altyapı projesi sonuç raporu pro - Jeotermal Enerji, Yeraltısuyu ve

T. C.
SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ
ARAŞTIRMA PROJELERİ YÖNETİM BİRİMİ (SDÜBAP)
ALTYAPI PROJESİ SONUÇ RAPORU
PROJE YÖNETİCİSİ: Yard. Doç. Dr. Ömer Elitok RAPOR DÖNEMİ: Sonuç Raporu
SDÜBAP PROJE NO: 2004/81
PROJE TUTARI: 45.000.-YTL
HARCANAN PARA: 45.000.-YTL
KALAN PARA: 00,00.-YTL
PROJENİN KONUSU: Jeotermal Enerji, Yeraltısuyu ve Mineral Kaynakları Araştırma ve
Uygulama Merkezi Altyapısının Geliştirilmesi
Süleyman Demirel Üniversitesi Araştırma Projeleri Yönetim Birimi tarafından desteklenen
2004/81 no’lu “Jeotermal Enerji, Yeraltısuyu ve Mineral Kaynakları Araştırma ve Uygulama
Merkezi Altyapısının Geliştirilmesi” isimli Altyapı Projesi Sonuç Raporu ekte verilmiştir.
Yard. Doç. Dr. Ömer Elitok
SULEYMEN DEMİREL UNİVERSİTESİ
BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJELERİ YÖNETİM BİRİMİ
JEOTERMAL ENERJİ, YERALTISUYU VE MİNERAL
KAYNAKLARI ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ
ALTYAPISININ GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ
SONUÇ RAPORU
(JEOTERMAL ENERJİ, YERALTISUYU VE MİNERAL KAYNAKLARI ARAŞTIRMA VE
UYGULAMA MERKEZİ LABORATUVARINA KURULAN KIRMA VE ÖĞÜTME SİSTEMLERİNİN
GÖRÜNÜMÜ)
PROJE NO: 2004/81
Aralık-2006
JEOTERMAL ENERJİ, YERALTISUYU VE MİNERAL KAYNAKLARI
ARAŞTIRMA VE UYGULAMA MERKEZİ ALTYAPISININ
GELİŞTİRİLMESİ PROJESİ
SONUÇ RAPORU
Süleyman Demirel Üniversitesi Araştırma Projeleri Yönetim Birimince desteklenen 2004/81
nolu altyapı projesi kapsamında Süleyman Demirel Üniversitesi Jeotermal Enerji, Yeraltısuyu
ve Mineral Kaynakları Araştırma ve Uygulama Merkezi’ne bir adet kırma-öğütme sistemi
kurulmuştur. En başta jeoloji, jeofizik ve maden mühendisliği gibi yerbilimleri ile uğraşan ve
dolayısıyla malzemesi kayaç olan bölümler olmak üzere yine araştırma konusu mineral
birliğinden oluşmuş katı maddeler olan ilgi alanlarında (örn, diş hekimliği ve tıp fakültesinin
bazı alanlarında) oluşumların kimyasını ve bileşimini belirlemeye dayalı çalışmalara ihtiyaç
duyulmaktadır. Sonuçta belirli sayısal verilerin değerlendirildiği jeokimyasal yada kimyasal
çalışmalarda sonuçların doğruluk ve hassasiyetini denetleyen birçok faktörler bulunmaktadır.
Üzerinde çalışma yapılacak malzemenin analize hazırlanma yöntemi ve laboratuar şartları
bunların en önemlilerinden birisidir. Örneğin jeokimyasal analiz yapılacak bir kayaç örneği
önce kırma sistemi ile kırılıp daha küçük parçalar ayrılmakta ve daha sonra değirmen sistemi
ile öğütülerek istenilen boyutlara indirgenmektedir. Bu işlemler sırasında doğal olarak kayaç
örneğinin içerisine konduğu bir kap kullanılmaktadır. Ayrıca öğütmede kullanılan kab bir
kimyasal bileşim sahip bulunmaktadır. Dolayısıyla öğütme sırasında kullanılan kap öğütülen
kayaç örneğinin bir miktar kontamine olmasına yani kayaç örneğine dışarıdan bir miktar
malzeme karışmasına yol açabilmektedir. Sonuçta analiz edilen örnek gerçek değerlerin
dışında analiz sonuçlarına sahip olacağı için yapılacak değerlendirmeleri doğrudan
etkileyecektir. Dolayısıyla örnek hazırlama şartlarının, kullanılan sistemin özelliklerinin çok
iyi bilinmesi gerekmektedir. Bilimsel çalışmaların tasarlanma, projelendirme, gerçekleştirme
aşamaları dikkate alındığında bu süreçler birkaç ay ile birkaç yıl arasında değişebilir. Sadece
kırma ve öğütme sistemi kullanılarak örneklerin analize hazırlama şeklinin aslında oldukça
uzun zaman alan, zahmetli ve belirli bir harcama gerektiren bilimsel çalışmaların sonuçta
doğruluk ve hassasiyetini ne kadar etkilediği görülmektedir. Jeotermal Enerji, Yeraltısuyu ve
Mineral Kaynakları Araştırma ve Uygulama Merkezi’ne kazandırılan kırma (çeneli kırıcı) ve
öğütme (değirmen) sistemi sayesinde hem zamandan tasarruf sağlanmakta ve en önemlisi de
yukarıda belirtilen olumsuzluklar en aza indirgenmektedir. Jeotermal Enerji, Yeraltısuyu ve
Mineral Kaynakları Araştırma ve Uygulama Merkezinde halen X-Işınları Difraktometrisi ve
ICP-OES gibi jeokimyasal analizlerde kullanılan cihazlara yer almaktadır. Hem
üniversitemize hem de Türkiye’de bulunan diğer üniversitelere ve ayrıca özel kuruluşlara
hizmet verilerek üniversitemize katkı sağlamaktadır.
Aşağıda örnek alımı ile başlayan ve analiz sonucu elde edilinceye kadar uygulanan bir
çalışma kaba hatları ile verilmektedir. Jeokimyasal amaçlı bir çalışma önce saha çalışması ve
araziden uygun örnek alımı ile başlar (Şekil 1). Şekil 2’de araziden alınan örnekler
görülmektedir. Araziden uygun boyut ve özelliklerde alınan örnekler önce çeneli kırıcıda
kırılarak değirmende öğütülmeye hazır hale getirilir (Şekil 3). Çeneli kırıcıda öğütülen
örnekler değirmene ait özel öğütme kabı içerisinde konularak değirmene yerleştirilir (Şekil 4)
ve öğütme işlemi gerçekleştirilir (Şekil 5). Öğütülen önekler yine hazırlık aşamasından
geçirilerek analiz yöntemine uygun cihazlarda kimyasal analizi yapılır. Şekil 6’te
merkezimizde bulunan bir X-ışınları difraktometrisi görülmektedir. Şekil 7’da öğütülmüş
kayaç örneklerinin XRD cihazından elde edilmiş sonucu görülmektedir.
Şekil 1. Araziden örnek alımı
Şekil 2. Araziden alınan örneklerin laboratuarda görünümü
Şekil 3. Örneklerin çeneli kırıcıda önce kırılması
Şekil 4. Çeneli kırıcıda ufalanan örneğin öğütülmek üzere değirmene konulması
Şekil 5. Değirmende öğütülmüş olan örneklerin görünümü
Şekil 6. Öğütülmüş örneklerin analizini yapmada kullanılan ve merkezimizde
yer alan XRD cihazının görünümü
Şekil 7. XRD cihazında analiz edilen bir örneğe ait analiz sonucunun görünümü