devamı - Egeçep

EGE ÇEVRE VE KÜLTÜR PLATFORMU
1.
Allianoi Girişim Grubu, AYÇEP-Ayvalık Çevre Platformu, Ayvalık Çevre Koruma Derneği,Baz-Dur Platformu, Çağdaş
Hukukçular Dermeği İzmir Şb, Çiğli-Harmandalı Çevre Platformu, DİSK-Emekli – Sen İzmir 4 Nolu Bornova Şubesi, DİSKEmekli-Sen İzmir 3 Nolu Buca Şubesi, EFESÇED-Efes Çevre, FOÇEP -Foça Çevre ve Kültür Platformu,Doğa ve Kültür
Derneği, EGECEP Dernegi, Ege Doğa Derneği, Ege 78’liler Demokrasi ve Dayanışma Derneği, İzmir-Bergama, Eşme Elele
Hareketi, Güzelbahçe Kültür, Çevre ve Güzelleştirme Derneği,Güzelhisar Ovası'nı Seviyoruz Çalışma Grubu,İzmir Veteriner
Hekimler Odası, Karaburun Sivil İnisiyatif, Karaburun Yarımadası YG21, Karaburun Yerel Fok Komitesi, Karaot’lular Tohum
Derneği, Kula-Sandal Köyü Katı Atık Girişimi,Küresel Isınma İzmir Çalışma Grubu, Menemen Emiralem Çevre Platformu,
Özdere Çevre Koruma, Dayanışma Ve Geliştirme Derneği, Tehlikeli Gemi Sökümünü Önleme Girişimi, TMMOB Gıda
Müh.Odası Ege Bölge Şb.,TMMOB Kimya Müh.Odası Ege Bölge Şb. TMMOB Ziraat Müh.Odası İzmir Şb, Turgutlu Bedensel
Engelliler Dernegi, Turgutlu Toplumsal Dayanışma ve Kültür Merkezi Çevre Komisyonu, Uşak İnay Vicdan Hareketi,
YADEM-Yağcılar-Demircili Derneği Bireysel Katılımlar
İÇİNDEKİLER
Sayfa
1. EGEÇEP Bileşenleri Listesi …………………………………………………….. 3
2. EGEÇEP’in Çalışma ilkeleri ve yapılanması ………………………………… .. 4
3. EGEÇEP Eş D.Sözcüsü’nün 6. Kurultay açış sunusu:Safları Sıklaştıralım . 5
4. TEHLİKELİ VE NUKLEER ATIKLAR …………………………………........... . . . 7
5. EGECEP Davaları Raporu ……………………………………………………… 17
6. ELELE HAREKETİ 2012 Çalışma Raporu ………………………………. … 23
7. Ayvalık Çevre Platformu Faaliyet Raporu ………………………………………35
8. GULDER 2012 Faaliyet Raporu ……………. ………………………………... 41
9. Karaburun YG-21/Kent Konseyi 2012 Faaliyet Raporu……………………… 43
10. Allianoi Girişim Grubu 2012 Calışma Raporu
……………… …… ………. 53
11.Sandal Kultur ve Tabiat Varlıklarını Koruma Derneği F.Raporu ………… 56
12.TURGUTLU Toplum. Dayanışma ve Kültür Merkz. Ekoloji Komisyonu
2012 Çalışma Raporu………. ……………………………………………… . 57
13. Termik Santraller………………………………………………………………….. 59
14. Bir Fedainin İtiraflari ……………………………………………………………. 65
Hazırlayan: Mehmet ŞAHİN
1
1
İletişim
Halit Ziya Bulvarı No:33 K:2/205 Konak / İZMİR; Telefaks: 0232. 483 83 49
e-posta: [email protected] , Web: www.egecep.org.tr
EGE
ÇEVRE
VE KÜLTÜR
PLATFORMU BİLEŞENLERİ
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
25.
26.
27.
28.
29.
30.
31.
32.
Allianoi Girişim Grubu,
AYÇEP-Ayvalık Çevre Platformu
Baz-Dur Platformu
Çağdaş Hukukçular Dermeği İzmir Şb,
Çine Doğa Sevenler Derneği
DİSK-Emekli – Sen İzmir 4 Nolu Bornova Şubesi,
DİSK-Emekli-Sen İzmir 3 Nolu Buca Şubesi,
EFESÇED-Efes Çevre, Doğa ve Kültür Derneği,
EGEÇEP Derneği,
Ege 78’liler Demokrasi ve Dayanışma Derneği
Ege Doğa Derneği,
Ege Su Platformu
FOÇEP -Foça Çevre ve Kültür Platformu
GÜLDER-Güzelbahçe Kültür, Çevre ve Güzelleştirme Derneği,
İzmir-Bergama Elele Hareketi,
İzmir Veteriner Hekimler Odası ,
Karaburun Sivil İnisiyatif,
Karaburun Yarımadası YG21,
Karaburun Yerel Fok Komitesi,
Karaot’lular Tohum Derneği,
Konak Halkevi
Kula-Sandal Köyü Katı Atık Girişimi
Menemen Emiralem Çevre Platformu,
Tehlikeli Gemi Sökümünü Önleme Girişimi,
TMMOB Gıda Müh.Odası Ege Bölge Şb.,
TMMOB Kimya Müh.Odası Ege Bölge Şb.
TMMOB Ziraat Müh.Odası İzmir Şb.,
Turgutlu Toplumsal Dayanışma ve Kültür Merkezi Çevre Komisyonu,
Turgutlu Bedensel Engelliler Derneği
Uşak İnay Vicdan Hareketi,
YADEM-Yağcılar-Demircili Derneği
Bireysel katılımlar
3
EGEÇEP’İN ÇALIŞMA İLKELERİ VE YAPILANMASI
“EGEÇEP, doğal ve kültürel varlıkların, çevre sağlığı ve canlı yaşamının korunması
konusunda çalışmalar yapan, sendika, dernek, meslek odası, sivil inisiyatif, platform ve diğer
insan topluluklarının ve tek tek bireylerin çalışmalarını, sorunları ortaklaştırmak, güç birliğini
sağlamak, bu oluşumların sözcülüğünü üstlenmek, gerekli yasal, bilimsel ve örgütsel destekleri
sağlamak üzere çalışmalar yapar.
EGEÇEP fonlardan para almaz.
EGEÇEP anti-kapitalisttir; çevreyi kirletenlerin kapitalist şirketlerin olduğunu vurgular.
Savaşlar insanlarla birlikte tüm canlıları yok edip doğanın dengesini bozmaktadır. EGEÇEP
çevreyi kirleten ve yaşamı yok eden savaşa karşı ve barıştan yanadır.
Faaliyetleri barışçıdır. EGEÇEP sürdürülebilir kalkınma değil, sürdürülebilir yaşamdan
yanadır.”
EGEÇEP, Çevre mücadelesini yaşam savunuculuğu olarak gören, Evren’deki canlı cansız
tüm varlıkların kendi doğal denge ve döngüsü içinde birlikte yaşamasini ve kendi özgünlüğü
ile korunmasını esas alan, ayrımcılığın, ötekileştirmenin, sömürgeciliğin, cinsiyetciliğin ve
ırkçılığın karşısında olan doğasever, özgürlükçü ve demokratik bir platformdur.
EGECEP Yapılanması 3 Kuruldan Oluşmaktadır:
1.BİLEŞENLER KURULTAYI: En Üst Organ Ve Karar Organıdır. Olağanüstü durumlar
dışında yılda bir kez toplanır. Tüm bileşenlerin, tüm üyelerinin katılımıyla yapılır.
2.TEMSİLCİLER MECLİSİ: Ayda bir kere toplanır. Bileşenin kendi temsilcileri
toplanarak kararlar alır ve sorunları tartışıp, yetkileri dahilinde karara bağlar. Yapılacak işleri
görüşür, yapılacak çalışmalar için yürütme kurulunu görevlendirir. Temsilci, alınan kararları
kendi örgütüne aktararak çalışmaların, eylemlerin, iletişimin, sorunların ve çözüm önerilerinin
ortaklaştırılmasını sağlar.
3.YÜRÜTME KURULU: Bireysel ve kurumsal katılımcılar arasından, bileşenler kurultayı
tarafından belirlenen kişilerden oluşur. Bileşenler Kurultayı’nın ve Temsilciler Meclisi’nin
almış olduğu kararların ve görevlerin yürütülmesini sağlar.
Ayrıca, bilimsel ve eylemsel desteklerin örgütlenmesini sağlar. Bileşenlere teknik, hukuki
konularda destek sağlamaya çalışır. Etkin koordinasyon, kolaylaştırıcılık ve sözcülük gibi
görevleri vardır. Yürütme kurulu kendi arasında belli bir iş bölümü yapar..
DEĞERLENDİRME TOPLANTILARI: Yılda 3 defa yapılır ve Temsilciler meclisi
tarafından belirlenen güncel bir konu ele alınıp panel/forumu içerecek şekilde düzenlenir.
Sorunlar ve çözümler tartışılarak çalışmalar gözden geçirilir. Ele alınacak sorunların ve
konuların ivediliğine ve önemine göre toplantı yeri İzmir içinde veya dışında olabilir.
4
EGEÇEP Eş Dönem Sözcüsü’nün 4. Bileşenler Kurultayı açış sunusu:
SAFLARI SIKLAŞTIRALIM…
EGEÇEP 5. Kurultayından günümüze 1 yılı daha geride bıraktı. “Bu bir yıl ülkemizde
ekolojinin korunması ve yaşamın sürdürülmesi bakımından nasıl geçti” sorusunun çok net bir yanıtı
var: Talan devam ediyor, direniş de!
Küresel ısınmadan, nükleer kazalara, büyük yangı ve sel felaketlerinden, çöpler arasına
sıkışmış, gıda güvenliğinin tehdit altında olduğu bir kır-kent yaşamına kadar ekolojik sorunların ana
kaynağı dünya geneline egemen olan kapitalizmin ta kendisi. Bu gerçekliği kapitalistler bile itiraf
etmek zorunda kalıyor ama iş çözüm üretmeye gelince sistemlerini her ne pahasına olursa olsun
devam ettirmekten öte bir şey de yapmaya yanaşmıyorlar.
EGEÇEP 2005 yılında doğal ve kültürel varlıkların, çevre sağlığı ve canlı yaşamının korunması
için kısaca yaşam hakkı mücadelesi için kişi ve kuruluşların bir araya gelmesi ile kuruldu. Kamuoyu
bilgilendirmelerimizde, eylemlerde, takip ettiğimiz hukuki süreçlerde çevre mücadelesinin bir yaşam
mücadelesi olduğunu savunduk.
Nedeni ne olursa olsun (ki büyük çoğunluğu emperyalist paylaşım çabalarının sonucudur)
savaşların hem yaşam hakkına, hem de doğanın yıkımına yol açtığı ortada. Doğadaki tüm canlılar için
yaşamın sürdürülmesi ve bunun için her türlü sömürünün son bulması ilkesini savunan EGEÇEP, net
bir şekilde savaşlara karşıdır. Yakın dönemde Bosna'da, Irak'ta, Filistin'de yaşanan savaşlarda binlerce
insanın öldüğü, sakat kaldığı, binlerce kadının tecavüze uğradığı, binlerce çocuğun kaybolduğu
gerçeğini unutamayız. Bu nedenle aynı acı ve yıkımların yeniden yaşanmaması için, olası savaş
risklerinin ortadan kaldırılması ve barış sürecinin derhal başlatılması gerekiyor…
10 yıllık AKP iktidarında, ülkemizde yaşanan çevre sorunları her geçen yıl biraz daha
katlanarak büyüyor. Bu, dünyaya egemen olan kapitalizmin çevre kriziyle de doğru orantılı bir
gelişme. Tüm kapitalistler gibi amaç kar, emeğin ve doğanın sömürüsü üzerine kurulu bir sistem değil
mi? Hal böyle olunca tüm dünya ile birlikte “Emeğin ve doğanın sürdürülebilir sömürüsü”nün bile göz
ardı edildiği bir süreci yaşıyoruz.
Yaşam alanlarına sahip çıkan yöre halkının mücadelesi, baskılarla, gözaltılarla, davalarla
engellenmeye çalışılmaktadır. Sinop Gerze de, Dersim de, Hopa da, Erzurum Tortum da yaşananlar
bunlardan sadece birkaçı.
Türkiye'nin üçüncü büyük kenti olan İzmir'in göbeğinde Gaziemir’de terk edilmiş bir kurşun
fabrikası bahçesinde ülkemize girişi yasak olan nükleer yakıt çubuğu ortaya çıktı. Türkiye Atom
Enerjisi Kurumu (TAEK) 2007 yılından bu yana bildiği bu atıklarla ilgili hiçbir önlem almamış. Bu
bile nasıl bir tehlike ve aymazlıkla karşı karşıya olduğumuzu gösteriyor.
Bugün bile nefes almak mümkün olmayan Aliağa'da bacası yükselen termik santrale, 6 termik
santral daha eklenecek. Sadece Aliağa değil, Biga, Amasra, Yalova gibi ülkenin en güzel köşelerinde
de termik santral kabusu devam ediyor.
Ülkenin dört bir yanında, dereleri kurutma, ekolojiyi bozma, ormanları katletme pahasına
yapılmak istenen HES’in sayısı 2000’leri geçiyor. HES'lerin bölgenin ekosisteminin bozacağı
yönündeki halkın mücadelesine karşı sularımız, yaşam alanlarımız sermayeye peşkeş çekiliyor.
Altın uğruna içme suyumuzun zehirlendiği Efemçukuru'ndaki hayvan ölümleri, Uşak Eşme'de
kulaksız/çenesiz doğan kuzuların haberleri geliyor. Turgutlu Çaldağı’ndan, Kazdağları'na, İliç’den
Ordu’ya kadar vahşi madencilik talanı tüm hızıyla sürüyor.
Bu saldırılara, baskılara rağmen talana, ekolojik ve toplumsal yıkıma karşı direniş de büyüyor,
büyüyecektir. Gerzelilerinin, Dersimlilerin, Karadeniz’deki HES karşıtlarının direnci “daha
bayrakların derlenip dürülmediği”nin işaretleridir.
EGEÇEP olarak, yaşam alanlarını koruma mücadelesinin bir parçası olmanın onurunu taşırken,
tüm emek-demokrasi güçlerine ve yaşam savunucularına da “SAFLARI SIKLAŞTIRALIM”
çağrısında bulunuyoruz…
EEGECEP ES DONEM SOZCUSU
BERRIN ESİN KAYA
5
6
TEHLİKELİ VE NÜKLEER ATIKLAR
Kim. Müh. Ertuğrul BARKA
Giriş
Dünyada olduğu gibi ülkemizde de tehlikeli ve nükleer atıklar büyük bir sorun olarak
ekosistemlerimizin içinde ve tüm canlı yaşamlarını olumsuz etkilemektedirler. Bilim olmaktan
çıkarılmış ve kapitalizmin ideolojik propaganda aracı hâline getirilmiş ekonomi öğretilerinin ve
'kalkınmanın sürdürülmesi'ni esas alan politikaların sonucunda, tehlikeli ve nükleer atıkların
üretiminin hızla arttığı istatistik verilerle de saptanmış gerçektir.
Tehlikeli atıkları oluşturan üretim süreçleri sömürülerek geri bırakılmış ülkelere kaydırılırken,
ekonomik kârlılık nedeniyle egemen ülkelerde gerçekleştirilen üretimler sonucu oluşanları da yine bu
sömürülen geri bırakılmış ülkelere yollanmaktadır.
Tehlikeli ve nükleer atıkların nasıl bir ekolojik yıkıma neden oldukları, yaşamı nasıl yok ettikleri
bilinmektedir. Ancak bunların nasıl giderilecekleri ya bilinememekte ya da bilinse de bu yöntemler
ekonomik bulunmamaktadır. İşte o zaman bu tür atıklardan kurtulmak için, en kolay ve ekonomik yol
olan geri bıraktırılmış, üzerlerinde siyasal, ekonomik, askerî egemenlik sağlanmış ülkelere tehlikeli ve
nükleer atıkları yasadışı yollarla göndermek seçilmektedir.
Tehlikeli Atık Nedir?
Patlayıcı, oksitleyici, çok kolay alevlenir, kolay alevlenir, alevlenir, çok toksik, toksik zararlı,
aşındırıcı, tahriş edici, hassaslaştırıcı, kanserojenik, mutajenik, üreme sistemine toksik, çevre için
tehlikeli özelliklerden herhangi birine veya birkaçına sahip olan kimyasallar tehlikeli özelliklere sahip
kimyasallar olarak tanımlanmaktadır. Bu tanımlama katı, sıvı, gaz fazındaki bütün atıklar için
geçerlidir. Tehlikeli kimyasallarla kontamine olmuş he türlü madde ve malzemeler de tehlikeli atık
olarak tanımlanır. Kimyasal maddelerin boş ambalajları da bu kapsam içindedir. Ancak, nükleer
(araştırma, tıp ve teknoloji uygulamalarından çıkan radyoaktivite taşıyan) ve tıbbî (hastane,
laboratuvar vb sağlık kuruluşlarınca ortaya çıkan patolojik/patolojik olmayan, enfekte kimyasal
atıklar, kesici ve delici malzemeler vb. olan) atıklar ayrıca tanımlanmayı gerektirecek öneme
sahiptirler.
Tehlikeli Maddelerin Türkiye'deki Durumu
Veysel Eroğlu, Çevre ve Orman Bakanı iken , CHP Adana Milletvekili Hulusi Güvel`in, tehlikeli katı
atıklarla ilgili soru önergesini cevaplarken, “Türkiye`de resmi olarak atık envanterinin 2004 yılında
TÜİK tarafından yapıldığını ve 2004 yılı TÜİK verilerine göre 1.12 milyon ton tehlikeli atık
oluştuğunu ifade etti. Bakan Eroğlu, “...tehlikeli atıklar konusunda Bakanlığımızca oluşturulmuş bir
veri tabanı bulunmamakla birlikte; 2009 yılından itibaren LIFE–HAWAMAN projesi kapsamında,
elektronik beyan sistemi yardımıyla atık envanteri oluşturulacaktır.” dedi. Doğal olarak gazetelerin
manşetinde bu açıklama şöyle yeraldı: “Türkiye tehlikeli atığını bile tespit edemiyor.”
Bakanın açıklamasına göre, Türkiye'deki tehlikeli atık depolama, bertaraf, yakma tesisleri ve
kapasiteleri de şöyledir:
PETKİM (yakma) 17 bin 500 ton/yıl,
TÜPRAŞ (yakma) 7 bin 750 ton/yıl,
İZAYDAŞ (yakma) 35 bin ton/yıl,
TOPLAM: 60.250 ton/yıl yakma kapasitesi
İZAYDAŞ (depolama) 160.000 ton/yıl,
ERDEMİR (depolama) 6.084 ton/yıl,
İSKENDERUN (depolama) 11.000 ton/yıl.
TOPLAM: 177.084 ton/yıl depolama kapasitesi.
İnanılır bulunsun bulunmasın, Bakan'ın bu açıklaması bile Türkiye'nin nasıl bir tehlikeli atık
cehennemi olduğunu göstermektedir. Doğal olarak devletin bu resmi tehlikeli atık miktarlarına,
madenciliğin ve demir çelik fabrikalarının milyonlarca ve milyonlarca ton tehlikeli atığı dahil
7
değildir. Zamanın İzmir Çevre ve Orman İl Müdürü, sadece İzmir- Aliağa'da kurulu demir çelik
fabrikalarının tehlikeli atık kapsamındaki ağır metallerden oluşan EAOT (Elektrikli Ark Ocağı
Tozları) miktarının enaz 8-10 milyon ton olduğunu ve ne yapacaklarını bilemediğini açıklamıştı.
Ülkemizdeki altın madenciliği nedeniyle de tehlikeli atık miktarına her yıl milyonlarca ton ağır metal
eklenmektedir. Şimdi Aliağa'daki vadilerde, verimli tarım arazilerinde oluşan EAOT ile altın
madenciliği yapılan bölgelerdeki pasa dağları, atık havuzu çamurları ve Karadeniz'de yüzen,
Marmara Bölgesi ve İstanbul'da arazilerde gömülü bulunan tehlikeli atık dolu variller; İspanya'dan
getirilerek tehlikeli atık kapsamında olan termik santral külleriyle birlikte İskenderun Körfezi'nde yedi
yıl bekletildikten sonra batırılan Ulla isimli gemi de durumun ne kadar denetimsiz ve ölümcül
olduğunu kanıtlamaktadır.
Bu koşullardaki ülkemize gelen İtalyan sermayesine, Manisa ilimizin Kula-Sandal-GökçeörenEsenyurt bölgesinde 237 ha. Arazide tehlikeli atık bertaraf, geri kazanım, yakma, gömme tesisi izini,
yöre halkının tüm direniş ve karşı çıkışına karşın,verilmiştir. İzmir ve Antalya gibi limanı olan
illerimizi de kapsayan on iki ilimizin tehlikeli atıklarını bertaraf edecek İtalyanların ülkesindeki
MAFYA, nükleer atık yüklü gemileri Sicilya açıklarında batırmış ve Greenpeace suçüstü
yakalanmıştır.
Atıkları Yakmanın sonuçları..
İster evsel, ister endüstriyel olsun çöpleri yakmanın çok tehlikeli, insan sağlığı, su
temizliği, toprak ve hava kalitesi açısından telafisi mümkün olmayan sonuçları
olacağı; baca gazı emisyonları içinde DİOKSİN ve FURAN gibi atıklar ortaya çıktığı
biliniyor. ’Dioksin’’ veya ‘’dioksinler ve furanlar’’ terimleri genellikle 210 adet klorlu
kirletici, poliklorlu dibenzo-p-dioksinler ve dibenzo furanlar’dan oluşan bir grup
olduğu ve en toksik (zehirli) klorlu organik bileşikler olarak kabul edildikleri bilimsel
araştırmalarda yer alıyor ve kalıcı organik kirletici sınıfı olarak tarif ediliyorlar. Aynı
zamanda inatçı, kararlı yapıları nedeniyle doğada çok uzun süre boyunca kalıyorlar.
Dioksinler ve furanlar çevrede çok uzun süre kalıcı olmalarının yanında yağda
çözülmedikleri, bu nedenle insanların ve hayvanların vücutlarında birikerek
çoğaldıklarını ve uzun yıllar boyunca vücuttan atılamadıklarını ifade ediyorlar.
Uluslararası Kanser Araştırması Ajansı tarafından 1.Grupta (İnsanlarda kansere
neden olduğu ispatlanmış) gösterilmektedir. Dioksin kanser yapmasının yanında,
sinir, bağışıklık ve üreme sistemlerine (sperm sayısında azalma dahil) zarar
verebilmekte, doğmamış bebeklerde bozuk oluşumlara, sakatlıklara sebep
olabilmekte, endokrin sistemini bozabilmekte ve daha bir çok olumsuz etkiye neden
olabilmektedir.
Bir Diğer Tehlike Kül
Atık yakma tesislerinde yakılan her üç ton atıktan yaklaşık bir ton kül oluştuğu
belirlenmiştir. Bu tesislerden havaya karışan ağır metal ve KOK (Kalıcı organik
kirleticiler) lar dan yüzlerce kat daha fazlası uçan küllerle çevreye yayılmaktadırlar.
Ne kadar önlem alınırsa alınsın, kül boşaltım alanlarındaki küllerin rüzgar la birlikte
çevreye yayılması engellenememektedir. Kül toplama alanlarının su geçirmez olduğu
iddia edilen zemini göreceli bir koruma sağlamaktadır. Küller yok olmaz. İçerdiğindeki
zehirli atıklar zamanla azalmaz ve aksine daha başka zehirli bileşikler oluşabilir.
Kütahya’da yaşanan felakete benzer sonuçları bu sahalarda da yaşama olasılığımız
çok yüksektir. Deprem ve sel dışında, yalnızca geçen zamanla bile kül toplama
alanlarında sızıntıların oluşması kaçınılmaz bir sondur. Sızıntı yer altı sularını kirletir.
Suyun doğal çevrimi kirliliği her alana yayar. Besinler kirlenir ve kirlilik sonunda
insana kadar ulaşır. Küllerin çeşitli inşaat ve dolgu malzemesi olarak kullanılma
düşüncesinin ne kadar büyük sorunlar yarattığı zamanla anlaşılmıştır. 1994-1999
yılları arasında İngiltere’nin Newcastle kasabasında asfaltta dolgu malzemesi olarak
kullanılan küllerin etrafa zehirli maddeler sızdırdığı anlaşılması üzerine asfalt
sökülmek zorunda kalınmıştır.
8
Bu Tesislere İlgi Neden?
Bir düşünün bir tesis yapıyorsunuz, tesise getirilen atıkları yakmak için ücret
alıyorsunuz ve ardından bu atıkları yakıp enerji üretiyorsunuz ne güzel bir döngü
değil mi. Sermayenin arayıp ta bulamayacağı çok tatlı, bir sermaye birikim süreci.
MEES (Türkiye Metal Sanayicileri Sendikası) ’i hepimiz biliriz Türkiye’nin en güçlü
işveren sendikası. Önerileri hükümetlerce emir telakki edilen, işçinin kanını emenlerin
sendikası olan bu sendika Bursa’nın Yenişehir ilçesinde bu tesisi kurmak istemişti.
Gelişen tepkiler sonucu şu an bu tesis ile ilgili bir çabası, en azından Yenişehir’de
görülmüyor. Türkiye’nin önemli ve verimli topraklarına sahip bölgelerinden biri
Yenişehir ovasıdır. Yılın dört mevsimi topraktan ürün alınabilen nadir yerlerden
biridir. Peki MEES neden Yenişehir ovasını seçti bunu anlamamız gerekiyor. İlk olarak
en önemli sanayi şehirlerinden biri olan Bursa’da yer alıyor olması, İstanbul’a yakın
olması ve belkide en önemlisi Gemlik limanına yakınlığı bu seçimde rol oynayan
etkenler. Verimli tarım alanı olması onu hiç mi hiç ilgilendirmiyor. Bursa ve İstanbul
tamam da Gemlik limanı ne oluyor diye düşünenler olabilir. Bunun nedeni Avrupa’nın
tehlikeli çöplerinin liman yolu ile naklinin kolay olacağı gerçeği. MEES Yenişehir’de
bölge insanını ikna çalışmaları sırasında vurguladığı bir yan vardı oda, ”Nükleer
atıkların bile yakılabileceği ve bunun çevreye hiçbir zararının olmadığı” yalanı ile
propaganda yapmasıdır. A.B. ülkelerinin ve Türkiye’nin de taraf olduğu “Kalıcı
Organik Kirleticilere İlişkin Stockholm Sözleşmesi” gereği atık miktarlarında ki mevcut
durumun değiştirilerek atık oranlarının daha aşağı seviyelere çekme kararı
sonrasında bu tesis sahiplerinin bunu karşılamak yerine, Avrupa’nın bu tesislerin
kapatılması yönünde uyguladığı teşviklerle tesisleri ülkemize kaydırmaya
çalışmaktalar. Sözleşmede uygulanması uygun görülen en önemli sorun bu atıkların
bertarafının yakılarak yapılmasının zararları yönünde hiçbir yaklaşım sunmamasıdır.
Bu sözleşme sürdürülebilir yaşamın ihtiyacını tarif etmiyor, buna rağmen Türkiye’nin
de taraf olduğu bu sözleşmeyi TBMM her nedense gündemine almamakta direniyor.
Değindiğimiz gibi bu sözleşme yakma işleminin yasaklanmasına yönelik hiçbir
önerme de bulunmuyor. Bazı kimyasalların ve tarım ilaçlarının yasaklanması bu
sözleşmenin ana mantığı. Baca emisyon değerlerinin düşürülmesini uyguladığı
politikalarla belirleyen A.B. ve ABD bu gibi tesislerden kurtuldukça bu değerleri
aşağıya çekme eğilimindedir. Gerçekte yakma ile ortaya çıkan salınımların tamamen
önlenmesi mümkün değildir. Nihai olarak bu dertlerden kurtulmak istemekteler,
kurtulurken de oluşan maliyete katlanmak istememeleri ve bu yolla da kar etmek ana
politikalarını oluşturmaktadır.
Nükleer Atıklarımız!
Türkiye bilinen ilk nükleer skandalıyla İkitelli'de tanıştı. TAEK 'a teslim edilmesi gereken Cd pilleri,
hurdacılar tarafından gelişi güzel atıldıkları hurdalıktan alınmıştı. Ekmek parası peşinde koşan zavallı
hurdacılar ne yazıkki radyoaktif ölümle buluşmuşlardı.
İkinci olay ise İzmir'de yaşanmıştı hem de bir geridönüşüm firmasında. Geridönüşüm gibi denetlendiği
(?) bilinen bir kuruluşta gizlice (!) nükleer enerji santrali atığı Europium depolanabiliyorsa daha
başka yerlerde neler olmuyordur ki?
İZMİR'DE RADYOAKTİF ATIK BULUNDU!
Tesisin tam adı Aslan Avcı Döküm Sanayi ve Tic. A.Ş. İzmir ’deki fabrika, 30 yıldan fazla Gaziemir
Aksoy Caddesi üzerinde, şehrin tam göbeğinde kurşun üretimi yaptı. Külçe kurşun elde etmek için
ömrünü tamamlamış akü ve hurda kurşun kullanıldı. Fabrikanın 70 dönümden fazla arazisi var.
Kaderine terk edilmiş makineler, depolar, asit havuzları... Fabrika 2 yıldır terk edilmiş halde. Burası,
Türkiye ’nin bilinen ‘ilk’ nükleer çöplüğü ve belgelere göre, fabrikadaki ‘sadece görünen’ tehlikeli
9
atıkları bertarafın bedeli en az 12 milyon lira.
İlk tespit Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) tarafından 3 Nisan 2007’de yapıldı. TAEK, fabrikada
radyasyonlu cüruf (atık) gömülü alan tespit etti.
17 Haziran 2008’de Çevre ve Orman Müdürlüğü bir depoda 200 ton atık tespit etti. Atıkların
bertarafa gönderilmesi istendi. Denetçiler, Temmuz 2008’de tekrar fabrikaya gittiğinde 180 ton
tehlikeli atık daha buldu.
TAEK: Karantinaya alın
TAEK, 8 Eylül 2008’de Aslan Avcı’ya gönderilen yazıda, fabrikada mayıs, haziran, temmuz ve
ağustos’ta yapılan ölçümlerde depolama sahasında, fırınlar bölgesinde, kapalı istif sahasında
radyoaktif madde bulaşmış atık tespit edildiği belirtildi. Radyoaktif maddelerin potalarda eritildiği
vurgulandı. Radyasyonlu atıkların bulunduğu yerin karantina altına alınması gerektiği anlatıldı.
İzmir Valiliği İl Çevre ve Orman Müdürlüğü yetkilileri 17 Eyül 2008’de fabrikaya yazı yazarak “9-10
Eylül 2008’de fabrikada 90x90x12 metrelik depolanmış atık sahasında radyasyon tespit edildi” dedi.
Yazı, Büyükşehir Belediyesine, Gaziemir Kaymakamlığı’a Gaziemir Belediyesi’ne, Gaziemir Sağlık
Grup Başkanlığı’na da gönderildi.
Arazi TOKİ’ye satılacak
TAEK, Kasım 2008’de fabrikaya çevre ve insan sağlığı açısından alınması gereken tedbirleri bir kez
daha hatırlattı. Belge Çevre Bakanlığı ile valiliğe de gönderildir. Çevre Bakanlığı Aralık 2008 ile
Eylül 2009’de yine fabrikayı denetledi.
Aslan Avcı’nın iç yazışmaları da vahimdi. Teknik Müdür Özgür Yarcı’nın Genel Müdür Hadi Gedik’e
gönderdiği mail’lerde radyasyon içeren tehlikeli atıkların İZAYDAŞ’a gönderilmesi durumunda
maliyetin 12 milyon lira olacağını, eğer Çekmece Nükleer Araştırma Merkezi’ne (CNAM) gönderilirse
maliyetin daha da artacağını belirtiyordu.
2012’nin son ayı itibariyle fabrikanın durumunu tüm yetkili kurumların biliyor olmasına rağmen
bugüne kadar radyoaktif çöple ilgili hiçbir işlem yapılmadı. Fabrikanın sahibi Hasan Avcı, 4-5 yıl
önce öldü. Bölge sakinlerinin ifadelerine göre, arazi el altından satılmak isteniyor, iddiaya göre
araziyi TOKİ alacak.
Atıkların nereden geldiği belli değil
İç yazışmalardan radyasyonlu atık numunelerinin TAEK’e bağlı CNAM’a gönderildiği anlaşılıyor.
Burada yapılan incelemede radyasyon tespit edilen malzemelerin artık bir atık sınıfında değil,
‘radyoaktif kaynak’ olduğu ve malzemelerin Türkiye’de bulunmadığı belirleniyor. Radyasyonun
‘Europium 152’ adı verilen bir malzemeden bulaşmış olabileceğini tespit eden CNAM, bu malzemenin
de ancak nükleer santrallerdeki nükleer çubuklardan bulaşabileceğini belirtiyor. Ayrıca Europuim
152 adı verilen malzemenin Türkiye’ye yasal girişinin olmadığı da açıkca ifade ediliyor.
Aletler sinyal veriyor
Fabrikada atıkların bulunduğu yerlerde radyasyon aletleri sinyal veriyor. Akü ve kurşun kalıntıları
rüzgârla etrafa savruluyor. Toprağa gömülü atıkların bulunduğu bazı noktalardan da radyasyon
sinyalleri alındı. Fabrika içinde görünen atıkların toplam miktarının 100 bin tonun üzerinde olduğu
tahmin ediliyor. Gömülü atığın miktarı ise bilinmiyor.
Arazinin dışı tel örgülerle çevrilmiş ancak çoğu işlevsiz. Çocuklar fabrikanın yakınlarındaki
okullarına gidebilmek için zehirli atıkların bulunduğu yoldan geçiyor. İçin için yanan topraktan çok
ağır bir koku yükseliyor.
10
ÇMO'nun Konuyla İlgili Açiklamasi:
...İzmir İli Gaziemir İlçesi Akçay Caddesi üzerinde etrafı konut alanları, okul ve ticarethanelerle
çevrili bir alanda uzun yıllardır (1950’lerden bu yana) faaliyet göstermiş olan; Aslan Avcı Döküm
San. Ve Tic. A.Ş. tesis alanında, radyoaktif atıklar depolandığına dair, Radikal Gazetesinin haberi ile
ortaya çıkan süreç, Odamızca da ciddiyetle takip edilmektedir.
Türkiye’nin üçüncü büyük kentinde, şehrimizin göbeğinde yıllardır radyoaktif atıklarla birlikte yaşıyor
olmamız, süreçten haberdar olan ilgili kurum ve kuruluşların gerekli sorumluluklarını yerine
getirmemiş olmaları ve bu gerçeği bilmelerine rağmen bugüne kadar hiç bir işlem yapılmamış olması
Ülkemizdeki çevre politikalarının, atık sorununun yönetilemediği gerçeğini bir kez daha ortaya
çıkarmıştır.
İşletmenin faaliyeti sonrası oluşan, Çevre ve Orman (Çevre ve Şehircilik) İl Müdürlüğü denetimleri ile
tespit edilen, Türkiye’de bu konuda yetkili kurum olan TAEK tarafından durum tespitinin yapıldığı
bilinen ve radyoaktivite içeren bu atıklara ilişkin olarak, bildirimlerin yapıldığı ancak geçen zaman
içerisinde sürecin yürütülmediği görülmektedir.
İncelemelerde malzemelerin ve cürufların Europium-152 ile bulaşmış olduğu ve bu maddenin nükleer
reaktörlerde kullanıldığı anlaşılmıştır. Bu maddenin ülkemize nasıl girdiği ve radyoaktif malzeme
bulaşmış atıkların külçe kurşun haline getirilerek nerelere satılmış olduğu belirsizdir. Ülkemize girişi
yasak olan bu atığın kentimizin ortasında bir tesiste ortaya çıkması yasal olmayan yollarla yürütülen
atık ticareti gerçeğini gündemimize getirmektedir.
Bu konu hakkında Valilik, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, İzmir Büyükşehir Belediyesi, Gaziemir
Kaymakamlığı ve ilgili kamu kurumları bilgilendirilmiştir. Ancak hiçbir kamu kurumu bu konuda
yetkili TAEK de dahil, atıkların güvenli bir şekilde bertarafına ilişkin bir önlem aldırmamıştır.
Bu atıkların tespitine rağmen, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı geri kazanım lisansını iptal etmiş midir?
Bu tesis radyoaktif madde tespit edilmesinden sonra ne kadar süre çalışmıştır, çalışanlar bu
maruziyetten ne ölçüde etkilenmiştir?
Bu döküm fabrikasının yol açtığı radyoaktif atıkların bertarafında izlenmesi gerekli sürecin
tamamlanmaması, TAEK’in radyoaktif atıklar konusunda yetkili tek kurum olmasına rağmen bertaraf
konusunda yetersizliğini ortaya çıkmıştır. İşletmede ne kadar radyoaktif madde bulaşmış atık olduğu
belirsizdir. Bu radyoaktif atıkların bertarafını sağlamayan ülkemizin Nükleer Santrale ne kadar hazır
olduğu açıkça görülmektedir.
Bu tesis kapanmış ve ismini değiştirerek Torbalı’ya taşınmıştır. Aynı olay Torbalı’da da yaşanacak
mıdır? Gaziemir’den Torbalı’ya radyoaktif madde bulaşmış makineler götürülmüş müdür? Torbalı’da
oluşan atıklar radyoaktivite içermekte midir? Tehlikeli atık niteliğinde olan bu atıklar nerede ve nasıl
bertaraf edilmektedir? Belirsizdir.
Türkiye’de benzer tesislerde radyoaktivite içeren atıklar işlenmiş midir? Bu da belirsizdir.
Kaç adet akü ve kurşunlu atık geri kazanım tesisi vardır?
Bunların atıkları nerelerde bertaraf edilmektedir?
Bu tesislerin tümünde radyoaktivite ölçümü yapılmakta mıdır? Bu tesislerin atıklarında radyoaktivite
ölçümü yapılmakta mıdır?
Yakın bölgede yer alan su kuyularının radyoaktivite ölçümleri yapılmalı ve sonuçları kamuoyuna
açıklanmalıdır
Bölgede radyoaktivite başta olmak üzere kapsamlı bir çevresel durum değerlendirilmesi yapılmalı,
atıklardan oluşan sızıntı sularının yer altı suyunu kirletme riski değerlendirilmelidir.
Çevre Kanununun yayınlanmasının üzerinden 29 yıl geçmiştir.29 yıl öncesine göre ülkemizde çevre
sorunları azalmamış aksine artmıştır. Bu gün ülkemizin havası, suyu ve toprağı 29 yıl öncesine göre
daha kirlidir.
Ülkemizdeki üretilen tehlikeli atık miktarı ve türleri hakkında kesin bilgi bulunmamaktadır. Beyan
sistemine dayalı bilgi sistemi ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından açıklanan atık miktarlarının
ne kadar doğru olduğu bilinmemektedir. Türkiye bir kez daha atık yönetimindeki yetersizliğini ortaya
koymuştur. Bu durum ülkemizdeki sanayi atıkları, ve tehlikeli atıkların miktarındaki belirsizliği, izleme
ve denetim süreçlerinin yetersizliği ortaya koymuştur
Bakanlık tarafından yetkilendirilmiş, denetime tabii bir geri kazanım tesisinde bile bu olayın yaşanmış
olması ve sürecin işleyişi ülkemizde diğer alanlarda neler yaşanıyor olabileceğini bizlere
11
düşündürmektedir. Bütün bunlar ülkemizde sürdürülmeye çalışılan “Çevre Politikalarının” başarısız
olduğunu göstermektedir.
Geçmiş yıllarda Tuzla’da, İkitellide, Karadeniz sahillerinde ortaya çıkan radyoaktif ve tehlikeli atıklar
bugün İzmir’de ortaya çıkmıştır. Daha başka nerelerde ortaya çıkacağı sorusu belirsizdir… Ülkemiz
atık çöplüğü değildir...”
Hayır! Nükleer enerji santralli yapılmak istenen ülkemiz artık nükleer bir çöplük olarak ta
kullanılacaktır; biz karşı çıkıp direnmezsek...
EKLER:
Ek : 1.
19/07/2009 (dha)
ZEHİRLİ ATIKLARINI BREZİLYA'YA GÖNDEREN İNGİLTERE, BASKILAR KARŞISINDA
YÜKÜNÜ GERİ ALMAK ZORUNDA KALDI. İNGİLTERE'NİN TOKSİT ATIKLARINI
GÖNDERDİĞİ ÜLKELER ARASINDA TÜRKİYE'DE BULUNUYOR
AYNUR TATTERSALL
LONDRA - İngiltere gelişmekte olan ülkeler arasında yer alan Brezilya’ya yasadışı yollardan ihraç
ettiği 80 konteyner (1400 ton) toksik içeren artığını, yetkililerin baskısı sonucu geri almak zorunda
kaldı.
Toksik içeren sanayi ve ev atıklarını iki kıta üzerinden gelişmekte olan ülkelere boşaltan İngiltere,
uluslararası sözleşmeleri ihlal etmekle suçlanıyor. İngiliz Çevre Dairesi, İngiltere'den Brezilya'nın
çeşitli limanlarına yasa dışı yollardan ihraç edilen 80 konteyner artığın toksik içerdiğini doğrularken,
bu artıkların geri gönderilmesi içlemlerinin haftalarca sürebileceğini belirtti.
Brazilya Çevre Ajansı Müfettişleri, İngiltere’den gönderilen konteynerlerde yaptıkları aramlarda,
aralarında yüzlerce torba insan kanının da bulunduğu zehirli tıbbi atık ele geçirdiğini, diğer
konteynerlede ise üzerinde Porketizce “Brezilyalı fakir çocuklara vermeden önce yıkayınız” yazılı kirli
oyuncaklar bulunduğunu açıkladı. İngiltere’den gönderilen konteynerlerde toksik içeren artık tespit
edilmesi üzerine hareke geçen Brezilyalı yetkililerin, zehirli artıkların geri gönderilmesi için
başlattıkları girişimleri sonuç verdi.
Toksik içeren sanayi ve ev atıklarını iki kıta üzerinden Türkiye, Gana, Brezilya, Azerbaycan, Libya,
Vietnam ve Çin gibi gelişmekte olan ülkelere boşaltan İngiltere, Brezilya’ya yasadışı yollardan ihraç
ettiği 80 konteyner zehirli artığını geri almak zorunda kaldı.
İngiltere’nin saygın gazetelerinden The Times, iki kıta üzerinden gelişmekte olan ülkelere toksik içeren
artık boşaltan İngiltere’nin, uluslarası sözleşmeleri ihlal etmekle suçlandığını yazdı. Gazetenin
yayınladığı istatistiklere göre, İngiltere’nin en popüler çöp destinasyonları arasında Breziyla, Türkiye,
Azerbeycan, Libya, Çin, Vietnam ve Gana yer alıyor. Türkiye, 2007 yılında 13 milyon ton atığını 75
ülkeye paylaştıran İngiltere’nin,204 milyon ton metal 260 ton plastik ve 13 ton kağıt atığını gönderdiği
ülke olarak en popüler destinasyonu olarak belirtiliyor. Gazete, İngilizlerin belirtilen ülkelere
gönderdiği atık maddeler arasında bulunan plastik ve kağıt kapsamında hangi tür maddelerin yer
aldığını ise açık olarak belirtmezken, toksikli artıklar arasında şırınga, preverzatif ve çocuk bezi gibi
artıkların bulunduğu kaydetti.
BAKAN SORUŞTURMA EMRİ VERDİ İngiliz Çevre Bakanı Hilary Bann, bir İngiliz firması
tarafından Brezilya’nın 3 ayrı deniz limanına gönderilen 80 nakliye konteynerinde 1.400 ton toksik
içeren artık bulunması üzerine soruşturma emri verdi. İngiliz firması tarafından gönderilen
konteynerlerde şırınga, prezervatif ve çocuk bezi gibi artıkların bulunduğu belirtiliyor.
Savunma Bakanlığı’na ait bir bilgisayarı, Gana’nın varoş mahallelerinden biri olan Akra’da bulan
The Times, bakanlık yetkililerinin bu konuda açıklama yapmakta zorlandıklarını iletti. Gazete, hurda
elektronik aletleri ayıklamaya çalışan ve aralarında 5 yaşındaki küçük çocukların bulunduğu onlarca
kişinin, potansiyel olarak öldürücü kimyasallara maruz kaldıklarını vurguladı. (dha)
12
Ek: 2.
15 EKİM 2009
Sapanca'ya 1 ton kimyasal atık!
Sapanca ilçesine bağlı Yüzevler Mahallesi Şafak Evler mevkiinde Sarp Deresi kenarına
dün akşam kimliği belirsiz kişi ya da kişilerce kamyonla atık bırakıldığını görenler durumu
jandarmaya bildirdi. İhbar üzerine olay yerine jandarma ile Çevre ve Orman Bölge
Müdürlüğü ekipleri de geldi. Yapılan ilk incelemede, bir bülümü çevreye de saçılan teneke
kutuların içindeki kimyasal maddenin bir tona yakın olduğu ve yabancı kaynaklı olduğu
saptandı. Sakarya Çevre ve Orman Müdürü Nurettin Taş, dere kenarında bulunan atıkların
içeriğinin belirlenmesi için çalışmaların sürdüğünü ifade ederek, "Atıkların buraya bir
kamyonla getirildiği anlaşıldı. O kamyon da araştırılıyor. Atıkları güvenli bir bölgeye
götürdük. Numunelerin incelenmesinin ardından atıklar bertaraf edilecek" dedi.
Ek: 3.
08/03/2010
Varilleri araziye bıraktı, kaçamadan yakalandı
Kocaeli'nin Gebze ilçesinde, atık yağlardan arta kalan tortuların bulunduğu varilleri araziye bırakan
sürücü, aracı çamura saplanınca yakalandı.
Alınan bilgiye göre, biodizel yapımı için kullanılan atık yağların tortularının bulunduğu varilleri
plakası açıklanmayan kamyonu ile Kadılı köyünde araziye bırakan sürücü B.Ş, kamyonun çamura
saplanması sonucu jandarma ekiplerince yakalandı. Her birinde yaklaşık 100’er litre atık bulunan 7
varilden bazılarının, kamyonun kasasından atıldığı için patlayarak araziye yayıldığı belirlendi.
Variller, İzmit Atık ve Atıkları Arıtma Yakma ve Değerlendirme AŞ’ye (İZAYDAŞ) götürüldü. Alınan
numunelerde yağ tortusu dışında maddeye rastlanmadığı belirtildi.
B.Ş’ye Çevre Kanununa muhalefet suçundan para cezası uygulandı.(aa)
Ek: 4
TIR varilleri’ tehlike saçtı
AYŞEGÜL AYDOĞAN ATAKAN, ŞAKİR AYDIN İstanbul
11.9.2009
Selin vurduğu İkitelli’deki TIR garajında araçlardan etrafa yayılan “eter sülfat” varilleri büyük
tehlike saçtı
İstanbul Tabipler Odası Genel Sekreteri Hüseyin Demirdizen, varillerle ilgili hiçbir inceleme
yapılmadan enkazın kaldırılmasını eleştirdi. Varillerin üzerinde “eter sülfat” yazdığını vurgulayan
Demirdizen, “Eter sülfat sulara karışabilir ve solunum yoluyla da insan sağlığına zarar verebilir.
Bölgedeki suların analizleri yapılmalı” dedi.
Demirdizen’in uyarılarına karşın alandaki onlarca iş makinesi savaş alanına dönen bölgede enkaz
kaldırma çalışması yaptı. Vatandaşlar da uzmanların “tehlikeli” dediği varillerin yanı başında olup
biteni izledi.
Ek: 5
Zehirli atık raporu açıklandı
İstanbul’un Tuzla ilçesinde çıkarılan tehlikeli atıkları araştırmak için kurulan Çalışma Komisyonu;
hazırladığı raporu dün öğle saatlerinde Çevre Mühendisleri Odası’nda yaptığı basın açıklamasıyla
13
açıkladı. TMMOB Çevre Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, İstanbul Tabip Odası, Çevre İçin
Hekimler Derneği, Tarım Orkam-Sen İstanbul Şubesi’nin de içerisinde yer aldığı Çalışma Komisyonu
adına açıklama metnini omuyan Prof. Dr. İlhan Talınlı; tehlikeli atıkların kontrolsüzce çevreye
atılmasının ve bunlara göz yumulmasının kabul edilemez bir şey olduğunu söyledi. “Kimyasalların
yanı sıra, genellikle sanayide kullanılan ağır metaller ve nükleer maddelerden oluşan tehlikeli atıklar,
başta insanlar olmak üzere, yeryüzündeki canlı yaşamını tehdit ediyor” diyen Tanıllı; Samsun’da
karaya vuran ve Sinop’ta depolanan tehlikeli kimyasallar, İskenderun açıklarında batan Krom VI’dan
zengin termik santral külü ve İkitelli’de hurdalığa atılmış olan nükleer atıkların verdiği zararlara
dikkat çekti. Ülkemizin tehlikeli atık çöplüğü haline getirilmeye çalışıldığını aktaran Tanıllı; Tuzla
örneğinin ne ilk, ne de son olacağını söyledi.
İstanbul’da kayıtlı 12 bin, kayıtsızlarla birlikte ise 30 bin sanayi tesisi bulunduğunu belirten Talınlı,
bunların 1-2 milyon ton tehlikeli atık ürettiğine dikkat çekerken, bu atıkların nerede ve nasıl
depolandığının bilinmediğini söyledi. Tesisleri denetlemekle yükümlü olan kurumun, eleman ve
ekipman yetersizliği nedeniyle, denetim işlevini yerine getiremediğini de ifade eden Talınlı; “Çevre ve
Orman Bakanlığı, Tuzla Orhanlı olayında; yasa ve yönetmelikler çerçevesinde suçlu bulduğu kurum,
kuruluş, firma ve kişiler hakkında, elindeki kanıtlar doğrultusunda suç duyurusunda bulunabilir veya
gerekli cezalara çarptırabilecek iken, bu süreçleri işletmeyerek, ikinci kez görevi ihmal suçu
işlemiştir” şeklinde konuştu. Talınlı, ayrıca Tuzla’daki toprağın ne kadar kirlendiğinin tespit edilerek,
toprağın bölgeden kaldırılması gerektiğini söyledi. Basın açıklamasının ardından ise, komisyonun
çalışmalarını genişleterek, tehlikeli atıklarla ilgili çalışma yürüteceği açıklandı.
Tehlikeli atıklara karşı öneriler
Komisyon hazırladığı raporda tehlikeli atıkların zararsız hale getilmesi için çeşitli öneriler de
sundu. Bu önerilerden bazıları şöyle;
 Yurtdışından ülkemize atık girmesi önlenmelidir.
 Atıkların bertaraf edilmesinde yakma yönteminden vazgeçilmeli; İZAYDAŞ’ın atık yakma
üniteleri kapatılmalı ve yeni atık yakma tesisleri açılmamalıdır.
 Tehlikeli atıklar, uluslararası standartlara uygun depolarda tutulmalı; tehlikeli atık miktarını
düşürecek geri kazanım projelerine ağırlık verilmeli; insan sağlığı ve çevre için zararlı tehlikeli
maddeler üretmeyen alternatif bertaraf yöntemleri kullanılmalıdır.
 2001 yılında imzalan; en tehlikeli kimyasalların üretimi, satışı ve kullanımını durduran ve
ülkemizin de imzaladığı Stockholm Konvansiyonu TBMM tarafından onaylanarak uygulamaya
geçirilmelidir.
Ek: 6
SENDİKA ORG
Tuzla'da Çevre Faciası...Doğa ve İnsanlığa Karşı İşlenmiş Bir Suç - Dr.Ethem
Torunoğlu
16 Nisan 2006 - Ethem Torunoğlu
Kocaeli-İstanbul-Çorlu hattı boyunca, bir çok sanayi tesisinin, genelde çevresel etki değerlendirme
sürecinden muaf tutularak ya da gecekondu/imar affı benzeri afların bu işletmelere ÇED affı şeklinde
uygulanması sonucunda, faaliyet gösterdikleri bilinmektedir. Bu arada, ilgili Bakanlıkların,
Belediyelerin ise bu tesislere, değişik zamanlarda ve değişik gerekçelerle ( istisna durumları dışarıda
bırakırsak) taşıdıkları çevresel risklere rağmen işletme izinleri verdikleri de ortadadır.
Bu son vakanın boyutları karşısında ( bilinmeyen miktarda tehlikeli atığın, bilinmeyen
yerlere,alanlara gömülmüş olabileceği ihtimali! ) , Türkiye’nin içler acısı olan “ çevre fotoğrafı” da
netlik kazanmaktadır…
14
Bhopal Faciasını Andıran Sağlık Etkileri
Hindistan’ın Bhopal kentinde 3 Aralık 1984 yılında meydana gelen çevre felaketinde, Union Carbide
Şirketi’ne ait kimya fabrikasından sızan 40 ton zehirli gaz, üç gün içinde 10 bin kişinin ölümüne neden
olmuştu.Bu kaza sonrasında, binlerce insan da uzun yıllar çeşitli hastalıklarla karşı karşıya kaldı,
doğal yaşam tamamen bozuldu…
Yüzyılın felaketleri arasında gösterilen bu olay, tehlikeli kimyasalların yönetiminde ve atıkların
kontrolünde çevresel risk kavramının önemini ortaya çıkarmıştır.
Oysa ki, Türkiye’de 1999 yılında yaşanan Doğu Marmara Depremi sonrasında, sanayi tesislerinden
kaynaklı oluşan kirlilik ve atıkların yarattığı riskler, örneğin Yalova’daki Aksa Fabrikası ile ilgili
sorun, bugün unutulmuş görünmektedir. Bu tesislerin gerek üretim süreçlerinden, gerekse de atık ve
emisyonlarından kaynaklı sorunlar, deprem sonrasında bölgede ikinci bir yıkım ve sorun
oluşturmuştu. Marmara’daki potansiyel tehlikenin, bir kez daha unutulduğu ya da unutturulduğu
açıktır…Bu unutma sürecini tamamlayan son olay ise 2005 yılında yaşanmış, Aksa Fabrikası’na yılın
çevre başarı ödülü verilmiştir.
( 1999 yılında,Aksa Fabrikası deprem sonrasında, fabrikada meydana gelen hasar nedeni ile, tehlikeli
atık ve kimyasal tanklardan kaynaklı sızıntılardan dolayı Yalova ‘da ciddi çevresel sorunlar
yaratmıştı…)
Türkiye, Bhopal faciasını, Marmara depremini ve buralardan çıkarılması gereken dersleri bir kenara
bırakarak, bugün nükleer santral çılgınlığına yönelmiştir.
Tuzla faciasının da kısa bir süre sonra unutulacağı ve sanayide kara düzenin, bir başka deyişle
“kirletip ödeme” anlayışının devam edeceğini söylemek yanlış olmasa gerektir. ( TBMM Genel
Kurulu’nda görüşülmeyi bekleyen Çevre Yasa tasarısında da yine cezalar ve kirletene yaptırım
anlayışı egemendir, kirlilik önleme, kirlilik oluşmadan önleyici politikaları tesis etmek yönündeki
yaklaşımlar ise yasanın ruhuna yine ”sirayet” edememiştir…)
Tuzla’da Olası Sağlık Riskleri
Tuzla’da Orhanlı Beldesi yakınlarında bulunan atık varillerin içinde fenol maddesinin bulunduğu
belirtilmektedir. Bu madde, diğer kimyasallarla birlikte kanserojen bir özelliğe bürünebilmektedir.
Ayrıca, bu maddenin ortamda yüksek oranlarda bulunması, tarım ürünleri ve hayvansal gıdalarla
birlikte alınması ciddi sağlık riskleri de oluşturacaktır.
Bu durumda, tehlikeli atıkların, tarım yapılan arazilere gömülmesi sonucunda, toprak ekosisteminde,
yer altı ve yüzey sularında kimyasal kirlilik oluşacağı açıktır.
Özellikle bu bölgede, seralarda ve bahçelerde, küçük ölçekli tarımsal faaliyetler sonucunda yetiştirilen
meyve-sebzelerde halk sağlığına olumsuz ektiler yaratabilecek zararlar oluştuğu açıktır. Ayrıca,
bölgede hayvancılık faaliyetlerinin de sürmesi nedeni ile, hayvansal ürün/gıdalarla (et,süt) birlikte
zararlı atıkların ve kimyasalların insanlara taşınması olasılığı da bulunmaktadır.
... Atık miktarını dahi bilmeyen,takip edemeyen bir kurumun bu sorunu çözme konusunda göstereceği
irade de, müteahhit Veli Göçer vakasındaki “duyarlılığa” benzeyecektir.
Bugün, bilinebildiği kadarı ile,bir işletmenin,ya da bir dizi fabrika/işletmenin zararlı atıklarını
toprağa gömerek işledikleri çevre suçu, doğa ve insana yönelik bir suç, ahlak dışı ve vicdansız bir
tutum olarak belleklerimizde yer edinmiştir.
15
16
"EGEÇEP DAVALARI" RAPORU
Efemçukuru Altın Madeni;
Bilindiği gibi İzmir’in su havzası içinde yer alan Efemçukuru Köyü yöresinde Altın
Madeni işletilmektedir. Bu işletmeye ilişkin olarak, şimdiye kadar “hem yörenin kayaç yapısı
nedeniyle hem de işletmede yapılacak zenginleştirme işlemi sonucunda maden
işletmesinin ağır metal kirliliği yaratacağı, böylelikle bölgenin yeraltı ve yerüstü su
kaynaklarının kirleneceği, yörenin bitki ve orman örtüsünün zarar göreceği, bölgede
uygulanan ekolojik tarımın sona ereceği, kısaca ekolojik ve toplumsal yıkıma yol
açacağı”na ilişkin pek çok bilimsel rapor sunulmuştur. Buna rağmen İzmir İl Özel idaresi
tarafından 1 Haziran 2011 tarihinde verilen deneme izni ile maden işlemeye başlamış
deneme izni süresinin 1 Haziran 2012'de dolması üzerine bu kez '24.05.2012 tarihli 49
sayılı 1.sınıf işyeri açma ve çalışma ruhsatı' verildi.
Efemçukuru'nda tehlikeli süreç şimdiden başladı, geçtiğimiz günlerde Kavacık
Köylüleri ‘balıkların, koyunların ve atların öldüğü, sıranın kendilerine geldiği’ni
haykırarak maden önünde protesto gösterisi yaptılar.
EGEÇEP'in bileşeni olan Elele Hareketi, İzmir’in sağlığını, geleceğini, yaşamını
korumak için, yaklaşık on yıldan bu yana bu faaliyete karşı bilimsel, toplumsal ve
hukuksal çalışmalar yapmaktadır.
Bu kapsamda açılan EGEÇEP Derneği'nin de davacı olduğu deneme izninin iptali davası
sonuçlandı. İzmir 1.İdare Mahkemesi'nin 23.11.2012 tarih ve 2011/1664 Esas, 2012/2171
sayılı kararı ile deneme izninin iptaline karar verildi. Kararda özetle; "... Madencilik
Faaliyetleri İzin Yönetmeliği'nin Sağlık Koruma Bandı kenar başlıklı 80. maddesinde; “Birinci
sınıf gayrisıhhî müesseseler kapsamına giren maden üretim faaliyetleri ve/veya bu
faaliyetlere dayalı olarak üretim yapılan tesislerin etrafında, sağlık koruma bandı konulması
mecburidir. Sağlık koruma bandı mülkiyet sınırları dışında belirlenemez ve bu alan içinde
mesken veya insan ikametine mahsus yapılaşmaya izin verilmez.Sağlık koruma bandı,
inceleme kurulları tarafından tesislerin çevre ve toplum sağlığına yapacağı zararlı etkiler ve
kirletici unsurlar dikkate alınarak belirlenir. Buna karşın dava konusu madencilik faaliyetine
ilişkin ruhsat sahasında bulunan özel mülkiyete konu Ahmet Karaçam’a ait, henüz
kamulaştırılmayan 101 ada 407 ve 408 parsel sayılı taşınmazların sağlık koruma bandı sınırı
içerisinde kaldığı ve kamulaştırmamış olduğu anlaşılmaktadır. Bu durumda, sağlık koruma
bandı sınırı içerisinde bulunan özel mülkiyete konu taşınmazlar kamulaştırılmadan verilen
dava konusu deneme izninde hukuka uyarlık görülmemiştir, bu nedenlerle, dava konusu
işlemin iptaline..." deniyor.
Mahkemenin bu kararı, Anayasa'nın 138. maddesi, İdari yargılama Usulü Yasası'nın
28.maddesi gereğince en geç 30 gün içinde uygulanmalıydı. Deneme izninin iptal edilmesi
aynı zamanda '24.05.2012 tarihli 49 sayılı 1.sınıf işyeri açma ve çalışma ruhsatının
geri alınmasını gerektirmektedir. Çünkü, açılma ruhsatı da sağlık koruma bandı
oluşturulmadan verilmiştir, aynı hukuka aykırılık devam etmektedir. 'İŞYERİ AÇMA VE
ÇALIŞMA RUHSATLARINA İLİŞKİN YÖNETMELİK'in 21.maddesine göre birinci sınıf
gayrisıhhî müesseselerin çalışmasını sağlayacak açılma ruhsatı verilebilmesi için 'deneme
izni sonunda çalışmasında sakınca bulunmadığının' anlaşılması gerekir. Sakınca mahkeme
kararı ile tescillenmiş deneme izni iptal edilmiştir. Buna karşın, İl Özel idaresi açılma
ruhsatını geri almaya yanaşmıyor. Açılma ruhsatının iptali davası İzmir 3.İdare
Mahkemesi'nin 2012/1659 E. sayılı dava dosyasında devam ediyor.
17
Bu arada deneme izninin iptalini sağlayan Ahmet Karaçam'ın acele kamulaştırma
davalarından da söz etmekte yarar vardır Efemçukuru Köylülerinin arazileri madene
satmamaları
üzerine
3
Ocak
2008
tarihli
Resmi
Gazetede
(http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/
01/20080103.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/01/20080103.htm)
“Bakanlar Kurulu’nun 2007/12974 sayılı kararı ile Efemçukuru Köyü sınırları içindeki Altın
Madeni sahası içinde üretim faaliyetlerinde bulunulması, tesis kurulması ve sağlık koruma
bandı oluşturulması amacıyla toplam 35 parselin Tüprag Metal Madencilik A.Ş.
(ELDORADO GOLD) yararına acele kamulaştırılmasına karar verildiği” yayımlanmıştı.
Kamulaştırılan 35 parselden 20 parsel için acele kamulaştırma davası açılmasına karşın,
zamanla bu davalardan köylüler madenin mali ve diğerr baskıları ile vazgeçtiler. Sadece
Ahmet Karaçam davasına devam etti Ahmet Karçam'ın devam ettirdiği iki davasında verilen
son karar Danıştay İdari Dava daireleri Genel Kurulu kararıdır. Danıştay İdari Dava Daireleri
Kurulu'nun 19.04.2012 tarih ve 2009/1934 Esas 2012/499 Karar sayılı kararında;
‘…Efemçukuru Altın Madeni işletmesinin bir an önce faaliyete geçmesi için acele
kamulaştırma kararı verilemeyeceği, acele kamulaştırma yoluna gidilmezse kamunun
uğraması muhtemel zararların da ortaya konması gerektiği…” vurgulanmış ve
‘Efemçukuru’nda acelecilik koşullunun gerçekleşmediği’ sonucuna varılmış ve davayı
reddeden Danıştay 6.Dairesi kararının bozulmasına karar verdi. İdari Dava Daireleri
Kurulu kararları bağlayıcı olduğundan, davayı gören Danıştay 6.Dairesi bozma kararı
doğrultusunda acele kamulaştırma kararlarının iptaline karar verecektir. Dolayısıyla
Efemçuku'ndaki acele kamulaştırmaların hukuka aykırı olduğu yargı kararı ile kanıtlanmıştır.
Bu aşamadan sonra, sağlık koruma bandı oluşturulmayan, İzmir'in suyu için büyük risk
oluşturan Efemçukuru Altın Madeni'nin hukuka aykırı biçimde çalışıp çalışmayacağına karar
verilmesidir.Burada belirleyici olan İzmirlilerin tavrı olacaktır.
Efemçukuru konusundaki tercih; ya İzmir’in suyunun korunmasından yana, ya da
Altıncı Şirketin çıkarlarından yana olmaktır.
Özet olarak; Efemçukuru'ndan çıkarılacak 27 ton altına karşılık İzmir'in geleceği yok
olacaktır. Yöredeki kaya arsenikten zengin. Kazıldığında milyonlarca yıldır doğayla
barışık yaşayan başta arsenik bütün ağır metaller hareketlenecek yer altı ve yer üstü
sularına karışacaktır. Ayrıca kavurma (kalsinasyon) işlemi sırasında atmosfere
salınacak gazlar asit yağmurlarıyla İzmir'e ve civarına yağacak, arsenik tuzlarını
çözecek, sularımız arsenikli akacaktır. Kısaca tehlike çok büyüktür. Geliyorum diyen
tehlikeye dur demek gerekmektedir. Yaşam savunucularına büyük iş düşmektedir.
Bergama-Ovacık Altın Madeni İşletmesi ve Kozak Maden
Ocakları Davaları
Ülkemiz altın madenciliği ile Bergama-Ovacık Altın Madeni ile tanıştı. Ovacık Altın Madeni
işletmesi aynı zamanda Türkiye çevre hareketinin dönüm noktasını oluşturdu. Bugün artık
nerede olursa olsun, doğal ve kültürel varlıkların korunması mücadelesi yürüten her
toplumsal hareket, Bergama Hareketi’nin deneyimlerinden esinleniyorlar.
Toprağını, havasını, suyunu, kısaca yaşama hakkını korumak için Bergama köylülerinin
ardından İnay köylüleri, Artvin’liler, Munzur’lular, derelerinin bekçiliği yapan Karadeniz
köylüleri mücadeleye katıldı. Bergama Hareketi, İzmir-Bergama,Eşme, Sivrihisar,
Havran/Küçükdere Elele Hareketi, Beyaz Adımlar Platformu, Troia-İda Platformu, Kaz
Dağları’nı korumak için Çanakkale Çevre Platformu, Kazdağı Koruma Girişimi, EGEÇEP gibi
yeni yeni dayanışma örgütlerinin oluşturulmasına öncülük etti.
18
Yaşamı savunan bu hareketlere karşın, mücadele alanlarında tam bir başarı sağlanamadı,
sömürü her geçen gün yoğunlaşarak devam ediyor. Sistem, yeni yeni yasalarıyla,
kurumlarıyla devamlılığını sağlamaya çalışıyor.
Bergama Hareketi
Bergama’nın Ovacık, Çamköy, Narlıca köylüleri 1980’li yılların sonundan itibaren altın
madeni işletmesi ile tanıştılar. Eurogold Madencilik A.Ş. adındaki çokuluslu altıncı şirket,
köylerinin arazisi içinde altın madeni işletmek için 16.08.1989 tarihinde arama izni,
12.02.1992 tarihinde de işletme izni almıştı. Bergama köylüleri önce çok sevindiler,
köylerinin “taşı, toprağı altın”dı, altın demek zenginlik demekti. Bu sevinçleri uzun sürmedi,
altının toprağın altından çıkarılmasının tehlikelerini öğrendiler. Bilim insanlarından altının
çıkartılması için toprağın kazılmasından, işletmede uygulanacak siyanürün topraklarının,
sularının, havalarının kirlenmesine yol açacağını öğrendiler. Sağlıklarını kaybetme, ürün
yetiştirememe, yetiştirdiklerine de alıcı bulamama kaygıları onları örnek bir hareketinin
neferleri yaptı.
Köylülerin topraklarına, sularına, havalarına, yaşam alanlarına sahip çıkma eylemleri hiç
şiddete başvurmayan, barışçıl yönüyle ülkede ve ülke dışında olumlanan toplumsal bir
hareket halini aldı. Türkiye’de çevre hareketinin odak noktası Bergama, baş aktörleri de
Bergama köylüleri olmuştu. Hareket özgün eylemleri ile kamuoyunun dikkatini çekmeyi
başarmıştı. Bilim insanları, hareketin yapısını inceliyor, altın madeni işletmesinin yaratacağı
risklere ilişkin kapsamlı çalışmalar yapıyorlardı. Çeşitli siyasi hareketler, sürecin içinden söz
söylemeye başladılar. Artık “her yer Bergama, herkes Bergama’lıydı.”
Bergama köylülerinin bu haklı hareketi, ülkenin her bölgesinden, çıkarsız yaklaşan her
kesimden, hatta yurtdışından büyük destek aldı. Ardından Bergamalıları haklı bulan
mahkeme kararları verildi.
Mahkeme kararları uygulanmadı
Bergama Hareketi'nin yürüttüğü hukuksal mücadeleyi ayrıntılı anlatmak, ayrı çalışmanın
konusunu oluşturacak kadar uzundur. Konuyu mahkeme kararlarına boğmamak için özet
olarak şunlar söylenebilir.
Konuyla ilgili ilk karar, Danıştay 6. Dairesi’nin 13.05.1997 tarihli bozma kararı ve bu karara
dayanılarak verilenn idare mahkemesi kararıydı. Kararda; “…doğrudan veya çevrenin
bozulması ile dolaylı olarak insan yaşamını etkileyeceği kesin olan siyanür liç yöntemi
ile altın madeni işletilmesine izin verilmesi yolundaki dava konusu işlemde kamu
yararına uygunluk bulunmamaktadır…”dendi ve Çevre Bakanlığı izni iptal edildi.
Anayasa’nın koyduğu Hukuk Devleti, yargı kararlarının bağlayıcılığı gibi ilke ve kurallara göre
bu mahkeme kararı üzerine Bergama-Ovacık Altın Madeni Kimya Tesisi ile ilgili tartışma
1997 yılında sona ermeli, işletme kapatılmalıydı. Ama öyle olmadı. Her seferinde, mahkeme
kararlarının arkasından dolanıldı, olmadı Bakanlar Kurulu kararı çıkartıldı, bu kararın da iptal
edilmesi üzerine, ABD Büyükelçisi’nin de ricası ile imar planları düzenlendi ve işletmenin
açılması sağlandı. İmar planları da mahkemece iptal edildi, bu kez imar planı olmadan
maden-kimya tesisine açılma ruhsatı verildi.
Yaşananları şöyle özetleyebiliriz: Bergama-Ovacık Altın Madeni ile ilgili olarak 1997 yılından
bu yana çok sayıda mahkeme kararı verildi, bu kararların hiç birisi uygulanmadı, uygulanmış
gibi yapıldı. AİHM karar verdi, o da uygulanmadı. Eurogold, Normandy, Newmont, şimdi de
Koza maden şirketleri faaliyetini sürdürüyor.
Bu süreç içinde madencilik alanında yasalarda önemli değişiklikler yapıldı. Yasalarda yapılan
değişiklikler Bergama sürecini de derinden etkiledi. Ardı ardına verilen mahkeme kararlarına
19
rağmen Bergama Ovacık Altın Madeninde değiştirilen yasalar ve yönetmeliklere dayanılarak
yeni yeni izinler verildi, imar planı olmadan işletme ruhsatları yenilendi. Maden işletmesi
hiçbir şey olmamış, hiçbir mahkeme kararı verilmemiş gibi çalışmasını sürdürdü, halen
sürdürüyor. Ovacık'ta maden rezervinin azalması ya da çıkarma maliyetinin artması üzerine
çevrede rezerv arayışına girişildi, Önce Balıkesir-Havran'dan, Gümüşhane'den kazılan toprak
taşındı, ardından Kozak Yaylası'nda 4 ayrı yerde maden ocağı açılmasına girişildi. Şu anda
bunlardan
Çukuralan'da
faaliyet
sürdürülüyor,
üstelik
kapasitesi
iki
kez
artırılarak.Çukuralan'dan getirilen cevher Ovacık Altın Madeni'nde işletiliyor. İşletmede birinci
atık havuzu kapasitesi artırıldığı halde doldu, şimdi ikinci atık havuzu dolduruluyor. Halen
davalar devam ediyor.
Her ne kadar Çukuralan maden ocağı ve Ovacık altın madeni çalışmaya devam etse de
EGEÇEP'in ve bileşeni olan ELELE hareketinin ısrarlı mücadelesi sayesinde, Kozak
Yaylası'nda açılmak istenen Yerlitahtacı, Gelintepe ve Uyuzkaya maden ocakları ÇED
İzinleri yürütmesi durduruldu ve iptal edildi. Bunu da bir kazanım olarak görmekte yarar
vardır.
Arapdağı Altın Madeni Davaları
İzmir-Karşıyaka-Sancaklı Köyü, Altıntepe Mevkiinde bulunan Metro Altın İşlemeciliği San. Ve
Tic. A.Ş. tarafından işletilmek üzere planlanan
Altın-Gümüş Yer altı maden Ocağı
İşletmesine verilen maden işletme ruhsatı ve açılma ruhsatı EGEÇEP'in açtığı davalar
sonucunda iptal edildi ve Karşıyaka büyük bir tehlikeden kurtuldu.
ÇED Yönetmeliği Davaları;
ÇED yönetmeliğine ilişkin davalar muafiyetler de yoğunlaşmıştır. Özetlemek gerekirse;
Türkiye'de Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) uygulaması 07.02.1993 tarihinde ÇED
Yönetmeliği'nin ilk olarak yürüklüğe girmesiyle başlamıştır. Uygulamada bu tarih esas
alınarak pek çok faaliyet ÇED kapsamı dışında tutulmaya çalışılmaktadır. Bu kapsamda 17
Temmuz 2008 tarihinde yürürlüğe giren ÇED geçici 3. maddesiyle de "... 7/2/1993 tarihli Çevresel
Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinden önce uygulama projeleri onaylanmış veya yetkili mercilerden izin, ruhsat veya onay
ya da kamulaştırma kararı alınmış veya yatırım programına alınmış veya mevzi imar planları onaylanmış projelere veya bu
tarihten önce üretim ve/veya işletmeye başladığı belgelenen projelere yönetmelik hükümlerinin uygulanmayacağı..."
düzenlemesiyle, çevresel açıdan risk oluşturan pek çok faaliyet ÇED'den muaf tutulmuştur.
Yönetmeliğin bu düzenlemesi hakkında Çevre Mühendisleri Odası ve EGEÇEP'in açtığı
dava sonunda Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu 7.10.2010 tarihinde yürütmeyi durdurma
kararı verdi. Bu yürütmeyi durdurma kararı da pek çok faaliyetin ÇED kapsamı dışında
tutulmasına engel olamamıştır.
Danıştay kararından sonra yapılan 14.04.2011 tarihli değişiklikle de muafiyetler
kaldırılmamış 2015 yılına kadar genişletilmiştir. Yönetmeliğin yeni düzenlemesi ile de
7/2/1993 tarihli ÇED Yönetmeliğinden önce üretime ve/veya işletmeye başladığı belgelenen
projeler ile uygulama projeleri onaylanmış veya çevre mevzuatı ve ilgili diğer mevzuat
uyarınca yetkili mercilerden izin, ruhsat veya onay ya da kamulaştırma kararı alınmış veya
yatırım programına alınmış veya mevzi imar planları onaylanmış projelerden bir kısmı için
17.07.2013 tarihine kadar yatırıma başlanması halinde, diğer bir kısmı için de 17.07.2015
tarihine kadar yatırıma başlanması halinde ÇED'den muaf olacağı düzenlenmiştir. Bu
değişikliğe ilişkin açtığımız dava devam etmektedir.
İzmir – Gebze Otoyolu Genelgesi Davası;
Bu arada Gebze-Orhangazi-İzmir Otoyolu'nun yan ünitelerinin de ÇED kapsam dışı olduğuna
dair Başbakanlık Genelgesi'nin iptali için açtığımız davada yürütmeyi durdurma kararı
verilmiştir. Bu karar sayesinde hiç olmazsa otoyolun malzeme ocakları, bağlantı yolları, enerji
20
nakil hatları, depo alanları, hazır beton tesisleri, asfalt plenti ile alt ve üst yapı imalatları için
gereken üretim tesisleri v.b. çevresel etkileri olacak bir takım faaliyetleri ÇED kapsamı
içine alınmıştır.
Yukarıda sıralanan davaların yanı sıra Maden Yasası Uygulama
Yönetmelikleri, İşyeri Açma ve Çalışma Ruhsatları Yönetmeliği, KIşladağ
Altın Madeni ile Çaldağı Nikel Madeni ile Kula- Sandal'da kurulu bulunan
tehlikeli atık tesisine ilişkin davalar devam etmektedir.
Av. Arif Ali CANGI
EGEÇEP ÇALIŞMALARINDAN ÖRNEKLER:
Barışın yolu doğanın korunmasından geçiyor

Dikili’de …..Barış ve Nazım Hikmet Günleri kapsamında yapılan “Çevre ve Barış” konulu
panelde, emeğin ve doğanın sömürüsünü önlemenin yanı sıra, tüm insanlığı yok oluşa
sürükleyen çevre sorunlarının çözümü için emperyalist sistemin yıkılması gerektiğine vurgu
yapıldı. Panelde yapılan konuşmalarda kalıcı barışa giden yolun yaşamın savunulması ve
doğanın korunması için mücadeleden ayrı olmadığı dile getirildi.
Dikili Ulu Çay Bahçesi’nde Av. Arif Ali Cangı yönetiminde gerçekleştirilen panele, Nuran
Yüce, Serhat Resul, Dr. Oya Otyıldız, Prof. Dr. Ali Osman Karababa, Av. Berrin Esin Kaya
katıldı.
Av. Arif Ali Cangı 2006 yılında Dikili’deki çevre ve altın paneline madencilerin saldırdığını
anımsatarak, “Çevre ve barış deyince benim aklıma gelen ilk olay budur. Ekoloji mücadelesi
birilerini çıkarına dokunduğu için barış alanları savaş alanına döndürülebiliyor” dedi.
21
POLİTİK SİSTEMLERİMİZİ DEĞİŞTİRMELİYİZ
Panelde konuşan E.Ü. Halk Sağlığı Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Ali Osman Karababa da,
dünyada var olan sistemin devam etmesi halinde gücü olanların suya ve havaya sahip olacağını
söyledi. Karababa, “Böyle bir dünyada barıştan söz etmek olası değil. Gücü olan suya ve
havaya sahip olacak, olmayan ise aç kalıp ölecek. Politik sistemlerimizi değiştirmeliyiz.
Politikacıları baskı altına almalıyız. Emperyalizm olduğu sürece iklim değişikliğini yok etmek
imkansız. Göçü önlemek gerekiyor. Bunun kaynağı da iklim değişikliğini durdurmak gerek”
diye konuştu.
MEYDAN SAHİPSİZ DEĞİL
Su Hakkı Kampanyası yöneticisi Nuran Yüce, doğanın haklarını savunmanın barış ve
demokrasinin ayrılmaz bir unsuru olduğunu belirtirken, çevre sorununun yaşam hakkını, barışı
ve demokrasiyi tehdit eder bir sorun haline geldiğini dile getirdi. Allianoi Girişim Grubu eski
dönem sözcülerinden Dr. Oya Otyıldız, 2000 yıllık Allianoi antik kentinin Yortanlı Barajının
suları altında kalmasını önlenemediklerini ama buna rağmen mücadeleyi bırakmadıklarını
kaydetti. Otyıldız, “Alliaoni suya gömüldü diye mücadeleyi bırakmıyoruz, meydan sahipsiz
değil” dedi. Hasankeyf Yaşatma Girişimi Sözcüsü Serhat Resul de, Hasankeyfin korunması
için verilen mücadeleyi özetleyerek, yetkili kurumlara gelen kişilerin önceki dönemlerde
verdikleri sözleri unuttuğunu kaydetti. Panelin son konuşmacısı olan EGEÇEP Eş Dönem
Sözcüsü Av. Berrin Esin Kaya da, yaşamın savunusu mücadelesinin hukuksal sürecinden
örnekler verirken, mevzuat boşluklarının şirketler lehine kullanıldığı söyledi. Panel,
izleyicilerin soru ve katkıları ile sona erdi. (Dikili/EVRENSEL)
http://www.evrensel.net/news.php?id=35619
22
ELELE Hareketi Şubat 2012-Subat 2013 Çalışma Raporu
İzmir-Bergama,Eşme, Sivrihisar, Havran/Küçükdere ELELE Hareketi 2012 yılı
boyunca her ayın 2. Ve 4. Perşembesi rutin olarak toplandı. Yapılan etkinlikler:
22 Şubat 2012: Çamköy’de 5 Haziran 2005de Koza Altın çalışanları tarafından
uğradığımız taşlı-yumurtalı saldırı davası ile ilgili olarak Akın İpek'in ifadesinin alındığı
duruşmadaydık. Ankara’da Akın İpek’in sanık olarak ifadesi alındı, avukatlarımız
kendisini çapraz sorguya aldılar. Duruşma 3 saat sürdü.
28 Şubat 2012 salı günü Kozak yaylasında keşifteydik. 5 davanın keşfi yapıldı: BergamaOvacık Altın Madeni eski Atık Deposu kapasite arttırımı ÇED iptali, Yerlitahtacı Altın
Madeni ÇED olumlu işleminin iptali, Çukuralan Altın Madeni ÇED Olumlu işleminin
iptali, Çukuralan Kapasite Artırımı Projesi ÇED Olumlu işleminin iptali ve Çukuralan
altın madeni 2. kapasite arttırımı ÇED olumlu belgesi iptali.
9 Mart 2012 Cuma: Özer Akdemir'in Kuyudaki Taş/ Alman Vakıfları ve Bergama
Gerçeği ve Muammer Sakaryalı'nın Kışladağ'dan Mektup Var/ Su Perisine Mektuplar
kitaplarının tanıtım kokteyli ve imza günü İzmir Tabip Odası’nda yapıldı.
Efemçukuru Kitapçığı” İzmir Milletvekillerine, parti il temsilciliklerine ve ilçe belediyelerine
gönderilidi.
27. Mart. 2012 Salı: Efemçukuru Köylülerinin arazilerine yapılan acele kamulaştırma (zorla el konulması)
davasında devam eden iki dosya var. Birinin duruşması bugün Menderes Asliye Hukuk Mahkemesi'nde
yapıldı, katıldık. Davalar devam ederken İzmir İl Özel İdaresi 1 Haziran 2011'de Altın
Madenine deneme izni vermişti. Oysa henüz kamulaştırılamayan araziler madenin sağlık koruma
bandı içinde yer almaktadır. Yani maden hukuksuz çalışıyor. Bu hukuksuzluğa karşı çıkmak ,İzmir'in
suyuna sahip çıkmak için duruşmalara hep katıldık, davayı takip ettik. Arazisini satmayan tek kişi olan Ahmet
Karaçam'ın yanında olduk.
30 Nisan 2012: 5 Haziran 2005de Dünya Çevre Günü saldırısı davasının duruşması için
Bergama Asliye Ceza mahkemesi'ndeydik.
9. Mayıs. 2012 Çarşamba günü Menderes’de Efemçukuru Köylülerinin arazilerine yapılan acele
kamulaştırma (zorla el konulması) davası duruşmasındaydık.
29 Mayıs Salı: saat 10.00da Menderes Adliyesi'nde Efemçukuru acele kamulaştırma
davasının; saat 11.00de de İzmir 2. İdare Mahkemesinde Arapdağı altın madeni işletme
ruhsatı iptali davasının duruşmalarındaydık.
30 Mayıs Çarşamba: İzmir 3. İdare Mahkemesinde Arapdağı GSM ruhsatı iptali davası
duruşmasına katıldık.
4 Haziran 2012 Efemçukuru’nda Tüprag firmasının üretim süresini uzatmak ve üretim
kapasitesini 8,5 milyon tona çıkarmak için köy kahvesinde yaptığı toplantıya, o sabah
haber almamıza rağmen, bir grup arkadaşımız katılmış ve toplantının madencilerin
istediği gibi olmamasını sağlamışlardır.
5 Haziran 2012: Koza altın şirketinin Dikili belediye başkanı Osman Özgüven aleyhine açtığı
tazminat davası reddedilmişti, temyiz ettiler. Ankara'da Yargıtaydaki duruşmaya katıldık.
Karar Yargıtayca onandı.
18.Haziran 2012: İzmir 1. İdare Mahkemesinde. Kozak Uyuzkaya ÇED Davasının
duruşmasına katıldık. (Bu dava 18/06/2012 tarihinde sonuçlandı. Bergamalıların
23
davasında iptal kararı verilmiş, o yüzden bizim davamızda karar verilmesine yer
olmadığına karar verilmiş. Yani ÇED iptal edildi)
22 Haziran Cuma: Kozak yaylasının merkezi diyebileceğimiz Yukarıbey köyüne;
Gelintepe mevkiine ÇED olumlu belgesinin iptali için açtığımız davanın keşfine gittik.
04Temmuz 2012: Menderes Asliye Hukuk Mahkemesi'nde Efemçukuru Köylülerinin
arazilerine zorla el konulması (acele kamulaştırma ) davası duruşmasına katıldık,
davanın takipçisi olduğumuzu gösterdik.
5.09.2012 Çarşamba İzmir Tabip Odasında basın açıklaması yapıldı. Daha önce
Danıştay 6.Dairesi Efemçukuru’nda acele kamulaştırmaların iptali istemimizi
reddetmişti. Ancak şimdi Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun 19.04.2012 tarihli
kararı ile acele kamulaştırma kararlarının hukuka aykırı olduğundan davanın reddine
dair daire kararının bozulmasına karar verildi. İdari Dava Daireleri Kurulu kararları
bağlayıcı olduğundan, davayı gören Danıştay 6.Dairesi bozma kararı doğrultusunda
acele kamulaştırma kararlarının iptaline karar verecektir. Bu gelişme, Efemçukuru
Altın Madeni’ne verilen işletme izninin hukuka aykırı olduğunu bir kez daha
göstermiştir. Sağlık koruma bandı oluşturmak için acele kamulaştırılan taşınmazlara
henüz el konulamadan işletme izni verilmesi özensizliktir, ciddiyetsizliktir, İzmir’in
sağlığını göz göre göre tehlikeye atmaktır. Danıştay’ın bu kararı üzerine İzmir İl Özel
İdaresi’nin öngörülen riskler yaşanmadan Efemçukuru Altın Madeni için verdiği açılma
ruhsatını geri alması lazımdır.
7 Eylül 2012: Efemçukuru Altın Madeni için Tüprag Metal İşletmeleri A.Ş.ye İzmir İl
Özel İdaresi tarafından verilen ' 1.sınıf işyeri açma ve çalışma ruhsatı' nın yürütmesinin
durdurulması ve iptali için dava açtık. Davayı kamuoyuna duyurmak için basına açıklama
yolladık.
10 Eylül 2012: Bergama - Çamköy' de uğradığımız " Taşlı Yumurtalı Saldırı "
davasının duruşması Bergama Asliye Ceza Mahkemesinde görüldü, katıldık.
9 Ekim 2012 Salı ve 10 Ekim 2012 Çarşamba günleri Menderes Asliye Hukuk
Mahkemesi'nde yapılan Efemçukuru Köylülerinin arazilerine zorla el konulması (acele
kamulaştırma ) davası duruşmasına katıldık.
15 Ekim 2012: Efemçukuru Altın Madeni Tüprag Metal Madencilik San. ve Tic.Ltd.Şti.ne verilen 1
Haziran 2011 tarihli bir yıl süreli deneme izninin iptali davasının duruşması yapıldıö duruşmaya
katıldık. Deneme izni süresi doldu ve işletme halen deneme izni sonrasında verilen açılma ruhsatı ile
çalışıyor. Avukatlarımızın söyledikleri:''Süresi dolmuş olsa da dava açıldığı gün itibariyle
işlemin hukuka aykırılığının tespit edilmesi gerekmektedir.
Sağlık koruma bandı içinde olduğu için kamulaştırılmasına karar verilen Ahmet Karaçam’ın arazileri
kamulaştırılamadı, o yüzden işletme sağlık koruma bandı olmadan çalışıyor.
EFEMÇUKURU ALTIN MADENİ, İzmir kentinin içme suyunun yaklaşık % 40’ını karşılayan Tahtalı
Barajı koruma alanı sınırında, yaklaşık 200 bin kişinin içme suyunu karşılamak için planlanan ve
yapımı için Büyükşehir Belediyesi tarafından hazırlıkları sürdürülen Çamlı Barajı’na su sağlayacak
derelerin mutlak koruma alanı içinde yer almaktadır. İzmir’in arseniksiz tek su havzası olan bölge aynı
zamanda orman alanları, ekolojik üzümleriyle, İzmir’in damı olarak nitelendirilmektedir. Yani
Efemçukuru’nda yaşanacaklar İzmir kentini doğrudan etkileyecektir. Şimdiye kadar yapılan blimsel
çalışmalar sonucunda, “yörenin kayaç yapısı ve işletmede yapılacak zenginleştirme işlemi sonucunda
maden işletmesinin ağır metal kirliliği yaratacağı, böylelikle bölgenin yeraltı ve yerüstü su
24
kaynaklarını kirleneceği, yörenin bitki ve orman örtüsünün zarar göreceği, bölgede uygulanan ekolojik
tarımın sona erdirileceği, kısaca ekolojik ve toplumsal yıkıma yol açacağı” kanıtlanmış durumdadır.
Özet olarak; Efemçukuru'ndan çıkarılacak 27 ton altına karşılık İzmir'in geleceği yok olacaktır.
Yöredeki kaya arsenikten zengin. Kazıldığında milyonlarca yıldır doğayla barışık yaşayan başta
arsenik bütün ağır metaller hareketlenecek yer altı ve yer üstü sularına karışacaktır. Ayrıca kavurma
(kalsinasyon) işlemi sırasında atmosfere salınacak gazlar asit yağmurlarıyla İzmir'e ve civarına
yağacak, arsenik tuzlarını çözecek, sularımız arsenikli akacaktır. Kısaca tehlike çok büyüktür.
Efemçukuru konusundaki tercih; ya İzmir’in suyunun korunmasından yana, ya da Altıncı
Şirketin çıkarlarından yana olmaktır. Dava konusu işlemle, İzmir İl Özel İdaresi tercihini
İzmir'in yaşamından, geleceğinden yana değil, Altıncı Şirketin çıkarlarından yana
kullanmıştır.''
Dava sonuçlandı, deneme izni iptal edildi.
12-14 Ekim 2012de Ayvalık'ta yapılan Madra Dağı Çalıştayı'na katıldık, altın
madenciliğine karşı deneyimlerimizi çalıştayda paylaştık
5 Kasım 2012 Yerlitahtacı Altın Madeni ÇED izninin yürütmesini durdurduk. Bu güzel
kazanımı İzmir Tabip Odası'nda basın toplantısı yaparak kamuoyu ile paylaştık
30 KASIM CUMA: Efemçukuru ve civar köylerde altın işletmeciliği nedeniyle sularda
kirlenmeler ve hayvanlarda ölü-sakat doğumlar başlamış. Efemçukuru ve Kavacık
Köylülerinin bu durumu protesto için maden yakınlarında yaptıkları basın açıklamasına
katılarak destek verdik.
17.Aralık 2012 Pazartesi: 5 Haziran 2005 Dünya Çevre Gününde Bergama/OvacıkÇamköy yolunda uğradığımız "yumurtalı-taşlı saldırı" davasının duruşması Bergama Asliye
Ceza Mahkemesinde yapıldı, katıldık.
27 Aralık 2012: İzmir 4. İdare Mahkemesinde yapılan Ovacık Altın Madeni 1.atık havuzu
kapasite artırımı, Kozak Çukuralan ve Yerlitahtacı maden ocaklarına verilen ÇED İzinlerinin iptali
davalarının duruşmalarına katıldık.
21 Ocak 2013 Pazartesi: Bergama Ovacık altın madeni 2. atık depolama tesisi kapasite
arttırımı davasının keşfine gittik.
23 Ocak Çarşamba: Menderes Asliye Hukuk Mahkemesinde Efemçukuru acele
kamulaştırma davası duruşmasına katıldık.
29 Ocak 2013 Salı: Dikili Adliyesi'nde ''Panel Baskını'' davasının duruşmasına katıldık.
14-15 Şubat 2013de yapılacak EXPO 2020 Sağlık Sempozyumunda Koza Altın Şirketinin sponsor
olduğunu öğrenince diğer sponsorlara ve destekçilere protesto faksları çekerek tepkimizi gösterdik; bu
haklı tepkimiz kazandı ve Koza Altın sponsorluktan çıkarıldı.
İzmir-Bergama,Eşme, Sivrihisar, Havran/Küçükdere ELELE Hareketi sekreteryasını
yaklaşık 3 yıldır yürüten İzmir Tabip Odası yeni dönemde sözcülüğü bir başka meslek
odasına devredecektir.
İzmir-Bergama,Eşme, Sivrihisar, Havran/Küçükdere ELELE
Hareketi Dönem Sözcüsü -Dr. Oya Otyıldız
25
İZMİR-BERGAMA, EŞME, SİVRİHİSAR HAVRAN /
KÜÇÜKDERE ELELE HAREKETİ
Prof.Dr.Nusret Fişek Cad. 1451 Sok. No:5 35220 AlsancakİZ Mİ R
Tel: 232 463 11 33 Faks: 232 421 70 51
İl e ti şi m:
e- p os ta :e l el e har e k e ti @ g ma il .c om
Efemçukuru ‘Acele Kamulaştırma’sı Hukuka Aykırı
05.09.2012
Bilindiği gibi; İzmir’in su havzası içinde yer alan Efemçukuru Köyü yöresinde Altın Madeni
işletilmektedir. Bu işletmeye ilişkin olarak, şimdiye kadar “hem yörenin kayaç yapısı nedeniyle hem
de işletmede yapılacak zenginleştirme işlemi sonucunda maden işletmesinin ağır metal kirliliği
yaratacağı, böylelikle bölgenin yeraltı ve yerüstü su kaynaklarının kirleneceği, yörenin bitki ve
orman örtüsünün zarar göreceği, bölgede uygulanan ekolojik tarımın sona ereceği, kısaca ekolojik
ve toplumsal yıkıma yol açacağı”na ilişkin pek çok bilimsel rapor sunuldu, ancak buna rağmen
işletme 1 Haziran 2011 tarihinden bu yana çalışıyor.
Elele Hareketi, İzmir’in sağlığını, geleceğini, yaşamını korumak için, yaklaşık on yıldan bu yana bu
faaliyete karşı bilimsel, toplumsal ve hukuksal çalışmalar yapmaktadır. Altın Madeni işletmesine
verilen izinlerin hukuka aykırı olduğu itirazlarımızdan bir tanesi de madene ‘sağlık koruma bandı
oluşturulmadan izin verildiği’dir. Zira sağlık koruma bandı içinde yer aldığı için kamulaştırılmasına
karar verilen taşınmazların tamamına henüz el konulamamıştır.
26
Acele kamulaştırma sürecini özetleyecek olursak; 3 Ocak 2008 tarihli Resmi Gazetede “Bakanlar
Kurulu’nun 2007/12974 sayılı kararı ile Efemçukuru Köyü sınırları içindeki Altın Madeni sahası içinde
üretim faaliyetlerinde bulunulması, tesis kurulması ve sağlık koruma bandı oluşturulması amacıyla
toplam 35 parselin Tüprag Metal Madencilik A.Ş. yararına acele kamulaştırılmasına karar verildiği”
yer
almıştı.
(http://www.resmigazete.gov.tr/main.aspx?home=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/01/
20080103.htm&main=http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2008/01/20080103.htm )
Efemçukuru Köylüleri uzun süre buna direndi, ancak baskılar sonucunda kamulaştırılan parsellerin
pek çoğu şirkete satıldı. Sadece Ahmet KARAÇAM, bütün baskılara direndi ve arazilerini satmadı,
hukuka aykırı acele kamulaştırma kararını iptal ettirmek için davalarını ısrarla sürdürdü.
Son olarak elimize yeni geçen Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun 19.04.2012 tarihli kararı ile söz
konusu acele kamulaştırma kararlarının hukuka aykırı olduğundan davanın reddine dair daire
kararının bozulmasına karar verilmiştir. Ahmet KARAÇAM’a ait iki ayrı parsel için yürütülen davada
İdari Dava Daireleri Kurulu; ‘…işletmenin bir an önce faaliyete geçmesi için acele kamulaştırma kararı
verilemeyeceği, acele kamulaştırma yoluna gidilmezse kamunun uğraması muhtemel zararların da
ortaya konması gerektiği…” vurgulanmış ve ‘Efemçukuru’nda acelecilik koşullunun gerçekleşmediği’
sonucuna varılmıştır.
İdari Dava Daireleri Kurulu kararları bağlayıcı olduğundan, davayı gören Danıştay 6.Dairesi bozma
kararı doğrultusunda acele kamulaştırma kararlarının iptaline karar verecektir.
Bu gelişme, Efemçukuru Altın Madeni’ne verilen işletme izninin hukuka aykırı olduğunu bir kez daha
göstermiştir. Sağlık koruma bandı oluşturmak için acele kamulaştırılan taşınmazlara henüz el
konulamadan işletme izni verilmesi özensizliktir, ciddiyetsizliktir, İzmir’in sağlığını göz göre göre
tehlikeye atmaktır. Danıştay’ın bu kararı üzerine İzmir İl Özel İdaresi’ni bir kez daha uyarıyoruz,
öngörülen riskler yaşanmadan Efemçukuru Altın Madeni için verdiğiniz açılma ruhsatını geri alın.
Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu’nun bu kararı aynı zamanda kirletici faaliyetlerin önünü açmak
için sıkça başvurulan acele kamulaştırmaların tamamının hukuka aykırı olduğunu göstermektedir.
Danıştay İdari Dava Daireleri’nden aldığımız karar İzmir açısından önemli olduğu kadar, ülkemizin her
yerinde arazileri zorla elinden alınmak istenen, yerinden edilmek istenen, buna karşı yaşam alanlarını
korumak için direnenlere de güç verecektir.
Bize bu hukuksal kazanımı sağlayan Ahmet Karaçam’a teşekkürlerimiz sunuyoruz. Tüm İzmirlilerin bu
kazanımı büyütmelerini bekliyoruz.
İzmir-Bergama,Eşme, Sivrihiasar, Havran/Küçükdere Elele Hareketi
Dönem Sözcüsü Dr.Oya Otyıldız
27
KABUS DEVAM EDİYOR, DİRENİŞTE!...
Özer AKDEMİR
“2012 yılı ülkemizde ekolojinin korunması ve yaşamın sürdürülmesi göz önüne alınırsa nasıl geçti?”
sorusunun çok net bir yanıtı var; Kabus devam ediyor, direnişte!
Küresel ısınmadan, nükleer kazalar, büyük yangı ve sel felaketlerinden, çöpler arasına sıkışmış, gıda
güvenliğinin tehdit altında olduğu bir kır-kent yaşamına kadar ekolojik sorunların ana kaynağı dünya
geneline egemen olan Kapitalizm’in ta kendisi aslında. Bu gerçekliği Kapitalistler bile itiraf etmek
zorunda kalıyorlar ama iş çözüm üretmeye gelince sistemlerini her ne pahasına olursa olsun devam
ettirmekten öte bir şey de yapmaya yanaşmıyorlar.
10 yıllık AKP iktidarında, ülkemizde yaşanan çevre sorunları her geçen yıl biraz daha katlanarak
büyüyor. Bu, dünyaya egemen olan Kapitalizmin çevre kriziyle de doğru orantılı bir gelişme. Tüm
kapitalistler gibi amaç kar, emeğin ve doğanın sömürüsü üzerine kurulu bir sistem değil mi? Hal böyle
olunca “emeğin ve doğanın sürdürülebilir sömürüsü”nün bile göz ardı edildiği bir süreci yaşıyoruz,
tüm dünya ile birlikte.
2012 yılı, özellikle altın ve nikel işletmeciliği gibi vahşi madencilik faaliyetlerinin doğaya ve canlı
yaşamına olumsuz etkilerinin giderek daha çok görüldüğü bir yıl oldu. İşte onlardan birkaçı:
Foto: Bergama_kesif
BERGAMA’DAN TARİHE SON NOTLAR
BERGAMA’da bulunan Ovacık Altın Madeni’nin kapasite artırımı ile ilgili açılan davanın bilirkişi
keşfi yapıldı. Madenle ilgili açılan son davanın bilirkişi keşfinde ‘tarihe son notlar’ düşüldü. Bergama
altın madeni mücadelesindeki bu son notlar, onlarca yıldır süregelen hukuksuzlukların da son örneği
oldu aynı zamanda. Bilirkişi keşfine alınmayan ve keşfin bitmesini atık barajının önünde bekleyen
çevrecilerle siyanür barajına komşu Narlıca Köylüleri arasındaki diyaloglar ise Bergama Köylülerinin
yaktığı ateşin, üzeri küllenmesine rağmen hala harlı olduğunu da ortaya koydu.
28
Foto: cukuralan
DOĞANIN İMDAT ÇIĞLIĞI
ÇUKURALAN köyü yakınlarındaki altın madeni bilirkişi keşfi sırasında çekilen fotoğraf, doğanın
nasıl hoyratça yok edildiğini gösteriyor. “Ekolojik hassas bölge” denilen yerde binlerce ağacın
kesilmesi sonrası ortaya çıkarılan bu fotoğraf, doğanın imdat çığlığı.
Foto: cukur_tur
ÖLÜM ÇUKURU
BİR imdat çığlığı da Turgutlu Çaldağı’ndan. Dünya’da ilk kez denenen sülfürik asit liçi ile açık
havada nikel madenciliği yapılan yer, dünyanın en verimli 7 ovasından birisi olarak gösterilen Gediz
Havzası’nın ortasında. Madenin üretim sürecinde toplam kesilecek ağaç sayısı 2 milyonu buluyor.
Oluşacak asit sisinin, dünyanın en büyük çekirdeksiz üzüm üreticisi Gediz Ovası’nı ve İzmir’i bir
felakete sürükleyeceği uyarıları yine duymazdan geliniyor.
29
Foto: kazdagi
MADENCİLER ÇED BİLE YAPAMADI
KAZDAĞLARINA üşüşen onlarca altın madencileri Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED)
toplantılarını gerçekleştirirken bile bir hayli zorlandılar. Yukarıdaki fotoğrafta Çan’a bağlı Kızılelma
köylüleri, topraklarında altın madeni istemedikleri için ÇED toplantısına da izin vermediler. Yüzlerce
jandarmayı madencilerin toplantı yapabilmesi için köye yığan kaymakamına, valisine, şirket özel
güvenlik görevlilerine rağmen. Kızılelmalı bir köylü, madencinin toplantı yapabilmesi için kendilerini
iknaya gelen kaymakama tepki gösterdiği gerekçesiyle yargılanırken, Karaköylü üç genç ise maden
sondajlarına müdahale ettikleri gerekçesiyle üç ay Kazdağlarındaki sondaj alanlarına çıkmamakla
cezalandırıldı.
30
Foto: kisladag_kuzu, kuzu1
BİR AVUÇ ALTIN İÇİN
BU fotoğraf Kanadalı TÜPRAG Şirketine ait Avrupa’nın en büyük altın madeni olan Kışladağ Altın
madeni yakınlarındaki bir köyden geldi. Tek kulağı olmayan bir kuzu! Böyle sakat ve anomali
doğumların onlarca olduğu ama madenci şirketin ekonomik olarak kendisine bağladığı köylerden
şirket korkusu nedeniyle ses çıkmadığı söyleniyor. Benzer bir olay 2008 yıllında da basına yansımıştı.
O yıl madene komşu İnay köyünde doğan kuzuların yüzde 80’e varan bir kısmı ölü ve sakat doğmuştu.
‘Avrupanın en büyük’ belası yaşamı zehirlemeye
devam ediyor.
31
Foto: efemc_küpe
KULAKLARA KÜPE OLSUN
İZMİR Efemçukuru altın madeni yakınlarında Kışladağ’daki şirket, bu sefer İzmir’de kente içme suyu
sağlayan barajların havzasında altın madenciliği yapıyor. Bir buçuk yıldır üretimde olan maden
çalışabilsin diye 250-300 bin kişinin içme suyu ihtiyacını karşılaması planlanan Çamlı Barajı’na izin
verilmedi. Yüzyıllardır alfons tipi kaliteli üzüm üretimiyle geçimlerini sağlayan Efemçukurlular,
topraklarını madenci şirkete satmamak için direndi. İşin içine bakanlar kurulu girdi ve çıkardıkları
“Acele kamulaştırma kararı” sonrası köylünün direnişini kırdı. Topraklarını satmamakta direnen
‘yalnız efe’ Ahmet Karaçam nedeniyle, maden sağlık koruma bandı oluşturamayınca, bu ayın
sonlarında mahkeme madene verilen deneme iznini iptal etti. Yine Kavacık köylüleri, madenin dereye
karışan zehri nedeniyle hayvanlarının ölmesi üzerine eylemdeydi. Madene izin verenlerin kulağına
küpe olsun diye ölü keçilerin küpelerini gösterdiler…
32
VE DİĞERLERİ
Bunu dışında, Gümüşhane’de altın madeni çevresindeki ağaçların kurumaya başladığı haberleri
geliyor. Altın şirketi köyün mezarlarını bile kaldırarak siyanür barajı yapıyor. Erzincan İliç altın
madeninden 200 metre aşağısında akan Fırat’a siyanür karışıyor. Havran’da zeytinlikler, Ordu’da
fındık dalları ve dereler kan ağlıyor. Eskişehir Kaymaz’ı, Niğde Ulukışla’yı saymadık bile…
33
34
AYVALIK ÇEVRE PLATFORMU
( AYÇEP )
FAALİYET RAPORU
Aralık 2012- Ocak 2013
Ortunç Davası (30 Kasım 2011)
Ayışığı Manastırı Açılışı 13 Nisan 2012
“Akbank Yönetim Kurulu Başkanı ve Murahhas Üyesi Suzan Sabancı Dinçer tarafından
restore ettirilen Ay Işığı Manastırı, 13 Nisan'da açılıyor. Seçkin konukların, 13 Nisan Cuma
günü kendileri için hazırlanan tekneyle, restorasyonu sona eren Ay Işığı Manastırı'na
götürülmesiyle başlayacak olan program, Suzan Sabancı Dinçer ve eşi Haluk Dinçer'in ev
sahipliğinde düzenlenecek öğle yemeğiyle devam edecek. Manastırın bir bölümünün kültürel
faaliyetlerde kullanılması planlanıyor.
Ayışığı Açılışı Öncesi Toplantı Çağrısı
Değerli Arkadaşlar; Ayvalık Adaları Tabiat Parkı, Türkiye'nin en büyük ve en güzel tabiat
parklarından birisidir. Parkımız, doğal güzelliklerinin yanı sıra, aynı zamanda zengin bir tarihi
mirası da içerisinde barındırmaktadır. Özellikle eski manastır ve kiliseler kültürel bir değer
olarak bu mirasın bir parçasını oluşturmaktadır. Biz biliyoruz ki kültürel ve tarihi miras, özel
kişi ve kurumların değil, tüm halkın mirası ve malıdır. Hiç kimse parasını bastırarak bir
toplumun tarihi mirasını sahiplenemez, satın alamaz.
Tabiat Parkımız içerisinde bulunan Ay Işığı Manastırı, Sabancılar tarafından satın alındıktan
sonra, Tabiat Parkının birçok hükmü değiştirilerek park tahrip edilmiş, sadece halka açık müze
olarak kullanılması gereken manastır, fonksiyon yüklenilerek Sabancıların kişisel kullanımına
açılmıştır. Bu da yetmemiş, tamirat ve onarım yapılırken manastıra ekler yapılmış, patika dahi
açılmasının yasak olduğu parkta doğa ciddi olarak tahrip edilmiştir.
Yasal dayanak oluşturdukları 2009 Yılı Revizyon Planı için Danıştay 6. Dairesi tarafından
“yürütmenin durdurulması kararı” verilmiş olmasına rağmen, Ay Işığı Manastırı müze dışında
kullanıma açılmak istenmektedir. Bu yasalara aykırıdır. Bu haliyle manastır halkın kullanımına
açık müze olabilir, başka bir amaçla kullanılamaz. Parkımız ve tarihimiz bir avuç rantiyecinin
malı olmamalıdır.
Bu nedenle, Sabancıların Ay Işığı Manastırı açılış törenine katılma çağrısını protesto ederek,
birlikte yapacağımız çalışmaları görüşmek üzere hepinizi toplantıya bekliyoruz.
AYVALIK ADALARI TABİAT PARKINI KORUMA PLATFORMU
12 Nisan 2012 günü Yapılan Basın Açıklaması
Değerli Arkadaşlar, Sayın Basın Mensupları;
Ülkemizin en güzel doğa parçalarından biri olan ve doğal güzelliklerinin yanı sıra içerisinde
kültürel bir miras da taşıyan Ayvalık Adaları Tabiat Parkı ne yazık ki bir avuç rantiyecinin
hırslarına kurban ediliyor.
Tabiat Parkımız doğal ve kültürel değerleriyle kamu malı olma özelliğinden çıkartılarak,
Sabancılar milli parkına dönüştürülmek isteniyor. Yakında satışı yapılacak 2 B arazilerinin de
yeni sahipleri şimdiden belli oluyor.
Tabiat Parkımız, 2004 yılında oluşturulan Plan Hükümleri çerçevesinde önemli bölümü Mutlak
Koruma altına alınmış, 17.950 hektarı kaplayan ve ana kara parçası dışında 21 adayı
içerisine alan Türkiye'nin en büyük tabiat parkıdır. İçerisinde endemik türler de olmak üzere
752 çeşit otsu bitki, 140 balık türü, 230 kuş türü barındıran nadir zengin ekosistemlerden birini
oluşturmaktadır. Park oluşturduğu bu değerler nedeniyle birinci derecede Doğal SİT alanı ilan
edilmiş bulunmaktadır. Parkımız aynı zamanda çok sayıda manastır ve kiliseyi de tarihi bir
zenginlik olarak içerisinde bulundurmaktadır.
35
Kuzey Ege'nin bu nadir doğa parçası, son yıllarda bir avuç zenginin göz koyduğu ve
yağmalamaya başladığı bir yer olarak göze batmaktadır. Park içerisinde bulunan iki adanın bir
bölümünün dışında tamamının yerleşime kapalı olması, bozulmamış bir doğa ve kıyı şeridine
sahip olmasıyla göz dolduran bu alan, birilerinin hırslarına kurban edilmek istenmektedir.
Boşuna değil Sabancıların, Koçların, Acarların, Tabiat Parkında yer ve manastır alma yarışına
girmeleri. Hem arazi hem tarihi eserleri mülkiyetine geçirenler, bununla da yetinmeyerek
parkın koruyucu şemsiyesi olan 2004 Yılı Plan Hükümlerini de değiştirerek parkı babalarının
çiftliği gibi kullanmaya başladılar. Bu da yetmiyormuş gibi halka ait olması gereken tarihi
mirası satın alarak, kendi özel kullanımlarına açmaktadırlar.
2009 Yılı Plan Hükümleriyle: Satın aldıkları tarihi eserlere fonksiyon yükleme maddesi
getirterek, Mutlak Koruma alanlarını yok ederek, kamuya ait arazileri kendi mülkiyetlerine
geçirmek için yeni hükümler oluşturarak, yapılaşmayı önleyen kimi maddeleri yok ederek,
amaçlarına ulaşmak istiyorlar. Hakkıbey Yarımadası ve Ay Işığı Manastırında bir sürü
ruhsatsız ve yasal olmayan iş yaptılar. Bizzat restorasyonu yapan firma kendilerini şikâyet
etmiştir. Manastırdaki çalışma bu nedenle bir süre mühürlenmişti. Sonunda ruhsatsız olduğu
belirtilen bazı yapıların bir bölümü yıkılmak zorunda kaldı. Yapı kendi mimarlarının beyanıyla
aslının dışında arka cepheden büyütülmüştür. Ayrıca tepe noktada bulunan bağımsız bölüm
aslına aykırı olarak büyütülmüş, fazladan kullanım alanları yaratılmıştır. İstinat duvarları ve
deniz kıyısına yapılan duvarlar ise kıyı ve doğayı ciddi olarak tahrip etmiştir. Ayrıca Ayvalık
Belediyesi Sabancılara patika yolları dozerle genişleterek yeni yol açtığı için 650.000TL para
cezası kesmiştir.
2009 Plan Hükümleriyle, halka ait olan ve sadece müze olarak kullanılması gereken
manastırları, kendi özel mülkleri haline dönüştürdüler. Bir halkın kendisine ait olması gereken
tarihi mirasını parayla satın almaları yetmiyormuş gibi, park içerisinde yeni yerleşim alanları ve
ruhsatsız binalar yaparak parkın doğal dokusunu da tahrip ettiler. Bizim dışımızda kimse
bunlara dur demedi. Herkes üç maymunu oynadı. Sanki kamu kuruluşları işbirliği etmişçesine
sus pus oldular.
Parkın iç işleyişini tamamen değiştiren 2009 Yılı Revizyon Planı için Danıştay 6. Dairesinde
açmış olduğumuz dava devam etmektedir. Danıştay'ın 25.01.2011 tarihinde oy birliğiyle almış
olduğu “yürütmenin durdurulması” kararı varken, hala Ay Işığı manastırının Sabancıların özel
amaçları ve özel kullanımları doğrultusunda açılmak istenmesi hukukun ihlalidir. Eğer hukuk
Sabancılar olunca gözardı edilecekse biz kime nasıl güveneceğiz? Yoksa hukuk önünde
bazıları daha mı eşit? Yok, eğer hukuk herkes için geçerliyse Ay Işığı Manastırının sadece
müze amaçlı olarak halkın kullanımına açılması gerekir. Parayı veren halkların tarihini ve
mirasını satın alamaz. Bu topraklar üzerindeki tarih, halkın ortak tarihi ve mirasıdır. Mülkü de
kamuya aittir. Kamu kuruluşları Sabancıların bu hukuk tanımaz tavırlarına engel olmalıdır.
Aksi taktirde zenginin yaptığının yanına kar kaldığı bir hukuk dışılık kamu vicdanını yaralar. Bu
da aynı zamanda hukuksuzluğa ortak olmak demektir.
Bizler Ayvalık Adaları Tabiat Parkı Koruma Platformu'nu oluşturan sivil toplum örgütleri, grup,
çevre ve tüzel kurumlar olarak Sabancıların bu hukuk tanımaz tavrını protesto ediyoruz. Park
bizimdir ve bizim kalacaktır. Tarihimiz parayı bastıranın malı değil tüm dünya insanlarına ait
bir mirastır ve bizler o mirasın sahipleriyiz.
“Kendi özel mülkleridir ne karışırsınız?” diyenler için söyleyelim ki bizler Ay Işığı Manastırının
tadilatına karşı değiliz. Ay Işığı Manastırının yasal durumu biline biline alınmıştır. Kimse
Manastırı Sabancılara zorla satmadı. Aslına ve yasalara uyarak yapmak daha maliyetli geldiği
için, 2004 planını 2009 yılında revize ettirerek kendileri için değişiklikler yaptılar. Manastıra
özel fonksiyon yüklenmesine, hukuk dışı kullanımına ve tarihin özel mülkiyete geçirilmesinedir
bizim karşı çıktığımız. Bir daha belirtelim ki Ay Işığı Manastırının açılmasına yasal dayanak
gösterilen 2009 yılı Revizyon planı şu an yürürlükte değildir.
Eğer Sabancılar tarihe bu kadar değer veriyorlarsa, Ay Işığı Manastırını tamamıyla müze
olarak halkın kullanımına açsınlar. Taksimdeki AKM'ye reklamları için 40 milyon TL
bağışlayanlar, Ay Işığı Manastırı için de bir küçük iyilikte bulunsunlar. Zaten hukuk da bunu
36
emrediyor. Aksi taktirde tarihimize ve parkımıza uzanan ellere karşı hukuk savaşımız sonuna
kadar devam edecektir.
Tabiat parkı bugün bizim, yarın da bizim olacak.
Dedelerimizin toprağından, denizinden ve tarihinden elinizi çekin.
AYVALIK ADALARI TABİAT PARKINI KORUMA PLATFORMU
Sabancılar Hakkında Suç Duyurusu
Basın açıklamasının ardından Ayvalık Adliye binasına giden platform yöneticileri, Ayışığı
Manastırı'nın sahibesi Suzan Sabancı Dinçer hakkında, 'Türk Ceza Kanunu 184 ve diğer ilgili
maddeleri ve mevcut mahkeme kararını ihlal suçunu işlemek' nedeniyle suç duyurusunda
bulunuldu.
Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi projesi
“Deniz Koruma Alanlarında Sürdürülebilir Turizm Eğitimi”
6 Kasım 2012
Türkiye’nin Deniz ve Kıyı Koruma Alanları Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi, Küresel Çevre
Fonu (GEF) mali desteğiyle, T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Tabiat Varlıklarını Koruma
Genel Müdürlüğü (TVKGM) ve Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Türkiye Temsilciliği
(UNDP Türkiye) tarafından, T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Doğa Koruma ve Milli Parklar
Genel Müdürlüğü ile T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ortaklığında yürütülüyor.
Proje, Datça-Bozburun ÖÇK Bölgesi, Fethiye – Göcek ÖÇK Bölgesi, Foça ÖÇK Bölgesi,
Gökova ÖÇK Bölgesi, Köyçeğiz – Dalyan ÖÇK Bölgesi ile birlikte Ayvalık Adaları Tabiat
Parkı’nda uygulanıyor.
Proje kapsamında bu güne kadar Ayvalık’ta yapılan çalışmalar şöyle;
Ayvalık Adaları Tabiat Parkı için ilk toplantı 23 Haziran 2010 tarihinde Haliç Park Otelde
yapıldı. Proje'nin kapsamı ve içeriği hakkında bilgi verildi.
İkinci toplantı,12 Nisan 2012 tarihinde yapıldı. Ayvalık Adaları Tabiat Parkı için Sürdürülebilir
ve Çevre Dostu Ekonomik Faaliyetler belirlendi.
Katılımcılar toplantıda, bölgede gerçekleştirilebilecek sürdürülebilir ekonomik faaliyetlere
ilişkin istek ve tavsiyelerini sundular.
Ayvalık Adaları Tabiat Parkında denizel ekosistem araştırmasının son arazi çalışması 13 Ekim
2012 tarihinde tamamlandı. WWF Türkiye ekibinin yürüttüğü çalışmada farklı noktalardan
su örnekleri alarak ve dalışlar yaparak araştırma yapıldı. Denizel ekosistem araştırmasının bir
parçasını da 30 kıyı balıkçısıyla yapılan anket çalışması oluşturdu. Araştırma ekibinin su
altında çektiği görüntüler,önümüzdeki günlerde kısa film olarak hazırlanıp yayınlanacak.
Ayvalık Adaları TabiatParkı içinhazırlanan EkonomikAnaliz
Raporu Kasım ayında tamamlandı. Raporda, 43 milyon ABD dolartutarındaki yıllık ekonomik
değerin yaklaşık 38 milyon dolarının turizm ve rekreasyon hizmetlerinden
sağlandığı belirlendi. Raporda ayrıca balığın yaklaşık 216 bin 500 dolar ve deniz börülcesinin
de yaklaşık 142 bin 500 dolarlık katkı yaptığı belirtildi.
Proje kapsamında kamu kurum ve kuruluşları, özel sektör ve STK temsilcilerine yönelik olarak
Nisan ayında Akyaka ve Göcek’te, 5 Kasım’da Foça’da yapılan “Proje Alanlarında
Sürdürülebilir Turizm Eğitimi” bu gün Ayvalık Ticaret Odası toplantı salonunda yapıldı.
Ayvalık Adaları Tabiat Parkını Koruma Platformu temsilcisi olarak Nebahat Dinler, AYÇEP
adına Şükrü Kaygısız, Esnaf ve Turizm Güçbirliği Derneği adına Mehmet Cemil Tosunoğlu,
Ayvalık Kuş Gözlem Topluluğu adına Kadri Kaya, Ayvalık Çevre Derneği adına Ayfer Özcan
toplantıya katılanlar arasındaydık.
Ben, Şükrü ve Mehmet Cemil bir gün once buluşarak Ayvalık Adaları Tabiat
Parkında,Sürdürülebilir Turizm faaliyeti için görüş ve önerilerimizi bir rapor haline getirdik ve
toplantıda yazılı olarak sunduk.Eğitmenin yaptığı sunumlardan sonra egzersiz çalışmaları
yapıldı.Toplantının öğleden sonraki son bölümünde eğitmen bizim sunduğumuz rapor
üzerinden
37
bir egzersiz planı hazırladı. Kalan arkadaşlarla forum şeklinde yürütülen bu egzersiz
çalışmasında da son tespitlerimiz yapıldı ve toplantıyı sonlandırıldı.
Sürdürülebilir Turizm faaliyeti için üç ana başlıkta sunduğumuz raporumuz şöyle;
1. TEMİZLİK
• Deniz Temizliği
§ Tur teknelerinin sintineleri, katı ve sıvı atıklarının karada alınması ve ölçümlerinin yapılması,
ÖÇK bölgesindeki Akıllı Kart sisteminin uygulanması
§ Gezi teknelerinin taşıma kapasitesinin belirlenmesi
§ Deniz yüzeyi temizliği için Göcek’te olduğu bir araç alınması
§ Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından İstanbul’da balıkçılarla başlatılan pilot
uygulamaların Ayvalık’ta da hayata geçirilmesi
• Kıyısal alanda katı ve sıvı atıkların kontrolü. Kanalizasyon Sisteminin sağlıklı hale gelmesi
• Arıtmanın devreye girmesi(Hassas kıyı bölgesi olduğumuz için Biyolojik Arıtma)
• Ayvalık iç denizinde sirkülasyonu engelleyen Cunda ile karayolu bağlantısı için çözüm
üretilmesi. Menfez ilavesi, köprü yapımı gibi…
• Ayvalık iç denizindeki taban çökeltisinin temizlenmesi, içdeniz ekosisteminin tekrar
canlandırılması. Deniz Ticaret Odası, Dokuz Eylül Üniversitesi ile proje geliştirilmesi.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Milli Parklar Mühendisliği Birimi Ayvalık Bürosunun açılarak
etkin hale getirilmesi
2. DOĞA
o Tabiat Parkı alanında doğa tahribatının engellenmesi
§ Parkın içinde ve giriş- çıkışlarda kontrolün sağlanması
§ Hayvan otlatma
§ Kontrolsuz piknik
§ Kaçak avlanma
§ Manzara ve seyir teraslarının düzenlenmesi
§ Yürüyüş parkurlarının düzenlenmesi
§ Kuş gözlem alanlarının belirlenmesi
§ Tabiat Parkı Tanıtım Broşürü hazırlanması
§ Alan Kılavuzlarının istihdamı
§ Denizden ve karadan orman yangınlarına acil müdahale edilmesi. Deniz İtfaiyesi (deniz
ambulansı) kurulması
§ Parkın zenginliklerinin tanıtımı. Endemik bitki türlerinin, mercanların ve diğer değerlerin
sergilenebileceği bir Tabiat Müzesi kurulması
§ Küçük üreticiye ekonomik girdi getirecek organik tarım uygulamaları. Nergis, Salep, Kekik,
Deniz Börülcesi gibi bölgeye ait bitkilerin çoğaltılması için proje geliştirilmesi
§ Kızıl mercan alanlarının tamamının tabiat parkı sınırları içine dahil edilmesi
o RES( RES’e neden karşı olduğumuzu belirten platform metnimizin bir sayfalık maddeler
bölümünü ek olarak sunduk)
o Balıkçılık
§ Trolün kesinlikle yasaklanması
§ Gırgır teknelerinde ışık denetimi yapılması
§ Avlanmaya yasak bölgelerin denetlenmesi
§ Balık boylarının kontrolü.
§ Kamuoyu oluşturmak üzere kampanyalar düzenlenmesi
§ Küçük balıkçının avlandığı ürünü satabilmesi için mezat imkanı tanınması.
§ Turizm sezonu bittikten sonra tur teknelerinin kıyıyı küçük balıkçılara bırakması
3. MİMARİ DOKU
o Tabiat parkı içerisindeki tarihsel ve kültürel mirasın( Manastır, Kilse, Şapel) kamu eliyle
resterasyonunun yapılarak turizme kazandırılması
o Bu yapılara sahip Güvercin Adası, Tımarhane Adası, Hasır Adası vb. gibi adaların
taşımacılığını küçük balıkçıların yapması
o Eski ve tarihi evlerin restore edilerek ev pansiyonculuğunun geliştirilmesini teşvik etmek
üzere proje desteğinin sağlanması ve kolaylaştırılması
38
yışığı Manastırı Müze Olsun
19 Ekim 2012
Ayvalık Adaları Tabiat Parkın iç işleyişini tamamen değiştiren 2009 Yılı Revizyon Planı için
Danıştay açtığımız davada, 6.Daire tarafından 25.01.2011tarihinde oy birliğiyle bilirkişi raporu
gelinceye kadar yürütmenin durdurulması kararı verildi. O tarih itibariyle 2009 yılı Revizyon
planı yürürlükte olmamasına rağmen Danıştay kararı hiçe sayılarak Ay Işığı manastırında
çalışma devam ettirilerek 13 Nisan 2012 tarihinde Sabancıların özel kullanımları
doğrultusunda açılışı yapıldı. Ayvalık Adaları Tabiat Parkını Koruma Platformu üyesi olan
bizler de 13 Nisan günü yaptığımız basın açıklamasıyla Ay Işığı Manastırını tamamıyla müze
olarak halkın kullanımına açılmasını istedik ve Ayvalık Savcılığına suç duyurunda bulunduk.
7 Temmuz 2012 Cuma günü saat 14.00 de Avukatımız Zehra Yetkin ve çevre dostlarımızla
birlikte Ayvalık Adliyesindeydik… İlk duruşmamızda Ay Işığı manastırının kamuya açık müze
olarak kullanılmasını istedik.
Nitekim 09.05. 2012 günü Danıştay 2009 Yılı Revize Planının yürütmesini kesin olarak
durdurmuştur. Yani Ayışığı Manastırı mola ve manzara noktası olarak tanımlanmış, mutlak
koruma alanının içine alınmıştır. Fonksiyon yükleme kaldırılmış, sadece müze olarak
kullanılmasına izin verilmiştir. Ayrıca bizlerin “bazı mülkiyet sahiplerinin kayrıldığı düşüncesi
ortaya çıkmaktadır” savımızı Danıştay desteklemiştir. Yine Ayışığı Manastırı restore edilirken
fazladan binalar ve taşkın inşaat yapıldığı Ayvalık Belediyesinden henüz iskan alınmadığı
halde, manastırın özel davetlere ev sahipliği hepimiz tarafından bilinmektedir.
19 Ekim 2012 tarihinde katıldığımız ikinci duruşmada; 5271 sayılı CMK 237/1 maddesine
istinaden, Müştekiler Nebahat Dinler, Cemil Tosunoğlu, Havva Taylan, Şükrü Kaygısız,
GÜMÇED Güney Marmara Doğa ve Kültürl çevreyi Koruma Derneğinin olarak suçtan
doğrudan zarar görmediklerinden katılan olarak dava ve duruşmalara kabulüne dair yapılan
taleplerinin reddine, esas hükmünle birlikte bu kararın temyiz konusu yapılabileceğine karar
verildi.
Bizler bir kez daha tekrarlıyoruz; Ayışığı Manastırı müze olsun ve taşkın binalar yıkılsın…
5 haziran Çevre Günü etkinliklerinde 37 tekne ile denizde (Ayvalık –Cunda) Denizine ve
Balığınına Sahip Çık eylemi düzenlendi
Karahayıt köyünde Bifer madenciliğ e açılan dava için gerekli bilirkişi ücreti için kampanya
başlatılarak dava için para mahkemeye yatırılmıştır.
6Kasım 2012 tarihinde Ayvalık Tabiat Adaları Parkında yapılacak RES(Rüzgar Enerji
Santraları) lere karşı İmza kampanyası başlatılmış 3000 üzerinde imza toplanmıştır.
11 Ekim 13 Ekim 2012 tarihinde Kaz Dağları ve Marda Dağları Belediyeler Birligi İle Beraber
Marda Çalıştayı Yapılarak Kozak Yaylası ve Marda Dağındaki sorunlar alınabilecek
önlemlerin tartışıldı.
39
40
GÜZELBAHÇE KÜLTÜR ÇEVRE VE GÜZELLEŞTİRME DERNEĞİ
Konu :2012 Yılı Faaliyetleri
08/02/2013
Güzelbahçe ilçesinde faaliyet sürdüren "GÜLDER" derneği geçen yıl yöresinde ve yöresinin
dışında bulunan her türlü çevre problemine katkı koymaya çalışmıştır.
Bu bilinçle;
 Bölgemizdeki Küçükkaya köyünde çevre kirliliği oluşturan çöp atıkların üstüne gidilmiş ve
belediyemiz tarafından bu atıkların toplatılmasını sağlamıştır.
 Yöremizdeki çevre sorunları mahalle bazında incelenmiş ve sorunların çözümü için belediye
ile işbirliği yapılmıştır.
 Aliağa'da termik santral kurulmasına karşı oluşturulan eyleme katılmış ve diğer tüm çevre
dernekleriyle elele olduklarını göstermiştir.
 Çeşme Ildırı'da orman oluşturma çalışmalarına katılmış ve ağaç dikerek çevreye katlı
sağlamıştır.
 Yerli tohumumuzun önenimi ve korunması gerektiğini bilerek Bornova, Karaot ve Seferihisar
tohum takas şenliklerine katkı sağlamıştır.
 Efemçukuru ve civar köylerde altın işletmeciliği nedeniyle sularda kirlenmeler ve hayvanlarda
ölü-sakat doğumlar nedeni ile Efemçukuru ve Kavacık Köylüleri ile bu durumu protesto için
maden yakınlarında basın açıklamasına katılım sağlandı.

Okullarda çevre nedir, nasıl korunur, çevreci örgüt ne demektir, ne
işler yapar gibi konular anlatılarak çevre bilincini geliştirilmesi için seminerler verilmeye
başlanmış ve bu projenin daha da yaygınlaştırılması için bir dizi yeni projeler hazırlanmıştır.
 Başta bölgenin en önemli sorunu olan "Efemçukuru altın madeni"konusunda yapılan her türlü
eyleme katkı koymuş,Altın madeni işletmecilerine karşı açtığı davada üretici Ahmet Karaçam
'a destek olmuş, mahkemelerinde bulunmaya gayret etmiştir. Bu konuda elde tutulur bir başarı
sağlanana kadar her türlü katkıyı koymaya devam edecektir.
41
 Mavi kapakların ilçe bazında toplanmasını sağlayarak geri kazanıma katkıda bulunulmuş ve
bu vesile ile alınan 4 adet tekerlekli sandalye dört değişik Aile hekimliği merkezlerine teslim
edilmiştir. Böylece geri dönüşebilir atıkların toplanması sağlanmış ve yürüme zorluğu yaşayan
hastalar için kolaylık sağlanmıştır.
 Çevre haftası kutlamalarında basın bildirisi sunarak çevremizdeki çevre sorunlarına dikkat
çekilmiştir
 Yanlış ve gereksiz zirai ilaç kullanımını azaltmak amacıyla köylerde seminerler verilmesini
sağlamıştır.
 Tarımın çevre sorunları yaratmadan, bilinçli ve doğal dengeyi koruyucu şekilde nasıl
yapılacağı konusunda "bahçe kursları" düzenlenmiştir.
EGEÇEP ÖRGÜTLENMESİ VE GELİŞTİRİLMESİ KONUSUNDA "GÜLDER" ÖNERİLERİ
EGEÇEP Ege Bölgesindeki tüm çevre derneklerinin buluştuğu en üst düzey çevre örgütüdür.
Tüm bileşenleri bu platformun gücüne, birleştiriciliğine, katkı koyuculuğuna, her bölge
sorununa eşit ağırlıklarda yaklaşıldığına inanmak zorundadır. Bölgesel etkinliği fazla olan
dernekler Egeçep'in bir bileşeni olduğunu unutmadan, elele çalışmanın önemini unutmadan
hareket etmesi gereklidir. Bunun acilen önüne geçilmesi için tedbirler alınmalıdır
Bunun için;
Toplantılar ayda 1 kez her bileşeni kapsayacak şekilde farklı bölgelerde yapılabilir. Farklı
bölge insanlarının kaynaşması ve sadece kendi çevre sorunlarıyla ilgilenme mantığı böylelikle
ortadan kaldırılabilir.
Egeçep bünyesinde her toplantıda mutlaka her bölge temsilcisinin katılması sağlanmalı ve her
yöreye sorumluluk yüklenmelidir. Egeçep sadece çevre sorunlarına katkı koyup ses duyuran
değil, çevre sorunlarının oluşmasını engelleyen ve bileşenlerini denetleyen, eğiten ve
sorumluluk veren bir yapıya bürünmelidir.
-kendine ait bir gazetesi olması sağlanmalıdır
-her bileşenin çalışanları, yaptıkları kurumsallıkları tanıtılmalı bileşenlerin kaynaşması
sağlanmalıdır. Saygılarımızla
GÜLDER
Yönetim Kurulu
GÜZELBAHÇE KÜLTÜR ÇEVRE VE GÜZELLEŞTİRME DERNEĞİ
Mithatpaşa Caddesi 130 Sokak No:8 Güzelbahçe/İZMİR
Tel.0232 234 65 74
Gsm: 05325823125 e-mail: [email protected]
42
KARABURUN KENT KONSEYİ
KARABURUN YARIMADASI SORUNLARI
Anadolu Egesinin en batı ucunda yeralan Karaburun Yarımadası, denize dik inen dağların ve çok sayıda kayalık
koyların derin denizle çevrelendiği, doğal ve arkeolojik sit alanlarını da barındıran nadir güzellikte bir
coğrafyaya sahiptir.
Yarımada bu coğrafi yapısı nedeniyle, pek çok kıyı yerleşiminin maruz kaldığı yoğun yerleşim ve insan
aktivitesinden daha az etkilenmiş, zengin eko sistemi ile doğası ve kültürel yaşamı göreceli olarak
korunabilmiştir.
Doğal yapısı ve ona hayat veren rüzgarlarıyla çok zengin bir ekosisteme sahip olan Yarımada, endemik
bitkileri, nadir bitkileri, tıbbi amaçlı şifalı bitkileri de içeren zengin bir florayı ve gerek karada ve gerekse
denizlerde çok çeşitli ve ender hayvan türleri ile önemli bir kuş popülasyonunu barındırmaktadır. Nesli
tükenmekte olan ve uluslararası düzeyde koruma altına alınan akdeniz foklarının (Monachus monachus) üreme
ve yaşam alanı olan Karaburun, yine ulusal / uluslararası ölçekte koruma altında olan ada martısı, yılan kartalı,
küçük kerkenez, ada doğanı gibi kuş türlerine de sahiptir. Su samuru ve Karakulak da Yarımada’da yaşayan
nesli tehlike altındaki türlerdendir. Bunlar Yarımadanın zenginliği olmalarının yanısıra, önce yörenin ve
ülkemizin sonra dünyanın koruma ve yaşatma sorumluluğu altındadır.
MÖ. 4000 yıllarına ait bulgulara göre, Anadolu’ nun en eski yerleşim yerlerinden biri olan Karaburun
Yarımadası’nda, MÖ. 3000’li yıllardan itibaren sırasıyla Hititler, Yunanlılar, Persler, Romalılar ve Bizanslılar
egemen olmuştur.1426 yılında Çelebi Sultan Mehmet tarafından Osmanlı Devletine bağlanan Karaburun’un
(eski adıyla Mimas), mitoloji de önemli yeri vardır. İlyada ve Odysseia’ nin yaratıcısı ünlü şair Homeros bu
topraklarda doğmuş ve yaşamıştır. Homeros’un ünlü eseri “Odysseia”’ da rüzgarlı mimas olarak geçen “Mimas
Dağı”, bugün Bozdağ diye adlandırdığımız dağdır. Karaburun’la özdeşleşen “nergis” çiçeği adını mitolojideki
Narsisus’tan almıştır.
Binlerce yıllık bu tarih ve kültür mirasını taşıyan Karaburun Yarımadası, çok yakın bir tarihe kadar ulaşılması
zor olan bir yöre olarak kalmış olmasının da etkisiyle gelenek ve göreneklerini kısmen de olsa koruyabilmiştir.
Karaburun Yarımadasındaki köylerde yöresel yemekleri, el sanatları, türküleri, beşikten-mezara pek çok
geleneği ile yöreye özgü kültür halen sürdürülmektedir.
Ekonomik faaliyetler açısından değerlendirildiğinde de, Karaburun’un en önemli sermayesinin yine korunmuş
olan doğası olduğu görülmektedir. Yöre ekonomisi, küçük ölçekte yapılmakta olan tarım, hayvancılık, balıkçılık
ve turizme dayanmaktadır.
Yarımada’da yetişen tarımsal ürünleri, başta zeytin olmak üzere doğal yapısını ve farklı özelliklerini
korumuştur. Zeytinde hurmayı, çiçekte nergis ve sümbülü, sebzede enginarı, meyvede mandalinayı kendine has
özellikleriyle sadece bu Yarımadada bulmak mümkündür.
45-50 yıl öncesine kadar ihracata konu olan, son yıllarda yeniden canlanmaya başlayan üzüm yetiştiriciliği,
doğal olarak yetişen fitoterapik bitkiler, sakız ve defne ağaçları bölgenin sahip olduğu katma değere
dönüştürülebilecek önemli unsurlar arasındadır. Ayrıca, sanayi tesislerinin olmaması, küçük ölçekli üretim
nedeniyle kimyasal gübrenin yaygın olarak kullanılmaması, Türkiye’de ve dünyada talebin hızla arttığı ancak
arzın çok kısıtlı olduğu organik tarıma olanak sağlamaktadır.
Karaburun’un simgesi haline gelen keçi, yüz yıllardır süregelen kırkım şenlikleri, yöreye özgü peynir çeşitleri
ile Yarımada kültürel değerlerinin çok önemli bir parçasıdır. Keçi yetiştiriciliği halkın başlıca gelir
kaynaklarından birini oluşturmaktadır. Ülkemizde değeri henüz anlaşılmakta olan besin değeri yüksek doğal
keçi sütü ve peynir üretimi Yarımadada mutlaka geliştirilmesi gereken bir sektördür.
Kıyı ve deniz altı yapısı, yine koruma altında olan deniz çayırları (posidonia oceanica) Karaburun denizlerinde
çok çeşitli türün varlığını sürdürmesine olanak sağlamaktadır. Kıyı balıkçılığı ve dalyan balıkçılığı da yöre
halkının geçim kaynakları arasında yer almaktadır.
Karaburun İlçesi, tarımsal ve hayvansal ürünleri ile kendiliğinden “doğal ürün” markası olmuştur.
43
Karaburun doğasından, tarihinden, kültüründen, iklimsel özelliğinden ve tertemiz denizinden kaynaklanan
önemli bir turizm potansiyeline de sahiptir.
Coğrafi yapısı ve korunmuş doğası, yürüyüş, dağcılık, bisiklet parkurları, mağaracılık, sualtı dalış ve yelkencilik
gibi turizm amaçlı sportif faaliyet olanaklarına sahip olan Karaburun, eski taş evleri, çeşme, değirmen, camileri
ve geleneklerini sürdüren köyleriyle kırsal turizm, eko ve agro turizm gibi alternatif turizm anlayışı içinde
tanımlanabilecek, hemen her tür model için ideal özelliklere ve büyük bir potansiyele sahiptir.
Yarımada, “Sıfır Yok Oluş Bölgesi” içinde ve “Başka Yerde Olmayanlar” sınıflandırmasında dünyada önemli
bölgeler içinde yer almaktadır. “Başka Yerde Olmayan” sınıflandırması yapılmış alanlarda önemli (Endemik)
bitki türleri vardır. Bu alanların Başka Yerde Olmayan hassas bir eko sistemi, bitki, hayvan türleri mevcuttur.
Yukarıda özetlemeye çalıştığımız, binlerce yıllık bir birikimin mirası olan doğal yapısı zengin flora-faunası,
sosyo-kültürel dokusu ile Karaburun’un, ekonomiye katkı sağlayacağı düşünülen kısa vadeli yatırımlarla tahrip
edilmesinin engellenmesi yalnızca yöre halkının değil başta karar vericiler olmak üzere herkesin
sorumluluğudur.
Karaburun Yarımadası, sahip olduğu varlıklarının yöre halkı için katma değere dönüştürülecek biçimde bir
bütün olarak değerlendirilmesi ve eko sistemle uyumlu planlı bir gelişiminin sağlanması zorunlu olan nadir
yerlerden biridir.
Yereldeki tüm aktörler, sahip olduğumuz bu değerlerin bilincinde olarak, kırsal kalkınma, organik tarım,
alternatif turizm, doğal yaşam eksenli gelişme hedefini benimsemiş ve bu doğrultuda yerel projeler üretirken,
bölgenin değerlerini, gereksinimlerini ve hedeflerini, kısacası varlığını gözardı eden kararlar alınmakta ve
uygulanmaktadır. .
Bu çerçevede Karaburun Kent Konseyi olarak, Yarımada’nın maruz kaldığı pek çok çevre sorunu arasında,
önce doğayı, buna bağlı olarak da sosyo- kültürel yaşamı hızla ve geri döndürülemez bir şekilde tahrip eden
üç konuya acilen dikkat çekmek istiyoruz .
1-Balık Çiftlikleri:
İlgili bakanlıklar ve devlet kurumlarının 10.03.2008'de onayladığı ''su ürünleri yetiştiriciliği için potansiyel
alanlar'' protokolü ile Yarımada’da;
Karaburun- Mordağan (4 nolu alan)
Karaburun –Küçükbahçe kuzeyi (5 nolu alan)
Karaburun-Küçükbahçe güneyi (6nolu alan)
Su ürünleri yetiştiriciliği için potansiyel alan olarak belirlenmiştir. Yapılan ek protokolle, Balıklıova kuzeyi,
Gerence körfezi ve Ildırı körfezi’nin de bu kapsama alınmasıyla Karaburun Yarımadası
Ildırı’dan
Balıklıova’ya kadar tüm cephelerinden balık çiftliklerinin kuşatmasına açılmıştır.
Bugüne kadar, toplam 43.740 ton/yıl kapasiteli tesise izin verilmiştir.
-Bu potansiyel yetiştiricilik alanları balık çiftliklerinin kurulmasının yasa ile yasaklanmış olduğu “hassas alan
niteliğindeki kapalı koy ve körfez alanları”nı da kapsamaktadır. (1. derece arkeolojik sit alanı olan Ildırı, 1.
derece doğal sit alanı olan Parlak köyü kıyısı gibi).
-Akdeniz fokunun üreme ve yaşam alanı olan Karaburun Yarımadası kıyılarında balık çiftliği kurulması
Akdeniz Foklarını koruma altına almayı ülke olarak taahhüt ettiğimiz uluslararası sözleşmelere de ( Bern ve
Barcelona ) aykırıdır.
-Yarımada koylarını kapatan balık çiftlikleri, bölgedeki kıyı balıkçılığını baltalamaktadır. Geniş alanlar
kaplayan balık kafesleri, kıyı balıkçılarına ağ atacak yer bırakmamakta ve dalyan balıkçılığı da oluşan
kirlilikten olumsuz etkilenmektedir.
-Balık çiftlikleri, antibiyotik ve parazit ilaçları, yem ve balık artıkları, mazot, sintine suyu gibi atıkları, kıyılarda
konumlanan destek birimleriyle, mavi bayraklı plajlara ve bakir koylara sahip olan Karaburun Yarımadası’nda
denizi ve kıyıları hızla kirletmekte, görsel kirlilik yaratmakta, böylece eko ve agro turizm proje ve
uygulamalarına ve tarımsal faaliyetlere zarar vermektedir.
Yöre halkının Yarımada’da balık çiftliği kurulmasına karşı, hukuki girişimleri de kapsayan mücadelesi devam
etmektedir. Bu kapsamda, Karaburun Kent Konseyi olarak Parlak Köyü bölgesinde kurulan balık çiftliği ile
ilgili kararın iptali için Parlak köyü sakinlerinin açtığı davaya müdahil olarak katılıyoruz.
44
Yarımada, sosyal dokuya zarar veren, insan faktörünü ve doğayı göz ardı eden ve hukuka açıkça aykırı
olduğunu düşündüğümüz “su ürünleri yetiştiriciliği potansiyel alanları” kapsamından ivedilikle çıkarılmalıdır.
2. Rüzgar Enerji Santralleri
Yenilenebilir ve temiz enerji üreten RES’ler de sosyo kültürel doku, yerelin ekonomik ihtiyaçları, yaşamsal
gereksinimleri, doğa, yaşamı paylaştığımız bitki ve hayvan toplulukları gözardı edilerek kuruluyor.
Mordoğan’dan (Bitiktepe-Değirmen Dağı) başlayarak, Aşağı Ovacık-Baş Ovacık-YellicebelendağıYenicepınar, Yayla Köy-Tepeboz, Kargılık Tepeleri-Değirmen Tepe- Bozköy, Haseki, Sarpıncık-Kızılcadağ,
Geriş Tepe, Bozalan Tepe, Oğlanbaşı Tepe, Bayırharman Tepe mevkii, Salman’a kadar uzanan bölgede ‘ÇED
gerekli değildir’ raporu ile 6 firmaya üretim lisansı verilmiştir.
Res amaçlı imar planı ve revizyonunun onaylanmasına ilişkin kararın iptali ve yürütmenin durdurulması
talebiyle İzmir İl Özel İdaresi aleyhine açılan davanın bilirkişi heyeti raporunda da :
- İmar planı ile öngörülen mekansal düzenlemenin yalnızca RES yatırımına endeksli tariflendiği,
- Bölgesel özellikleri dikkate alan ve bütünleştiren bir strateji benimsenmediği,
- Doğaya ve kırsala yönelik herhangi bir strateji geliştirilmemiş olduğu,
- Çayır-mera alanların bütünlüklü korunması gerekliliğinin gözetilmediği
vurgulanarak anılan imar planı ve revizyonunun şehircilik ilkelerine, planlama esaslarına ve kamu yararına
uygun olmadığı belirtilmiştir.
RES’ler türbinlerin kapladığı alanların yanısıra, enterkonekte sisteme bağlantıları, yan yollar, türbinlerin trafo
merkezine bağlanması için kurulan yer altı şebeke tesisleri, türbinler arası açılacak yollar, geçici inşaat alanları
gibi unsurlar da eklendiğinde, bölgede doğal yaşamı ve yöre halkının varlığını sürdürmesini tehdit altına
almaktadır.
Yöre halkının iki önemli geçim kaynağı olan keçi yetiştiriciliği ve zeytincilik büyük zarar görmektedir. Binlerce
keçi ve küçükbaş hayvanının otlama yeri olan meraları yok olmakta, sürülerin geçiş yolları kapatılmış
durumdadır.
Yarımada ada martısı, yılan kartalı, küçük kerkenez, ada doğanı gibi ulusal/uluslararası ölçekte koruma altında
olan türleri de (204 çeşit) kapsayan, önemli bir kuş popülasyonuna sahiptir. Türbinlerin kanatları ve emniyet
ışıkları bu popülasyon için ciddi yaşamsal risk oluşturmaktadır.
RES uygulamaları ile ilgili olarak, insan sağlığı, sosyo ekonomik yapı, eko sistemin dengesi üzerindeki tüm bu
olumsuz etkiler de dikkate alınarak ve mutlaka yerel aktörlerin de katılacağı, Yarımadanın tamamını kapsayan
bütünsel bir çalışmanın yapılması zorunluluktur.
3- Maden Ocakları
Çevre tahribatının geri döndürülemez olduğu diğer bir konu da sayıları giderek artan mermer ve taş ocaklarıdır.
Bu konuda yaşadığımız en yakın örneklerden biri Kösedere köyünde köye 1200 m, köye içme suyu sağlayan
depoya 300 m mesafede ve çalışma sahasının içinde binlerce zeytin ağacı bulunan 170 dönümlük bir alanı
kapsayan mermer işletmesine enerji bakanlığı tarafından verilen izindir. Bu izin verilirken de 3573 sayılı
Zeytinciliğin Islahı Hakkındaki Kanunun “… zeytinlik sahalarına en az 3 km mesafede toz ve duman çıkaran
tesis kurulamayacağı”na ilişkin maddesi yok sayılmıştır. Bu konuda muhtarlığın da desteği ile açılan ve
Karaburun Kent Konseyi’nin de müdahil olarak katıldığı dava sürmektedir. Kent Konseyi tarafından 30 Eylül
2012 tarihinde Kösedere Köyünde, başta ilçenin tüm köyleri olmak üzere geniş katılımlı bir protesto eylemi
düzenlenmiştir. Yerel halk mitingde Kösedere Köyü özelinde Karaburun’da taş ocağı kurulmasına karşı
kuvvetli bir irade beyan etmiştir.
1 Ekim 2012 tarihinde Eğlenhoca köyü sınırları içinde II.grup (doğaltaş-mermer) işletme ruhsatlı (İR:2005027
ruhsat no.lu) 99,52 hektarlık bir sahanın 15,33 hektarlık kısmının “yapı taşı ve kireçtaşı ocağı” olarak işletilmesi
için valilikçe “ÇED gerekli değildir” kararı verilmiştir. Bununla ilgili Köy Muhtarlığı ve Eğlenhoca Köylüleri
ilgili alanda taş ocağı işletmesi istemediklerini imza toplayarak ve dilekçe ile Karaburun Kaymakamlığı’na
bildirmişlerdir. Bundan sonraki süreçte konu yargıya taşınacaktır.
Bu ocaklar, Yarımada’nın endemik bitkiler, nadir bitkiler, tibbi amaçlı bitkiler bakımından sahip olduğu zengin
flora (380 çeşit) ve biyoçeşitlilik ile bölge halkının başlıca tarımsal gelir kaynakları (zeytin, nergis, sümbül,
enginar, mandalina...) ve dağlık habitat üstünde yıkıcı, bozucu etkiler yaratmaktadır.
45
Ayrıca doğanın bu şekilde tahrip edilmesi ile yaratılan çevre ve görüntü kirliliği bölgenin ekonomik
kalkınmasında hedeflenen ve gelişmekte olan organik tarım ve alternatif turizm odaklı gelişimi de
baltalamaktadır.
Yarımada’da mermer ve taş ocağı işletmesi için verilen ruhsat ve izinler çok geç olmadan iptal edilmeli ve
yenileri verilmemelidir.
Yarımada’daki doğa yıkımını geri dönülmez bir noktaya gelmeden durdurmak amacıyla, çalışmalarımızı,
korunan alanda yaşayan halkın varlığı ile çelişen katı korumacılık yaklaşımının alternatifi olarak oluşturulan,
eko sistem ile biyolojik çeşitliliğin korunmasını, ekonomik kalkınma ve kültürel değerlerin devamlılığıyla
birlikte ele alan temel bir yaklaşım olan Biyosfer Rezerv Alanları üzerinde yoğunlaştırdık.
Biyosfer rezerv alanları esas olarak, yasal olarak koruma altına alınmış peyzajları, ekosistemleri ve türleri
kapsayan, bilimsel araştırmalar ve izleme çalışmalarına ayrılmış, yöre halkının geleneksel kullanımları hariç
insan faaliyetinin söz konusu olmadığı “çekirdek koruma” alanlarını, bozulmuş ekosistemlerin iyileştirilmesine
dönük bilimsel çalışmalar ile eğitim, turizm ve rekreasyonel kullanımlara olanak sağlayan “tampon” bölgeleri
ve yerleşme yerleri, turizm, tarım, balıkçılık faaliyetleri ve diğer kullanımların bulunduğu, “gelişme alanları”
olmak üzere üçlü bir alan planlamasını ve yönetimini içermektedir.
Karaburun Yarımadası, biyosfer rezerv alanlarının, insan müdahalesinden az etkilenmiş bir eko sisteme sahip
olmak, biyoçeşitlilik açısından önem taşımak ve sürdürülebilir kalkınma çabalarına örnek olabilecek olanaklar
sunmak olarak belirlenen üç ana kriterini tüm olumsuz gelişmelere rağmen hala karşılamaktadır.
Kısa vadede maksimum kazanç sağlama anlayışıyla, doğal ve sosyal dokuyu yok etmekte olan yıkıcı
girişimlere karşı mücadele verirken, ortak mirasımız olan Yarımada’nın, insanı ve doğal zenginlikleriyle birlikte
korunması ve sürdürülebilir kalkınmasının sağlanmasının hepimizin görevi ve sorumluluğu olduğuna
inanıyoruz.
KARABURUN KENT KONSEYİ
KARABURUN YARIMADASI BİYOSFER REZERV ALANI
Anadolu Egesinin en batı ucunda yeralan, denize dik inen dağların ve çok sayıda kayalık
koyların derin denizle çevrelendiği, doğal ve arkeolojik sit alanlarını da barındıran Karaburun
Yarımadası, zengin bir karasal/denizsel biyoçeşitliliğe/ekosistemlere sahip ve insanının
sosyo-kültürel yaşamını doğayla uyum içinde sürdürmeyi tercih ettiği nadir yerlerden biridir.
MÖ. 4000 yıllarına ait bulgulara göre, Anadolu’ nun en eski yerleşim yerlerinden biri olan
Karaburun Yarımadası’nda, MÖ. 3000’li yıllardan itibaren sırasıyla Hititler, Yunanlılar,
Persler, Romalılar ve Bizanslılar egemen olmuştur.1426 yılında Çelebi Sultan Mehmet
tarafından Osmanlı Devletine bağlanan Karaburun’un (eski adıyla Mimas), mitoloji de önemli
yeri vardır. İlyada ve Odysseia’ nin yaratıcısı ünlü şair Homeros bu topraklarda doğmuş ve
yaşamıştır. Homeros’un ünlü eseri “Odysseia”’ da rüzgarlı mimas olarak geçen “Mimas
Dağı”, bugün Bozdağ diye adlandırdığımız dağdır. Karaburun’la özdeşleşen “nergis” çiçeği
adını mitolojideki Narsisus’tan almıştır.
Yarımada halkı, bölgedeki varlığını sürdürebilmesinin yolunun doğa-insan uyumunun
korunmasından ve doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımına dayalı, ekosistemle örtüşen,
bütüncül bir değerlendirmeye dayalı planlı bir kalkınmadan geçtiğinin bilincindedir; bu
nedenle kendi varlığı ile doğal yaşamı tehdit eden faaliyetlere ve yatırımlara karşı ortak
bir kararlılık sergilemektedir.
Dolayısıyla, Yarımada’daki doğa yıkımını geri döndürülemez bir noktaya gelmeden
durdurmak amacıyla, çalışmalarımızı Biyosfer Rezerv Alanı modeli üstünde yoğunlaştırdık.
Biyosfer Rezerv Alanı
46
Bu model UNESCO tarafından, yerelin katılımına ve insan faaliyetine izin vermeyen
katı/merkezi korumacılık yaklaşımının alternatifi olarak oluşturulmuştur.
Bu nedenle, Biyosfer Rezerv Alanı, biyolojik çeşitlilik ve ekosistem ile sürdürülebilir sosyoekonomik kalkınma ve kültürel değerlerin birbirlerini güçlendirerek birarada yaşamasına
olanak sağlar; bir başka deyişle, doğal kaynakların korunmasını ve sürdürülebilir kullanımını
ifade eder.
Biyosfer Rezervleri modelinin temeli 1968 yılında yapılan “Doğal Kaynakların Korunması ve
Kullanılması” konulu UNESCO Hükümetler Arası Genel Konferansı’nda atılmıştır. Türkiye
UNESCO MaB Programı’nın (İnsan ve Biyosfer) üyesidir. Biyosfer Rezervleri bu programın
temel uygulama aracıdır.
Biyosfer rezerv alanı, “doğal kaynakların ve biyo-çeşitliliğin korunması ile bunların
sürdürülebilir bir şekilde kullanımını nasıl uyumlu hale getirebiliriz?” sorusuna verilen
rasyonel bir yanıttır.
Biyosfer rezervleri UNESCO’nun İnsan ve Biyosfer (MaB) programı çerçevesinde
uluslararası düzeyde tanınan alanlardır. Bu alanlar, ilgili devletin talebi üzerine MaB
programının Uluslararası Koordinasyon Komitesi tarafından belirlenir.
Biyosfer rezerv kavramında ağırlığın bitki ve hayvanlara verildiği bir doğa koruma
yaklaşımından çok bir ekosistem içinde insan rolünün ve insancıl yaklaşımın öne çıktığı bir
doğa koruma tarzı önerilir.
Biyosfer rezervinin temel ilkelerinden biri de, bu alanların insan merkezli işlevini daha
fazla ön plana çıkarmak, kültürel ve biyolojik çeşitlilik arasında bağlantı kurmak ve
sürdürülebilir kalkınma çabaları içinde geleneksel bilginin etkinliğini arttırmaktır.
Korunan alanlar tek bir amaç için belirlenirken, biyosfer rezervleri çok amaçlıdır. Örneğin,
korunan alanlarda temel amaç doğanın korunması iken, biyosfer rezervlerinde doğa
korumaya ek olarak kalkınma ve lojistik destek de söz konusudur. İkinci önemli fark da şudur
: Korunan alanlar yetki ve sınırları kesin olarak belirlenmiş yöneticiler aracılığıyla/merkezi
otorite tarafından yönetilir; yani, alana ilişkin her tür müdahale ve/veya değişiklik kararı
merkezden verilir. Oysa, biyosfer rezervleri tarafların katılımı ve koordinasyonu ile
yönetilmektedir.
“Taraflar” : Belirlendiği alanda biyosfer rezervini planlama ve yönetme mekanizması içinde
yer almaları ve birlikte çalışmaları öngörülen yerel ve ulusal kamu kurum ve kuruluşları, mülk
sahipleri, doğa koruma kuruluşları, bilim adamları, turizmciler, çiftçiler, balıkçılar, özel
yatırımcılar…Biyosfer rezervinin en ayırdedici özelliği bu insani boyutudur. Böylesi bir
yönetim anlayışı yörede yaşayanları bölgenin ekolojik ve kültürel değerlerini etkileyebilecek
dış siyasal, ekonomik ve sosyal baskılar karşısında güçlü kılar.
Biyosfer rezervlerinin, birbirini tamamlayan ve güçlendiren üç temel işlevi vardır :
 Koruma : Genetik kaynakların, türlerin, ekosistemlerin, peyzajların ve kültürel
çeşitliliğin korunmasına katkıda bulunmak,
 Kalkınma : Sosyo-kültürel ve çevresel özelliklere saygılı sürdürülebilir bir ekonomik
kalkınmayı desteklemek,
 Lojistik : Yerel, ulusal ve küresel ölçekte doğa koruma ve kalkınma
sorunlarına/çabalarına ilişkin bilimsel araştırma, izleme, eğitim ve bilgi değişimini
desteklemek.
47
Biyosfer rezervi farklı kategorilerden korunan alanların (Milli Park, Dünya Miras Alanları, Özel
Çevre Koruma Alanları gibi) birbirleriyle ilişkilendirilmeleri ve korunan alan yönetiminde
doğa-insan ilişkisini rasyonel bir şekilde kurmak amacıyla bu alanların tamamını
kapsayan bir şemsiye olarak da belirlenmektedir.
Yarımada’da Doğal Sit Alanı, Yaban Hayatı Koruma Sahası ve Balıkçılığa Kapalı Alan yasal
olarak koruma sağlamaktadır. Hali hazırda yasal açıdan koruma altında olan yerlerin biyosfer
rezerv alanı olarak belirlenmesi tercih edilen bir yöntemdir.
Doğal kaynaklardan yararlanma ve doğa koruma çalışmalarının birlikte yürütülebilmesi için
biyosfer rezervleri mutlak koruma alanı, tampon alan ve gelişme/geçiş alanı olmak üzere üç
temel alan uygulamasını öngörmektedir.



Mutlak Koruma Alanı/Çekirdek Alan : Yasal olarak koruma altına alınmış/alınması
gereken peyzajları, ekosistemleri ve türleri kapsar. Sadece bu alan ulusal mevzuat
tarafından korunur. Mutlak koruma alanında bilimsel araştırmalar, izleme çalışmaları
ve zorunlu hallerdeki yerel halkın geleneksel kullanımları hariç insan faaliyetleri söz
konusu değildir.
Tampon Alan; Mutlak koruma alanını çevreleyen ve sınırları açıkça belirlenmiş
alanlardır. Bu alandaki faaliyetler koruma amaçlarıyla çelişmeyen ve doğa korumaya
destek olan faaliyetler olmalıdır. Bu faaliyetler çoğunlukla bilimsel araştırmaları (doğal
vejetasyon yapısının ortaya konulması, tarım alanları, ormancılık, balıkçılık, ürün
kalitesinin artırılması, bozulmuş ekosistemlerin rehabilitasyonu gibi), eğitim, turizm ve
rekreasyonel (doğa turizmi ve sporları, treking, jogging, terapötik rekreasyon, kuş
gözlemciliği, fotoğrafçılık gibi) kullanımları da kapsar.
Geçiş/Gelişme Alanı : Mutlak koruma ve tampon alanlarının dışarıya doğru uzantısı
olup, tarımsal faaliyetler, yerleşme yerleri ve diğer kullanımların bulunduğu alanlardır.
Yerel halk, koruma kurumları, bilim adamları, sivil toplum kuruluşları, kültürel gruplar,
özel yatırımcıların vb bu alanın daha sürdürülebilir kullanımı ve yerel halkın
kalkınmasına dönük yönetimi için birlikte çalışmaları gerekmektedir. Geçiş bölgesini
gittikçe genişletmek ve biyosfer rezerv alanlarını sürdürülebilir bölgesel kalkınma
çabalarında model alanlar olarak kullanmak temel ilkelerden biridir.
Alan yönetim birimleri ihtiyaç duyduğunda bu alanlarda değişikliklere gidebilir.
Biyosfer rezervi kavramının en güçlü olduğu yönlerinden biri de, çok çeşitli durumlarda
uygulabilmesine olanak veren esnekliği ve yaratıcılığıdır.
Özellikle biyo-çeşitlilik üzerine yapılmış araştırmalar göstermiştir ki; ülkemiz biyolojik çeşitlilik
itibariyle Avrupa Kıtasından daha zengindir. Türkiye’deki bitki genetik çeşitliliği, dünya ılıman
kuşağı kültür bitkilerinin en önemli gen kaynağını oluşturmaktadır
BİYOSFER REZERV ALANI OLARAK KARABURUN YARIMADASI
Sayın Sibel Sarıçam’ın 2007 yılında yaptığı ‘’İzmir İl Bütününde Biyosfer rezervalanları
Araştırmaları/Karaburun Yarımadası Örneği’’ konulu doktora tezi çalışmasında, Karaburun
Yarımadası’nın Doğu Akdeniz havzasında en az zarar gören alan olduğu, ancak bazı
faaliyetlerin alanı tehdit etmekte olduğu, Yarımada’nın antropojenik etkilenmenin en az
yaşandığı, doğal ve kültürel özelliklerini koruyabilen nadir alanlardan biri olduğu
belirtilmiştir. Yarımada aynı zamanda, sürdürülebilir alan kullanım biçimlerinin ve
aktivitelerinin yapılıp geliştirilebileceği bir potansiyele sahiptir.
48
Çalışmada; Karaburun Yarımadası’nın , insan müdahalesinden az etkilenmiş bir
ekosisteme sahip olmak, biyoçeşitlilik açısından önem taşımak ve sürdürülebilir
kalkınma çabalarına örnek olabilecek olanaklar sunmak olarak belirlenen biyosfer
rezerv alanlarının bu üç ana kriterini tüm olumsuz gelişmelere rağmen hala karşılamakta
olduğu sonucuna varılmıştır.
Karaburun Yarımadası ve Karasal-Kıyısal-Denizsel Biyoçeşitlilik
Karaburun Yarımadası kıyı, deniz, dağ, orman, sulak alan gibi farklı ekosistemlere sahip
olması nedeniyle zengin ve önemli bir biyoçeşitliliğe ev sahipliği yapmaktadır.
Yarımada, “Sıfır Yok Oluş Bölgesi” içinde ve “Başka Yerde Olmayanlar” sınıflandırmasında
dünyada önemli bölgeler içinde yer almaktadır. “Başka Yerde Olmayan” sınıflandırması
yapılmış alanlarda önemli (endemik) bitki türleri vardır. Bu alanlarda Başka Yerde Olmayan
hassas bir ekosistem, bitki, hayvan türleri mevcuttur.
Fauna
Nesli tükenmekte olan ve ulusal/uluslararası düzeyde koruma altına alınan Akdeniz foklarının
(Monachus monachus) üreme ve yaşam alanı olan Karaburun Yarımadası, nesli tehlike
altındaki Su samuru (Lutra lutra) ve Karakulak (Caracal caracal) gibi türleri de
barındırmaktadır.
Karaburun Yarımadası, biyolojik çeşitliliğin ve koruma önceliklerinin belirlenmesinde ve
sağlıklı çevre tanımlamasında en önemli göstergelerden biri olarak değerlendirilen çok
önemli bir kuş popülasyonuna sahiptir. (200’ün üzerinde türü bulunduğu tahmin edilmektedir.)
Karaburun Yarımadası'nda üreme ve yaşama alanları bulunan Ada Martısı (Larus audouinii)
nesli tükenmekte olanlar sınıflandırmasındadır ve küresel ölçekte koruma
altındadır; Yılan Kartalı (Circaetus gallicus), Küçük Kerkenez (Falco naumanii), Ada Doğanı
(Falco eleonorae) gibi yırtıcı kuşlar uluslararası ölçekte nadir/azalan kategorisindeki türler
arasında sayılmaktadır. Bunlardan, Türkiye'de sadece Ege ve Akdeniz kıyılarında bulunan
Ada Martısı popülasyonunun 20-50 çiftle sınırlı olduğu tahmin edilmektedir (BirdLife
International, 2007).
Bölge, bir kıtada veya kıtalar arasında uzanan yaşam birliklerine (biyomlara) bağımlı,
genellikle kendilerine benzer ekolojik gereksinimleri olan bir dizi diğer canlıyla beraber
yaşayan kuş türlerini de barındırmaktadır. Karakulaklı Kuyrukkakan (Oenanthe hispanica),
Zeytin Mukallidi (Hippolais olivetorum), Küçüksıvacı (Sitta krueperi), Maskeli Örümcekkuşu
(Lanius nubicus), Bıyıklı Ötleğen (Sylvia cantillans), Maskeli Ötleğen(Sylvia melavocephala),
Kara Boğazlı Ötleğen (Sylvia rueppelli), Boz Kirazkuşu (Emberiza cineracea), Kızıl Kirazkuşu
(Emberiza caesia) Yarımada’da varlığı bilinen biyoma bağlı türlere örnektir. Biyoma bağlı
türlerin yaşam alanına yapılan bir müdahale, bu türlerin büyük kısmının toplu olarak yok
olmasına neden olabilmektedir (Kılıç ve Eken, 2004). Dolayısıyla yaşam ortamlarının
devamlılığını sağlamak gereklidir.
Karaburun Yarımadası, Türkiye’nin de imzacısı olduğu Bern Sözleşmesi uyarınca yasal
olarak koruma altına alınan yarasa türleri ve habitatları bakımından zengin bir bölgedir. Tek
bir mağarada yaşayan bir yarasa kolonisi, gece boyunca tonlarca sivrisinek, güve ve benzeri
böceği yiyerek bu canlıların popülasyonunun kontrolünde önemli bir rol üstlenirler; bitkilerde
tozlanmaya yardımcı olmaları ve tohum yaymaları sebebiyle, geleneksel tarımsal faaliyetlerin
doğal destekleyicisi olmanın yanısıra ekolojik dengenin korunmasında da önemli bir işlevleri
vardır.
49
Flora
Yarımada tehdit altında olan ve ekonomik açıdan değerli pek çok karasal bitki türüne de ev
sahipliği yapmaktadır. Bunlar dört bölüme ayrılabilir :
1) Tıbbi Amaçlarla Kullanılabilecek Olan Cinsler
Delphinium, Nigella, Papaver, Viola, Malva, Linum, Trigonella, Ferula, Quercus, Alkana,
Hyascyamus, Origanum, Salvia, Satureja, Sideritis, Teucrium, Thymus, Verbascum, Rubia,
Valeriana, Helichyrsum, Scolymus…
2) Süs Bitkileri Olarak Kullanılabilecek Cinsler
Anemone, Delphinium, Viola, Dianthus, Cyclamen,
Fritillaria, Muscari, Ornithgalum, Scilla, Tulipa…
Globularia,
Centaurea,
Allium,
3) Endemikler
Erodium absinthhoides ssp. Absinthoides, Minuartia anatolica var. Anatolica, Colutea
melanocalyx ssp. Davisiana, Trigonella smyrnea, Aristolochia hirta, Campanula lyrata
ssp.lyrata...
4) Endemik Olmayan Nadir Bitkiler
Erysimum pusillum, Cyclamen hederifolium, Globularia alypum, Sideria sipylea, Stachys
cretica ssp. Anatolica…
Bu arada, İris Gölü sulak alanı ve çevresi hem kuşlar açısından zengin bir alan olup, hem de
Avrupa ölçeğinde önemli türlerin gözlemlendiği bir alan olması dolayısıyla kuşların tercih
ettiği bir yaşam ortamıdır. Alan aynı zamanda, Yarımada kapsamında sulak alan
ekosistemini taşıyan önemli bir bölge olması yönünden ve sulak alan vejetasyonu açısından
da önem kazanmaktadır.
Denizsel flora bakımından ise Karaburun Yarımadası denizleri, besin zincirinin birinci
halkasında yer alan önemli bir oksijen kaynağı olan Deniz Çayırlarına (Posidonia oceanica)
ev sahipliği yapmaktadır. Akdeniz'in oksijen stoklarını sağlayan, 1m²’de 10-14 litre oksijen
üreten Deniz Çayırları yavru balıkların gelişimini tamamladığı yerlerdir. Dolayısıyla
özellikle kıyı balıkçılığı açısından yaşamsal öneme sahiptir.
SONUÇ
Yarımada halkının varlığına ve sosyo-ekonomik gelişimine yönelik beş temel risk vardır :
1) Gençlerin göç etmesi ve yaşlı nüfus,
2) Arazilerin el değiştirmesi, ikinci konut ve kıyı yapılaşması,
3) Balık çiftlikleri ve Taş-Mermer-Maden ocakları gibi kısa ömürlü tahripkar
yatırımlar,
4) Yenilenebilir-temiz enerji üreten RES’lerin talancı-yayılmacı bir anlayışla
kurulması,
5) Artan kontrolsuz su ürünleri avcılığı,
6) Çıkış yolu bulamaması ve umutsuzluk.
Oysa, bölgemizin en önemli sermayesi yine korunmuş doğası, iklim şartları, doğal ürünleri ve
elbette doğayla uyum içinde yaşayan insanlarıdır.
Sanayi tesislerinin olmaması, küçük ölçekli tarımsal üretim nedeniyle kimyasal gübrenin
yaygın olarak kullanılmaması, Türkiye’de ve dünyada talebin hızla arttığı ancak arzın çok
kısıtlı olduğu organik tarıma olanak sağlamaktadır.
50
Bu nedenle, Karaburun İlçesi, tarımsal ve hayvansal ürünleri ile kendiliğinden “doğal ürün”
markası olmuştur:
Karaburun’un simgesi haline gelen keçi, yüz yıllardır süregelen kırkım şenlikleri, yöreye özgü
peynir çeşitleri ile Yarımada kültürel değerlerinin çok önemli bir parçasıdır. Keçi yetiştiriciliği
halkın başlıca gelir kaynaklarından birini oluşturmaktadır. Ülkemizde değeri henüz
anlaşılmakta olan besin değeri yüksek doğal keçi sütü ve peynir üretimi Yarımada’a mutlaka
geliştirilmesi gereken bir sektördür.
45-50 yıl öncesine kadar ihracata konu olan ve geliştirilmeye çalışılan üzüm yetiştiriciliği,
doğal olarak yetişen fitoterapik bitkiler ile sakız ve defne ağaçları, mandalina, nergis ve
sümbül gibi ürünler; Karaburun’a has kefal türlerini de içeren kıyı ve dalyan (çökertme)
balıkçılığı; enginar, işlem gerektirmeden yenen Hurma zeytini; jeomorfolojik-coğrafi yapısı ve
korunmuş doğasının zengin olanaklar sunduğu yürüyüş, dağcılık, bisiklet, mağaracılık, sualtı
dalış ve yelkencilik, kamping gibi turizm amaçlı sportif faaliyetler; eski taş evleri, çeşme,
değirmen, camileri ve geleneklerini sürdüren köyleriyle kırsal turizm, eko ve agro turizm gibi
alternatif turizm faaliyetleri; tel kırma, sepetçilik gibi geleneksel el sanatları; restore edilerek
turizme açılması mümkün terkedilmiş Rum köyleri, vb Karaburun’un geliştirilmeyi bekleyen
mevcut ve potansiyel sosyo-ekonomik ve kültürel varlıklarıdır.
Yapılması gereken, yeni yasayla genişleyen Karaburun Belediye sınırlarını kapsayacak
bütüncül bir plan çerçevesinde, mevcut ve potansiyel değerlerin koruma-kullanma dengesini
gözeterek geliştirilmesi ve katma değerli ürünlere dönüştürülmesini sağlayacak projeler ile
destek/teşvik mekanizmalarının oluşturulması ve hayata geçirilmesidir.
Karaburun Kent Konseyi tüm bu nedenlerle Yarımada’nın:
- Doğa-insan dengesinin sonunu getirecek kısa-orta ömürlü yatırım ve çıkarlara
kurban edilmemesi,
- Yukarıda belirttiğimiz riskleri durdurarak umutsuzluğu umuda çevirecek,
ekosistemlerle uyumlu, güvenli ve mutlu bir geleceği inşa edebilmek için
en etkili ve rasyonel modelin, koruma-kullanma dengesini en iyi şekilde kuran Biyosfer
Rezervleri olduğu ve Yarımada’nın Biyosfer Rezerv Alanı ilan edilmesi gerektiği
görüşündedir.
51
52
Allianoi Girisim Grubu 2012 Faaliyet Raporu
Bilindigi gibi, Allianoi Girişim Grubu 2011 yılının başında büyük bir düs kırıklığıyla karşı karşıya
kaldı: Allianoi bir karışımla örtülerek Yortanlı Barajı'nın sularına gömüldü.
Yıllar boyunca, Avrupa Kültür Mirasını Koruma Kurumu Europa Nostra, Allianoi'u koruma
mücadelemizi benimsemiş, desteklemiş ve hatta web sayfasında bir kampanya sürdürmüştü. Europa
Nostra'nın Türkiye branşını kuran ve 2012'ye kadar başkanı olan Sn. Orhan Silier, Dr. Ahmet Yaraş'ı
ve Grubumuzu Europa Nostra'nın yılda bir kere, Avrupa'nın her tarafında kültür mirasının
korunmasına önemli katkıları olmuş gruplardan seçilenlere verilen Europa Nostra ödülüne aday
gösterdi. Grubumuzda dönem sözcülüğü yapmış ve çalısmalarımızda yer almış olan arkadaşların
katkısıyla, geçmis yılların toplantı tutanakları ve faaliyet raporları incelenerek Allianoi Girişim
Grubu'nun tüm etkinliklerinin bir dökümü çıkarıldı, Türkiye'de süregiden çevre ve kültür mirası
tahribatının ciddiyeti ve koruma çabalarının önemi de vurgulanarak, adaylığımız Europa Nostra'nın
Hollanda'daki (the Hague) ofisine gönderildi. 2012 yılının Mart ayında, bu prestijli kurumun Özverili
Hizmet ödülünü kazandığımızı öğrendik.
Görkemli ödül töreni, Europa Nostra'nın yıllık Genel Kongresi'nde, 30 Mayıs 2012 de,
Lizbon'da yapıldı. Allianoi mücadelesini temsilen törene Allianoi kazı heyetinin başkanı Dr. Ahmet
53
Yaraş ve Allianoi Girisim Grubu dönem sözcüsü Üstün B. Reinart katıldılar. (Europa Nostra kazanan
kategoriden yalnız bir kişinin yolculuk masraflarını karşılayabiliyordu – Üstün B. Reinart, kendi
masraflarını karşılamayı kabul etti.)
Lizbon'daki ödül töreninin ertesi günü, ödül kazananlar bir sunumla Europa Nostra Genel
Kongresine çalışmalarını anlattılar. Üstün B. Reinart'ın yaptığı, Allianoi Girisim Grubu'nun Allianoi'u
koruma mücadelesini anlatan sunum büyük ilgi gördü.
Bu ilginin bir neticesi olarak, Üstün B. Reinart, İsvec Europa Nostra ofisi tarafından, yılda bir
kere 29 Kasım 2012'de yapılan Isveç toplantısına da, Allianoi mücadelesini ve Türkiye'de kültür
mirasını koruma çalışmalarının önemini anlatan bir saatlik bir konusma yapmaya davet edildi.
Stockholm Akdeniz Medeniyetleri Müzesi'nde yapılan konuşmaya 250 kişi katıldı (salon hınca hıc
doluydu). Konusmadan sonra ceşitli mesleklerden İsveçli dostlar, bundan sonra her fırsatta ve
mümkün olursa diplomatik ortamlarda Allianoi'un, Hasankeyf'in ve Anadolu'da tehdit altında olan
diger kültür mirasının korunmasını gündeme getireceklerini söylediler.
Eylül 2012'nin ilk günlerinde Dikili'de yer alan Çevre Sempozyumunda, 2008 – 2009 dönem
sözcümüz Alime Mitap bir panele katılarak, Allianoi mücadelesini anlattı.
27-28 Eylül tarihlerinde, Allianoi Girisim Grubu'nun 2007– 2008 dönem sözcüsü avukat Hilal
Küey de, Peyzaj Mimarları Odası'nın Ankara'da düzenlediği sempozyumun, "Tarihi Miras ve
Turizm" başlıklı 5. oturumunda “Bir Serüven, Allianoi” başlıklı bir konuşma yaptı.
6 Ekim 2012'de, Europa Nostra'nın Türkiye ödül töreni, ITÜ Taşkışla Binası'nda,
Mimarlık Fakültesi'nde yapıldı. Allianoi Kazı Heyeti başkanı Doç. Dr. Ahmet Yaraş yarım
saatlik kapsamlı bir sunumla Allianoi'un öyküsünü bir kez daha anlattı.
22 Kasım 2012'de, Üstün Reinart , Ürgüp'ün Mustafapaşa köyünde, Kapadokya Meslek
Yüksekokulu Restorasyon ve Tasarım öğrencilerine bir konuşma yapmaya davet edildi. 50 kadar,
konuyla çok ilgilenen ögrenci, sunumu dinlemekle kalmayıp, uzun ve yoğun bir karşılıklı konuşma
seansına da katıldı.
Allianoi suya gömüldü. Ancak hukuk mücadelesi sürüyor. 2012 yılında iki yeni dava daha
açıldı: 36 sayılı İlke Kararının ve 26.01.2010 tarihinde Bakanlık üst düzey yetkililerinin katılımı ile
İzmir 2 nolu Koruma Kurulunda gerçekleşen toplantının resmi tutanaklarının elde edilebilmesi için
açılan iptal davaları. Biri Danıştay’da diğeri Ankara 7. Idare Mahkemesinde sürmekte.
36 sayılı İlke Kararında, bir önceki ilke kararı olan 765 sayılı ilke kararının yetersizliğinden
sözedilerek yeni bir düzenleme getiriliyor. Bu arada, bakanlıkça bile yetersiz bulunan 765 sayılı İlke
Kararı uyarınca Allianoi sulara gömülmüş, ne gam!
Allianoi’da arkeolojik eserlere zarar verildiği gerekçesi ile, İzmir 2 nolu Kurul üyeleri
haklarında kamu davası açmak üzere İzmir C. Savcılığının istediği iznin, Kültür ve Turizm
Bakanlığınca kendisine verilmediğini söylemek belki de malumun ilanı olacak!
54
Türkiye'de tehdit altında olan çeşitli önemli alanlar var: Hasankeyf, Beşparmak dağları'ndaki
kaya resimleri, Kyme antık kenti, Istanbul, vs vs.
Allianoi için mücadele eden arkadaşlar önemli 'ilk' ler gerçekleştirdiler. Türkiye'de ilk defa
kültür mirasını koruma mücadelesi bir halk hareketine dönüştürülebildi. Simdi, yeni ve mümkünse
genç katılımcılarla kültür mirası mücadelesinin büyüyerek devam etmesi gerekiyor. Önceliklerin
belirlenmesi, stratejiler kararlaştırılması ve bıkmadan, yorulmadan devam edilmesi, kültür mirasını
koruma mücadelesinin yaşam savunmasının ve ekoloji mücadelesinin olmazsa olmaz bir parçası
olarak görülmesi çok önemli. Hepimize kolay gelsin.
Allianoi Girisim Grubu Dönem Sözcusu
Ustun B.Reinart
55
SANDAL KÜLTÜR ve TABİAT VARLIKLARINI KORUMA DERNEĞİ
Sandal,Gökçe Ören,Esen Yazı üçgeninde kurulmuş olan SÜREKO Katı Atık Bertaraf
ve Geri Dönüşüm tesisi ile başlatılan mücadele daha önceki Genel kurullarda da zaman,zaman
dile getirildi.Tesis sahibi Eyüp KAYA tarafından gerek EGEÇEP,gerekse Recep ERKOL
hakkında yerel gazetede karalama kampanyası başlatılmış 4 EYLÜL 2011'de yerel halkın
katılımıyla yapılan eyleme ve verilen mücadeleye gölge düşürme çabaları üzülerek söylemek
gerekirse EGEÇEP'in ve Recep ERKOLU'un bu karalama kampanyası karşısında seyirci
kalması sonucu yörede verilen mücadele ortada kalmıştır.Bu zamana kadar da yapılmaya
çalışılanlar bir anlamda boşa gitmiştir.Yöre halkı adeta kaderine terk edilmiştir.
Derdimiz elbetteki EGEÇEP'i eleştirmek değil,olamazda.Bu tür aksaklıkların
EGEÇEP bünyesinde yeterince duyarlı hukukçunun olmamasından kaynaklandığını
düşünüyorum.zira bu hukuk mücadelelerini yıllardır Av.Arif Ali CANGI ve Av.Esin Berrin
KAYA arkadaşların götürüyor olması mücadele adına gurur vericidir.Çevremizde o kadar
sorun var ki bu arkadaşların hepsine yetişebilmeleri mümkün değildir.EGEÇEP çevre sorunu
yaşanan her yerde umut olarak görülmüş ve görülmeye devam edecektir.EGEÇEP çevre sorunu
yaşanan yerlerde gerek bilimisel,gerekse hukuksal destekleri ile yöre halkının umudu olmuş
olmaya da devam edecektir.EGEÇEP üstlendiği bu misyonu devam ettirmek ve daha üst
seviyelere taşımak zorundadır.bunun için daha çok hukukçu nun,daha çok bilim adamı
nın,daha çok akademisyen nin,daha çok duyarlı insanın EGEÇEP bünyesine katabilmenin
çalışmalarını yapmalıdır.Eğer ki bu başarılırsa yeni katılan arkadaşlarla çalışma grupları
oluşturulup gerek eylem ve etkinlikler,gerekse hukuksal mücadeleler planlaması yapılmalı
sonuç alıncaya kadar da süreç takip edilmelidir.Bu faaliyetler peryodik olarak üç veya altı ay
aralıklarla broşür yada dergi çıkararak yapılan eylemler-etkinlikler ve devam eden hukuk
mücadeleleri bu yayın organlarında yayınlanmalıdır. EGEÇEP bileşenleri ve gönüllülerine
ulaştırılmalı ki böylelikle bileşenlerle de koordine sağlanmış olacaktır.Gözü dönmüş
kapitalistlerin yaşam alanlarımıza yaptıkları saldırılar karşısında planlı-proğramlı çalışmalar
yaparak dik ve onurlu duruşunu daha üst seviyelere taşımak zorundadır. Havamızı,
Suyumuzu,Toprağımızı sahip çıkmak için,onurlu bir yaşam için şimdi birleşme
zamanıdır.Galiba tek şansımızda budur.Birleşmek,birleşmek,birleşmek!......
Bu onurlu mücadelemizde hepinize başarılar diliyorum.
SANDAL KÜLTÜR ve TABİAT VARLIKLARINI
KORUMA DERNEĞİ ADINA
Recep Erkol
56
EGEÇEP 6.BİLEŞENLER KURULTAYI VE TURGUTLU TOPLUMSAL DAYANIŞMA
VEKÜLTÜR MERKEZİ EKOLOJİ KOMİSYONU 2012 YILIÇALIŞMA RAPORU
Çaldağında faaliyet göstermek isteyen Sardes şirketi, VTG Madencilik şirketine karanlık bir şekilde,
kafalarda soru işareti bırakacak şekilde satıldı. VTG Madencilik şirketi Vuslat , Tekin ve Gökhan
isimli üç ODTÜ mezunu kişilerin isimlerinin baş harflerinden oluşan, ayrıca Afrika’da da kömür
madenciliği yapan bir şirket. Çaldağındaki Nikel madeni işletmeciliğini alan VTG, ismini değiştirerek
Çaldağı Nikel Şirketi olarak faaliyete başladı.
Önceki şirketlerin yabancı olmasından dolayı zorlanan şirket, Türk şirketi olması dolayısıyla yerli ve
Türklük üzerinden daha kuvvetli bir şekilde atağa geçti. Propagandasını Türkiye’nin ulusal çıkarları
üzerinden yoğunlaştırdı. AKP Manisa milletvekillerini ve AKPli belediye başkanını da arkasına alarak
tüm alanlarda köyler de yoğun bir atağa geçti. Ayrıca ulusal TV kanallarında, günlük basın da ve yerel
basında tüm insanları etkilemeye başladı. Bu arada Çaldağı Nikel Şirketine karşı mücadele eden
kuruluşlarda ve TUR-ÇEP ‘te umursamazlık, yorgunluk , enerji düşüklüğü belirgin bir şekilde göze
çarpıyordu. Bu süreçte yerel mücadele ve birlikte hareket edebilen kuruluşlar ve bireyler TUR-Çep'in
duyarlı ve işlevli hale getirilmesi, düzenli olarak toplanan kuruluşların söz ve karar sahibi oldukları,
alınan kararların uygulandığı ve denetlendiği bir işleyişin oluşturulmasının gerekli olduğuna inandık.
Derneğimiz ekoloji komisyonu olarak sosyalistlerin etkin desteği ve bu konuda duyarlı kurumlar ve
kişilerle TUR-ÇEP i daha etkin duruma getirdik.100 kişiyi aşkın katılımla Yürütme Kurulu da olmak
üzere TUR-ÇEP daha enerjik,disiplinli,kolektif,sürekli ve sonuç alan bir çevre platformu haline geldi.
Değişimle ilgili yaklaşık atı aydan beri, TUR-ÇEP gündemli bir şekilde alınan kararların uygulanıp
denetlenmesi biçiminde her Salı düzenli olarak toplanmaktadır. Planlanmış olduğu düzenli
çalışmalarla birlikte TUR-Çep e yeni katılımlar olmuş ayrıca bileşenler daha disiplinli ve daha
katılımcı olmuşlardır.Ayrıca birlikte mücadele etmemiz hayati öneme sahip olan Gördes Nikel
mücadelesini sürdüren Gördes ta dernek kurarak mücadele eden arkadaşlar da TUR-ÇEP e katılarak
bileşen olmuşlardır.GEMA ve Manisa Ziraat Mühendisleri Odası da TUR-Çep e katılarak Çaldağı
mücadelesini Manisa ve İzmir inde içine alacak şekilde büyümüştür.
Ağırlıklı olarak köylü kadınların ve köylülerin katıldığı Balıkesir Balyadaki madene gidilerek madenin
doğa ve insan üzerindeki zararları köylülere gösterildi. Derneğimiz tarafından kadın ve çocuklara
etkileri bakımından Ege üniversitesi Halk Sağlığı Ana Bilim Dalı öğretim elemanı Prof.Dr.Ali Osman
Karababa nın ağır metallerin kanserojen etkileri ile ilgili çalışması bildiri haline getirilip on bin adet
dağıtılmıştır. CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun da katıldığı Manisa CHP il kongresinde
TUR-ÇEP pankartı açılmış,mesajımız iletilmiştir.T.B.M.M deki CHP ve MHP çevre komisyonlarına
bilgilendirme yapıldı.Çal dağına TUR-ÇEP le birlikte gidilerek tehlikenin boyutu ve ağaç kesimi
basına da yansıyacak şekilde protesto edildi. Bir çok ulusal TV kanallarında Çal dağı mücadelesi
duyuruldu.Bu olay Türkiye ye mal edilmeye çalışıldı.Avukat Arif Ali Cangı nın ve bilim insanlarının
katıldığı ‘’GDO ve Ekoloji’’ paneli düzenlendi.Halkların Demokratik Kongresinin (HDK)
57
düzenlediği ‘’Çaldağı,Suyun Ticarileştirilmesi ve Kapitalizmin ekoloji üzerindeki Etkileri’’ adlı panel
düzenlenmiş bileşen olarak derneğimiz panele katkı sağlamıştır.İzmir kent Konseyine,TUR-ÇEP in
Çal dağı sunumu yapılmış,Sunuma Tahir Öngür ve Ali Osman Karababa katılmış derneğimiz bu
sunuma etkin katkı sağlamıştır.Akhisar daTUR-ÇEP in girişimiyle Tahir Ögür.Ali Osman Karababa ve
İzmir Orman Mühendisleri Odası Başkanı Kenan Öztan ın da katıldığı panel düzenlenmiş,panel
sonrası Akhisar da çevre platfomu çalışmalarına başlanılmıştır.
Turgutlu da Tahir Öngür, Ali Osman Karababa, İsmail Duman,Kenan Öztan gibi katılımcılarla 600
kişinin katıldığı Panel düzenlenmiş. Bu panele derneğimiz bileşen olarak üzerine düşen görevi yerine
getirmiştir. Panel sonrası Çaldağı mücadelesi ivme kazanmış Mart ayında da buna benzer Akhisar,
Gördes, İzmir v.b. çevre örgütleriyle panel hazırlıklarına başlanmıştır. Şu anda TUR-ÇEP
bileşenlerinin daha yığınsal ve aktif bir şekilde katılması için çalışmalar sürdürülmektedir. Köy
gezileri yeniden başlatılacaktır. Derneğimiz; TUR-ÇEPin temel mücadelesi olan Nikel Madeni
çıkarılmasına ek olarak Turgutlu nun Çöp, Baz istasyonları, suyun ticarileştirilmesi, Tuğla
fabrikalarının yarattığı kirlilik, hava kirliliği v.b. çevre sorunları ile de mücadele edecektir.
Şu anda Çal dağı mücadelemiz hassas bir durumdadır. Ağaçların kesilmeye başlanmasıyla birlikte kısa
dönemli bir moralsizlik ve durgunluk yaşanmış, ağaçların kesilmesinin önlenememesi eleştiri konusu
olmuştur.Derneğimiz TUR-ÇEP bileşeni olarak etkili mücadeleleri yapacak bir çalışma içerisinde
olduğumuza inanıyoruz.Önümüzdeki günlerde çal dağının ’’İşgali’’ dahil olmak üzere etkili
eylemlerin başlayacağına ve kazanacağımıza inancımız tamdır.
Bileşeni olduğumuz EGEÇEP.in bugüne kadar yaptığı mücadele ve katkıları ortadadır. Çaldağı
mücadelemiz yenilmemişse mücadele bugüne kadar gelmişse EGEÇEP’in katkılarıyla olmuştur.
Önemli olan sermayenin yeni dönem de ekoloji alanlarına saldırılarına dur diyebilmektir. Kapitalizme
karşı duran kurumları şimdiki durumdan daha ileriye taşımak, mücadeleyi yükseltmek esas görevimiz
olmalıdır. EGECEP’in bileşeni olarak Yedinci Bileşenler kurultayını sosyalist selamlarımızla
selamlıyoruz. Bu kurultayın kapitalizme karşı ekolojik alanda daha güçlü bir platform olması dileğiyle
hepinize sevgiler saygılar.
TURGUTLU TOPLUMSAL DAYANIŞMA VE KÜLTÜR MERKEZİ
EKOLOJİ KOMİSYONU
58
TERMİK SANTRALLER
Derleyen
Erhan İÇÖZ
Termik Santraller ve su
Bir termik santralın kurulacağı yerin seçimi birçok etkene bağlıdır. Bunlardan başlıcaları, enerji
kaynağının yakınlığı (maden ocakları,limanlar,rafineriler,vb.), yakıtın santrale getirilme yöntemleri
(demiryolu,denizyolu,vb.) ve özellikle soğuk bir kaynağın varlığıdır. Sözgelimi, 600 megawattlık
bir enerji grubunda soğutma için saniyede 22 metreküp (günde 5 milyon metreküp) su çekerek
geri deşarj edecek ve denizin önceden saptanamayacak kadar ısınmasına, deniz ekosisteminin,
balıkların yok olmasına neden olacaktır. Bu su miktarı, İzmir’e verilen toplam su miktarının üç
katından fazladır. Bu nedenle, büyük santraller ancak büyük akarsuların üzerinde ya da deniz kıyısında
kurulur. Bu nedenle, termik santrallerin yol açtığı ısı artışı, su bitkileri ve hayvanları için ciddi
sorunlar yaratır.
ÇED raporlarında, Deniz deşarjları, tekil difüzörlere göre yapılmakta, çok sayıdaki difüzörün
birbirlerine etkileri hesaba katılmamaktadır.
Diğer yandan, soğutmada kullanılan bu su, ortalama 8 derece ısınarak deniz ortamına verilecektir.
Dolayısıyla çok ciddi ekolojik sorunlar yaratacak, başta planktonlar olmak üzere canlı türleri ya yok
olacak ya da göç edeceklerdir. Bağlı olarak, bölge balıkçılığı ağır darbe alacaktır.
Zemin Yapısı Açısından
Ülkemizin % 92 si deprem riski altındadır ve sık sık depremler yaşanmaktadır. Termik ve nükleer
santraller, son derece hassas dengelerle çalışan, oluşacak bir kaza sonucu çevreye onarılamayacak
zararlar verecek tesislerdir. Bu nedenle her santral, potansiyel bir tehlikedir ve çok düşük bir risk de
olsa yaratacağı sonuçlar açısından çok geniş kitlelere ve doğa parçasına zarar verecektir. Özellikle Batı
Anadolu’da, binlerce fay hattının bulunduğu bilinmektedir. Tarihsel depremler, tehlikenin boyutlarını
göstermektedir.
Halk Sağlığı Açısından
Termik santrallerin baca gazları, çok ciddi kanserojen etkisi olan, halk sağlığına olumsuz etkileri çok
yüksek gazlardır. Her ne kadar filtre uygulanacağı söylense de bu filtrelerin tüm kirleticileri
süzebildiği söylenemeyeceği gibi denetimi de oldukça zordur.
Sonuçta, kanser, astım, erken ve sakat doğum, nefes darlığı, kalp hastalıkları daha da artacaktır.
Termik Santrallerin Çevreye Kimyasal Etkileri
Kükürt:
Yakılan kömürün, ortalama % 6 sı oranında kükürt doğaya salınmaktadır.
Asit Yağmuru:
Termik Santrallerin Çevreye Etkilerinden önemli bir kısmı baca gazları ile oluşmaktadır. Baca gazları
kükürt ve radyoaktif maddelerce zengindir. Bu da çeşitli baca gazları ile partiküllerin doğal ortama,
istenmeyen madde olarak karışması sorununu yatmaktadır.
Termik santralden çıkan yüz binlerce ton baca gazları (karbonmonoksit, karbondioksit, kükürtdioksit,
azotoksit, metan gazı vd.), bölgeyi cehenneme çevirecek, tarımsal üretim önemli ölçüde azalacaktır.
59
Kömürün yakılması çok yüksek miktarlarda kükürt dioksit (SO2), azot oksitler (NOx), karbonmonoksit
(CO), Ozon (O3), hidrokarbonlar, partiküler madde (PM) oluşturmaktadır.
Kükürtdioksit (SO2) ve Azotoksit (NOx) gazları asit yağmurlarının oluşumundan birinci derecede
sorumludurlar. Bacalardan atılan kükürt ve azot oksitler, hakim rüzgarlarla ortalama 2 - 7 gün
içerisinde atmosfere taşınırlar. Bu zaman süresi içinde bu kirleticiler, atmosferdeki su partikülleri ve
diğer bileşenlerle tepkimeye girerek sülfürik asit ve nitrik asiti oluştururlar. Bunlar da yeryüzüne
yağmur ve kar ile ulaşır. Böylece baca gazları ikinci kez ve daha geniş bir bölgeye etki etmiş olurlar.
Bölgenin arazi yapısı ve hava koşullarına bağlı olarak, etki yüzlerce kilometreye kadar
yayılabilmektedir.
Asit yağmurunun toprağa düşmesi sonucu toprağın asiditesi artar ve bu kuvvetli asidik çözeltiler
topraktaki Ca++ , Mg+ , K+ gibi minerallerin kaybına neden olur. Bu mineraller ağaçların büyümesi ve
kendilerini yenilemeleri için yaşamsal öneme sahiptirler.
Yanma gazları, karbondioksit (CO2), karbonmonoksit (CO), azot oksitler (NOx), uçucu organik
bileşikler (VOC), kükürt dioksit (SO2), metan (CH4) v.b. gazlar ile tanesel madde içermektedir.
Yakılan kömür, bu kirliliklerin yanı sıra kül ve külün içerdiği kadmiyum, civa, kurşun, arsenik v.b.
ağır metallerin çevreye yayılarak kirletmesine sebep olmaktadır. Uçucu külleri tutmak için bacalarına
takılan filtreler çoğu kez yetersiz kalır ve atmosferi kirletir, Aşırı çevre sorunlarına neden
olduklarından tercih edilmemesi gerekir
Küresel Isınma:
En önemli sorunlardan birisi de ortaya çıkan karbondioksit (CO2) gazının "SERA ETKİSİ" olarak
adlandırılan iklimsel sıcaklık artışlarına sebep olmasıdır. Küresel ısınma, dünyayı yok oluşa doğru
götürürken, kömürün yakılmasıyla elektrik elde etmede ısrar etmek akıl dışı bir kâr hırsının ürünü
olabilir yalnızca.
Atık sular ve etkileri
Termik santraller soğutma, buhar elde etme ve temizleme gibi çeşitli amaçlarla su kullanmakta ve tüm
bu işlemler sonucunda tonlarca atık su Oluşturmaktadırlar (Su arıtma tesisi atık suları, su - buhar
çevriminden kaynaklanan atık sular, cüruf teknesi taşıntı suları, luvo yıkama ve temizleme suları, yağlı
sular, evsel atık sular ve yağmur suları, kömür stok sahası drenajları).
Bu miktar ve özellikteki atıkların ne kadar işlemden geçirilirse geçirilsin, çevre kirliliğine yol açması
kaçınılmazdır. Çünkü sonuç olarak bu sular ya toprağa ve yeraltı sularına ya da bir şekilde denize
ulaşacaktır. Dolayısıyla da tüm bu alıcı ortamların kirlenmesi kaçınılmaz olacaktır.
- Oluşacak kül dağından toprağa, suya ve çevreye kadmiyum, civa, kurşun, arsenik v.b. ağır
metaller yayılarak onları kirletecektir.
- Çeşitli araştırmacılarca dile getirildiği gibi, Termik santral küllerinin toplandığı alanda (kül
depolarında) oluşan Radon gazı (Ra222), bu küllerin üzeri toprakla örtülse dahi toprağın
gözeneklerinden geçerek havaya karışır. Ra222 3.8 günlük bir süre içinde Polonyum’a (Po210) ve aktif
kurşuna (Pb210) dönüşebilmektedir. Bu nedenle kül yığınları çevreye radyoaktivite yayar.
Aliağa Yöresi
Bu bölgede, toplam 7 adet termik santral kurulacağı söylenmektedir. Örnek oluşturması açısından
ENKA Termik Santrali verilerini değerlendirecek olursak:
Enka Enerji’nin 3 Haziran günü Aliağa’da “Halk bilgilendirme toplatısı”nda dağıttığı broşürün
2. sayfasında yakılacak kömür miktarı “1 MWh için 328 kg.”, verilmiştir. Bunun anlamı şudur:
Buna göre yakılacak kömür miktarı şöyle olacaktır:
* 1 SAATTE
328x800= 262 TON (Saatte 13 kamyon!)
60
* 1 GÜNDE
24x262= 6288 TON (Günde 314 kamyon!)
Trafiğe getireceği ek yük, egzoz gazı vb çevresel etkiler bölgenin kaldıracağı yükün üzerindedir.
49 yılda 11.400.000 TON’luk bir kül dağı oluşacak.
- Ana atıklardan yüzbinlerce ton Kül ve Alçıtaşı’nın hammadde olarak Çimento ve Alçı
fabrikalarına verileceği de tam bir aldatmacadır. Çimento’da kullanılan kül miktarı sadece %15’tir!
Ayrıca;
*Baca gazları sadece bu bölgeyi değil, İzmir’in büyük bölümünü etkileyecek.
* Turizm büyük darbe alacak.
* Yüzyıllardır bölgede yaşayan insanlar bir süre sonra göç edecek, tarihsel, sosyal, kültürel, geleneksel
ilişkiler son bulacak, bölge halkının çocukluğunu geçirdiği ata yadigârı yerler tarumar edilecek, kısaca
yöre insanları köklerinden koparılacaktır.
ÇED Uluslararası Mevzuat ve Türkiye
•
Anayasa’nın 2. maddesine göre “T.C.Devleti, sosyal hukuk devleti”dir, 56.maddesine göre
“Herkes, sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkına sahiptir. Çevreyi geliştirmek, çevre
sağlığını korumak ve çevre kirlenmesini önlemek Devletin ve vatandaşların ödevidir”. 138.
maddesine göre de; “Yasama ve yürütme organları ile idare, mahkeme kararlarına uymak
zorundadır; bu organlar ve idare, mahkeme kararlarını hiçbir suretle değiştiremez ve bunların
yerine getirilmesini geciktiremez”
Çevresel Etki Değerlendirilmesi olumlu kararı verilmesi halinde karar, Türkiye’nin taraf olduğu
Uluslar arası Sözleşmelere ve Taahhütlere aykırılık teşkil edecektir. Şöyle ki,
1972 Stockholm Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi Konferansı
1981 yılında Akdeniz'in Kirlenmeye Karşı Sözleşmesi (Barselona) taraf olan Türkiye, 1988 yılında
sözleşmenin eki niteliğindeki Akdeniz'de Özel Koruma Alanları Ve Biyolojik Çeşitlilik Protokolüne
de katılmıştır. Sözleşmeye taraf olan ülkeler Akdeniz iklim özelliklerine göre biyoçeşitlilik taşıyan
alanları tespit edip, bunların korunmasına ilişkin önlemler almayı, biyoçeşitliliğe zarar verecek
işlemlerde bulunmamayı taahhüt etmişlerdir.
1992 - Birleşmiş Milletler Çevre ve Kalkınma Üzerine Rio Zirvesi Sonuç Deklarasyonu;
1992 - BM-Rio-Gündem 21 Sözleşmesi
1992-BM-Rio-Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi
1979-Avrupa Konseyi-Avrupa'nın Yaban Hayatı ve Yaşama Ortamlarını Koruma BERN
Sözleşmesi ( 20/2/1984-18318)
Uluslar arası sözleşmelere ve göre, yöre halkının istemediği bir tesis kurulamaz.
Yukarıda sunulan Anayasanın 90.maddesine göre Türkiye'yi bağlayan çevre ve doğa koruma
sözleşmelerinde böylesine doğayı etkileyecek büyük inşaat projeleri için ÇED yaptırma ve halkın
onayını alma yükümlülüğü mevcuttur.
Çevrenin, Canlı Yaşamı İçin Bir Bedeli Olduğu Yok Sayılıyor
Çevre, piyasa ekonomisi kapsamına alınmadan korunamaz. Ama çevrenin bir değeri yok. Çevrenin
parasal değeri dediğimiz zaman aklımıza gelen tek değer: Sıfır. Temiz hava alınıp satılmaz ama canlı
61
yaşamı için ne kadar değerli olduğu açıktır. Hava bedavadır. Kimse, bunun bir bedeli olabileceğini
aklına getirmez. Bu nedenle hava, ekonomik bakımdan sanki değersizmiş sanılır. Çevrenin bir alım
satım değeri yok.
Suyun parasal değeri nedir? Sessizliğin? Toprağın? Bir parasal değeri olmadığı için de bütün çöpleri
suya atmakta bir sakınca görmüyoruz. Havayı kirletiyoruz.Toprağın yok olmasına seyirciyiz. Neden?
Çünkü hava, su, toprak, sessizlik için bir ödeme yapmıyoruz. Bir şeyin parasal değeri yoksa istismar
edilir. Ama değeri varsa, korunur.
UZMAN GÖRÜŞLERİ:
Bülent İlhan GONCALOĞLU– Ferrııh ERTÜRK- Alpaslan EKDAL
Yıldız Teknik Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü,
Beşiktaş – İSTANBUL
Hava Kirliliği
• Termik santral reaktöründe toz halindeki linyit kömürünün yanması sonucu kömürde bulunan
mineral maddeler yanmayıp uçucu kül olarak reaktörü terk etmektedir.
• Bu esnada içerdikleri Co, Cd, Zn, Pb, Cu gibi metal bileşikleri de baca dumanındaki SO2 ve
NOX gazlarının toksik etkisini arttırır ve asit yağmurlarına dönüşmesinde katalizör etkisinde
bulunurlar.
Toprak Kirliliği
• Termik santrallerin bacasından çıkan duman bileşenlerinin zamanla yere çökmesi çevresindeki
alanlarda toprak kirliliğine neden olabildiği gibi, yanma sonucu linyit kömüründe % 35-55
oranında bulunan küller de kül barajında toprak üzerinde depolanarak toprak kirliliği
oluştururlar.
• Ayrıca, kömürün çıkarılması sırasında büyük alanlardan toprağın alınarak kömür olmayan
alanlara yığılması da yanlış arazi kullanımına neden olduğu için bir nevi toprak kirliliği
sayılmaktadır
Su Kirliliği
• Termik santrallerin soğutma sularım deşarj ettikleri su ortamındaki normal sıcaklık derecesi
zamanla yükselerek, termik santral kurulmadan önceki doğal halinden farklı yeni bir sıcaklık
dengesi oluşur. Sıcaklık sulardaki canlılar ve canlı metabolizması üzerinde hızlandırıcı,
katalizleyici, kısıtlayıcı, dondurucu ve öldürücü gibi çeşitli etkilerde bulunur.
• Sıcaklık aynı zamanda sudaki çözünmüş oksijen konsantrasyonunun azalmasına neden
olmaktadır.
• Ayrıca santral bacasından çıkacak olan kirletici gazların oluşturacağı asit yağmurları da suların
pH'ını değiştirebilmektedir.
62

Aliağa ölüm vadisi olabilir!


Foça ve Aliağa yakınlarında yapılmak istenen termik santrallere karşı açılan davanın
duruşmasında, termik santrallerin bölge açısından ekolojik bir felaket anlamına geldiğine vurgu
yapıldı.
İzmir 2. İdare Mahkemesi’nde gerçekleştirilen duruşmada Enka A.Ş tarafından yapılmak istenen ithal
kömüre dayalı termik santrale karşı TMMOB ile aralarında EGEÇEP’in de bulundu çeşitli kurum ve
kişiler tarafından açılan iki davanın birleştirilmesine karar verildi. Duruşmada davacıların avukatı
avukat Arif Ali Cangı, termik santral yapılacak bölgeyi de kapsayan 1/25.000’lik imar kentsel planının
Danıştay tarafından iptal edildiği bilgisini paylaşarak başladığı konuşmasında, özellikle nüfus artışı ile
ilgili hatalara dikkat çeken iptal gerekçesinde yer alan “20 yıl içerisinde İzmir 19. yüzyıl İngiliz
kentlerine benzer” ifadesinin son derece çarpıcı olduğunu söyledi.
TERMİK SANTRAL GÜZELLEMESİ
Termik santrallerle ilgili verilen bilirkişi raporunun “termik santral güzellemesi”nden başka anlamının
olmadığını belirten Cangı, “Bu raporda Aliağa’nın kalkınma hızı yok. Bölge tamamen gözden
çıkarılmış gibi. Bilimsel raporlarda bölgenin ‘yaşamsal anlamda riskli bölge’ olarak tanımlanmasına
rağmen, 7 yeni termik santrale izin verilmesinin başka bir izahı yok. Bu santraller bölgeyi ölüm vadisi
haline getirecek” diye konuştu. Çevre hukukunun bu tür davalarla şekillendiğini kaydeden Cangı,
“burada hüküm veren hakimler yasalarla, yönetmeliklerle hatta anayasayla kendini bağlamamalı.
Doğanın yasaları her şeyin üzerinde. Ekosistem bozulursa verdiğiniz kararların hiçbir anlamı kalmaz
çünkü” dedi. Bilirkişi raporundaki eksiklikleri, hataları sıralayan Cangı, çok önemli konularla ilgili
hiçbir şey söylemeyen, hep ÇED raporunu adres gösteren bilirkişi raporunun iptal edilerek yeni bir
bilirkişi incelemesi istediklerini dile getirdi.
ÇİFTÇİNİN GEÇİMLİĞİ YOK OLACAK
TMMOB adına davaya katılan avukat Cemal Doğan termik santral bölgesindeki yer seçiminin yanlış
olduğunu belirterek, “Mevcut sanayi kuruluşları nedeniyle kanserin en yoğun olarak görüldüğü
yerlerden birisi bu bölge. Bu termik santrallere izin verilirse dünya birincisi oluruz” dedi. Duruşmada
63
söz alan Jeofizik Yüksek Mühendisi Erhan İçöz, bölgede yaptığı zemin araştırmalarında aktif fayların
olduğunu belirlediklerini vurgulayarak, “İzmir’de 7’nin üzerinde deprem beklenen yerlerden birisi bu
bölge” dedi. Bilirkişi raporunda bununla ilgili hiçbir değerlendirmenin olmadığının altını çizen İçöz,
raporu yer bilimleri açısından bir facia olarak değerlendirdi. Ziraat Mühendisi Vezan Karabulut da
duruşmada bölgenin tarımsal üretim açısından zengin bir yer olduğunu, termik santrallerle çiftçinin
geçimliğinin de ellerinden alınacağını belirtti. Karabulut, asit yağmurlarına ve kesilen zeytin
ağaçlarına da dikkat çekti.
Bu eleştirilere karşı bakanlık ve şirket avukatları da aynı biçimde savunma yaparak, tüm risklerle ilgili
ÇED raporunda değerlendirmelerin olduğunu, santralin en yeni teknoloji kullanılarak yapılacağını ileri
sürdüler.
Dikili Belediye Başkanı Osman Özgüven’in yanı sıra İzmir, Aliağa. Foça ve Dikili’den çok sayıda
kurum temsilcisi ve yurttaşın izlediği davada karar ilerleyen günlerde mahkeme heyeti tarafından
açıklanmak üzere sonlandırıldı.(İzmir/EVRENSEL)
http://www.evrensel.net/news.php?id=31603
64
DOSYA
Hazırlayan: Özer AKDEMİR
12.12.2012
BİR ‘FEDAİNİN’ İTİRAFLARI…
Birinci gün fotoları: ersan var1,
2(İkinci atık havuzu ÇED toplantısında Hayri Öğüt’le birlikte. En sağda siyah takım elbiseli) (
(acik_ocak (Ovacık Altın madeni açık ocağı ya da halkın deyimiyle ‘cehennem çukuru’),
panel_baskın(Var işe girdiği ilk gün Dikilideki panel baskını davasına götürülmüş. Fotoğraf 2006
yılındaki baskından). Hayri_panel (Ersan Var’ın hakkında önemli iddialarda bulunduğu Koza Altın
Şirketi Genel Müdür Yardımcısı Hayrettin Öğüt, Dikili’deki Panelde meydana gelen olayların da
içindeydi)
GİRİŞ
Bergama yakınlarındaki Ovacık Altın Madeni 1986 yılından beri hem yöre de hem ülke
kamuoyunda tartışılan bir maden. Uluslar arası sermayenin ortaklığı ile Eurogold adıyla Çamköy,
Ovacık, Narlıca köyleri ortasında yapılmak istenen siyanürle altın işletmeciliği, yöre halkının büyük
direnişi sonrası uzun yıllar faaliyete geçemedi. Amerikan altın tekeli Newmont- Normandy 2004
yılında esas işi davetiyecilik olan, İpek Grubuna madenin %39’unu sattı. Koza Altın bu satışı sanki
madenin tamamını almış gibi “%100 yüz Türk altın şirketi” reklamı ile halka duyurdu. Dünyanın en
büyük altın tekellerinden Newmont’un bu hamlesi iktidara yakınlığı ile bilinen Koza grubunun siyasi
gücünün ve yerli bir şirket görüntüsünün halkın tepkisini gidereceği hesabı olarak yorumlandı.
Aradan geçen zaman içerisinde, Koza Altın şirketi Ovacık’taki madenin tamamına sahip
olurken ülkenin birçok yerinde altın madenleri işletmeye başladı. Bergama’daki tesisi de cevher bitmiş
olmasına rağmen, yakın yerlerdeki cevherin taşınarak siyanürle altının ayrıştırılma işleminin yapıldığı
bir “siyanür üssü’ne çevirdi. Bu nedenle ikinci bir atık havuzu yapıldı. Havran’dan, Kozak
Yaylasından cevherler kamyonlarla Bergama’ya taşındı.
Madenin şu an Genel Müdür Yardımcısı koltuğunda oturan Hayrettin Öğüt, Eurogold
zamanından günümüze madenin hep üst düzey yöneticilerinden birisi oldu. Yaptıkları, sözleri,
65
eylemleri hep tartışılan, dava konusu olan Öğüt, şu anda Koza Altın Şirketi Genel Müdür Yardımcısı
koltuğunda oturuyor.
2008 yılından bu yana, 4 yıl 3 ay Hayri Öğüt’ün korumalığını ve kendi deyimiyle fedailiğini
yapan Bergamalı Ersan Var, işinden ayrıldıktan sonra Öğüt ve madenle ilgili çok önemli
açıklamalarda bulundu. Ersan Var, Öğüt’ün talimatı ile kimlere baskı ve şiddet uyguladığının yanı
sıra, çalıştığı süre boyunca madende tanık olduğu usulsüzlükleri gazetemize anlattı.
İlk iş: Panel baskını davası
Bergama’nın köklü bir ailesinden geldiğini söyleyen Ersan Var, eski Belediye Başkanlarından
Raşit Ürper zamanında otoparkçılık yaparken o zamanlar madeni halkla ilişkiler müdürü Hayrettin
Öğüt’ten iş teklifi almış. Otoparkçılık yaparken 2 bin lira aylık geliri olduğunu belirten Var, altın
madeninde güvenlik ve şoför olarak işe başlamış. Var işe girdiği ilk gün 2006 yılında Dikili Festivali
kapsamında gerçekleştirilen “Siyanürlü altın ve çevre paneli”ne maden çalışanları tarafından yapılan
baskın ve sonrasında yaşanan olaylarla ilgili açılan davaya gitmiş. “İşe girmek için 15 kişi ile
mülakatta iken Hayri Öğüt beni çağırdı, ‘Ersan kalk’ diye. Daha sınava bile girmemişken ilk gün 5060 kişi Osman Özgüven’in mahkemesine gittik. Panelde saldırı ile ilgili bir davaydı. O panel olayı
nedeniyle bazı polis memurlarını bile başka yerlere dağıttırdılar. Taraf tuttular diye”.
Eski müdürü yumurta yağmuruna tuttum
Var, bir başka mahkeme çıkışında Hayri Öğüt’ün talimatı ile madenin eski kamu ilişkileri
müdür Hasan Gökvardar’ın arabasını ve evini yumurta yağmuruna tutmuş.
“Bir gün mahkemeye çıktık. Bana talimat verildi Hayri Öğüt tarafından ‘Bu adam canımı çok
sıkıyor’ diye. Ben bu adamın arabasını yazlığının önünde yumurta yağmuruna tuttum. Belki 50 tane,
evine, yazlığına falan yumurta attım”.
Hasan Gökvardar, 10 yıl madende kamu işleri müdürlüğü yaptıktan sonra işten çıkarılmış,
bunun üzerine madende dönen dolapları ve yapılan usulsüzlükleri basına anlatarak, maden karşıtlarını
safına geçmişti.
İşte başlıklar halinde madenin genel müdür yardımcısının korumalığını yapan Ersan Var’ın
anlattıkları;
66
Denetlemeye gelen memurlara hediyeler götürdüm
Madeni denetlemeye gelen devlet memurları (Özel İdare, DSİ, Üniversite, Çevre İl Müdürlüğü,
emniyet vb)’nın hepsini ben şirketin özel arabasıyla İzmir’den odalarından alıyordum. Sabah, öğle,
akşam yemekleri yediriliyor. Denetleme yapılıyormuş gibi numuneler hazırlanıp ellerine veriliyor.
İşyerlerine, evlerine kadar dağıtılıyorlar. Ben bundan utanç duyuyorum. Ramazanda, yılbaşlarında
bunların odalarına ben kendim çikolata dağıtıyorum. Bunların bir ramazan paketini alınca gözlerini
parladığını hissediyorum ben. Ben bunları görev olarak yapıyorum.
Gazeteciye gözdağı verdim
Yerel gazetelerle her gün pazarlıklar yapılıyor. ‘Benim haberimi, adımı çıkarırsan üç bin tane
gazete alırım’ gibi. Gazetelerin dağıtımı da bize ait. Ben dağıttım elimle birçok kez. Bergamalı
gazeteci Ahmet Üneroğlu’nun önünü kestim. Konuşmalarından ve köşe yazılarından dolayı rahatsız
oldu Hayri bey. Bununla ilgili bana talimat verdi. Gece 12 civarında vardiyam bitti. Denk geldi
tesadüf. Şoföre sen yürü belli olmasın dedim. Ahmet abi altına işedi. Sabah Hayri beyi aradı telefonla.
Hayri beyin ‘ben o eşek herife sorarım. Gerekli şeyleri yaparım’ dediğinde ben yanındaydım. Bununla
ilgili üzüntülerimi anlatmakla bitmez. Ben bu işleri yaptım. Aldığım para 950 lira. Bana verilen
vaatleri anlatsam dillere destan. Ayrıca AİHM’e dava açan üç köylünün davalarını geri aldırttım.
Foto kodları: kozak_yayla, 1 (Altıncı şirket ‘ekolojik hassas bölge’ olarak tanımlanan Kozak
Yaylası’nın altını üstüne getirdi), ilhan_cakir (Yukarıbey Köyü Muhtarı), ilhan_çakır
(Yukarıbey Köyü muhtarı), kozaklı(Kozak Yaylasının en önemli geçim kaynağı künar da
denilen çam fıstığı )
BİR ‘FEDAİ’NİN İTİRAFLARI - 2
KOZA’NIN KOZAK’TA YAPTIKLARI
Koza Altın şirketinin Bergama Ovacık’taki tesislerinde 4 yıl üç ay özel koruma ve şoför olarak
çalışan Ersan Var, şirketin Kozak Yaylasındaki madenleriyle ilgili de çok önemli iddialar ortaya attı.
Kozak köylerinin muhtarlarını para ve değişik menfaatler karşılığı madenci şirketin yanına çektiklerini
itiraf eden Var, karşı çıkanları ise tehdit ve güç kullanarak engellediklerini anlattı. İşte Var’ın itirafları
ile Koza Şirketi’nin Kozak’ta yaptıkları:
Orman katliamı yaptık
67
Kozak’ta kesilen ağacın haddi hesabı yok. Kesilen ağaç deli ağaç da değil. Tohumluk ağaçlar
kesildi. Binlerce canlının yaşamasının önü tıkandı. Biz orada 9-10 ay katliam yaptık. Katliamı da
oranın köylüsüne paraya ihtiyacı olan köylülere yaptırdık. Normalde o ağaçları kesen insanların
hepsini hayvanları vardır ve oralarda hayvanlarını otlatmak için gezerler her gün. Çukuralan Köyünün
muhtarı ve 5 azasının kaldırdıkları paranın haddi hesabı yok. Yevmiyelerini aldılar, araçlarını ve ağaç
motorlarını, içindeki mazota kadar maden verdi. Ormana da bedelini ödedi, Koza Altın onlarında
ağzına fermuar çekti. Kesilen ağaçları ster ster yapıp, bir muhtar 5 azaya bıraktı, hediye.
Dere yataklarını bile değiştirdik
Dere yataklarını bile değiştirdiler. Orada bir akarsu var, bende kayıtları da var. Çağlayan var
mesela. Şu an gidelim avucumun içi gibi biliyorum oraları, yataklarını değiştirdiler. Akarsuların
yolları, dengeleri değişti. Bakanlıktan mühendisler gelmişti maden akarsuların dengelerini bozuyor mu
diye. Şimdi gidelim görelim dere yataklarını.
Başbakana verilecek dosyayı ellerinden aldım
Kozaklı Yukarıbey Köyünden İlhan Çakır muhtar ve çevre platformu Başbakan Tayyip
Erdoğan geldiğinde (2009 Mart ayı olabilir) ona bir dosya vermek istedi. Hayri bey, talimat verdi
bana, “ne yapıp edip o dosyayı verdirme. Al elinden. Ne gerekiyorsa yap” dedi. Şu an fıstık
fabrikasında müdür olan Hasan Hüseyin Ateş vardı, Ayvatlar Muhtarı. Kürsüye yaklaştığında ellerinde
dosyayı görünce muhtar İlhan Muhtarın ceketinden tutum. Dosyayı elinden kaptık. Boğazından itip,
yumrukla yere düşürdüm. Bunların izledikleri politika Bergama esnafına, gencine hep zarar verici.
Devlet bunlara yandaş gözüyle baktığı halde, bunların en çok korktuğu şey dava. Bana dava gelmesin,
nasıl yapıyorsan yap diyorlar.
Muhtarlara ‘danışmanlık’ ücreti veriliyor
O zamanlar, çevre platformunda da görev alan Hasan Hüseyin muhtar şu an fıstık fabrikasında
görev alıyor. Neler aldığını, ne kadar aldığını siz varın tahmin edin. Aylık geliri 20 bin lirayı
buluyordur. Madenin yanında saf tutan 8 muhtarın çalışmadan “danışmanlık” adı altında para aldığını
köylüler söylüyor.
Kozak’ta ağaçları kurutuyorlar
Madeni politikası Kozaktaki ağacın kuruması yönünde. O ağaçlar kuruyunca, köylü verim
alamayınca onlara mahkum olacak. Ağaçları kendileri kurutuyor. Düşünebiliyor musunuz, altın çıkan
yer Çukuralan, ağacın kuruduğu yer ayrı bir yer. Çamavlu köyünde bir maden buldular. Bunlar da aynı
kişiler aslında ama bizimle ilgisi yok diyorlar. Ağaçları kuruyup, insanların muhtaç olmasını
bekleyerek o yerleri o insanlardan almak istiyorlar. Politikaları bu. İlaç atıldığına inanıyorum. Bu
insanların bu gücünü ben biliyorum.
Tarihi mezarlar çıktı, tahrip ettiler
Çukuralan da tarihi bir yer vardı. İnanın çıkan mezarları anlatsam, izin verilecek şey değildi
yani. Mezarla, toplu mezarlar. Şimdi girsen bulamazsın. Kepçelerle yerle bir ettiler. Bir mağara var,
yeryüzünden sondajı vuruyor 200 metre boşa gidiyor. 200 asır önceki adamlar bir maden yapmışlar
200-400 metre tünel kazmışlar, doğanın üstüne zarar vermemişler altını çıkarmışlar. Ovacıkta da daha
eskiden maden vardı.
68
Foto: acik_ocak, ordek
(Ovacık atık barajında yüzen ördekler), selim(Kozak Çevre Derneği eski başkanlarından Selim
Demircan ÇED toplantısında konuşma yaparken, alkışlayanlar arasında Hayri Öğüt de vardı.),
hayri3(Hayrettin Öğüt)
BİR ‘FEDAİ’NİN İTİRAFLARI - 3
SADECE PARA DEĞİL ŞAHSİYETİMİ DE KAYBETTİM
Koza Altın Şirketi Genel Müdür Yardımcısı Hayri Öğüt’ün 3 yıl 4 ay korumalığını ve
şoförlüğünü yapan Ersan Var’ın, Ovacık Altın Madeninde ile ilgili anlatırken yıllardır birçok kişinin
kafasına takılan bazı sorulara da yanıt niteliğinde. Var’ın tanıklıklarının yanı sıra kendisinin bizzat
içinde yer aldığı bazı olaylardaki itirafları madenci şirketin yöntemleri ile ilgili ipuçları da veriyor.
İki akrabayı birbirine vurdurttular
Ben orada çalışırken, Koza’dan Pınarköy, Narlıca köylüleri olsun, birçok kişinin emekli
olduğunu biliyorum. Pınarköy, Narlıca köylerinde dedeler ne derse o oluyor. Alevi köyleri. İnsanları
birbirine kırdırdılar orda da. İki akrabayı birbirine vurdular. Öldüren kişi cezaevinden çıkınca
madende işe aldılar. Bunların aldıkları maaşta çok gülünçtü.
Her yağmurda siyanür havuzu sızdırıyor
Her yağmurda siyanür havuzundan su akıyor. Çiçek ekilen yerlerden akan sular damar olup,
aşağıya kadar iniyor. Aşağıdaki Total gazın oradaki ağaçlar su altında kalıyor. Kalan kısım komple
kuruyor. Adam 1-2 senede zeytinleri yeniliyor mecburen. Açık ocağın eski hali tepelik bir yerdi. Şimdi
dibini göremiyorsunuz. Buradan çıkarılan nebati toprakları ikinci atık havuzuna serdiler. Açık ocağı
kapatma taahhütleri var aslında. Birinci atık ocağı kapatacak toprağın üzerine ağaçları diktiler. O
topraklar tazen iyi topraklar, üstteki verimli topraklar. Normal tarlada bir yılda veriyorsa, orada da
gübrelerle, uğraşmayla iki üç yılda veriyor.
Köylerden ördek topluyorlar
69
Ördekler yüzdürülüyor siyanür havuzunda. Her ay ya da iki ayda bir ördek aldırılıyor,
köylerden ördek toplatılıyor. Ördekler hemen havuzda ölmüyor. Ama bir zaman sonra ölüyor.
Ördekler sürekli değişiyor.
Havran belediye başkanına para dolu çanta verdim
Havranda kapanışı verdik resmi olarak ama iki-üç ay daha cevher çıkardık. Ve hiçbir devlet
memuru da gelip bunu denetlemedi. Son seçimlere yakın bir zamanda işçilerin parası verilecekti. O
gün de bizim de madenle ilgili imzalarımız vardı. Zamana ihtiyaç olduğu için başkanın imza atması
gerekiyordu. Başkan, personelin parası konusunda sıkıntıda olduğunu, seçime yakın bir zamanda
paraya ihtiyaç duyduğunu söyledi. O tarihte 60 bin lira parayı çantayla bankaya götürüp yatırdım ben.
İmzaya karşılık.
CHP meclis üyesine bilgi karşılığı para veriyordum
Dikili’de, CHP’nin güçlü isimlerinden birisi meclis üyesi Deynekçi Ali diye bilinen Ali
Demirel özellikle Osman Özgüven’le ilgili bize bilgiler veriyordu. Bilgi, belgeler karşılığı para
istiyordu bizden. Bu paranın miktarı değişiyordu; 3 bin, 5 bin, 10 bin, ihtiyacı ne ise. Telefon
ediyordu. Belgeleri almam için Hayri bey beni gönderiyordu ya da bu kişi madene geliyordu. Bunun
getirdiği bilgilerle hazırlanan Özgüvenle ilgili bir dosyayı İzmir Varyant’taki şimdi adını unuttuğum
bir devlet birimine ben kendim götürdüm. Ayrıca Deynekçi Ali’ye verilecek paraları da zarfla ben
götürüyordum.
Ankara’ya her şeyi anlattım
Akın beyin (Hamdi Akın İpek, Koza İpek Holding Yönetim Kurulu Başkanı Ö. A) sağ kolu
denilen adama bütün bilgiler verdim. Bir kuruş para da iş de istemiyorum dedim. Mandıradaki patlağı
çıkardılar. Adamın işten çıkışını verdiler. Bu kişi nasıl çıktı, suçluyum diye mi? Mühendis Metin
Tenekeci dava açınca Koza altın şirketi de dava açtı. İşten çıkarırken niye dava açmadılar peki. Öyle
olsaydı Hayri beyin pislikleri ortaya çıkacaktı. Olcay denilen genç bir çocuk. Kozak’lı birisi.
Zimmetine para aktarılıyor. Bu çocuk işe girdiğinde babasının, kendisinin dünya borçları vardı. Şimdi
kooperatifte üç tane arabası var. Ben bu çocukla ilgili de Ankara’ya bilgi verdim, çocuğu işte
çıkardılar. Üçüncü bilgiyi aktardım telefonlarıma çıkmıyor Ankara’daki. Ben de fıstık fabrikası ile
ilgili, Hasan Hüseyin’le ilgili bilgileri, evrakları postalattım.
Karakol komutanı bile fıstık topladı
Çevre Platformunda bir Selim abi vardı. Hasan Hüseyin Ateş’le de (Ayvatlar köyü Muhtarı)
Ö.A.) kanka bunlar. H. Hüseyin altın madeni ile anlaşınca yüz ton künar verdi fıstık fabrikasına. Bu
parayı Selime veriyorlar. Selim piyasadan ucuz fıstık topluyor. Senin paranla topladığı malı, sana daha
fazla fiyatla satıyor. Aldıkları künarların da içinde fıstık yok. Bunlar yılların adamları, bunu bilmeleri
lazım. Tayini çıkan Jandarma karakol komutanı bile, fıstık topluyordu altın madenine. Selim’i böyle
aldılar. Oradaki bütün olaylarda dik duruyordu. Baktım adam fıstık toplamaya başlamış.
Sadece para değil, şahsiyetimi de kaybettim
Bergama Belediyesinin toplantı salonunda esnaflarla yapılan toplantıyı çekmem için Hayri
Öğüt talimat verdi. Git bunları çek, kim yanımızda kim değil görelim dedi. Beni tanıyan esnaf salona
giremedi, dönmek zorunda kaldı. Orada birkaç kişi, çevre platformundan bana müdahale ettiler.
Ben, muhtarlarla, gazetecilerle, istifa etmiş personelle ilgili fedailik, yaptım madene.
Hayri bey, Hakan Hızlıer denen birisi madenden çıkışı verildikten sonra, kendisine ve ailesine
rahatsızlık verdi diye beni üzerine saldı.
4 sene 3 ay bu insanları nasıl çektim diye kendime soruyorum. Benim kaybettiğim şey sadece
para değil. Şahsiyetimi de kaybettim insanlara kötü davranmakla.
Bütün bunlardan sonra bile şirketin Hayri Öğüt’den vazgeçebileceğini düşünmüyorum. Şirket
öyle bir sorunlu ki, vazgeçemiyor.
70
Foto: Alparslan (Alparslan Karakaya), gazete_kupür1, 2 (Şirket bu haberimize 70 bin
liralık dava açmıştı
BİR ‘FEDAİ’NİN İTİRAFLARI - 4
SİYANÜR HAVUZU PATLAMIŞTI
Altın madenine bir süre yemek sağlayan Bergamalı esnaf Alparslan Karakaya da madenle ve
Şirketin Genel Müdürü Hayrettin Öğüt’le ilgili açıklamalarda bulundu. Karakaya’nın anlattıkları
arasında altın madeniyle ilgili 10.02. 2009 tarihli gazetemiz manşetine çıkan madenle bir olayla ilgili
tanıklığı da var. Altıncı şirket, bu haber nedeniyle gazetemiz, muhabirimiz ve haberde adı geçenler
aleyhine toplam 70 bin liralık tazminat davası açmış, dava reddedilmişti.
“Biz olmazsak aç kalırsınız” diyorlar
Madene bir süre yemek veren bir işletmenin sahibi olan Karakaya, Bergama da Koza’nın
mağdur ettiği esnafların miting yapacak kadar çok olduğunu söylüyor. Madenci şirketin Bergama
esnafına “biz olmazsak aç kalırsınız” muamelesi yaptığını kaydeden Karakaya, “Biz bu şirketin bütün
sıkıntısını çektik. Sanki doğduğumuz günden bu yana bize onlar bakıyormuş gibi muamele yapıyorlar.
Bunların bakış açısı, “bu memleket bize muhtaç, biz olmazsak bunlar aç kalır”.
Fahiş fatura kesmemi istedi
Kozak’taki maden çalışmaları sürecinde oradaki işçilere yemek götürdüğünü aktaran Karakaya,
şunları anlattı: “110 kilometre yolda 15 kişiye yemek götürdüm. Hayri Öğüt bana sen çek kahrı, orda
400 kişi olacak ilerde diye söz verdi. Bütün kahrını çektim, tam işler büyürken ufak tefek sebepleri
gerekçe göstererek benimle çalışmayacaklarını söylediler” dedi. Karakaya’ya göre madenin başka bir
yemek firması ile anlaşmasının arkasında yatan neden ise bambaşka; “Yukarıda 500 kişi olacak. 5-6
liraya yemek verecektik. Günlük 3 bin lira yapar. Aylık 90 bin lira yapar. Benim kesmem gereken
fatura miktarı bu. Hayri Öğüt benden fahiş fatura kesmemi istedi. Fazla fatura kestirecek bana. Her ay
farkını alacak benden. Bergama esnafıyla iş yapmamasının en büyük nedenlerinden birisi budur. Bir
yerlerde söylenir, patlar diye burada iş yaptırmıyor.
Koza mağduru esnaflar miting yapacak sayıda
71
O kadar çok ki mağdur esnaf. Ben problem çıkarsaydım istediğim gibi orda iş yapardım. Koza
mağduru esnafları, insanları toplayalım diyeceksiniz, vallahi miting yapılır. Kullandılar bizi.
Siyanür havuzu patlamıştı
Karakaya’nın tanık olduğu bir olay, şirketin bunu haber yapan gazetemize dava açmasına
neden olmuştu; “Yağmurun çok yağdığı bir sene, 2010 ya da 11 (2009 olacak, Ö.A). Bir arkadaşım
bana gösterdi. Havuz patlamış yukarıdan, su aşağıya akıyor siyanür havuzundan. Havuz yarılmış böyle
yol açmış. Asfalttan Dikiliye giderken görülüyor şaldır şaldır 4 yerden akarken. Eski havuz. Dikili
yoluna doğru. Alttaki tarlaya doğru. Su öyle bir geliyor ki insanı götürür.
Seçimlere müdahale ediyorlar
Beş sene sonra biz Kozak’a hasret kalacağız. Bir iki senedir çam fıstığı olmuyor zaten doğru
düzgün. Seneye hiç olmaz. Ticaret Odası seçimlerinde 300 kişiye karşı ‘ Biz olmasak aç kalırsınız’
dedi Hayri Öğüt. Salonu terk edip giden esnaflar oldu. Yerel seçimlere, il genel seçimlerine müdahil
oldular. İnsanlar korktular, çekindiler.
Adları geçenler ne diyorlar:
Dosyamızda adı geçen ve haklarında çeşitli iddialar bulunan kişileri de arayarak yanıt hakları
olduğunu anımsattık. Ersan Var’ın, Başbakan Erdoğan’a verilmek istenen dosyayı zorla elinden
aldığını söyledikleri Yukarıbey Köyü Muhtarı İlhan Çakır iddiaları doğruladı.
“5/6 kişi varlardı. Hayri de onların içindeydi zaten. Polis barikatının içinde Başbakanı beklerken biri
aldı dosyayı, Hayri beye götürmüş. Bunlar dosyayı ‘Altın madenini istemiyoruz gibi bir dosya’
sanmışlar. Oysa dosya çamların kuruma meselesiyle ilgili bir dosyaydı.”
Var’ın Hayri Öğüt’ün adına zimmetine para aktarıldığını ileri sürdüğü Olcay Atar ise iddiaları
yalanladı. “Babamın üzerine iki tane kamyon vardı, emekli olunca benim üzerime geçti. Zimmet gibi
bir şey kesinlikle söz konusu değil. Ayrıca işten çıkarıldığım da doğru değil.
Ayvatlar Köyü Muhtarı Hasan Hüseyin Özel ise madenci şirkete ait fıstık fabrikası ve
kooperatifte çalıştığını kabul ederken diğer iddiaları yalanladı. “Evet, madende çalışıyorum.
Bordrolarımız belli. Denildiği kadar yok maaşım. Selim beyle ilgi iddialar da doğru değil”.
Kozak Çevre Derneği eski başkanlarından Selim Demircan, altın şirketine ait fıstık fabrikasına
ürün sattığını doğrularken, bu ürünün babasının adına olduğunu söylüyor. “Ayvatlar Köyü muhtarı H.
Hüseyin önceden benim arkadaşım. H. Hüseyin’de madene karşı olan biriydi o zamanlar. Ben uzun
zamandır kozalak işi yapıyorum. Sermayem de iyi durumda. Babamla ortak malımız vardı. Satışa
çıkardık, 50 ton kadar bir şey. H. Hüseyin’de geldi, teklif verdi. İstediğim 2600 lira fiyatın, 100 lira
aşağısına sattım ona kozalakları. Onun dışında benim kendisiyle herhangi bir parasal alışverişim
olmadı.”
Çukuralan Köyü muhtarı Sezai Akbulut, orman ağaçlarını kendilerini kestiğini kabul ediyor
ancak, kesilen ağaçların parasının kendilerine bırakıldığı iddiasını ise yalanlıyor. “Ağaçları orman aldı.
Maden bana mazot desteği verdi sadece. Biz kestik, köylüler kesti yevmiyeler alındı. Ne kadar kesim
yapıldığını bilmiyorum.”
Ersan’ Var’ın “evini ve arabasını yumurta yağmuruna tutum” diye itiraf ettiği madenin eski
kamu ilişkileri müdürü Hasan Gökvardar da bu olayı doğruluyor; 2006 - 2009 yılları arasında bu
türden olaylar yaşadım. Evim, arabam, taş ve yumurta yağmuruna tutuldu.
Para karşılığı Hayri Öğüt’e bilgi-belge verdiği ileri sürülen CHP İl Genel Meclisi üyesi Ali
Demirel Hayri Öğüt’ü Bergama eski Belediye Başkanı Sefa Taşkın zamanından bu yana tanıdığını,
zaman zaman madene giderek kendisini ziyaret ettiğini söylerken, para aldığı iddialarını ise reddetti.
Öztürk, madende çalışması için birkaç kişinin adını verdiğini ama bunların da işe alınmadığını ileri
sürdü. Demirel, Osman Özgüven’le ilgili de belge verdiği iddialarını da yalanladı.
Hakkındaki iddialarla ilgili ulaştığımız Metin Tenekeci, “ben sizi arayacağım” demesine
rağmen aramazken, dosyanın genelinde hakkında birçok iddialar bulunan altın madeninin genel müdür
yardımcısı Hayrettin Öğüt, aramalarımıza ve mesajlarımıza yanıt vermedi.
http://www.evrensel.net/news.php?id=44565
72







'Fedainin itirafları' yargıya taşınmalı
DİKİLİ BELEDİYE BAŞKANI HABERİMİZLE İLGİLİ AÇIKLAMA YAPTI
Özer Akdemir
Dikili Belediye Başkanı Osman Özgüven, gazetemizde geçtiğimiz hafta içinde yayınlanan
“Bir fedainin itirafları” yazı dizisinde belediye başkanlığının düşmesine yol açan yargı
sürecinde bir CHP İl Genel Meclisi üyesinin ve Koza Altın Şirketinin de parmağı olduğu
iddiaları ile ilgili İsveç’ten açıklama gönderdi. Yıllarca altın madeni genel müdür
yardımcısının fedailiğini ve korumalığını yapan Ersan Var’ın gazetemize yaptığı açıklamaların
çok önemli olduğuna dikkat çeken Özgüven, bu açıklamalarla ilgili yargı sürecinin derhal
başlatılarak kendilerine verilen ceza ile ilgili Yargıtay başsavcılığında olan itiraz
başvurusunun dikkate alınmasını istedi. Osman Özgüven yazı dizimiz ve sonrasında yaşanan
gelişmelerle ilgili şu görüşleri dile getirdi:
PATRONLAR KABULLENEMEDİ
“Evrensel Gazetesinde Özer Akdemir imzasıyla yayınlanan Ersan Var’ın itiraflarını okudum.
Bugüne değin altın madeni çevresinde, patrona en yakın yerde bulunan, şoförlük, fedailik ve
korumalık yapan söz konusu kişinin yaptığı açıklamalar benim, bizim için sürpriz olmadı. Zira
baştan beri, siyanürlü altın çıkarımının çevreye, doğaya ve insana verdiği zararları gündeme
getiren, demokratik bir biçimde bunu anlatmaya uğraşan, olaya duyarlı tüm insanlara karşı,
bizlere karşı maden patronlarının masalarının nasıl davrandıklarını birebir ben de yaşadım.
Gazetelerini Dikili’de bedava dağıttırıp itibarımızı zedelemeye çalıştılar. Değerli bilim
insanlarının katılacağı ve tartışacağı panelimizi bastılar. Patronlar benim çevreye ve doğanın
tahribine karşı insani bir sorumluluk içinde olmamı kabullenemedi. Bu konudaki muhalif
duruşumdan hiç memnun olmadılar. Baskı, sindirme, itibarsızlaştırma, ‘barışma’ dahil her tür
yolu denediler. Bu nedenle de Ersan’ın açıklamaları çok önemli. Bu iddiaların yargıya
taşınması gerekiyor.”
SOKAKTAKİ ÇIĞLIĞI DUYACAKLARDIR
Kendisiyle birlikte yargılanıp ceza alan kişilerin ve ailelerinin düşürüldüğü zor durumu
kabullenmekte zorlandığını belirten Özgüven, “Kimseyi sorunlarımla yormak istemem. Ama
en azından şimdi cezaevinde olan arkadaşlarımdan, bir başka anlamda daha iyi ve rahat
olduğumu da söyleyemem. Her şeye rağmen her yol sonlanmadı. Sokaktaki çığlığı er ya da geç
soruna objektif bakan hukukçular duyacaktır” dedi.
73
KOMPLONUN NEDENİ TOPLUMSAL BELEDİYECİLİK
Özgüven ‘komplo” olarak nitelediği dava sürecinin altında Dikili ve toplumsal belediyecilik
anlayışının yattığını söyledi. “Genel çevre sorunlarında, Aliağa’da kurulmak istenen termik
santraller meselesinde, altın madeni sorununda Dikili çıban başı olarak görüldü. Bir yandan
iktidar kurumları ve sözcüleri, bir yandan politik mücadeleyi kişiselleştiren küçük siyasetçiler,
diğer yandan en başta altın madeni patronu ve maşaları her tür yolu denedi” dedi.
DAVA YENİDEN GÖRÜLMELİ
Cezalarla ilgili Yargıtay Başsavcılığına yaptıkları itirazın sonucunu beklediklerine vurgu yapan
Özgüven, gazetemizde çıkan itirafların davanın yeniden görülmesine neden olabilecek nitelikte
olduğunu dile getirdi. Özgüven itiraflarda altın madenine para karşılığı bilgi belge sızdırdığı
ileri sürülen CHP İl Genel Meclisi üyesi Ali Demirel’le ilgili ise “Partimiz durumu
değerlendirmeli, kendisini dinlemeli, savunmasını almalı ve gereken kararı vermeli. Bizi ağır
cezalara yollayan savcılar da herhalde bu açıklamaları duyuyor, izliyordur” dedi.
(İzmir/EVRENSEL)
evrensel.net - Bu sayfa kere görüntülendi.Güncelleme tarihi: 2012-12-25 09:37:52
74