Shingle, OSB ve Tarih

teknik
Faruk B‹LAL / ‹nfl. Müh.
Himerpa A.fi.
Girifl
fiing›l,
OSB ve
Tarih
Çat›lar›m›z›n klasik çifti fiing›l ve OSB’dir.
fiing›l ilk olarak çat› kaplamas› olarak
ahflaptan yap›lmaya bafllanm›fl .
Daha sonra metal ve bitümden fling›l
çat› kaplamalar› üretilmifltir. Bitümden
yap›lan fling›l malzemesi üç fleyden
oluflur bitüm, camtülü ve arduaz.
Bu çat› kaplamas›n›n alt›ndaki zemini
oluflturan OSB ise önceleri mobilya ,
kap› derken sonra da yap›n›n çeflitli
yerlerinde kullan›lmaya bafllan›lm›flt›r.
Bu yaz› bu malzemelerin tarihi geliflimini
özetlemeye çal›flacakt›r.
Bitüm
Bitüm ‹.Ö. 625 y›l›nda Babilliler taraf›ndan yol yap›m›nda kullan›ld›. Babil'de su erozyonuna karfl› bina tu¤lalar› üretiminde
bitüm ba¤lay›c› olarak kullan›l›yordu. Tu¤lalar› örerken
kulland›klar› harca ba¤lay›c› olarak bitüm kat›l›yordu. Bebek Hz.Musa'n›n Nil nehrine b›rak›ld›¤› sepeti de suya
karfl› bitüm koruyordu.
Romal›lar su depolar›n›,
baraj tafllar› aras›n›,
kanalizasyonlar›n› hep
bitümle yal›t›yorlard›.
Babil Kral Nebu›çadnezzari zaman›nda F›rat
nehrindeki köprülerin
suyun içindeki ahflap
ayaklar› da bitümle
yal›t›l›yordu.
1595’de
Ahflap fiing›l paketleniyor.
29
firmas›ndan F.C. Overby sing›l üzerine arduaz yerlefltirmeyi
gerçeklefltirdi.
Camelyaf (fibrocam)
Camelyaf (fibrocam) , ilk eski m›s›rl›larda vazo yap›m›nda kullan›lm›fl.1836'da Dobus Bonnel ilk camelyaf patenti
alm›fl.1893'de Edward Drummond Libbey esnek kumafl formunda camelyaf'›n makine ile üretimini gerçeklefltirdi.
1938'de Owens-Corning firmas›ndan Russell Games Slayter
camelyaf'›n günümüzde kullan›lan halini gelifltirdi.
OSB
Ahflap fiing›l üstünde bitüm...
yeni dünya’y› keflfeden Avrupal›lar dan Sir Walyer Raleigh
Trinidad adas›n›n (Venezuella) asfalt›yla tan›flt›. Ve bunu
gemilerinin yal›t›lmas›nda kullanmaya bafllad›lar. Babil Kulesi
ve Zift ad›na ilk kez Kutsal Kitaplarda Tevrat'›n Tekvin k›sm›n›n
ikinci bölümünde rastlar›z. "Ve bütün dünyan›n dili bir ve sözü
birdi. Ve vaki oldu ki, Do¤uya göçtükleri zaman fiinar
Diyar›’nda (SÜMER) bir ova buldular. Ve birbirlerine dediler:
Gelin, kerpiç yapal›m ve onlar› iyice piflirelim ve onlar›n tafl
yerine kerpiçleri ve harç yerine ziftleri vard›.
Ve dediler: Bütün yeryüzü üzerine da¤›tmayal›m diye gelin
kendimize bir flehir ve bafl› göklere eriflecek bir kule infla edelim ve kendimize nam yapal›m". Tarihte kayd› geçmemekle
birlikte ancak halk efsanelerinde nesilden nesile aktar›lana
göre Babil fiehri meflhur avc› Nemrut'un Krall›¤›n› kurmufl
oldu¤u bir yerdir. Müslüman geleneklerine göre Peygamber
‹brahim ile u¤raflan ve onu atefle f›rlat›p öldürmek isteyen hain
ve müstebit kral budur. Kutsal kitaptaki bu kulenin asl›nda bir
Sümer Ziggurat '› oldu¤u genel olarak kabul edilmifltir. (1)
OSB’nin atas› plywood’dur. Öncelikle onu k›saca anlatal›m.
Arkeologlar M›s›r firavunlar›n›n mezarlar›nda ilk lamine edilmifl
ahflab› buldular. Bundan yüzlerce y›l önce Çinliler, mobilya
için ahflap ve yap›flt›r›c› kullan›yordu. ‹ngiliz ve Frans›zlar
ahflab›n plywood fleklindeki kullan›m›na 17. ve 18. yüzy›llarda
baflland›¤›n› kaydederler. Tarihçiler Çarl›k Rusyas›ndan
günümüze çok iyi flekilde ulaflm›fl plywood formlar›nddan
bahsederler. Erken dönemlerde plywoodun dekorasyon,
ev eflyalar›, kabin, kap› gibi kullan›m alanlar› vard›. Yap›da
plywood kullan›m› 20.yüzy›lda bafllar.
fiing›l
Samuel ve Cyrus Warren kardefller (1847) bitümü ilk çat›da su
izolasyonu amaçl› kullan›m›n› buldular. Samuel Barrett
Michael Ehret (1868) ise bu bitüm çat› sisteminin üstüne cüruf
parçalar› atmay› keflfetti. Henry M. Reynolds (1903) ilk fling›l›
elle keserek 20x40 cm ebatlar›nda üretti. 1914'de Flinkote
OSB’nin ilk e¤ilme deneylerinden.
30
Plywood ilk üretim makinelerinden.
‹lk plywood patenti 1865’de John K. Mayo (New york’ta)
taraf›ndan al›nm›flt›. 1905’de Gustav Carlson plywood boya
f›rças›yla yap›flt›r›c› sürülerek iflkencelerle s›k›flt›rarak
yapt›r›yor ve ad›na "3-ply veneer work" diyorlard›. Bu ürün ile
kap›, kabin gibi fleyler üretiyorlard›. Elliott Bay Plywood firmas›ndan pazarlamac› Gus Bartells plywood’u otomobillerin
içine soktu. Ve 1929’da 17 üretici 33,259,288 m2 (9.5 mm
baz›nda) plywood satabiliyordu. 1934’de Kimyac› Dr. James
Nevin suya dayan›kl› bir yap›flt›r›c› gelifltirdi. Ve o y›l Üreticiler
ilk derneklerini kurdular. Böylelikle standardizasyon ve kalite
ile sat›fllar artt›. 1938’de Amerika devletinin de yasalarla
desteklemesiyle yap› endüstrisine girmeye bafllad›. 1944’de
30 üretici ile 130,060,000 m2 sat›ld›. 1954’e gelindi¤inde sat›fl
miktar› 371,612,000 olmufltu. 1975 y›l›na gelindi¤inde bu
rakam 1,486,400,000 m2’yi aflm›flt›.
Plywood orijinal mühendislik ahflab› denmifltir. Bunun nedeni
ise ahflap parçalar›n›n kesilip yap›flt›r›larak oluflturulan kom-
Ahflaptan yap›lan ilk fling›llardan.
Sonuç:
ABD’de çat›larda y›lda 1,161,000,000 m2 ve her y›l 5,000,000
evin çat›s›nda fling›l kaplan›yor. Bu rakam Amerika'daki evlerin
% 80'ini oluflturmaktad›r. Türkiye'de ise y›ll›k 40,000,000 m2'lik
çat› kaplama pazar›ndan fling›l 2,500,000 m2'lik bir pay alabilmektedir. Amerika’da y›lda 11 milyon ton asfalt fling›l at›k
olmaktad›r. Bunlar›n 10 milyon tonu çat› yenileme 1 milyon tonu
da üretimdeki hatalardan dolay›d›r. (10)
Kaliforniya eyaleti (nüfusu 35,000,000) 2005 tahmini çat›
kaplama malzeme tüketimi (m2, rakamlar bin ile çarp›lacak)
Ahflap fling›l uygulanm›fl bir çat›.
pozit malzeme parçalar›n toplam›ndan oluflan ahflaptan daha
kuvvetli, dayan›kl› ve e¤ilmeye, bükülmeye karfl› daha dirençli
bir malzeme haline getirilmesinden dolay›d›r. Farkl› yönlerde
lamine edilmifl ahflap kaplama tabakalar› ahflab›n yap›sal avantajlar›n› (OSB’nin her yönündeki parçaç›klar do¤rultusunda yükü
da¤›tarak) mukavemetini gelifltirmifltir. 1970’lerin sonlar› 80’lerin
bafllar›nda plywood yerini OSB’ye b›rakm›flt›r. OSB (yönlendirilmifl yonga levha) üç tabakadan oluflan yönlendirilmifl ahflap
parçalardan oluflan bir levhad›r. Üst ve alt tabaka levhan›n boyu
do¤rultusunda. orta k›sm› di¤er do¤rultuda yönlendirilmifltir.
Panel üretimi boyutsal kararl›l›k ve yüksek mekanik performansa
sahiptir. Yüksek rijidite, e¤ilme ve sehim direnci iyidir.
Asfalt
Ahflap
Toprak Kiremit
Beton Kiremit
Elyafl› Beton
Tafl
Çelik
Aluminyum
Bak›r
Membran Asfalt
Plastikler (EPDM,Vinil)
9,503
1,204
4,266
13,694
141
74
322
0
35
175
92
Kaynaklar:
1- http://tr.wikipedia.org/wiki/Babil
2- http://www.apawood.org/level_b.cfm?content=
srv_med_new_bkgd_plycen
OSB teknolojisini Armin Elmendorf 1946’da buldu. Buna
waferboard (çok ince parçalar dan oluflan levha) deyip 1965’de
patentini ald›. (5) 1977’de Maloney 5cm en ve boyunda ince
ahflap tabakalar›n› yap›flt›r›c› ile gelifligüzel da¤›l›mla yap›flt›rd›.
Kubler 1980’de kullan›lmayan art›k parçalardan büyük levhalar
yapmay› baflard›.(6) Avramidis 1989’da üç tabakal› yap› halinde
OSB’yi mukavemetini etkisi olan yongalar›n da¤›l›m›n› gelifltirdi.
(7) (8)
3- Asphalt Roofing Manufacturers Association (ARMA).
4- www.btmpolpan.com.tr
5- http://www.osbguide.com/osbhistory.html
6- http://www.epa.gov/ttn/chief/ap42/ch10/final/c10s06-1.pdf
7- http://sres.anu.edu.au/associated/fpt/osb/2.html
8- A-kronospan\Kronospan Luxembourg S_A.htm
9- http://www.asphaltroofing.org/about_history.html
10- http://www.ciwmb.ca.gov/ConDemo/Shingles/#Quantities
31