 188, 213,
240, 319, 369, 375
arabulucu ümmet 247
arabuluculuk 227, 228, 247
Arafat 105, 106, 169, 316, 328
Arap dili ve yazısı 88
Arapça bilmeyen Müslümanlar 164
Arapçılık 211
arefe günü 328, 330, 332
arpa ekmeği 130
arş 132, 133
asalet 103
asgari geçim standartları 334
ashâb 78
Âsım’ın Nesli 13
asli/ilk günah 59, 60
astronomi 84
Asya 94
Asya ve Afrikalı köleler 94
aşırı hız yapmak 384
aşırı kâr oranları 98
aşırı sofuluk 62
aşırılık 62, 197, 198, 199, 244
aşk 55
at yarışları 267
ataerkil 239
atalar kültü 39
atalet ve tembellik 51
ateist 65, 150, 151, 299
ateizm 85, 150, 211
ateizmsiz bilim 247
Atlantik 78, 86
Atlantik ötesi Batı 156
Atlantik ötesinden gelen işgalciler
156
atmosferin kirlenmesi 401
AVM’ler, 279
Avrupa Birliği 394
Avrupa İslam’ı 156, 211, 251
Avrupa medeniyeti 413
Avrupa ülkeleri 94
Avrupalı zenginler kulübü 94
ayrılıkçılık eğilimler 168
ayrımcılık 33, 62, 73, 89, 232, 393
azgınlık ve ahlaksızlık 249
azgınlık ve taşkınlık 273
Azimlili Hâfız 165
Azrail 134
B
Baasçılık 211
bakım ve huzur evleri 108, 378
barınma 71
Baş kâhinler 187
baş sağlığı dilemek 388
başıboş ve kontrolsüz cinsellik 91
başkalarını mutlu etmek 169
başkaldırı 160
başörtü yasağı 222
başörtüsü 37, 188, 240, 245
Batı (Grek) medeniyet 86
Batı Avrupa 91
Batı bankaları 167
Batı düşmanlığı 305
Batı Hindistan 124
Batı hümanizm 59
Batı medeniyeti 305
Batı’nın sömürgecilik tarihi 305
Batıcılık 211
Batılı entelektüeller 305
Batılı hayat tarzı 204
Batılılaşma çabaları 204
bayram namazı 164, 226, 325
bedeviler 257
Bektaşi 73
bel’am 53
bencil 97, 103, 264
bencillik 29, 37, 70, 94, 201, 298,
378
benmerkezcilik 77
Berber (amazığ) 232
berber 131
Bergson 84
beş vakit namaz 164, 186, 199
beşer üstü 130
beşer-peygamber 131
beyaz adam 103, 104, 107
beyaz Müslümanlar 256
biat 76
bilge 21, 148
bilgi ilkesi 55
bilgi kaynakları 84
bilgi toplumu 51
bilim 59,128
bilim kurgu 134
bilimsel araştırmalar 412
bilimsel ve teknolojik gelişmeler 402
bilimsel zihniyet 409
bilinçli Müslümanlar 201
bilinçli tüketiciler 402
bimarhane 166
birey ahlakı 177
bireycilik 71, 205, 208, 360
bireysel ahlak 71, 153
bireysellik 61, 68, 70
biyolojik hazza 55
Bizans 67
bono 52
BOP 156, 211, 251
borç vermek 161
Bosna-Hersek 81
boşanma(lar) 91, 397
boy abdesti 134, 313
boykot 395
boyun eğici 104
bozgunculuk 63, 125, 243, 252,
256, 282, 283, 284, 302
böbürlenme 167
bölge esasına dayalı ayrımcılıklar 169
bölgecilik 72, 73, 229, 291, 393
Brahmanizm 59
AHİR ZAMAN İLMİHALİ
•
M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU
DİZİN
Buda 131
Burgibacılık 211
Bursa İhtisabnâmesi 181, 210
bürokratik makamlar 52
büyü 34, 57, 294, 295
büyücülük 405
Büyük İskender 131
büyük, orta ve küçük cemre/şeytan
330
büyüklenme 167, 232
büyüklere saygı 105
C
Caferi 308
cahil 21
cahiliye 69, 73, 89, 113, 114, 304,
327
cahillik 195
cami cemaati 165
camiler 85, 107, 165, 166, 309
can güvenliği 71
canın korunması 23, 75, 253, 411
Cebbar 158
Cebrail 132, 133
cehennem ateşi 133
cehennemlikler 117
cem’ etmek (namazları) 328
cemaat veya tarikat mensupları 187
cemaatçilik 70, 72, 232, 393
Cemaat-ı İslam 73
cemaatle namaz 166, 168, 309,
311, 319, 377, 379
cemaatler 210
Cemaleddîn el-Afgânî 104
cenaze namazı 164, 387
cenaze namazına iştirak 388
cenazenin defni 388
cennet-cehennem 119
cesaret 108
Cevşen duası 340
ceza (kefaret) 324
Cezayir 81
Cibril 39, 132, 133, 134
Cibril hadisi 39
Cidde 102
cihad 37, 40, 46, 79, 158, 186,
189, 197, 205, 217, 225, 229,
234, 296, 302, 360, 384, 393,
395, 421, 422
cihad bayrağı 155
cihad dini 156
cihad eylemleri 218
cimrilik 219
cinayet 152, 304, 360, 384
cinsel obje 269
cinsel üreme organları 239
cinselliğin alenen teşhiri 270, 271,
405
cinsellik 32, 52, 54, 55, 60, 89,
91, 177, 241, 260, 269, 270,
271, 358, 371, 397
cinsî münasebet 134
cinsiyet 61, 101
cinsiyetçilik 73
cismani putlar 53
coğrafi ayrımcılık 392
cömertlik 168
Cuma hutbesi 168, 222, 321
Cuma namazı 101, 161, 164, 168,
218
Cuma ve bayram namazları 40,
168, 313
Ç
çağdaş el-Medînetu’l-Fâdıla 425
çağdaş Haçlı seferleri 251
çağdaş İslam düşüncesi 15, 16, 17
çağdaş İslam fıkhı 422
çağdaş kölelik düzenleri 235
çağdaş Moğollar 213
çağdaşlık 385
çalışan kadın 90
çalışma disiplini 51
Çanakkale Zaferi 13
çarmıh 119
Çeçenistan 81
Çevirgel duası 340
çevre bilinci 58
çevre felaketleri 176, 304
çevre hukuku 422
çevre karşıtı faaliyetler 423
çevre kirliliği 37, 253, 264, 283,
312, 397
çevre problemleri 95
çevrecilik 202, 283, 423
çevreye zarar veren teknolojiler 384
çıkar amaçlı yalanlar 152
çıkarcılık 191
çıplaklık 238, 241
çocuk bakıcısı 90
çocuk bakım evleri 108
çocuk çiftlikleri 108
çocuk düşürme 252
Çocuk Esirgeme Kurumu 277
çocukların istismarı 405
çocukların yatak (oda)larını ayırmak 350
çoğulculuk ve çok seslilik 417
çok uluslu şirketler 94
D
Dağdaki Vaaz 137, 138
Danimarka 173, 252
Dâru’l-Eytâm 203, 277
Daru’l-İslam 102
Dâru’s-Selâm 71
Das Umgreifend 111
Davud’un krallığı 77
De Chirico 85
Deccal 124
değer transferi 166
değişim gerçeği 74
değişimci 104
dejenerasyon 163
dekoratör 90
delege saltanatı 68
demagog 148
Demirel 186
demokrasi 66, 67, 68, 391
demokratik —beyaz, turuncu— devrim 68
demokratik parlamenter sistem 67
dergâhlar 165
derin günahlar 273
despot 67, 101, 106, 107
despotluk 51, 390
determinist 79, 80, 206, 351
determinist/cebr-kaderci tarih anlayışı 79, 80
devlet çıkarları 186
Devlet-i Aliyye-i Osmaniye 419
devrim 34, 41
dezinformasyon 291
dış siyaset 394
diktatör 101
din adamları 53, 151
din bilginleri 187
din hizmetleri 222
din hürriyeti 23
din istismarı 187
din vazetmek 199
din ve ahlak eğitimi 224
din ve sanat 85, 147, 149
Dinar 52
dindar ve muhafazakâr politikacılar 267
dinde aşırılık 199
dinde kılı kırk yarma 115
dinî ahlak 179
dinî düşünce 19
dinî grup üyeleri 400
dinî içerikli markalar 400
dinî kavramlar 400
dinî mimari 165
dinî nikâh 353
dinî yayınlar 400
dinî-ahlaki değer transferi 166
dinin İslâm’a dönüşmesi 170
dinin korunması 23, 411
dinsiz 65
dinsizlik 104
direniş 72, 158, 159, 175, 395
483
484
AHİR ZAMAN İLMİHALİ
•
M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU
DİZİN
direniş mücadeleleri 217
direniş ve cihad hareketleri 422
direniş ve isyan ahlakı 61
direniş ve mücadele bilinci 268
direnişçi 104, 158
diyalog ve hoşgörü 251
diyet 391, 411
diyetisyen 90
dogmatik 82, 104, 128
dogmatizm 83
doğrudan demokrasi 76
dolandırıcılık 58
domuz eti 272
domuz eti ve ürünleri 404
dua 22, 49, 54, 109, 112, 121,
190, 191
dua evi 187
dua mecmuası 340
dünya düzeni 55, 62, 63, 414
dünya görüşü 55, 408
dünya-ahiret dengesi 244
dünyevi siyasi otorite 100
dünyevileşme 191, 201, 208, 209,
218, 233, 244, 245, 246, 296,
297, 328, 397
dürüstlük 64, 157
düşkünleri himaye etmek 161
düşman kâfirler 251, 252
düşük gelirliler 222
düşünce alanında devrim 41
düşüş 60
E
ebedi ceza 119
ebedi mükâfat 119
Ebu Bekir (Hz.) 34, 158, 159,
173, 327, 361
Ebû Hanife 159
Ebû Zerr el-Ğıfarî (Hz.) 158, 159
edebiyatçılar 232
edep 256
egemenler 53
egemenlik 28, 410
ego 77, 233, 399
egocentrism 77
egoizm 70, 91, 94, 191, 205, 233
eğitim ilkesi 55
eğitim politikası 229
eğitim sistemi 207
eğitimciler 107
Ehl-i Beyt 67
ekolojik denge 58, 95
ekonomi ilkesi 55
ekonomik anlamdaki tecavüz 93
ekonomik çıkar 79
el-Emru bi’l-Ma’ruf ve cihad 396
el-Emru bi’l-Ma’ruf ve’n-Nehyu
ani’l-Munker 37, 76, 79, 175,
262, 395, 385
el-Esmâu’l-Husnâ 109
eleştirel düşünce 51
el-Hacc Malik el-Şahbaz 107
el-Haceru’l-Esved 326
el-Hasen el-Basrî 159, 191
Elyasa 126
emanetlere hıyanet 398
emanetleri ehline vermek 225
emek sömürüsü 98
Emevi(ler) 159, 187, 188
Emevilerin Arap milliyetçiliği 65
emniyet kemeri kullanmama 384
emperyalist(ler) 106, 262, 396
emperyalist amaçlar 197
emperyalist Batı 415
emperyalist güçler 415
emperyalist şer odakları 396
emperyalist ülkeler 395
emperyalist ve sömürgeci(ler) 41,
45, 167, 194, 211, 212, 422
emperyalist ve sömürgeci Batı 422
emperyalizm 32, 61, 94, 102,
107, 144, 157, 251
en büyük eşitlik uygulaması 166
en dünyevi din 246
en faziletli dinî ibadetler 231
Endülüjans 187
engelli(ler) 376, 374
Ensâr 361
entelektüel 153, 342, 398
entelektüel tevazu 84
epistemolojik 84
Erich Fromm 399
erkek ve kadının baş başa kalması
243
er-Rûh 132, 133
er-Rûh/Rûhu’l-Kuds/er-Rûhu’lEmîn 132
esfel-i sâfilîn 239
esir 386
eskatoloji/uhreviyât 77
es-suhuf 135
estetik 55, 85
Eşari 16
eşcinsellik 52
eşek sesi 257
eşitlik 53, 62, 75, 395, 417, 423
eşitlik ve özgürlük ilkesi 55
eşitlikçi 100, 104, 402
eşitlikçi dünya düzeni 417
eşitsizlik 45, 102, 222
eşler arasındaki sadakat 224
eşlerini aldatanlar 224
eşyaya kölelik 215
etnik farklılıklar 69
etnik grup(lar) 72
etnosentrik 69
ev ekonomisti 90
ev mühendisi 90
evlilik 89, 260, 353, 355, 356,
357, 359
evliya 120, 121, 122, 192, 198
evliya kültü 198
evrenin şifreleri 59
evrensel İslam 93
evrensel İslam kardeşliği 237
evrensel ümmet 89
evrensel yasaklar 301
Existenz 111
eylem ahlakı 28, 60, 76, 407
Eyyub (Hz.) 126
ezan 86, 309
F
Fahruddîn er-Râzî 109
fail-i meçhul cinayetler 221, 254
faiz 32, 37, 43, 46, 96, 245, 272,
380, 403
faizci sistem 403
fakir Amerikalılara yardım 173
fakir Güney ülkeleri 94
fakirlere yardım etmek 186
fakirlik 45, 58, 93, 171, 217
fal 34, 266
falcılık 344, 405
Farsçılık 211
Faruki 22, 23, 55
farz ibadet 324
fasık 291
fast food 366
Fâtıma (Hz.) 159
fazilet 157
fazilet savaşçıları 64
faziletli şehir 425
Fazlur Rahman 17, 75, 120, 390,
428
fedakârlık 151
fenomenolojik analiz 167
ferdi ahlak anlayışı 178
ferdi ibadetler 70
ferdi plandaki kötülükler 234
ferdiyetçilik 70
Ferisiler 53
fıkıh/Şeriat hukuku 180, 406, 412
fırka(lar) 142, 143
fırkacılık 70
fıtır sadakası 324, 325
fidye 60
fikrî tembellik 293
Filistin 51, 81, 200, 207, 217, 228,
251, 253, 279, 304, 326, 415,
419, 421
finans 403
AHİR ZAMAN İLMİHALİ
•
M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU
DİZİN
finans faaliyetleri 400
finans kurumu 245
firavunlar 100
fitne 243, 373
Francis Bacon 53
Fransa 50, 88, 188, 236, 326
Fransız(lar) 71
Friedrich Schleirmacher 82
fuhuş 23, 31, 33, 37, 52, 152,
177, 201, 234, 259, 260, 288,
374, 399, 404
fuhuş mafyaları 152
fukaha 74
Fütüvvet 181
G
gaflet 80, 111, 114, 118, 126,
157, 191, 251
gâî yorum 75
Galya 124
Gana 107
Gandhi 131
Garaudy 17, 32, 55, 65, 106, 142,
305, 340, 342, 383, 406, 413,
414, 428
gasp 58
gayb 133
gayr-i İslami 51
Gazâlî 83
Gazze 152, 207
gecekondu ve arazi mafyası 425
geçmiş ümmetler 42
gelenek(ler) 39, 44, 70, 75, 109,
113, 120, 270, 349, 351, 358
gelenekçi 274
geleneksel değerler 208
geleneksel İslam anlayışı/tasavvuru 134, 226
geleneksel İslam mirası 163
geleneksel İslam uleması 120
geleneksel özür dileme ifadeleri
364
geleneksel sosyal yapı 424
gelir dağılımı 222
gelişmiş Batılı ülkeler 421
Gemeinschaft 68
genç kızlar 105
genç nesiller 247
gençler 105, 206
gençliğin eğitimi 105
gençliğin problemleri 108
gençlik 206
genel ahlak 385
genetik manipülasyonlar 304
Gesellschaft 68
gezegenin ve insanlığın sonu 202
gıybet 281
gizli hırsızlar 259
gizli kölelik 104
gizli materyalizm 404
gizli sömürge 163
gizli sömürgecilik dönemi 65
gizli sömürü 106
gizli ve derin günah 273
Globalizasyon 306
GOP 156, 211, 251
göç 424
gönüllü köleler 101
gönüllü sadelik 266
gösteri 395
gösteriş asrı 385
gösteriş ekonomisi 58
Grek ve Rönesans sanatı 88
grev 395
grupçuluk 70, 72
gusül abdesti 313
Güney Afrika 85
Ğ
ğatt 367
ğuluvv 199
H
habâis 364
Habeşistan 124
hac 71, 101, 102, 104, 105, 144,
169, 217, 218, 321
Haccu’l-ifrâd 330
Haccu’t-temettu 330
Hacer-i Esved 329
haftalık toplu ibadet ve toplantı 321
haftalık toplu namaz 321
hak 103, 157, 170
hak ve adalet 62
hak ve hukuk 155, 201
Hakikat-ı Muhammediye 34
hakkaniyet 64
haksız kazanç 23, 51, 94, 96, 201,
273, 398, 399
haksız ve adaletsiz rekabet 222
haksızlıklar 157
haksızlıklarla mücadele 280
Hâlid b. el-Velîd 158, 159
halife 44, 50, 58, 71, 76, 78
halk sanatı 88
halkın uyanışı 53
halvet 243, 259, 361, 362
Halveti 73
Hamza (Hz.) 158, 159
Hanbeli 16, 73
Hanefi 16, 73, 75, 317, 320
Hanefi-Mutezili-Zeydi gelenekler
75
haremlik-selamlık 243, 361
Harun (Hz.) 126
haset 209, 284
hat eserleri 165
hat sanatı 86
hatalı sollama 206, 384
Hatice (Hz.) 127, 159
Hatim 165
hattat 88, 164
Havle (Hz.) 159
Havva (Hz.)119
hayat arkadaşı 224
hayat hakkı 253, 304, 305
hayat sigortası 355
hayır 136, 157, 186, 249
hayvani içgüdüler 151
Hayy b. Yakzân 79
hedonizm 201, 211, 269, 397
helal-haram 64, 201
Helen naturalizmi 86
hesap ve hüküm günü 114, 115
hesap verme 57
heykel 87
Hılfu’l-fudûl 175, 177, 223
Hıristiyan 88, 92, 119, 127, 136
Hıristiyan Batı ülkeleri 221
Hıristiyan dinî inkılâpları 171
Hıristiyan Kilisesi 81
Hıristiyan kültürü 141
Hıristiyan ve Yahudiler 250
Hıristiyanlar 82
Hıristiyanlık 19, 46, 50, 59, 70,
72, 77, 82, 83, 99, 123, 134,
141, 308
hırsızlık 23, 37, 58, 59, 64, 71,
152, 157, 257, 258, 264, 285,
364, 399
hısım 89
hız sınırlarını aşma 384
hicap 239, 241
hicret 126, 189
hidayet 112, 398
hijyenist 90
hikmet 211, 368, 406
hilafet 59, 64, 65
hile 71, 96
hile-i şer’iyye 181
hileli reklamlar 400
Hind 69
Hindistan 85
Hindular 72
Hira 19, 78, 92, 127
Hiroşima 152, 228, 253, 304,
305, 397, 400, 415, 421
Hisbe 181
Hizbullah 213
hizipçilik 73, 142, 229, 230
hokkabaz 52
Hollandalılar 71
homo-intellectus 87
homo-Coranikus 297
485
486
AHİR ZAMAN İLMİHALİ
•
M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU
DİZİN
homo-economicus 59, 93, 95
homo-Islamicus 59, 93, 95, 297
homoreligious 59, 147
Horasan 124
hortumculuk 51, 221, 273
hoşgörü 299
Hud (Hz.) 126
Hudeybiye 127
hukuk adamları 408, 409
hukuk ilkesi 55
hukuk önünde eşitlik 75
hukuk ve adalet 406, 408
hukuki alan 183
hurafe(ler) 34, 38, 56, 57, 102,
111, 112, 126, 133, 149, 333,
343, 344
hurafecilik 41
hurma 130
husumetler 166
huzur ev(ler)i 254298, 388
hüküm ayetleri 144
hükümet ahlakı 178
Hümanizma 299
hür teşebbüs 99, 100
I
ılımlı İslam 156, 197, 211, 251
Irak halkı 155
Irak’ın işgali 152
ırk ayrılıkları 101
ırkçı Yahudilik 77
ırkçılık 61, 69, 72, 73, 89, 102,
169, 229, 232, 291, 304
İ
i’câz 88
ibadet-i mersume 307
İblis 132
iblisçe naturalizm 150
İbn Haldûn 49, 124
İbn Teymiyye 27, 120, 145, 159
İbrahim (Hz.) 9, 105, 126, 136,
326, 331, 332
İbraniler 77
ictihad/tecdid 74, 75, 406
iç arınması 70
içgüdü 84
içki 40, 267, 272
içki ve kumar 268
içkili/alkollü vasıta kullanma 384
içtimai/Sosyal Adalet 277
İddaa 267
ideal genç 105
idealizm 151
İdris (Hz.) 126, 136
ifrat 198, 244, 246
iftar sofraları 226
iftira 280
ihanet 200
ihram 327
ihtiras 77
ihtisabnâmeler 181
ihtisap 210
İhvan-ı Muslimîn 73
İkbal 406
ikinci ev 224
iktisat ekonomisi 265, 401
ilahi adalet 73
ilahi amaç 60
ilahi hidayet 128
ilahi inisiyatif 58
ilahi irade 39, 61, 92
ilahi kitap 128
İlahiyat Fakülteleri 165
ilahlık 167, 199
ilmî ırkçılık 102
ilmihal(ler) 13, 177, 273
İlya 126
imam nikâhı 225, 353, 354
imam nikâhlı ikinci, üçüncü eş 224
imam-hatipler 165
imamın namazı 320
İmami Şii 310
İmamiye Şiası 318
iman davası 245
iman ve Salih amel 40, 49, 120, 121
iman-amel ilişkisi 49, 51
imar ve ıslah 125
imaret 166
imparatorluk 66
imsakiye 322
imza kampanyaları 395
inanç ve düşünce özgürlüğü 71
inanç ve fikir hürriyeti 51
İncil 85, 110, 135, 136, 137, 138,
139, 141, 151
infak 98, 161, 216
insan ahlakı 178
insan biçim (teşbîh/antropomorfizm 109, 110
insan kaçakçılığı ve ticareti 424
insan olmak 219
insanın egosu 96
insanın iç zenginliği 149
insanın mükellefiyet yükü 59
insani kalkınma ve büyüme modeli 415
insani ve ahlaki standartlar 205
insani yardım kuruluşları 216
insanlara güzel söz söylemek 161
insanları çekiştirme 281
insanların birliği 93
insanları kobay olarak kullanmak 253
insanlığın ortak mirası 278
insanlık dışı uygulamalar 194
insan-peygamber 130
insanüstü varlık 198
intihal 258
intiharlar 397
intikam 59
inzâr 398
inziva/uzlet 92
ipek 380
irade eğitimi 169
irtidat 69
İsa (Hz.) 29, 53, 60, 70, 119, 124,
126, 127, 131, 132, 137, 139,
151, 187, 243, 244
İsa’nın (Hz.) gökten inişi 124
İshak (Hz.) 126
İslam ahlakı 95, 151, 175, 207,
285, 293, 301, 307, 345
İslam ahlakının sosyal boyutu 151, 160
İslam barışı 419
İslam Birliği/Commenwealth 229,
394
İslam devlet(ler)i 67, 335, 415
İslam dışı hayat yaşayanlar 45
İslam dışı uygulamalar 396
İslam dünyasının İslamlaşması 211
İslam düşman(lığ)ı 299, 401
İslam düşünce tarihi 83
İslam düşüncesi 16
İslam edebiyatı 86
İslam ekonomisi 397
İslam entelektüelleri 232
İslam eylem ahlakı 76
İslam felsefecileri 117
İslam fıkhı 180, 181, 210, 420
İslam haccı 327
İslam hukuku 74, 75, 406, 408
İslam iktisadı 397
İslam kadınları 240
İslam Kalkınma Bankası 403
İslam kardeşliği 192, 232, 233,
237, 256, 284, 290, 352
İslam kardeşliğinin parolası 237
İslam kültüründe melek 134
İslam Liberalizmi 99
İslam medeniyet tarihi 104
İslam medeniyeti 22, 29, 58, 70,
220, 413, 415
İslam medeniyetinin dilleri 230
İslam sanat(lar)ı 85, 87, 88
İslam uzay hukuku 423
İslam ülkeleri 395
İslam ümmeti 44, 68, 69, 197,
331, 410, 414, 419
İslâm’a giriş ilânı 174
İslam’da ahlak 58, 151, 153
İslam’da kadının durumu 90
İslam’da sosyal adalet 99
İslam’ı ibadetlere indirgemek 24
İslam’ın ahlaki değerler sistemi 162
AHİR ZAMAN İLMİHALİ
•
M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU
DİZİN
İslam’ın estetik değerleri 86
İslam’ın geleceği 414
İslam’ın ilahı 109
İslam’ın imanı 47
İslam’ın özü Tevhid 28
İslam’ın sosyal ahlak anlayışı 72, 179
İslam’ın sosyal düzeni 69
İslam’ın şart(lar)ı 13, 24, 35, 36,
37, 38, 218, 280
İslam’ın temel ahlaki ilkeleri 179, 375
İslam’ın Tevhid inancı 28, 62
İslam’ın ve İman’ın şartları 35, 36
İslami değerler 245, 385
İslami değerlerden uzaklaşma 208
İslami değerlerin bütünlüğünün
muhafazası 24
İslami dernek(ler) 214
İslami devlet 214
İslami direnişi kırmak 156
İslami dünya görüşü 27, 179, 414,
423
İslami düzen 78, 172
İslami elit ve seçkinler 256
İslami eskatoloji 77
İslami finans kurumları 402, 403
İslami gelenek 87
İslami hareket liderleri 232
İslami hareketler 213
İslami hümanizm 59
İslami ilim ve fikir erbabı 232
İslami ilimler 109
İslami kalkınma modeli 398
İslami kesim(ler) 412
İslami savaş hukuku 419
İslami siyasi parti liderleri 232
İslami sosyal düzen 73
İslami talimatname 301
İslami televizyon kanalları 245
İslami-ahlaki değerler 272
İslamiliğin ölçüsü 394
İslamilik 410
İslamlaşma 211
İsmail Râcî Fârûkî 17
İspanya 88, 124, 326, 419
İspanyol 71
israf ekonomileri 176
israfa karşı iktisad 265
İsrafil 134
israftan kaçınmak 401
İsrail 63, 81, 155, 167, 194, 197,
200, 228, 279, 304, 421
İsrailiyat 141
İsrailli pilotlar 51
İstanbul 164, 224
istiğfar 191
istihdam 51
istismar 245
istişare 214
iş bulma 75
işbirlikçi yönetimler 396
işbirlikçiler 44, 207
işbirlikçilik 45
işgal(ler) 44, 52, 61, 63, 94, 157,
207, 421
işgalci güçler 262
işsizlik 144, 217
itaat kültürü 105, 106
İtalya 88, 241, 242, 413
İtalyan Bakan Tesettürü savunuyor
242
iyi niyet 72
iyi sözler/mesajlar 275
iyiliği emretme, kötülükten menetme 160
iyiliğin gücü 233
J
Jacques Rissler 38
Japon kültürü 241
judo 105
Jules Masserman 131
K
kabalık ve kavgacılık 247
Kâbe 106, 169, 309, 326, 327,
328, 329, 330, 350
kabile 61, 89
kabiliyet 103
kabir 198, 387
kabir azabı 134, 389
kabristan 387
kaçakçılık(lar) 221
kader 39, 52, 101, 367
kadere rıza 105
kadın avcıları 355
kadın bedeninin teşhiri 241, 269,
379, 400
kadın işçi 90
kadın ve erkek bedeninin çıplak/
çırılçıplak tasviri 370
kadının cinselliği 245
kadının devlet başkanlığı 66
kadınlar 225
Kadiri 73
kâfir(ler) 42, 43, 45, 106, 157,
195, 212, 250, 255, 280, 299
Kahhar 158
Kahire 102
kahramanlar 148
kaligrafi 87
kalp ve vicdan 128
kalp temizliği 72
kâlû belâ 125
Kamboçya’ 85
Kâmet 309
kamu hayatı 207
kamu yararı 179
kamuoyu belirleyicileri 229
kan bağı 52
kan bedeli 411
kanaat önderleri 101, 198, 232
Kant 72
kanuni müeyyideler 179
kapitalist Batı 102
kapitalist çılgınlık 95
kapitalist dünya 278
kapitalist Müslümanlık 297
kapitalist sistem(ler) 97, 402
kapitalist üretim tarzı 96
kapitalistleşme 218
kapitalizm 54, 94, 98, 100, 211,
231, 269, 399, 401
kapitalizmin mabetleri (AVM’ler) 279
kâr payı 403
karaborsa 58
Karamsar Tarih Anlayışı 80
Karar Günü 118
karate 105
karbon 131
kardeşlik ve yardımlaşma 416
Karınca duası 340
Karl Jaspers 111
karma 118
karşı din 49, 104, 105, 106
karşılıklı merhamet 212
karşılıksız borç verme 161
karşılıksız vermek 215, 216
Karun 256
Katâde 191
kategorik buyruklar 155
katı bireyci(lik) 166
katı pozitivist 410
katılım(şura) 50
katliam(lar) 52, 94, 156, 157, 253
Katolik kilisesi 72
kavim 68, 72
kavmiyetçilik 89
kaygısız 159
kaza 315
kazanç 51
kefaret 196
kefen 387
kehanetler 34
Kelime-i Şahadet 12, 29, 30, 31,
34, 35, 36, 43, 87, 175
Kelkayil 134
kelle kesmek 411
Kemalizm 211
Kenneth Clark 85
Kerbela 318
keşişlik 70
kıble 309, 387
Kıptî 232
kıraat ve tilavet 41
487
488
AHİR ZAMAN İLMİHALİ
•
M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU
DİZİN
Kıran Haccı 331
kırk 387
kırmızı ışıkta geçme 384
kısırlaştırma 149
kıskanç 59
kıssa(lar) 144, 183
kıta Avrupası 156
kıtlık 168
Kıyam 317
kıyamet alametleri 122, 123
kız çocukları 105
kibar hırsızlar 258
kilise 60, 187
kilise-devlet ayrımı 92
kimono 241
kinizm 61
Kitab-ı Mukaddes 85, 137
klasik İslam fıkhı 408, 420
klasik İslam geleneği 16
klasik/geleneksel vaaz u irşat yöntemleri 231
kolektivizm 70
Komünizm 91, 92, 211
Konfüçyus 131
kontrolsüz büyüme 283
kontrolsüz cinsellik 241, 269
kontrolsüz güç odakları 163
kopya çekmek 258
Kozmik İlke 130
kozmik maya 198
kozmik tarih 61
kozmos 56, 59
köken 101, 103
köle azadı 161, 227, 234
köle ticareti 177, 305
köleleştirici ruhbanlar 107
köleleştirme 416
kölelik 106, 234, 305
kölelikle ilgili hükümler 417
kölelikle mücadele 235
kötü ruhlar 57
kötü sözler/mesajlar 275
köylüler 45
kreş 108
Kudüs 187, 325, 326
kulun kula köleliği 100
Kur’an 39, 41, 86, 87, 121, 132,
135, 165
Kur’an merkezli bakış açısı 16
Kur’an metni 164
Kur’an tilaveti 86, 88
Kur’an ve Sünnet ile uyumlu olan
bütün yorumlar 16
Kur’an’daki dua örnekleri 191
Kur’an’dan sapmalar 226
Kur’an’ın nüzul süreci 240
Kur’an’ın On Emri 300
kurban bayramı 169
kurban kesmek 161, 217, 332
Kurban ve Ramazan bayramları 374
Kureyş 67
Kurtuba 85
kurtuluş doktrini 60
kurumsal eğitim 179
kuşatıcı varlık 111
kuzey Afrika 124
Kuzey Amerika 91
küçük-büyük kıyamet alametleri
124
küffâr 213
küffar işgalciler 207
küfür 52, 114, 304, 392
küfür ve şirk koşma meselesi 304
külliye 425
kültür emperyalizmi 418
kültürel yozlaşma 63
küresel çevre problemleri 155
küresel demon 239
küresel günahlar 153
küresel hegemonya 156, 200
küresel ısınma 144, 264, 283,
383, 397, 401, 414
küresel israf 265
küresel kapitalizm 163, 176, 177,
202, 204, 396, 413
küresel krizler 414
küresel sömürü 405
küresel tehdit 228
küreselleşme 223, 249, 306
Kürt 69
kürtaj 149, 360, 405
Kürt-Arap 44
Kürtçülük 211
L
lafızcılık/literalizm 83
lafzi yorum 75
laik adalet ve hukuk düzeni 409
laik devlet-Müslüman toplum 412
laik pozitif hukuk 412
laik/seküler ahlak 179
laikçi kesim 412
laik-seküler kanallar 245
lakayt(müslümanlar) 159
Lamartine 300
Lat 52
Laura Veccia Vaglieri 135
Leninizm 211
leş yiyen hayvanların etleri 404
lezbiyen ilişkiler 357
Liberalizm 98, 211
Lider sultası 391
Lokman (Hz.) 126, 162
Lothrop Stodart 45
Loto 267
Lut (Hz.) 126
Lübnan 207
lüks hac 328
lüks tüketim düşkünlüğü 219, 402
M
M. Akif 193
maddeci 191
maddi çıkar ve zevkler 219
maddi olana bağımlılık 215
maddi/fiziki kirlenme 96
maddi-manevi çevrenin korunması 23
madencilik 95
mafya ilişkileri 221
Mağrip 78, 104
mahalle camileri 166
mahviyet 287
Makam-ı İbrahim 326
mal güvenliği 71
Malay 69, 232
Malayca 230
Malcolm X 102, 105
Malezya Müslümanları 208
malın korunması 23, 411
Maliki 16, 73
manevi hırsızlıklar 258
manevi kirlilikler 96
mantık 56, 82
Maoizm 211
marka bağımlılığı 177
marka fetişizmi 97, 177, 402
Marks 151
Marksizm 211
masa-kasa-nisâ 246
Maşrık 104
matbu Kur’an nüshaları 135
materyalist(ler) 77, 97, 150, 151
materyalizm 150
Maturidi 16
Maveraünnehir 124
mazlumlar 103
me’sûr dualar 340
meal(ler) 164
mecazi ve sembolik anlatım 145
mecburi sadaka 170
Mecelle-i Ahkâm-ı Adliyye 74
mecusi 157
Medine cemaati 170
Medine-i Münevvere 160, 380
medrese 166
medya 152, 229
medyatik gıybet 282
Mehdi 81, 124, 198
mehir 354
Mekke dönemi 115, 160
Mekke ve Medine 164
Melami 73
meleklere tapınmak 198
AHİR ZAMAN İLMİHALİ
•
M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU
DİZİN
meleklerin mahiyeti 133, 134
meleklerin nurdan yaratıldığı 133
Meleku’l-Mevt 134
melik 76
menfi ferdiyetçilik 168
menfi vergi 172
merhametli adalet 244
Merve 106
Meryem (Hz.) 132, 133
Mescid-i Nebevi 319, 425
Mesih 29, 81, 278
Mesih ve Mehdi 101
Mesihiyat 141
meslek ahlakı 178
meslek liselerinin mağduriyetleri
222
Meşhûriyet Çağı 385
metafizik 21, 24, 27, 52, 55, 82,
92, 100, 153, 160, 167
Mevlana 157, 159
mezhep ve meşrep farkları 237
mezhepçilik 70, 72, 142, 229,
230, 232, 291, 393
Mihail/Mikail/Mîkâl 132, 134
Mîkât mahalleri 327, 330
Milli piyango 267
milliyetçilik 72, 73, 229, 231,
232, 291, 393
mimari 84
Mina 329
minber 321
Mindanao adaları 85
miras 91
misâfirperverlik 361
Mistisizm 61
Mistisizmsiz inanç 247
mitoloji 134
modern dinler 304
modern Haçlı seferleri 212
modern Haçlılar
modern hayat 385
modern icatlar 374
modern protokol kuralları 236
modern putlar 404
modern sahte ilahlar 101
modernlik 385
Moğol 71, 200
monarşiler 214
mucize rivayetleri 56, 130
mucizevi peygamber 130
Muhacirûn 361
muhafazakâr kesim 74, 93, 186,
188, 267, 273, 370
muhalefet 53, 159, 395, 396
Muhammed (Hz.) 19, 21, 29, 53,
126, 127, 129, 135, 170, 173,
244
Muhammed İkbal 22, 40, 48, 91,
183
Muhyiddîn b. Arabî 159
mukaddes kitap 110
mukallidler 81
mukavemet 395
Musa (Hz.) 53, 126, 127, 131,
136, 137, 138, 244
mushaf 41, 164
muska 294
muskacılık 405
mut’a (geçici) nikâhı 225
Mutezile 73
Mutezili-Zeydi 75
mutlak eşitlik 103
mutlu azınlık 103, 401
mutluluk ahlakı 179
mutsuz çoğunluk 401
mübah 372
mücadele 108
müceddit 198
mücrim 116
müftüler 165
mükellefiyet 58
mülkiyet 71, 99
mülkiyet eşitliği 171
münafıklar 43, 116, 204, 280, 291
münafıklık 286
münzevi 77
mürebbiye 90, 108
Müslüman erkekler 380
Müslüman renk körüdür 65, 101,
232
Müslüman sanatçı 86, 87
Müslümanca hayat sürdürme 42,
212
Müslümanın kozmik görevi 77
Müslümanlık bilinci 310
Müslümanlık sözleşmesi 199
müsriflik 98
müstağni 112, 167, 194, 195, 276
müstebit 396
müstekbir 167
müşrik 43, 54
müşrik Araplar 133
müşrikler 27, 116, 295
mütekebbirler 195
müteşâbih 110
Müzdelife 316, 329
N
nafile ibadet 324
nafile namaz(lar) 164, 311, 318,
319, 329, 339, 340
nafile oruç 324
Nagazaki 152, 228, 253, 304,
305, 397, 400, 415, 421
Nakşi 73
namaz hocası 16, 35
namaz vakitleri cetvelleri 315
namusun korunması 23
nankörlük etmemek 161
narsist 233
narsizm 70
Nâsırcılık 211
Nasrallah 213
NATO paktı 212
nefse hâkim olma 208, 209
neoliberal politikalar 215, 397
neoliberalizm 94
Nevevî 17
Nevruz 374
ney üfleme 105
nezaket 105, 247, 257
nifak 286
nihilizm 91
Nijerya 107
nikâh akdi 353
nikâhsız birliktelikler 356, 362
nişan 355
niyet ahlakı 60, 76, 149
nominal müslümanlık 38, 41, 45,
186, 195, 200, 224, 226, 299,
415
normatif ahlak 24, 179
Nuh (Hz.) 126
Nurculuk 73
Nûr-ı Muhammedî 34, 198
nü 241, 370
nüfuz istismarları 273
nükleer (silahlanma) 55, 63, 155,
176, 397
nükleer silahlar 421
nükleer teknoloji 400
O
obezite 417
objektif ahlak-sübjektif ahlak 179
okyanus 78
okuma-yazma 51
On Emir 47, 137, 151, 301
ontoloji 56, 61
organ mafyası 201
organ nakli 149
organizasyon ahlakı 178
organize hırsızlıklar 273
Orta Asya 85
ortaçağ 23, 53, 404, 420
ortaçağ kölelik sistemi 234
ortak karar alma mekanizması 66
ortak koşmak 191
Osman (Hz.) 158, 159
Osmanlı 66, 74, 181, 232, 415, 419
Osmanlı hattatları 164
Osmanlı imparatorluğu 231
Osmanlı medeniyeti 382
489
490
AHİR ZAMAN İLMİHALİ
•
M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU
DİZİN
Osmanlı mirası 210
otokrasi 51
otomobil 52, 93, 372
otopark mafyaları 221
ozon dengesi 95
ozon tabakasının delinmesi 95
Ö
ödev ahlakı 179
öfke ve mücadele dini 157
öğrenim görme 71
öğretmen 90, 230, 320
ölmüşlere Yasin 165
ölü gözler(le Kur’an okumak) 213,
219
ölü insan eti yeme 281
ölülere Kur’an okumak 387
ölüm meleği 134
ölüm tehlikesi 190
ölümlü trafik kazaları 206, 384
ölümün kolaylaştırılması 149
Ömer (Hz.) 75, 158, 159, 416
örf ve âdetler 179
örtülü sömürge yönetimi 231
öşür 399
özel kulluk ifadeleri 195
özgürlük 100, 149, 305, 395, 416
özgürlükçü 104
özürlü 51
P
padişah 76
Pakistan 213
papazlar 53
para 54
parçalanmış aileler 108
parlamenter sistem 66
parti çıkarı 64
parti demokrasisi 391
parti oligarşileri 68, 390, 391
particilik 70, 73, 230
partner 224
pasif ahlak 106
Pasifik 86
pasifist ulema 159
Pasteur 131
Pax Islamica 71, 212, 238, 419
pazar denetimi 181
pazarlama 96
pedagog 90, 206
pediyatrist 90
Pesimist/Karamsar tarih anlayışı 80
petrol zengini ülkeler 45
Peygamber (Hz.) 78, 129, 163,
197, 214, 223
Peygamber’in (Hz.) normal insan
olduğu 129
peygamber(ler) 20, 27, 29, 49, 53,
125, 126, 127, 128, 129, 130,
223, 300, 413
peygamberleri ilahlaştırmak 198
plastik sanatlar 85, 87, 369, 370
popüler İslam 274
Postmodern 299
pozitif ahlak 179
Pozitivist 224, 351, 368, 408, 410
Pozitivizm 211
pratik ahlak 65, 183
profanlaştırılma 57
programlı vahşet 150
Promete 86
Prometevari 88
protesto 330, 395
psikologlar 206
psikolojik savaş 272
put(lar) 52, 53, 100, 122, 192
putperest 157, 259, 327, 341, 370
putperestlik 87, 157
R
radikal laikçilik 408
rahibeler 241
Rahîm 158
rahipler 53
Rahman 158
Rahman’ın kulları 79, 81, 232, 265,
266, 283, 402
rahmani değerler 157
rahmet 112, 237
rahmetle yoğrulmuş adalet 111
Ramazan ayı 168, 325
Ramazan orucu 323
Ramazan ve Kurban bayramları 324
rant 239
rantiyecilik 51
Re’y Ehli 75
redemption 119
rehberlik 89
rejimin nikâhı 354
reklam 96, 97, 178
reklam ve tanıtım faaliyetleri 400
reklamcılık 97, 177, 239, 260
religion-İslam ayrımı 347
Rembrandt 85
renk körü 169
repo 52
resmi ahlak kuralları 180
resmî vergiler 336
resmî, dinî kurumlar 221
reyting 239
ritüel 21, 24
riya ve gösteriş dindarlığı 287
Riyal 52
Roger Garaudy 305
romantizm 89
Rufai 73
ruhban 77
ruhbanlık 51, 62, 70, 100, 198,
244, 246, 296, 372, 373
ruhbanlık ve manastır hayatı 198
ruhçuluk 57
rükû 317
rüşvet 37, 46, 51, 64, 177, 221,
246, 292, 293, 296, 386
S
sabır eğitimi 206, 207
sabır ehli 206
sabır ve direniş 207
sabırsız tipler 206
sabırsızlık 206, 208
sâbite(ler) 74, 144
sabr u sebat 206, 207
sabretmek 161
sadaka kültürü 281
sadaka taşı 216, 281
sadakat fikri 224
Safâ ile Merve 106, 330
sağlık 51, 75, 166
sağlıkçı 90
sağlıklı ismet anlayışı 130
sahabe 159
sahip olma ihtirası 265
sahte idealler 97
sahte ilahlar 32, 100
sahte mukaddesat 52
sahte şûrâ 214
sahtekârlık 83
sahur yemeği 322
sakat 103
sakatlık 173
sakınma 72
Salâten tuncînâ 340
salavat 34
saldırganlık 59
salih amel(ler) 42, 43, 48, 49, 119,
122, 161, 191, 192, 231, 317,
338, 341, 348, 360, 378, 389
salih kişi 120
salih(a) evlat 348
Salsayil 134
saltanat 65
sanat 56, 84, 85, 87, 147
sanat faaliyetleri 395
sanat ve edebiyat ehli 229
sanatçı geçinen(ler) 224
sanatçılar 232
sarhoş 143
Sasani 67
savaş esirleri 420
savaş karşıtı hareket 228
savunma 166
Sebt günü 137
secde 317
AHİR ZAMAN İLMİHALİ
•
M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU
DİZİN
seçilmiş 61
seçilmiş birliktelik, 69
seçilmiş halk veya ırk 61
seçilmiş kişiler, 128
sefahat 167, 194
sefalet 45, 167, 171, 194
sekülarist laikçilik zihniyeti 224
seküler ahlak anlayışı 153
seküler Batı kültürü 241
seküler/laikçi çevreler 74
sekülerizm 72, 91, 208, 233
sekülerleşme 191, 201
selam 237, 238
selamlaşma kültürü 236
Selçuklu 66
Selefi 16
semavi dinler 103
Sembolik iman merkezi 328
serbest ekonomi 100
sermaye birikimi 94
servet edinme ihtirası 215
sessiz çoğunluk 229
sevap kazanmak 165
sevap-günah 201
sevgi ve barış dini 157
sevgi ve hoşgörü 262
Sezar 51, 77, 131
Shirley Mcleine 386
sıcak noktalar 418
Sıffin savaşı 187
sıla-i rahim 376
sınıf ayrımı 73
sınıfsız toplum 215
sınırsız özgürlük 241
sırat-ı müstakim 42, 199
sigortacılık 245
sihir 34, 57, 294, 295
silah şirketleri 63
silahlanma çılgınlığı 176
sinyal vermeden şerit değiştirme 384
sistem ahlakı 71, 177, 178, 293, 294
sistem ahlakı bilinci 178
sistemli devlet terörü 422
sitilistik üslup 86
sitilize 87
sivil baskı 277
sivil inisiyatif 163
sivil toplum 163, 222, 277, 412
siyah adam 104
siyasal etik 64
siyaset ve yönetim 225, 390, 392, 393
siyasi baskılar 221
siyasi başarı 79
siyasi düzen 65, 66
siyasi liderler 101
siyasi namaz 168
siyasi yalanlar 152
siyasi ve dinî despotlar 214
siyasi ve sivil haklar 397
siyasi veya çıkar amaçlı çeteler 221
siyasi-iktisadi putlar 53
siyasiler 148
Siyer 419
Siyonist 71
Slav 69
sofuluk 51, 61, 244, 344
son mahkeme 117
sosyal adalet 51, 75, 99, 100
sosyal adaletçi kalkınma modelleri
202
sosyal adaletçi politikalar 215
sosyal adaletsizlik(ler) 202, 222
sosyal ahlak 151, 154, 161, 162, 168,
169, 170, 174, 175, 177, 179, 280
sosyal ahlak merkezli dünya görüşü 175
sosyal bilimler 344
sosyal bozulma 341
sosyal dayanışma ve yardımlaşma
166, 168, 281, 338, 425
sosyal değişim 424
sosyal düzen 68
sosyal görev 333
sosyal günahlar 393
sosyal hak(lar) 170, 202, 216,
281, 333
sosyal içerikli yapılar 166
sosyal ilişkiler 233, 309
sosyal kontrol 179
sosyal mükellefiyet 171
sosyal sistem teorisi 72
sosyal Tevhid 72
sosyal ve tabiat bilimleri 58
sosyal yardımlar 216
sosyal yardımlaşma 177, 202,
216, 277, 332
sosyal yardımlaşma fonları 216
sosyal zararlı 282
sosyalist 99, 100, 216, 231
sosyalist ihtilallerin başarısızlıkları
171
sosyalizm 98, 99, 171, 211
sosyoekonomik adalet 71, 73, 76,
221, 223, 390, 406
sosyoekonomik adaletsizlik(ler) 61,
156, 211
sosyolog 91
sosyopolitik 174
soygun 59
sömürge 106
sömürgeci Batı 67, 396, 422
sömürgeci devletler 258
sömürgeci ve emperyalist dış güçler 395
sömürgecilik 32, 65, 94, 144, 152,
157, 305, 396
sözel/sözde/nominal din 41
sözleşme 245
spekülatif piyasa oyunları 98
spor organizasyonu 404
Spor toto 267
standardizasyon 76, 181, 210, 411
statüko 52
statükocu 104, 106
Sterlin 52
suç örgüt ve çeteleri 201
Sudan 107, 213
Sufi 78
Sufilik 61
su-i zan 290
suikastlar 221
suni döllenme 149
suni hayat 149
suni ölüm 149
suni tohumlama 149
Suriye 124
Suudi Arabistan 213
Süleymancılık 73
Sünnet 239, 307
Sünni 16, 44, 73, 120, 310
Sünni imamlar 109
Sünnilik 143, 318
sürdürülebilir kalkınma/büyüme
modeli 398
Sütçü İmam 218
Ş
Şafii 16, 73, 320
şahadet 158
şahıs hukuku 407
şahitler 30, 160, 174, 353
şahitliği gizleme 226
şahitlik 161
şahsiyet 108
şahsiyet ve ahlak sahibi hayvan
147
Şaman 341
şans oyunları 267, 400
şefaat 120, 121, 122, 199, 428
şefaatçi 27, 60, 120, 121, 122,
192
şefaatçilik 120, 121
şeffaflık 392
şefkat 238
şehircilik 425
şehirleşme 424
şehvet-şöhret-rüşvet 246
şekil değiştirmiş put ve şefaatçiler
192
şeklî Müslümanlık 41
şer ekseni 228
şer güçler 158, 253
şer odakları 197, 253
şer’i nikâh 225
491
492
AHİR ZAMAN İLMİHALİ
•
M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU
DİZİN
Şeriat 74, 406
Şeriat Düşmanlığı 409
Şeriat karşıtlığı 408
Şeriat/Fıkıh 74
Şeriat’ın değişmezliği 75
Şeriat’ın tatbiki meselesi 408
Şeriatçılık 408
Şeriatı uygulama 355
Şerîatî 17
şeyh(ler) 232, 342
şeytan 330
şeytan cephesi 158
şeytan üçgeni 246
şeytana kulluk 413
şeytanın kardeşleri 264, 265, 266,
281, 283
şeytanın köleleri 402
şeytanın kulları 79
şımaranlar 303
Şii 16, 73
Şii-Sünni 44
şirk 52, 53, 121, 157, 191, 192,
304, 404
şirk dini 52, 53
Şit 136
şöhret budalaları 385, 386
şöhret-şehvet-rüşvet 386
Şu’ayb 126
şûrâ 44, 50, 66, 73, 76, 89, 110,
139, 140, 192, 213, 214, 228,
249, 302, 390, 391, 392
şükür 114, 185
şüphecilik 83, 84
T
taassub 83
tabiat 58, 87
tabiat bilimleri 57
tabiat ve çevrenin geleceği 264
tabiatın birliği 93
tabiatın tahribi 95, 283
tabiattaki dengeleri bozmak 398
tabii iktisat kanunları 172
tabii kaynak(lar) 92, 194, 264, 278,
398, 399
tabii kaynakları israf 144, 398
tabii olmayan ölüm 149
tabut 387
tâciz 269
tağut 52
tahakküm 100
tahiyyat 250
taht 133
taklit 51, 83, 198
taklitçi 104
takva 72, 113, 115, 117, 118,
184, 189, 339
tanrı 32, 52, 57, 83, 100, 101,
111, 114, 196, 199, 310
Tanrı’nın Krallığı 77
tarafgirlikler 221
tarafsız 64
tarih ilkesi 55
tarihe müdahale edebilen tanrı 196
tarihin sonu 80
tarihsel şartlar 44
tarikatçılık 72, 230
tarikatçılık taassubu 232
tarikatlardaki geleneksel merasim
185
tasarrufu ilke edinmek 401
tasavvuf 154
tasavvuf ehli 34, 130
tasavvufi nitelikte vaazlar 344
Tavaf 329, 330
tayyibât 364
TC Devleti’nin Anayasa’sı 409
tecdid 75, 342
tecsim 198
tefecilik 278
tefrika 72, 73, 229, 232, 291
tefrit 198, 244
teğanni 288
tehlikeli atıklar 95
tek adam yönetimleri 106, 214, 390
tek kültür 63
tekbir 189, 245
tekebbür ve istiğna 190
tekelleşme 94
Tekkeköy Konutlar camii 320
teknoloji 54, 59, 128, 383
telkin/talkın 387
temel haklar 71
temel insan hakları 62, 144
temel metafizik ilkeler 153
temettu haccı 331
temiz toplum 177, 294
temiz ve şeffaf 64
temsili demokrasi 68
temyiz çağı 350
tenasüh 118
teokrasi 51
teravih namazı 169, 226, 315,
319, 338
terk-i dünya 246
terör 94, 422
teröre karşı mücadele 397
terzi 90
tesettür/örtünme 239, 241, 259,
269, 270
teslimiyet 82, 100
teslis 82, 83, 198
teşbih 198
teşekkür 114
tevazu 105
tevbe 38, 42, 43, 118, 120, 154,
189, 190, 191, 199, 200, 345,
376, 377
tevekkül 190, 191, 192
Tevhid 27, 29, 61, 62, 79, 127
Tevhid’in epistemolojik ve ahlaki
iyimserliği 84
Tevhid maskeli şirk, 59
Tevhid-ahlak ilişkisi 59
Tevrat 110, 135, 136, 137, 138,
141, 301
Tevrat’ın On Emri 301
teyakkuz 126
teyemmüm 312, 314
tezkere 387
Ticani 73
ticari ilişkiler 210
tilavet 41, 88, 164, 165, 287
toplum ahlakı 178, 293, 294
toplum teorisi 72
toplumsal adalet 392
toplumsal dayanışma 220
toplumsal dejenerasyonlar 156
toplumsal düzen ilkesi 55
toplumsal hayat 390
toplumsal otokontrol 180
toplumsal seferberlik 203
toplumsal tepki ve baskı 268
toprak ağaları 45
totaliterizm 51
totaliter desponizm, 55
tövbe 60, 149, 157, 169, 316,
326, 328, 329, 377
trafik 206, 209
trafik suçlarını işleyenler 384
tröst(ler) 63, 94
Tunus 213
tutku(lar), 77
tuvalet 134
tüketici hakları 210
tüketiciyi koruma 177
tüketim ahlakı 210
tüketim canavarı 97
tüketim çılgınlığı 37, 58, 97, 177,
211, 264, 265, 266, 366, 371,
397, 402
tüketim köleleri/robotu 97, 279,
400, 402, 413
tüketim kültürü 201, 413
tüketim toplumu modeli 397
tüketimin meşruluğu 98
tüketmek için üretme 95
tümevarım sıçraması 58
tüp bebek 149
türbe(ler) 121, 122, 192, 198
Türk 68, 69
Türk usûlü istismar 188
Türkçülük 211
AHİR ZAMAN İLMİHALİ
•
M. HAYRİ KIRBAŞOĞLU
DİZİN
Türkiye 208
Türkiye ve İran hacıları 208
TV ve radyo programları 224
U
ud çalma 105
uhrevi 344
Uhud 127, 129
Ukbe b. Nâfi’ 78, 79, 80
ulema 122
ulus devlet modelleri 66, 231
ulus devletler 65, 394, 415
uluslararası anlaşmalar 227, 420
uluslararası ilişkiler 413, 414
uluslararası kongre 321
uluslararası politika(lar) 101, 394
uluslararası siyaset 396
uluslararası tröstler 152
umre 217
Upanişad 72
usûl-i fıkıh literatürü 145
uykulu ve dalgın hâlde vasıta kullanma 384
uyutucu ve uyuşturucu muhafazakârlık 84
uzay hukuku meseleleri 423, 424
Uzeyr (Hz.) 126
Uzza 52
Ü
üçüncü dünya ülkeleri 91, 176
üçüncü dünya ülkelerine özgürlük 397
üfürükçülük 405
ümitsizlik 196
Ümmet bilinci 71, 169, 322
Ümmet birliği 73, 142, 291
Ümmet ile Tevhid ilkesi 67
Ümmet/halk iradesi 391
ümmet-i davet 69
ümmet-i icabet 69
Ümmet-i Muhammed 192, 229, 410
Ümmetin birliği 70, 230
Ümmetin refahı 92
üniversite gençliği 247
Ürdün 213
üretim-tüketim 92, 401
üstad(lar) 101, 232
ütopya 22, 155
V
vaadini yerine getirmemek 226
vaaz 203
vahiy geleneği 21
vahşi kapitalist uygulamalar 215
vahşi kapitalizm 399
vaiz 165
vakanüvis 79
vakfe (duruş) 328
vakıf müessesesi 172, 202, 216,
338
Varşova paktı 212
Vâsıl b. Atâ 159
vasi 337
Veda Haccı 327
vergi olabilecek sadaka 171
vesile 13, 122, 158, 166, 169,
192, 231, 322, 339, 363, 364,
378
vesvese 314, 382
vicdan 128
vicdani red 51
vird/evrâd 340
Won Grunebaum 86
Warşova paktı 251
Y
Ya’kûb (Hz.) 126
yabancılaşma 59, 219
Yahudi(ler) 136, 141, 187
Yahudi ve Hıristiyanlık 19
Yahudilik 19, 77, 123, 127, 134,
141, 308
Yahya (Hz.) 126
yakin 82
yalancı şahitlik 226
yalancılık 284
yardım kampanyaları 216
yardımlaşma 89, 166
yardımseverlik 72, 168, 219
yarı geniş aile 351
yarı insan-yarı ilah 131
yasa üstü ahlak 406
yasal olmayan örgütler 221
yaşanabilir ve sürdürülebilir İslami model 425
yaşayan ölü(ler) 106, 108
yaşlı ve hastaları (trafikte) sıkıştırma 384
yayaların önceliklerini ihlal etme 384
Yayil 134
yazı sanatı 88
yazılı ve görüntülü medya 201
yedi 387
Yehdîkumu’llâh 364
yeme 71
yemin 298
yeni evanjelikler 53
yeni Haçlılar 278
yeni Müslüman nesiller 229
yeni nesil Müslümanlık tasavvuru 303
yeni sömürgeci Batı 396
yeniden dünyaya gelme 118
yeni-sömürgecilik/neokoloniyalizm 94
yeryüzüne yönelik ilahi siyaset 390
yeryüzünün en adaletli bölgesi 221
Yeşilay 268
yetersiz beslenme 168
yetimhane 203, 388
Yetimler Yurdu 277
Yevmu’l-Fasl 118
yıkıcı teslimiyetçilik 107
yıkım 94, 156
yılan, 248
yoksulluk 158, 170, 217, 252, 397
yolsuzluk(lar) 158, 201
yozlaşma 63, 156, 201, 278, 392
yönetici tabakalar 395
Yunan felsefesindeki Tanrı 113
Yunan hümanizmi 59
Yunus (Hz.) 126
Yusuf (Hz.) 126
yüksek yoğunluklu ahlak toplumu 71
Z
zahid 19
Zahiri 16
zalim(ler) 94, 251, 396
zalimlere yardakçılık 44
zati ve sübuti (sıfatlar) 109
Zebani 133
Zebur 135, 136
zekâtla ilgili tartışmalar 172
Zekeriya (Hz.) 126, 133
Zemzem 106, 328
zengin Kuzey ülkeleri 94
Zeyd b. Ali 159
Zeydi 73
Zeydiyye 73
zihin ve kalp açıklığı 117
zihinsel engelliler 375
zikr 184, 185
zina 23, 37, 52, 59, 140, 259, 260,
264, 272, 279, 280, 285, 288,
354, 362, 380
Zu’l-Karneyn 126
Zu’l-Kifl, 126
Zu’n-Nûn 126
zulme hoşgörü 157
zulüm(ler) 44, 45, 61, 64, 100,
157, 158, 160, 167, 175, 194,
211, 221, 228, 261
zühd 61, 77, 244, 339, 342, 343,
344, 345
zühd ve tasavvuf 61, 244, 344
Zülfikar 158
493