ÖZBEKİSTAN ÜLKE RAPORU

ÖZBEKİSTAN
ÜLKE
RAPORU
AR-GE
MAYIS
2014
ÖZBEKİSTAN ÜLKE RAPORU
1
ÜLKE KİMLİGİ
2
Resmi Adı:
Özbekistan Cumhuriyeti
Yönetim Biçimi:
Başkanlık Tipi Cumhuriyet
Cumhurbaşkanı:
İslam Kerimov
Başbakan:
Şevket Mirziyaev
Başkent:
Taşkent
Bağımsızlık Günü:
1 Eylül 1991
Milli Bayramlar:
Bağımsızlık Günü - 1 Eylül 1991
Yüzölçümü:
447.400 km²
Su:
4,9
GSYİH (SAGP):
- TOPLAM:
- KİŞİ BAŞINA:
78.338 milyar $
2.806 $
Nüfus:
30.488.600
Milliyet:
Özbek, Özbekistanlı
Etnik Gruplar:
Özbek %80, Rus %5.5, Tacik %5,
Özbekistan Cumhurbaşkanı
İslam KERİMOV
Kazakistanlı %3, Karakalpak %2.5,
Tatar %1.5, Diğer % 2.5
Resmi Dil(ler):
Özbekçe
Para Birimi:
Özbekistan Somu (UZS)
Zaman Dilimi:
+5
İnternet TLD:
.uz
Telefon Kodu:
998
BAĞIMSIZ ÖZBEKİSTAN CUMHURİYETİ
Özbekistan, 20 Haziran 1990’da egemenliğini, 1 Eylül
1991’de bağımsızlığını ilan etmiştir. 29 Aralık 1991 tarihinde
düzenlenen referandumla bağımsızlık ilanı onaylanmıştır.
Özbekistan bağımsızlığını kazandıktan sonra gelişmiş ülkelerle
özellikle ekonomik anlamda ilişkiler kurmuştur. Özbekistan
zengin yeraltı kaynaklarını dış ülkelere satma imkânı bulmuştur.
Özbekistan çok eskiye dayanan köklü devlet geleneği sayesinde
bağımsızlığını kazandıktan kısa süre sonra Orta Asya’nın güçlü
devleti hâline gelmiştir ve günümüzde de Orta Asya liderliği
konusunda Kazakistan ile rekabet hâlindedir. Bağımsızlığından
günümüze değin devlet başkanlığını İslam Kerimov
yönetmektedir.
COĞRAFİ KONUM
Bağımsız
Özbekistan'ın
447.400 km2'lik bir yüz ölçümü
bulunmaktadır.
Özbekistan;
Kazakistan,
Tacikistan,
Afganistan,
Kırgızistan
ve
Türkmenistan'a
komşudur.
Başkenti
Taşkent'tir.
2013
yılında
nüfusu
(tahminî)
30.488.000’dir.
3
ÖNEMLİ NEHİRLER
Sirderya (Seyhun) ve Amuderya (Ceyhun) en önemli nehirlerdir. Ayrıca, Surhanderya,
Karaderya, Zerefşan, Kaşkaderya ve Narin deryaları da bulunmaktadır. En büyük gölü Aral'dır. Aral
Gölü ayrıca, Sovyet dönemindeki yanlış tarım politikaları sonucunda bugün Özbekistan için büyük
bir çevre felaketi doğurmuştur.
4
DEMOGRAFİK YAPI
Diğer Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde olduğu gibi iklimi, yazları sıcak ve kurak kışları
soğuk ve karasal iklimdir.
Özbekistan'da etnik dağılımında Özbekler %80, Ruslar %5,5, Tacikler %5’lik orana sahiptir.
Nüfusun büyük çoğunluğu Müslüman’dır. Ülkede %3,5 oranında Ortodoks nüfus yaşamaktadır.
SİYASİ VE EKONOMİK YAPI
Ülkede hâlen Halk Demokratik
Partisi, Liberal Demokrat Partisi,
Adalet Sosyal Demokrat Partisi ve
Millî Tikleniş Partisi bulunmaktadır.
İlk parlamento seçimleri 1994'te
yapılmıştır.
Yönetim
biçimi
cumhuriyettir.
Özbekistan
Cumhuriyeti AGİT, BM ve diğer
uluslararası
kuruluşlara
üyedir.
Devlet tekelinde olan, bir Özbekistan
Devlet Televizyonu ve yayın
kuruluşu yanında 3 tane de özel
televizyon kuruluşu vardır. Bunlar;
5
31. Kanal, 29. Kanal ve Merkez TV'dir. Özbekistan'da 2 adet devlet ve 2 adette özel olmak üzere
toplam 4 adet banka bulunmaktadır.
ÖZBEKİSTAN’IN İDARİ YAPILANMASI
Özbekistan 12 il (viloyat), 1 özerk
cumhuriyet
(Karakalpakistan
Cumhuriyeti) ve 1 bağımsız şehirden
(Taşkent) oluşur
GENEL EKONOMİK DURUM
GSYİH'nin Sektörlere Göre Dağılımı
%
2012a
2013b
2014b
2015b
2016b
2017b
GSYİH
8.0
7.3
6.9
6.6
6.2
6.0
Tarım
7.0
5.8
5.5
5.3
5.1
5.2
Sanayi
7.7
6.6
6.2
6.0
5.8
5.7
Hizmetler
14.5
8.3
7.9
7.5
6.9
6.5
Ekonomik Yapı
Özbekistan, eski Sovyetler Birliği ülkeleri arasında 1990-1996 döneminde sanayi üretiminde
reel artış sağlayan tek ülke olmuştur. Ancak Özbekistan, 1996 yılında ithal ikameci politika
çerçevesinde döviz ve ithalat kontrolünü benimsemiştir. Özbek Hükümeti tarafından uygulanan bu
politika IMF tarafından eleştirilmiş ve sonuç olarak 185 milyon dolarlık stand-by kredisi
dondurulmuştur. Kasım 1996’da kabul edilen “Merkezleştirilmiş Döviz Meblağlarının Tüketim
Malları İthalatı İçin Kullanılması Hakkında” 405 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, ‘’konvertabilite’’ ile
6
ilgili yeni düzenlemeler getirmiştir. Döviz işlemlerini geliştirerek, merkezleştirilmiş döviz
meblağlarını daha verimli şekilde kullanmak ve Özbekistan iç pazarına düşük kaliteli malların
girmesini engellemek amacıyla hazırlanan yasa, daha önceki yasalarla özel ve tüzel şahıslara tanınan
Som’u dövize çevirme hakkını sağlayan düzenlemeleri iptal etmiştir.
1996 yılında kurumsal piyasa reformları, milli ekonominin büyümesinde sürükleyici rol
oynamaya başlamıştır. Küçük ve orta ölçekli firmaların gelişmesiyle birlikte büyük ölçekli şirketlerin
özelleştirilmesi gündeme gelmiştir. Halen büyük ölçekli şirketlerin hisseleri ihale yöntemiyle
satılmaktadır.
Mayıs 1998 tarihinde Özbek Hükümeti tarafından kabul edilen “Yabancı Yatırımlar Kanunu”
ile ülkeye daha fazla yatırım çekilmesi amaçlanmıştır. Bu kanuna göre yabancı sermayeli şirketlere
çeşitli vergi istisnaları ve sermaye malları için gümrük vergisi muafiyeti tanınmıştır. Söz konusu
Kanun, 2005 yılında revize edilmiştir.
Uygulanan sıkı maliye ve para politikaları sonucunda 1994 yılının ortasından itibaren
enflasyon oranlarında büyük düşüş gözlenmiştir. Resmi kaynaklara göre 1994 yılındaki enflasyon
oranı % 1.568 iken 1998 yılında % 29’a düşmüş, 2001 yılında %27, 2002 yılında %21, 2003
yılında %3,8 ve 2004 yılında %3,7 düzeyinde kalmıştır. 2005 yılında yeniden artarak %7,8’e
yükselen enflasyon, 2006 ve 2007 yıllarında %6,8; 2008‘de %7,8 ve 2009 yılında ise 7,4 olarak
gerçekleşmiştir.
Özbekistan ekonomisini son yıllarda etkileyen en önemli olay, 2009 krizidir. Krizden diğer
ülkelere nazaran Özbekistan daha az etkilenmiştir. Dışa kapalı merkeziyetçi bir ekonomiye sahip
olması özelliği nedeniyle dünyadaki değişimlerden daha geç ve dolaylı etkilenmektedir.
Ülkedeki Serbest Bölgeler (Özel Ekonomik Bölgeler)
2 Aralık 2008 tarihinde üretim amaçlı olarak, vergi muafiyetleri, özel gümrük rejimi, farklı
tarifedeki girdi avantajları getiren, Navoi Serbest Endüstri Ekonomik Bölgesi kurulması
kararlaştırılmış ancak gelişmesi tam anlamıyla sağlanamamıştır.
Bu bölgede yatırım yapmak isteyen yabancı firmalara 30 yıl süreyle faaliyet sürdürme izni
verilmekte olup, bu sürede özel gümrük, yabancı para ve vergi rejimleri yanı sıra basitleştirilmiş
işlem kolaylıkları sağlanmaktadır. Yatırımcılara arazi vergisi, varlık vergisi, gelir vergisi, altyapı
geliştirme vergisi, tek vergi ödemesi, yol ve okul fonu katılım vergileri istisnaları uygulanmaktadır.
Bu istisnaların süresi bölgede yatırım yapacak firmaların yatırım tutarlarına göre değişmektedir.
Yatırım 3–10 milyon euro ise 7 yıl, 10–30 milyon euro ise 10 yıl ve 30 milyon eurodan fazla ise 15
yıl süreyle uygulanmaktadır.
Konuyla ilgili mevzuat ve diğer bilgiler Bölgenin http://www.navoi-fiez.com/ Web
adresinden alınabilmektedir. Bölgenin İdaresi Dış Ekonomik İlişkiler Yatırımlar ve Ticaret
Bakanlığı’na
bağlıdır.
7
EKONOMİDEKİ BELLİ BAŞLI SEKTÖRLER
Tarım ve Hayvancılık Sektörü
Orta Asya’da artan su sıkıntısı ve gıda ithalatını mümkün kılan Sovyet ekonomik dağıtım
sisteminin sona ermesiyle birlikte, pamuk üretiminin azaltılarak, tahıl ve diğer ürünlerin üretimine
ağırlık verilmesi gündeme gelmiştir. Bu çerçevede son yıllarda pamuk ekilen alanlar tahıl, sebze ve
meyve üretimi lehine daraltılmıştır. Ülke topraklarının çok az bir kısmının tarıma elverişli olması
nedeniyle, sulanan alanların su ya da diğer kaynakların tüketimi göz önüne alınmadan tek tip tarım
ürününe ayrılması aşırı tuzlanma, erozyon gibi bir takım ciddi sorunların ortaya çıkmasına ve
beraberinde tarımsal verimin düşmesine neden olmuştur. Bugün ülkenin sulanan topraklarının
yaklaşık yarısında aşırı tuzlanmayla karşı karşıya bulunmaktadır.
Hükümetin yürüttüğü ithal ikameci politikanın bir parçası olarak Özbekistan kendi kendine
yeterli bir tahıl üreticisi ülke olmayı hedeflemektedir. Bu çerçevede, önümüzdeki yıllarda tarım ve
tarıma dayalı sanayilerdeki yatırımların artması beklenmektedir.
Ülkede yılda yaklaşık altı milyon ton meyve ve sebze üretilmekte olup, bu miktar iç piyasanın
ihtiyacını fazlası ile karşılamakta, ancak meyve sebze işleme tesislerindeki yetersizliklerden ve eski
teknoloji kullanımından ötürü üretimi yapılan mallar istenilen düzeyde işlenememektedir.
1990’ların başında ülkede tarımsal üretim devlet işletmeleri ve kooperatifler tarafından
gerçekleştirilirken, 1999 yılından itibaren büyük ölçekli devlet işletmelerinin özelleştirilmesi
çalışmaları başlatılmıştır. Tarım alanları devlet mülkiyetinde kalmaya devam etmektedir. Temmuz
1998’de yayınlanan bir kararname ile başka bir yasada aksine bir hüküm bulunmadıkça arazi
parsellerinin satılması ya da ipotek edilmesi yasaklanmıştır. Yapılan özelleştirme arazilerin bir nevi
kiralanması anlamına gelmektedir.
Özbekistan’da tarımsal faaliyetler merkezi planlama ile yürütülmektedir. Özbekistan, Tarım
ve Su İşleri Bakanlığı, Özbekistan Dış Ekonomik İlişkiler, Yatırım ve Ticaret Bakanlığı ve Devlet
Planlama Komitesi tarafından tarım alanlarında yetiştirilecek ürünlerin miktarları bölgelere göre
belirlenmektedir. Buna göre Vilayetlerdeki ve İlçelerdeki yetkili makamlar tarafından tarım
alanlarında hangi ürünün ne miktarda yetiştirilmesi gerektiği önceden belirlenmekte ve belirli bir
plan dâhilinde devlete teslim edilmesi gereken asgari miktarlar tespit edilmektedir. Çiftçiler ve Aile
şirketleri verilen planda belirlenen üretim miktarını gerçekleştirmek zorundadır.
Çiftçi yetiştirdiği ürünlerin (pamuk hariç) devlete vermekle yükümlü olduğu miktarı aşan
kısmını istediği gibi satma ve kullanma hakkına sahiptir. Devlete verilmesi gereken miktar hektar
başına ton olarak belirlenir. Çiftçi üretim fazlasını ancak yaşadığı vilayet dâhilinde satabilmektedir.
Pamuk üreten çiftçilerin ürettiği pamuğun tamamını devlet almakta olup, pamuk ticareti yasaktır.
Özbekistan tarım alanındaki verimliliği artırmaya yönelik bilimsel çalışmalara büyük önem
vermektedir. Bu amaçla, Özbek Tarımı Bilimsel Verimlilik Merkezi’ni kurmuştur. Bu kuruluş, Tarım
Bakanlığı ve diğer Kuruluşlarla işbirliği yaparak ülkedeki tarım komplekslerinin sorunları konusunda
bilimsel araştırmalar yapmak; tarımsal üretim etkinliğini en üst seviyeye çıkarmak için gerekli
çalışmaları yürütmek ve uluslararası araştırma merkezleriyle işbirliğini geliştirmekle
görevlendirilmiştir. Diğer yandan Pahtabank’ın (Pamukbank) Agrobank (Ziraat Bankası) adıyla
8
yeniden kurulmasına ilişkin cumhurbaşkanı kararı yayınlanmıştır. Buna göre, tarım sektöründeki
projelerin finanse edilmesi, tarım sektöründe faaliyet gösteren işletmeler ile çiftçilere kredi ve
bankacılık hizmeti verilmesi, tarım sektöründe yatırım politikasının yürütülmesinin Agrobank’ın
temel görevleri olarak belirlenmiştir. Öte yandan cumhurbaşkanı tarafından alınan diğer bir karar ile
Galla Bank, Kışlak Kuruluş Bankasına (Rural Construction Bank) dönüştürülmüştür. Ağırlıklı olarak
kırsal kesimlerin geliştirilmesine yönelik projeleri finanse etmekle yükümlü olacaktır.
Sanayi Sektörü
İmalat Sanayinin yapısı incelendiğinde, öncelikli ve gelişmekte olan, yabancı yatırımcıların
da ilgisini çeken en önemli sektör otomotiv sanayidir. Özbekistan’ın otomotiv sektöründe Özbek
Otomotiv Girişimcileri Derneği’nin (Uzavtosanoat) kurduğu ortak girişimlerle (joint venture) birlikte
Alman Daimler-Benz ve Güney Kore’nin Daewoo firmalarının katkısıyla ülkede bu alanda önemli
gelişmeler sağlanmıştır. Daimler - Benz firması 1995 yılında 400 adet otobüs üretimiyle ülkedeki ilk
Mercedes otobüs üretimini gerçekleştirmiştir. Bu üretimin önemli bir kısmı Uzavtosanoat tarafından
oluşturulan Asaka Bank vasıtasıyla satılmıştır.
1996 yılında üretime başlayan 658 milyon dolarlık Daewoo - Uzavtosanoat fabrikası 2000
yılı sonuna kadar 238.000 araç üretmiş olup, monopol durumundaki UZDAEWOO otomobil
fabrikasının üretimi 2004 yılında % 73, 2005 yılında % 44, 2006 yılında % 39’luk artış göstermiştir.
2007 yılında % 23’lük artışla 172.000 otomobil üretilmiş ve bu rakamın 109.000 adedi ihraç
edilmiştir. 2009 yılından itibaren Chevrolet lisansıyla da otomobil üretimine geçen fabrikanın 2009
yılı üretimi 205.011 adettir. Üretimin büyük bir kısmı iç piyasada satılmakta olup, Rusya ve diğer
BDT
ülkelerine
satış
da
yapılmaktadır.
Ayrıca, Koç Holding, Özbek ortağı Uzautosozlash ile ortak olarak 64 milyon dolar sermaye ile
Semerkand’ta ticari araç üretimi ve aksesuar satışı yapan Samkoçauto fabrikasını kurmuştur. Ancak
söz konusu ortaklık sona ermiş olup, fabrikada 2007 yılından itibaren Japon Isuzu marka ticari araç
üretimine geçilmiştir.
Alman MAN Şirketi tarafından 2009’da kurulan fabrikada da üretime başlanılmış bulunmaktadır.
Tarım makineleri ve ekipmanları üretiminde önemli bir kapasiteye sahip olan Özbekistan’da
tarımsal üretimin önemli bir kısmı eski makineler ile yapılmaktadır. 1995 yılında ABD “CASE”
şirketinin Taşkent traktör fabrikası ile yapmış olduğu anlaşma sonucu önemli sayıda ve çok çeşitli
tarım alet ve makineleri tarımsal üretimde yerini almıştır. Bilahare Almanya ile ortak yatırım sonucu
TTZ Traktör fabrikasında Alman patentli traktör üretimi yapılmaya başlanılmıştır. Diğer taraftan
Rusya, Belarus ve Kazakistan’dan traktör ve söz konusu diğer ürünlerin ithalatı da bulunmaktadır.
Taşkent-Çıkalov Uçak Fabrikasında İlyuşin tipi Rus uçaklarının montajı yapılmaktadır.
Özbekistan’da hâlihazırda mevcut ve gelişme potansiyeli bulunan diğer önemli sektör
tekstildir. Bu sektörde önemli yatırımlar yapılmıştır. Ancak yine de kapasite yeterli düzeyde değildir.
Pamuk ve pamuk ipliğinin çok az bir kısmı ülke içerisinde işlenebilmektedir. Bu sektörde atıl
vaziyette olan pek çok tekstil fabrikasının modernizasyonu için yatırıma ihtiyaç duyulmaktadır.
Mevcut tesislere ilave olarak ülkede üretilen pamuğun daha fazla katma değer yaratılarak
pazarlanması ve ihraç edilmesi için kumaş ve konfeksiyon fabrikaları kurma çalışmaları devam
etmektedir.
9
Özbekistan’da tekstil firmalarının büyük kısmının kayıtlı bulunduğu Uzbekyengilsanoat
kayıtlarında yaklaşık 200 den fazla firma bulunmaktadır. Bahse konu firmaların 77 adedi iplik
üretimi, 60 adedi dokuma ve örme, 27 adedi ipek işlemesi ile iştigal etmektedir. Bu işletmelerin yıllık
300.000 Ton pamuk ipliği üretimi, 111,7 milyon metrekare kumaş üretimi, 59.000 ton örme kumaş,
108,5 milyon adet örme ürünleri, 8 milyon çift çorap, 1.900 ton ipek ipliği kapasitesi bulunmaktadır.
Ayrıca 7 adet ticari şirket de bu kurumun altında yer almaktadır.
Geçmiş yıllar içerisinde tekstil sektörüne 1,5 milyar dolar değerinde yabancı sermaye yatırımı
gerçekleşmiştir. Özbekistan’da 100 den fazla yabancı sermayeli şirket kurulmuş olup, toplam tekstil
ürünlerinin %95’i bu şirketler tarafından üretilmekte ve üretilen malın %80’ni ihraç edilmektedir. Bu
firmaların %45’i Türk, % 9’u Kore, %8’i İngiliz, %7’si Alman yatırımları olarak faaliyet
göstermektedir.
Petrol Sektörü
Eski Sovyet Cumhuriyetleri arasında bağımsızlık
sonrasında petrol üretimini önemli miktarda artıran tek
ülke de yine Özbekistan’dır. 1992 yılında yaklaşık olarak
günlük 66 bin varil olan üretim seviyesi, 1997 yılında
yaklaşık olarak 157 bin varil seviyesine yükselmiştir.
Ancak son yıllarda petrol üretimi azalarak 2000 yılında
7,5 milyon tona, 2002 yılında 7,2 milyon tona, 2004
yılında 6,6 milyon tona ve 2005 yılında da 5,4 milyon
tona gerilemiştir. Bukharo-Khivin bölgesindeki Kokdumalak Sahası’nda ülkenin petrol
üretiminin %70’i gerçekleştirilmektedir. Minbulak Chinaz ve Fergana Vadi'sinde bulunan petrol
rezervlerinin kullanıma geçmesi ile Özbekistan'ın petrol ihraç eder bir konuma gelmesi mümkündür.
Özbekistan’da petrol ve doğal gaz alanındaki dış yatırımlar diğer Hazar bölgesi devletleriyle
karşılaştırıldığında nispeten sınırlı oranda kalmaktadır. Özbekistan, Hazar Havzasındaki diğer
devletlerin bu sektörde yaşamış oldukları benzer sorunları paylaşmaktadır. Orta Asya Cumhuriyetleri
içinde petrol üretimini artıran tek ülke Özbekistan’dır. Namengan ve Fergana şehirleri civarında
bulunan petrol yataklarından 1995 yılında 5,2 milyon ton üretim gerçekleştirilmiştir. Mevcut üretim
halen ülke ihtiyaçlarına kafi gelmemektedir. Bu nedenle Özbekistan, mevcut petrol rafinerilerinin
kapasitelerini arttırmak ve yeni petrol rafinerileri kurmak zorundadır.
10
Pamuk Sektörü
Sovyetler Birliği döneminde toplam pamuk
üretiminin % 61’ini gerçekleştiren Özbekistan,
Uluslararası Pamuk İstişare Komitesi (ICAC) verilerine
göre;son dönemde, dünyada pamuk üretimi yapan ülkeler
arasında; ABD, Çin, Hindistan ve Pakistan’dan sonra
dünyadaki beşinci büyük pamuk üreticisidir. 6.5 milyon
tonu bulan dünya pamuk ihracatının %37’sini
gerçekleştiren ABD’den sonra, %11’lik payı ile
Özbekistan ikinci büyük pamuk ihracatçısı ülke
konumundadır. Ayrıca, pamuk lifi ihracatında dünyada ikincidir.
Orta Asya’da artan su sıkıntısı ve gıda ithalatını mümkün kılan Sovyet ekonomik dağıtım
sisteminin sona ermesiyle birlikte, pamuk üretiminin azaltılarak, tahıl ve diğer ürünlerin üretimine
ağırlık verilmesi gündeme gelmiştir. Bu çerçevede son yıllarda pamuk ekilen alanlar tahıl, sebze ve
meyve üretimi lehine % 16 oranında daralmıştır.
Pamuk toplamada kilo başına ödenmesi gereken miktarı devlet belirler ve onun altında ödeme
yapılamaz.Pamuk toplamada çalışan işçilerin ücretinin en geç beş gün içerisinde ödenmesi
gerekmektedir. Toplanılan pamuğun tamamı devletin ambarına teslim edilir. Devlet pamuğun
tohumu ve lifini aldıktan sonra pamuk lifinin parasını kendi belirlediği fiyattan çiftçinin banka
hesabına yatırır. Tohumunu ise bölgede belirlenen yağ fabrikasına verir. Yağ fabrikası aldığı pamuk
tohumundan elde ettiği yağ ve döküntüleri belli bir ücret karşılığı çiftçiye verir. Çiftçi bunları istediği
gibi kullanabilir.
Çiftçinin banka hesabına yatan paradan çiftçinin aldığı makine, yakıt, tohum vs. için yapılan
masraflar düşülür. Geri kalan kısım çiftçiye ait olup, bu miktarı çiftçinin nakit olarak kullanması
mümkün değildir. Ancak hesaptan hesaba kullanabilir ve yalnızca yanında çalışan işçilere ödenecek
ücretler için bankadan nakit para çekebilir.
Tekstil sektörünün hammaddesi olan pamuk ise Özbekistan’ın en önemli zenginliklerindendir.
130 türün yetiştirildiği ülkede toplam tarımsal üretimin % 40’ını pamuk oluşturur. Özbekistan’da
çiftçilik ile uğraşanların sayısı 1 milyonu geçmiş bulunuyor. Bunlar tarafından 2005 yılında % 66
pamuk fazla üretilmiştir. Özbek Devlet İstatistik Komite’nin diğer bir açıklamasında söz konusu
dönem içerisinde pamuk lifi üretiminin geçen 2006 yılının aynı dönemine göre, % 0.6 oranında
düştüğü ve 535,968 bin ton olarak gerçekleştiği belirtilmektedir.
Yıllık pamuk ipliği üretimi 1.4 milyon ton civarındadır. Özbekistan'da pamuk ipliği, bez, ipek
dokumacılığı, kenevir, örgü ipliği, trikotaj, dikiş-nakış, ayakkabı üretimi, halı-kilim dokumacılığı,
seramik, porselen işçiliği gelişmiştir.
11
Doğal Kaynaklar ve Madencilik Sektörü
Özbekistan madencilik sektörü önemli bir potansiyele sahiptir. Özbekistan’da 100’den fazla
yer altı maden çeşidi bulunmaktadır. Maden ocaklarının en önemli tarafı, bu çıkarılan sülfürük asit
elde edilmesidir. Bunların başında; altın, bakır, gümüş, kurşun, çinko, cıva, kadmiyum, uranyum,
tungsten, volfram vb. gibi benzeri yeraltı kaynakları gelmektedir.
Özbekistan volfram, doğal gaz ve diğer yeraltı hammadde kaynakları bakımından önemli bir
zenginliğe sahiptir. Özbekistan topraklarında çok miktarda tuz yatakları, alüminyum, mermer, granit,
değerli taşlar ve inşaat malzemeleri hammaddesi vardır. Meşhur Gazdan mermer yatağı ülkede
bulunmaktadır. Bu mermerler inşaatlarda, binalarda ve diğer çeşitli alanlarda kullanılmaktadır.
Çakmak taşı, seramik, porselen mineralleri vardır. Siyah metallerden demir, manganez ve krom
yatakları mevcut olup, bunları işlemek için Bekabad’da metalurji fabrikası kurulmuştur.
Özbekistan’da çok miktarda manganez bulunan maden yatakları özellikle Dautaş, Kızılbayrak,
Kaşkaderya sınır bölgelerinde yer almaktadır. Özbekistan sanayi üretiminde renkli metaller önemli
yer tutmaktadır.
Üretim, genel olarak altın, bakır ve ısıya dayanıklı metallerden oluşmaktadır. Bu alandaki en
büyük işletme, Almalık’taki metalurji kompleksidir. Volfram ve mobilden üretimi çırçık şehrinde
kurulan fabrikada gerçekleşmektedir. Özbekistan'da üç büyük kömür yatağı vardır.Petrol Fergana
bölgesinde ve Surhanderya'da (Haydak-Üçkızıl, Kökayt) kuyularından çıkarılmaktadır. 1995 yılından
itibaren petrol ve doğal gazda dışa bağımlılıktan kurtulmuştur. Özbekistan zengin petrol, gaz ve diğer
enerji kaynaklarına sahiptir.
Ülkenin enerji ve doğal zenginlik kaynakları doğal gaz, petrol ve kömürdür. Özbekistan;
petrol, kömür ve rafine edilmiş petrol ürünleri ithal etmekte, doğal gaz ve elektrik ihraç etmektedir.
Müteahhitlik Hizmetleri
1992-2012 yılları arasında Özbekistan’daki Türk müteahhitlik hizmetleri toplamının 1.5
milyar dolardan fazla olduğu görülmektedir. Ancak bu rakamın 900 milyon dolara yakın kısmının
2004 öncesi yapılan işlere ait olduğu, bu tarihten sonra ise alınan işlerin hızla düşüş eğilimine girdiği
gözlenmektedir. Ancak 2009 yılında Çalık Enerji firması Navoi Termik Santral ihalesi ile son
yıllardaki en büyük işi üstlenmiş ve başarıyla tamamlamıştır. Bunun dışında, Dal Teknik Makina Tic.
ve San. A. Ş. tarafından Özbekistan’ın JSC Almalyk MMC firmasıyla imzalanan kontrat
çerçevesinde Cizzah Bölgesinde toplam bedeli 97 milyon 600 bin dolarlık Gri ve Beyaz Çimento
Fabrikası inşasına başlanmıştır.
Son dönemlerde yerel inşaat firmalarının ön plana çıktığı, kamunun etkin olduğu ihalelerde
bu firmaların daha şanslı oldukları görülmektedir. Bu da firmalarımızın bu sektörden alacağı payın
düşmesinde önemli bir faktör olmaktadır. Bunun diğer nedenleri arasında, devletin uyguladığı
politikaların da etkisi bulunmaktadır. Bunlar, serbest piyasa ekonomisi şartlarının yeterince
uygulanmaması, devlet tarafından 1996 yılından beri uygulanan sıkı para politikası, yüksek vergi
uygulamaları, dış ticarette yaşanan gümrük sorunları, standart ve lojistik hatta vize ve izin
12
problemleri, 2003 yılı itibariyle konvertibiliteye geçilmiş olmasına rağmen, para ve kar
transferlerinde yaşanan sıkıntılar olarak sıralanabilir. Bu sıkıntıların giderilmesi halinde zengin
ekonomik kaynaklara sahip olan Özbekistan’daki müteahhitlik faaliyetlerimizin gelişmesi mümkün
olacaktır. Esasen Özbekistan’a yönelik dış ticaret, müteahhitlik-müşavirlik hizmetleri ve özellikle
enerji alanlarında orta ve uzun vadeli politikaların acilen tespit edilmesi ve belirlenmesine ihtiyaç
bulunmaktadır.
Turizm Sektörü
Büyük İpek yolu Avrupa ile Asya'yı birbirine bağlarken Orta Asya bölgesinin özellikle
meydanlarıyla, İslam mimarisinin kervansaraylarıyla ve ortaçağa ait eserleriyle doğu şehirlerinin
eşsiz görüntüsünü bugün de koruyan Semerkand, Buhara, Hive ve bugünkü Taşkent'in gelişmesine
ve esenliğine yardımcı olmuştur.Asya'nın turistik merkezlerinden birine yavaş yavaş dönüştürülen
Özbekistan'ın bu şehirlerine dünya çapında bir ün getirdi.
Çok sayıda efsane ve hikayelere sahip bir ülke olan Özbekistan, çölleri, deve kervanları,
Asya krallıklarından kalan etkileyici mozoleler (yapılar). Geçmişin mimari izlerini taşıyan yapılar,
renkli materyaller (takı ve motifler) ve egzotik meyveler ülkesidir. Özbekistan, tarihiyle, eski
çağlardan kalan tarihi yapılarıyla, diğer tarihi özellikleri ve kültürel çizgileriyle dünya üzerindeki pek
çok insanın dikkatini çekmektedir. Özbekistan’da tarihin izlerini görebileceğiniz 4.000’den fazla yer
bulunmaktadır. Dünyadaki pek çok insan, Semerkant. Buhara, Hive, Kokand, Şahrisabz gibi tarihi
13
kentleri bilir. Amuderya nehrinin sağ tarafında Tuprak Kale, Berput Kalesi, Gildursun ve en eski
tarihten kalan kale ve site-kentlerden biri olarak bilinen Kavat Kale yer almaktadır. Hive’nin hemen
yakınında eski tarihi ve mimari özellikleri yansıtan binaları, Termez yakınındaki eski çağ Budist
tapınaklarını görebilirsiniz. Bunların hepsi de birer açık hava müzesidir.
ÖZBEKİSTAN’IN DIŞ TİCARETİ
Dış Ticaret Göstergeleri (Milyon Dolar)
Yıllar
2008
2009
2010
2011
2012
İhracat
7.180
5.371
6.469
6.887
4.229
İthalat
9.126
8.092
8.277
9.751
10.348
Hacim
16
13
15
17
15
Denge
-2
-3
-2
-3
-6
İhracatında Başlıca Ürünler
İhraç Ettiğği Başlıca Ürünler (Milyon Dolar)
14
ÜRÜN
2010
2011
2012
Pamuk (karde edilmemiş veya penyelenmemiş)
938
797
741
Rafine edilmiş bakır ve bakır alaşımları (ham)
452
555
451
Pamuk ipliği (dikiş ipIiği hariç) (ağırIık itibariyIe
pamuk oranı >=%85 ve perakende olarak satıIacak haIe 379
getirilmemiş)
352
314
Radyoaktif kimyasal elementler ve radyoaktif izotoplar
619
ve bunların bileşikleri, karışımları, artıkları
402
298
Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar
293
770
237
Bakır teller
82
136
163
Üzümler (taze/kurutulmuş)
94
179
159
Havuç, şalgam, teke sakalı, kök kerevizi, turp ve
15
benzeri yenilen kökler (taze/soğutulmuş)
17
15
Sülfatlar; şaplar; peroksisülfatlar (persülfatlar)
18
21
15
Toplam
6.469
6.887
4.229
İthalatında Başlıca Ürünler
İthal Ettiği Başlıca Ürün
Ürün
2009
2010
2011
Karayolu taşıtları için aksam, parça ve aksesuarlar
738
758
814
Tedavide veya korunmada kullanılmak
hazırlanan ilaçlar (dozlandırılmış)
319
363
447
Uzunlamasına kesilmiş, biçilmiş ağaç; kalınlık > 6 mm 215
283
323
Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen
360
yağlar
175
310
Ham petrol (petrol yağları ve bitümenli minerallerden
266
elde edilen yağlar)
390
310
Buğday unu/mahlut unu
325
291
Açık denizde bulunan yapılardaki mürettebata veya
83
yapılardaki ekipman için eşya (27.fasıl hariç)
94
272
Binek otomobilleri ve esas itibariyle insan taşımak
üzere imal edilmiş diğer motorlu taşıtlar (yarış rabaları 108
dahil)
126
213
Buzdolapları, dondurucular ve diğer soğutucu ve
40
dondurucu cihazlar ve ısı pompaları
51
55
Özellikle 84.25 ila 84.30 pozisyonlarındaki makina ve
cihazlar ile birlikte kullanılmaya elverişli aksam ve 52
parçalar
45
54
Toprak, maden, cevher kazıma, taşıma, ayırma, seçme
makinaları, kazık varyoşları, kar küreyici ve 31
püskürtücü, vb makine
18
54
Borular, kazanlar, tanklar, depolar ve benzeri diğer
kaplar için musluklar, valfler (vanalar) ve benzeri 36
cihazlar
47
52
9.751
10.348
Toplam
15
üzere
231
8.277
Başlıca Ülkeler İtibarı ile Dış Ticareti
Başlıca Ülkeler İtibarı ile İhracat (Milyon Dolar)
Ülkeler
2010
2011
2012
Pay
Değişim
1
Çin
1.301
807
1.091
25,80%
35,20%
2
Kazakistan
473
771
817
19,30%
6,10%
3
Türkiye
861
940
813
19,20%
-13,50%
4
Rusya Federasyonu 1.513
1.756
758
17,90%
-56,80%
5
Fransa
116
158
156
3,70%
-1,10%
6
Ukrayna
82
644
109
2,60%
-83,10%
7
Japonya
173
48
107
2,50%
122,00%
8
G. Kore
22
40
42
1,00%
6,40%
9
Birleşik Krallık
59
47
42
1,00%
-10,60%
10
Almanya
52
46
39
0,90%
-14,80%
Toplam
6.469
6.887
4.229
100,00%
-38,60%
Başlıca Ülkeler İtibarı ile İthalat (Milyon Dolar)
16
Ülkeler
2010
2011
2012
Pay
Değişim
1
Rusya Federasyonu
1.664
1.983
2.233
21,60%
12,60%
2
Çin
1.181
1.359
1.782
17,20%
31,10%
3
G. Kore
1.439
1.719
1.767
17,10%
2,80%
4
Kazakistan
1.101
1.179
1.344
13,00%
13,90%
5
Almanya
712
683
513
5,00%
-24,90%
6
Türkiye
283
355
450
4,40%
27,00%
7
Ukrayna
228
354
436
4,20%
23,20%
8
ABD
101
100
285
2,80%
183,90%
9
İtalya
131
161
140
1,40%
-12,80%
10
Polonya
75
114
120
1,20%
4,80%
Toplam
8.277
9.751
10.348
100,00%
6,10%
TÜRKİYE-ÖZBEKİSTAN DIŞ TİCARET VERİLERİ (1.000 Dolar)
17
YIL
İHRACAT DEĞİŞİM İTHALAT DEĞİŞİM HACİM
DENGE
2000
82.647
-16,60%
85.794
80,70%
168.442
-3.147
2001
89.725
8,60%
36.045
-58,00%
125.771
53.680
2002
93.735
4,50%
75.342
109,00%
169.078
18.393
2003
138.422
47,70%
99.462
32,00%
237.884
38.960
2004
145.226
4,90%
178.671
79,60%
323.897
-33.446
2005
151.071
4,00%
261.466
46,30%
412.537
-110.395
2006
175.995
16,50%
415.841
59,00%
591.836
-239.845
2007
225.612
28,20%
613.810
47,60%
839.422
-388.198
2008
337.130
49,40%
580.810
-5,40%
917.940
-243.680
2009
279.090
-17,20%
413.079
-28,90%
692.169
-133.989
2010
282.666
1,30%
861.373
108,50%
1.144.040 -578.707
2011
354.490
25,40%
939.882
9,10%
1.294.372 -585.393
2012
449.883
26,90%
813.287
-13,50%
1.263.171 -363.404
SİYASİ İLİŞKİLER
Türkiye, 16 Aralık 1991 tarihinde Özbekistan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülke olmuş, 4
Mart 1992 tarihinde ise iki ülke arasında diplomatik ilişkiler tesis edilmiştir. Taşkent Büyükelçimiz
25 Nisan 1992 tarihinde güven mektubunu sunarak görevine başlamıştır. İlişkilerin hukuki temelini
oluşturmak amacıyla bu ülke ile 90’ın üzerinde ikili anlaşma ve protokol imzalanmış, karşılıklı çok
sayıda üst düzey ziyaret gerçekleştirilmiştir.
Türkiye ve Özbekistan’ın işbirliği olanakları çok geniş bir yelpazeye yayılmakta olup, ikili
işbirliğinin potansiyel olarak gelecek vaat eden her alanda daha da geliştirilmesi hedeflenmektedir.
Özbekistan, tarihi ve kültürel birikimi, stratejik konumu, doğal kaynakları ve Orta Asya nüfusunun
yarısını oluşturan 28 milyonluk nüfusu ile bölgesel barış ve istikrar için kilit konumdadır. Bu ülkenin
karşı karşıya olduğu, aynı zamanda bölgenin istikrarı için de tehlike oluşturan aşırı akımlar, terörizm
ve uyuşturucu kaçakçılığı gibi tehditlerin önlenmesi ve bertaraf edilmesi, ikili ilişkilerimizin önde
gelen konuları arasında yer almaktadır.
Avrasya’nın istikrarı ve refahı bakımından iki kilit ülke olan Türkiye ve Özbekistan
arasındaki ikili ilişkilerinin olumlu bir mecrada gelişmesini sürdürmesi ve bu ilişkilerin herhangi bir
yanlış anlamanın etkisinde kalmaksızın idame ettirilmesi büyük önem taşımaktadır. Bu anlayıştan
hareketle Türkiye, Özbekistan’ın istikrarına ve kardeş Özbek halkının huzur ve refahına büyük önem
atfetmektedir.
İkili Anlaşma ve Protokoller
• Ekonomik ve Ticari İşbirliğine İlişkin Anlaşma (1992)
• Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (1995)
• Karma Ekonomik Komisyonu (KEK) Kurulmasına İlişkin Anlaşma (1995)
• Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması (1996)
• Çifte Vergilendirmeyi Önlemeye İlişkin Anlaşma (1997)
• Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması (1998)
• Karma Ekonomik Komisyon II. Dönem Toplantısı Protokolü (2003)
Ekonomik İlişkilerin Genel durumu
2007 yılında Özbekistan’da kayıtlı Türk sermayeli
şirketler 534’e ulaşmış olup, bunların 122’si %100 Türk
18
sermayeli, 412’si ortak şirketlerdir (JV), ayrıca 77 temsilcilik şeklinde faaliyet gösteren Türk şirketi
bulunmaktadır.
Türk ortaklı şirketler başta tekstil sektörü olmak üzere, otomotiv, gıda, deri, temizlik
malzemeleri ve diğer sektörlerde kurulmuştur. Ortak şirketlerin yaptığı imalat yatırımlarının proje
tutarının yaklaşık 1 milyar dolar civarında olduğu, kayıtlardan elde edilen bilgilere göre ortak
yatırımlardaki Türk sermayesinin 614 milyon dolar civarında olduğu tahmin edilmektedir.
Önceki yıllarda ülkemiz yatırımlarının ABD, İngiltere, Almanya, G.Kore ve Çin’den sonra
altıncı sırada yer aldığı bilinmektedir. Resmi istatistikler açıklanmamakla birlikte, son yıllarda ABD
ve İngiltere’nin büyük ölçekli firmalarının el değiştirmiş olması nedeniyle bu ülkelerin ön sıralardaki
yerlerini kaybetmiş olabileceği ve bu altı ülke arasına son zamanlarda yatırımlarında artış görülen
Rusya, Hindistan ve Malezya’nın da dahil olduğu kuvvetle muhtemel görünmektedir.
2007 yılında Özbekistan’da 70’in üzerinde ülkeden yaklaşık 3.500 yabancı sermayeli şirket
faaliyet göstermiştir. Firma sayısı itibariyle, Türkiye (534 JV, 77 temsilcilik), Rusya Federasyonu
(527 JV, 145 temsilcilik), G.Kore (313 JV, 73 temsilcilik), Kazakistan (167 JV, 54 temsilcilik),
Almanya (135 şirket), B.A.E. (70 JV, 20 temsilcilik), ABD, Çin, Hindistan başta gelen ülkelerdir.
Ayrıca, Özbekistan’ın Rusya’da 280, Kazakistan’da 94 şirketinin faaliyet gösterdiği bilinmektedir.
Türk Şirketleri ve Yatırım Faaliyetleri
Tekstil sektöründe Namangan vilayetinde TEKFEN’in %60 sermaye payına (22.2 milyon
dolar) sahip olduğu 63 milyon DM (yaklaşık 37 milyon dolar) yatırım tutarlı PAPFEN ve 23 milyon
dolar yatırım tutarlı (%51 nispetindeki Türk sermayesi 11.7 milyon dolar) ASNAM pamuk ipliği
üretimi fabrikaları faaliyette bulunmaktadır.
Urgenç’te kurulan HAREZM-NURTOP Özbek-Türk Ortak Şirketi, 13 milyon dolarlık
Pamuklu İplik Fabrikasında (%56’lık Türk sermayesi payı 7.2 milyon dolar) 2001 yılı sonunda
üretime başlanmıştır.
Taşkent’te faaliyete geçen 4.7 milyon dolarlık ŞAYHANTAHUR Tekstil Fabrikası (%75
nispetindeki Türk sermayesi payı 3.5 milyon dolar), Namangan vilayetindeki BEŞTEKS fabrikası
diğer Özbek-Türk ortak yatırımlarıdır.
Fergana’da faaliyete geçen 24 milyon Euro proje tutarlı BESTEX Türk-Alman-Özbek ortak
pamuk ipliği üretim tesisindeki Sokay ve Tekmen Tekstil firmalarının %21.6’şar nispetindeki payları
karşılığı Türk sermayesinin 10.3 milyon Euro (yaklaşık 11 milyon $) olduğu açıklanmıştır.
Özbek-Türk tekstil fabrikası faaliyete başlamıştır. Bunlardan BAGAT TEKSTİL Fabrikası
Harezm vilayeti Bagat ilçesinde Türk-Özbek sermayesi ile kurulmuş ve 25.08.2004 tarihinde
19
açılmıştır. Sermayesi yaklaşık 13,5 milyon EURO olup, 400 kişi istihdam edilmektedir. Fabrikada
iplik ve ham bez üretimi yapılmaktadır.
Mimataş, Andican’da 48 milyon dolarlık iplik fabrikası yatırımı gerçekleştirmiş, Ar-Ge
Fashion ve Acarbo firmalarımız 3,6’şar milyon dolarlık tekstil-konfeksiyon, %50 Türk sermayeli
Samarkand Velvet de 2008 yılında 2 milyon dolarlık kadife kumaş yatırımlarını faaliyete geçirmiştir.
Abalıoğlu firması da %100 Türk sermayesiyle 16 milyon doların üzerinde tekstil yatırımı
gerçekleştirmeyi planlamaktadır.
Ülkede uygulanan ekonomik politikalar paralelinde ve özellikle 1996 yılı sonlarından itibaren
Özbekistan’da yaşanmaya başlanan konvertasyon kısıtlamaları sorununa bağlı olarak, özellikle
konsinye satış şekliyle gıda ithalatı yapan Türk firmaları başta bisküvi, çikolata, sakız, un, ekmek ve
süt mamulleri alanında olmak üzere gıda sektöründe küçük çapta yatırımlara yönelmişlerdir.
1993 yılında T.C. Ziraat Bankası ile Özbekistan AT Pakhtabank’ın %50’şer hisseye sahip
olarak kurdukları 2 milyon dolar sermayeli UTBANK, 1993 yılı sonlarında başlattığı bankacılık
faaliyetlerini başarıyla sürdürmektedir. 2007 yılı itibariyle, öz kaynakları 6.62 milyon dolar, aktif
toplamı 23.96 milyon dolar, toplam krediler 5.33 milyon dolar olup bankanın net karı 1.4 milyon
dolara ulaşmıştır.
Ülkede İş Kurma Mevzuat
Özbekistan’da yabancı sermayeli şirketler % 100 tam yabancı sermayeli, ortak şirket, şube ve
temsilcilik şeklinde kurulabilir. Bazı faaliyetlerin yapılması için Bakanlar Kurulu’ndan lisans
alınması şarttır.
Ortak şirket kurulması halinde yabancı ortağın payının en az % 30 olması şarttır. Şirketin
yabancı yatırım şirketi sayılabilmesi için yabancı ortaklardan en az birisinin tüzel kişi olması ve
şirket sermayesinin en az 150.000 $ olması şarttır. Şirket, Özbekistan Adalet Bakanlığı’nda kayıt
edildikten sonra, Dış Ekonomik İlişkiler, Yatırımlar ve Ticaret Bakanlığı’nda da kayıt edilmelidir.
Şirket sermayesinin en az % 30’u kayıttan önce yatırılmış olmalıdır. Tüm evraklar Özbekçeye veya
Rusçaya
tercüme
edilmiş
olmalıdır.
ÖZBEKİSTAN’A YABANCI YATIRIMCILARIN TEŞVİK ALANLARI
- Hafif ve Yün Sanayi;
- İnşaat Malzemelerin Üretimi;
- Oto Sanayi;
- Tarım ürünlerin yeniden işlenmesi;
- Kimya Sanayi;
- Mineral Kaynakları Araştırılması;
20
- Turizm;
- Elektronik Sanayi.
Ortak Şirket veya Şubesinin Kurulması İçin Gerekli Evraklar:
1. Kayıt edilmesi konusunda dilekçe (Adalet Bakanlığına).
2. Tesis toplantı protokolü.
3. Şirket Tüzüğü
4. Tesis anlaşması
5. Şube kurulmasında yetki belgesi ( Özbekistan Konsolosluğundan ve Noterden tasdikli)
6. Banka referans mektubu (Özbekistan Konsolosluğundan ve Noterden tasdikli).
7. Arazi kullanma izni veya ofis için kira kontratı (varsa).
8. Şirket, devlet Kuruluşları ile ortak olarak kuruluyorsa devlet Mülki Komitesinin müsaade
yazısı.
9. Kayıt ücreti olarak 5 resmi asgari maaş + 500 $ ödendiği hakkında belge.
10. Şirketin posta adresini tasdikleyici doküman.
11. Ticari ve ticari - aracı şirketler yukarıda belirtilen dokümanlar dışında, onların Tüzük
faaliyetlerine uygun olan satış ve depo sahaları, ekipmanları, perakende satış kuruluşlarında
ise ek olarak kontrol - yazar kasaların bulunduğunu veya onların satın veya kirayla alınması
için kaynakların bulunduğunu gösteren dokümanların tevsik edilmesi gerekmektedir.
-%100 Yabancı Sermayeli Şirket veya Şubesi Kurulması İçin Gerekli Evraklar:
1. Yabancı şirket Tüzüğü kopyası (Özbekistan Konsolosluğundan ve Noterden tasdikli).
2. Ticari Sicil (Özbekistan Konsolosluğundan ve Noterden tasdikli).
3. Banka referans mektubu (Özbekistan Konsolosluğundan ve Noterden tasdikli).
4. Kayıt ücreti olarak 2000 $ ödendiği hakkında belge.
5. Ticari ve ticari - aracı şirketler yukarıda belirtilen dokümanlar dışında, onların
6. Tüzük faaliyetlerine uygun olan satış ve depo sahaları, ekipmanları, perakende satış
kuruluşlarında ise ek olarak kontrol - yazar kasaların bulunduğunu veya onların satın veya
kiraya alınması için kaynakların bulunduğunu gösteren dokümanların tevsik edilmesi
gerekmektedir.
.
Özbekistan’da Yabancı Firma Temsilciliği Açılması İçin Gerekli Evraklar:
1. Kayıt edilmesi konusunda dilekçe (Dış Ekonomik İlişkiler, Yatırımlar ve Ticaret
Bakanlığına)
2. Temsilciliğin faaliyet programı.
3. Yabancı firma Tüzüğü kopyası (Özbekistan Konsolosluğundan ve Noterden tasdikli).
4. Ticari Sicil (Özbekistan Konsolosluğundan ve Noterden tasdikli).
5. Banka referans mektubu (Özbekistan Konsolosluğundan ve Noterden tasdikli).
6. Temsilcilik açılması konusunda firma Kurucularının Kararı.
7. Temsilcilik açılması konusunda firma temsilciliğine verilen vekaletname (Temsilci
hakkında dolu bilgileri içeren, Özbekistan Konsolosluğundan ve Noterden tasdikli)
8. Temsilciliğin yabancı çalışanları hakkında bilgiler ve pasaport kopyaları.
9. Özbekistan’daki tüzel kişiliğe sahip kuruluşun referans mektubu.
21
10. Temsilcilik ofisinin kira kontratı veya kiralama konusunda garanti mektubu. (Kira
kontratı şehir Hâkimiyetinin ilgili birimi tarafından onaylanmış olmalıdır.)
11. Kayıt ücreti olarak 1170 $ ödendiği hakkında belge.
PASAPORT VE VİZE İŞLEMLERİ
Özbekistan Cumhuriyeti, T.C.
vatandaşlarına
vize
uygulamaktadır. Göreve atanan T.C vatandaşlarına süresiz,
Diplomatik pasaport sahibi vatandaşlarımıza 90 gün vize muafiyeti
vardır.
Özbekistan’a gelen yabancılar, otellerde ve istediği yerde
kalabilirler. Yabancılar, Özbekistan’a geldiği tarihten itibaren
bayram ve tatil günleri hariç 3 gün süre içinden geçici ikamet
kayıtın dan geçmek zorundadır. Kayıt işlemleri seyahat türüne göre
Özbekistan İçişleri Bakanlığı ilgili makamları tarafından
gerçekleştirilmektedir. Yabancıların kayıt işlemleri ayrıca otellerde
de yapılmaktadır.
Parlamento ve Hükümet heyet başkanları, onların aile üyeleri, heyet içinde yer alan teknik
personel, Özbekistan’a BM Teşkilatı pasaportuyla gelen kişiler, ayrıca Özbekistan’a 15 günlük süre
için gelen yabancılar ve 18 yaşını doldurmayanlar geçici ikamet kaydı işlemlerinden muaftır.
Özbekistan Turistik - Ticari Vize İçin Gerekli Belgeler:
Firma Sahibi ve Çalışanlar İçin:

22
Pasaport ( Seyahat tarihinden itibaren en az 6 ay geçerli ve imzalı)


Resim ( 2 Adet )
Dilekçe ( Şirket Antetli kağıdına,kaşeli ve imzalı, şirketteki görevinizi belirten
İngilizce) Firmamız aracılığı ile temin edebilirsiniz
Emekliler İçin:
 Pasaport ( Seyahat tarihinden itibaren en az 6 ay geçerli ve imzalı)
 Resim
( 2 Adet )
 Emekli cüzdanı
Öğrenciler İçin
 Pasaport ( Seyahat tarihinden itibaren en az 6 ay geçerli ve imzalı)
 Resim
( 2 Adet )
 Yeni tarihli, okuldan onaylı öğrenci belgesi
VİZE
ŞEKLİ
TURİSTİK
TURİSTİK
TURİSTİK
TİCARİ
VİZE SÜRESİ
ALMA SÜRESİ
7GÜN TEK GİRİŞ
15 GÜN TEK GİRİŞ
30 GÜN TEK GİRİŞ
30 GÜN TEK GİRİŞ
15 İŞ GÜNÜ
15 İŞ GÜNÜ
15 İŞ GÜNÜ
15 İŞ GÜNÜ
Davetiyesi (teleksi) olan yolcularımızın vizeleri 1 iş gününde alınır.
Düzenleme: Malikakhon FATKHULLAKHOJAEVA
23