11. ana uygulama katmanı protokolleri

11. ANA UYGULAMA KATMANI PROTOKOLLERİ
Bu bölümde birçok internet tesisinde kullanılan uygulama katmanı protokollerini
inceleyeceğiz. Buradaki amacımız son kullanıcıya sağlanan ana servisleri genel olarak
tanıtmaktır. Bu bölüm dahilinde incelenen protokoller şunlardır:
TELNET: terminal servisleri içindir
trivial file transfer protocol (TFTP): basit dosya transfer servisleri içindir
file transfer protocol (FTP): daha ayrıntılı dosya transfer servisleri içindir
simple mail transfer protocol (SMTP): mesaj transfer servisleri içindir (elektronik posta)
Çoğu üründe, bu protokollerin çalıştırılması basittir; genelde bu bir veya birkaç terminal
komutu girmekten veya bilgisayar ekranındaki bir ikona tıklamaktan daha karışık değildir.
Tanımlamanın bu kısmını satıcı-özel kullanım kılavuzlarına bırakmak en iyisidir. Bu bölümde
bu protokollerin çalıştırılmasından ziyade mimarileri üzerinde odaklanılmıştır.
11.1 TELNET Protokolü
Bilgi işlem merkezinden sorumlu bir yönetici düşünelim. İşlem merkezindeki bir host
bilgisayar birçok terminal arasındaki haberleşme işlemlerini desteklemekle görevlidir. Bu
terminaller birbirlerinden farklı karakteristiktedirler. Örneğin, bir DEC terminalindeki
kullanıcı Hewlett-Packard terminalindeki kullanıcı ile haberleşmek ihtiyacındadır.
Haberleşmek kolay sayılmaz. Her iki cihaz da farklı ekran ve tuş takımı kontrol karakterleri
kullanırlar, ve her ikisi de haberleşme linkindeki trafiği yönetmek için farklı hat protokolleri
kullanırlar.
Eğer host cihazın geniş bir terminal yelpazesini desteklemesi gerekiyorsa, değerli kaynaklar
protokol farklılıklarını çözmek için cihazın CPU çevrimlerinde harcanır, ve çevirmeyi
gerçekleştirecek destek yazılımının tasarımı ve kodlaması pahalı bir girişimdir. Bilgi işlem
merkezinin yöneticisi, bu farklı cihazlar arasında çeviri yapabilmek için, sistemleri
geliştirmek veya elde etmek üzere büyük bir zaman ve epeyce bir kaynak harcamalıdır.
TELNET bu sorunlara çözüm sağlar. Örneğin, TELNET’le host bilgisayarın, haberleşeceği
diğer host’lara bağlı terminallerin karakteristiklerini öğrenmesi sağlanır. Eşit ölçüde önemli
olarak, TELNET iki makine arasındaki terminal-tabanlı oturum için gerekli olan
fonksiyonların ve servislerin müzakere edilmesini sağlar. Bu yaklaşım protokol dönüştürme
sorununu daha hoş yapar çünkü müzakere eden cihazlar iki cihaz tarafından desteklenmeyen
servisleri kullanmama seçeneğine sahiptirler. TELNET farklı makineler arasında protokol
dönüşümü sağlamaz. Bunun yerine, makinelerin karakteristiğine karar veren bir mekanizma
ve de veri alışverişi için, makinelerin internetworking’lerini müzakere edebilecekleri araçlar
sağlar.
TELNET protokolü bir host cihazı üzerindeki bir programın (TELNET istekçisi denir) başka
bir cihazın (TELNET sunucusu denir) kaynaklarını kullanmasını sağlar. Tek gereken,
istekçinin sunucuya yerel olarak bağlı olmasıdır (Şekil 11-1’e bakınız). TELNET çeşitli
özellikler sağlamasına rağmen, bazı insanlar bu standarda remote login protokolü derler
çünkü TELNET bir host cihazı ile bir uzak cihaza login yapılmasını destekler. Dikkat edelim
ki, diğer ‘remote login’ protokolleri TELNET’in yanında yer alırlar. Örneğin, SUN iş
istasyonları bir remote login (R login) prosedürüne sahiptir.
Şekil 11-1 TELNET Modeli
11.1.1 Ağ hayali terminali
TELNET standardı bir ağ hayali terminali (NVT) fikri temeline dayanır. Hayali teriminin
kullanılması bir NVT’nin gerçekten var olmamasındandır. NVT aslında bir terminalin
karakteristiklerini göstermek için standart araçlar sağlayan hayali bir cihazdır. Bu fikirle
haberleşilen her bir terminalle ilgili karakteristiklerin sağlanması görevi host bilgisayarına ait
olur. TELNET standardı ile, hem kullanıcı hem de sunucu cihazlarının kendi terminal
karakteristiklerini hayali terminal tanımlamasına göre haritalamaları gerekmektedir. Sonuçta
cihazlar NVT ile haberleşiyorlarmış görüntüsü verirler çünkü iki taraf da tamamlayıcı bir
haritalama sağlar.
11.1.1.1 Müzakereler
TELNET protokolü, diğer hayali terminal protokollerine benzer olarak, haberleşen
makinelerin oturum sırasında kullanılacak çeşitli opsiyonları müzakere edebilmelerini sağlar.
Sunucu ve istekçinin bu opsiyonları kurabilmek için standart bir prosedürler kümesi
kullanmaları gerekir. Bu opsiyonlar TELNET protokolünün analizi süresince incelenecektir.
Müzakereli opsiyonların kullanımı, host makinelerinin hayali terminalin sağladığının ötesinde
servisler sağlayabileceği olasılığını ortaya çıkarır. Bundan başka, TELNET modeli,
protokollerce şart koşulanlar dışında, müzakere edilmiş opsiyonları sınırlamaz. Bunun yerine,
TELNET tanımladıklarının ötesinde farklı anlaşmaların müzakere edilebilmesini sağlar.
11.1.2 TELNET RFC’leri
Internet standartları, müzakere edilebilecek TELNET opsiyonlarını tanımlamak üzere, çeşitli
RFC’ler içerir. Tablo 11-1’de TELNET opsiyon kodlarının bir listesi vardır (numaraları ve
eğer varsa ilgili RFC’leri ile birlikte). Bu opsiyonların tümünün her bir satıcı ürününde olduğu
kanısına varmayın çünkü çoğu TELNET ürünü tüm olası opsiyonları desteklemez.
Şekil 11-2’de iki taraf arasında opsiyonların nasıl müzakere edilebileceği gösterilmiştir.
Taraflardan biri belli bir opsiyonla (Şekilde x fonksiyonu) ilgili olarak diğer tarafı
sorgulayarak müzakereyi başlatabilir.
Şekil 11-2 TELNET Müzakereleri
Şekilde, cevaplayan taraf opsiyonu destekleyebileceğini belirtmektedir. Bundan sonra,
başlatan taraf cevaplayan tarafa opsiyonunun karakteristiğini sorar. Cevaplayan taraf
opsiyonla ilgili bilgisini gönderir. Bu bilgi cevaplayan tarafın terminalinin karakteristiklerini
veya diğer işletim gereksinimlerini tanımlar.
İki taraf arasında akan mesajlar TELNET mesaj formatına (komut yapısı denen) sadık
olmalıdırlar. Örneğin, başlangıç işareti "destekler misin" veya "destekleyecek misin" özel
TELNET kodları do veya will ile sağlanır. Dönüşte, cevaplayan taraf bir TELNET kodu
göndermelidir (bu örnekte, cevaplayan taraf bir will kodu göndermektedir).
Tablo 11-2’de kodların isimleri, TELNET mesajlarındaki değerleri ve kısaca anlamları
listelenmiştir. Tablo, altı TELNET fonksiyonunu tanımlamak üzere altı satır girişi içerir. Bu
fonksiyonlar hemen hemen tüm terminal-tabanlı uygulamalarda ortaktır; böylece, TELNET
standardı bunları göstermek üzere araçlar tanımlar.
Interrupt prosesi fonksiyonu, sisteme bir kullanıcı prosesini erteleme, kesme, iptal etme veya
sonlandırma imkanı sağlar. Örneğin, kullanıcıya sonsuz döngüden kurtulabilmesi için bir
işlemi sonlandırma imkanı sağlanır.
Abort çıkışı (AO) fonksiyonu bir uygulamanın tamamlanmak üzere çalışmasına izin verir
ancak çıkışın kullanıcı iş istasyonuna gönderilmesini engeller. Bu fonksiyon aynı zamanda
kaydedilmiş ancak hala gösterilmemiş (displayed) çıkışları siler.
Orda mısın (AYT) fonksiyonu bir kullanıcının uygulamanın icra edilip edilmediğini bilmek
istediği zaman kullanılan faydalı bir işlemdir. Tipik olarak bir kullanıcı, belli bir zaman
süresince mesajlarını alamamışsa AYT fonksiyonunu çağırır.
Karakter sil (EC) fonksiyonu kullanıcının veri nehrindeki bir karakteri silmesini sağlar. En
basit şekli ile, giriş hatası yapıldığında ekran üzerinde veriyi düzeltmekte kullanılır.
Satır sil (EL) fonksiyonu kullanıcının düzeltme sürecinde bir giriş satırını silebilmesini sağlar.
İlerle (GA) fonksiyonu oturumun yarı-duplex bir iletim sırası takip etmesini sağlar.
Tablo 11-2’de tanımlanan kodlara ek olarak, TELNET yazıcı çıktılarının değiştirilmesini
sağlayan kodlara da sahiptir. Kodlar hayali terminal protokollerindeki kodlara oldukça
benzerdir. Bu kodlar; horizontal tab (HT), vertical tab (VT), form feed (FD), back space (BS),
Bell (BEL), line feed (LF), carriage return (CR), vs. gibi işlemleri gerçekleştirirler.
Tablo 11-1 TELNET Opsiyon Kodları
11.1.3 TELNET komutları
TELNET veri birimlerine komut denir, ve formatları Şekil 9-3’te gösterilmiştir. Eğer üç bayt
kullanılacaksa, ilk bayt komut olarak yorumla (interpret as command (IAC)) baytıdır ki bu
TELNET’in rezerve edilmiş bir kodudur. Aynı zamanda bir escape karakteridir çünkü alıcı
tarafından gelen trafiğin bir veri veya bir TELNET komutu olduğunu algılamada kullanılır.
Bunu takip eden komut kodu baytıdır, IAC baytı ile birlikte kullanılır. Üçüncü bayta opsiyon
müzakeresi kodu denir. Oturum süresince kullanılacak opsiyonları tanımlamada kullanılır.
Tablo 11-2 Telnet Komut Kodları
Şekil 11-3 TELNET Komut Formatı
11.2 Trivial File Transfer Protokolü
TFTP basit bir dosya transfer protokolüdür. FTP kadar karmaşık değildir ve onun kadar
fonksiyona sahip değildir. Fazla kod içermez ve hafızada fazla yer tutmaz; sonuç olarak,
küçük cihazlarda kullanılabilir.
TFTP hiçbir güvenlik veya kullanıcı yetkisi sağlamaz. Aslında, çok az bir uçtan-uca
güvenilirliği vardır çünkü UDP ile çalışır, TCP’yi kullanmaz. TFTP toplamsal hata-kontrolü,
zamanlayıcı desteği, ve yeniden-iletim yeteneklerine sahiptir.
Tipik olarak, iletici sabit bir veri bloğu (512 bayt) gönderir ve sıradaki bloğu göndermeden
önce alıcıdan bir acknowledgment (onay) bekler. Bu tip bir işlem, flip-flop protokolü olarak
anılır çünkü iletici sıradaki veri bloğunu göndermeden önce alıcıdan bir onay beklemelidir.
Her bir blok sırayla numaralanmıştır. Acknowledgment alanı onaylayan blokların sayısını
içerir. Mesajın sonu 512 bayttan daha az veri içeren fragmantasyonlu bir bloğun gönderilmesi
ile anlaşılır.
Bu protokol sağlam olmak üzere tasarlanmamıştır. Herhangi bir sorun bağlantının
sonlandırılmasına sebep verebilir. TFTP, yalnızca bazı hata mesajları sağlar ve aynı zamanda
mesajlar kaybolduğunda da anlayabilmek için timeout’ları destekler.
Genelde, aşağıdaki durumlarda hatalar oluşur:
· taraflardan biri gerekli isteği yapamaz (örneğin, istek formatı bozuktur, bir dosya
yerleştirilmemiştir, vs.)
· dosya mevcuttur fakat servis veren taraf isteği gerçekleştirecek yeterli kaynaklara sahip
değildir
· başka hatalar oluşmuştur (bir isteğin ikilenmesi gibi)
TFTP bugün yaygın olarak kullanılmamaktadır, ancak bazı satıcılar, uyumluluk sorunlarını
rahatlatmak için, TFTP’yi ürünlerine dahil etmişlerdir. Örneğin, IBM’in kendi kişisel
bilgisayarları için ürettiği TCP/IP ürünlerinde, AIX ve PC DOS makineleri arasında
etkileşime izin vermek amacıyla, TFTP kuruludur.
11.3 File Transfer Protokolü
Internet standartları daha güçlü olan ve daha yaygın kullanılan bir dosya transfer protokolü
olan FTP’yi (file transfer protocol) içerir. FTP iki makine arasında dosya transferi
yapılabilmesi için prosedürler tanımlar.
FTP, oldukça alışılmadık bir biçimde, makineler arasında iki mantıksal bağlantı sağlar.
Bağlantılardan biri, makineler arasında login için kullanılır. Bu bağlantı TELNET
protokolünü kullanır. Şekil 11-4’de bu kavram gösterilmiştir. Son kullanıcı bir protokol
çeviricisi (PI) ile haberleşir. Bu PI kontrol bağlantısını yönetir. PI, kullanıcı ve PI’ın dosya
sistemi arasında bilgiyi transfer etmelidir. Komutlar ve cevaplar kullanıcı-PI ve sunucu-PI
arasında iletilir. Şekilde gösterildiği gibi, diğer makinenin (sunucunun) PI’sı, yönetim
bağlantıları için de TELNET protokolünü cevaplar.
Şekil 11-4 FTP Modeli
Dosya transferi sırasında, veri yönetimi, ‘data transfer process (DTP)’ denilen diğer mantıksal
bağlantı ile sağlanır. Bir kere DTP fonksiyonlarını gerçekleştirince ve kullanıcının isteği
sağlanınca, PI bağlantıyı kapatır.
FTP aynı zamanda üçüncü-taraf transferi olarak bilinen bir işleme izin verir. Şekil 11-5’de
görüldüğü gibi bir istekçi, ikisi de sunucu olarak davranan iki uzak makineyle bağlantı kurar.
Böyle bir bağlantının amacı istekçinin, iki sunucunun dosya sistemi arasında dosya transfer
izni almak için, istek yapmasıdır. Eğer istek onaylanırsa, bir sunucu diğer sunucuyla bir TCP
bağlantısı oluşturur ve gönderici FTP modülü, veriyi TCP modülleri boyunca ilerleterek alıcı
FTP modülüne transfer eder.
11.3.1 Veri tipleri
FTP’nin farklı tiplerdeki veri gösterilişlerini ve makineler arası bu tiplerin nasıl
kullanılacağına dair müzakere yapılmasını destekleme yeteneği sınırlıdır. FTP kullanıcısı
transferde kullanılacak bir tip tanımlayabilir (örneğin, ASCII, EBCDIC, vs.). ASCII default
tiptir, ve FTP kurulduğu sistemde ASCII kodunun desteklenmesini gerektirir. EBCDIC de
aynı zamanda desteklenir ve mainframe host bilgisayarları arasında veri transferlerinde biraz
daha yaygın olarak kullanılır.
ASCII ve EBCDIC bir ikinci parametre kullanarak karakterlerin format kontrol amaçları için
kullanılacağını veya kullanılamayacağını belirtirler. Örneğin carriage return (CR), line feed
(LF), dikey tab (VT), ve form feed (FF) FTP oturumu boyunca kontrol karakterleri temsil
etmek üzere tanımlanabilirler.
Şekil 11-5 FTP ile üçüncü-taraf transferi
FTP, bit nehirlerinin transferini de destekler. Bu bit nehirlerine imaj tipleri denir. Bu işlemle,
veri sürekli bit nehirleri içinde gönderilir. Gerçek transfer için veriler, 8-bit baytlara
paketlenir. Çoğu işlem ikilik imajlar iletmek için imaj tiplerini kullanır. Böylece çoğu FTP
uygulamaları imaj tipini destekler.
FTP yerel bir tipi de destekler. Bu tip baytlar içerisinde iletilir ve burada bayt büyüklüğüne
byte size denilen bir parametre ile karar verilir. FTP’de byte size değeri ondalık bir tamsayı
olarak gösterilir.
11.3.2 FTP komutları ve cevapları
FTP, ön tanımlama, password yetkisi, ve dosya transfer işlemleri için bazı komutlar kullanılır.
Tablo 11-3’de bu komutların kısaltmalarını ve fonksiyonlarının kısa bir tanımlamasını
bulabilirsiniz.
Tablo 11-3 FTP Komutları
FTP aynı zamanda iki proses arasında doğru dosya transferi yapmak için belli sayıda cevaplar
tanımlar. Adından da anlaşılabileceği gibi, bu cevaplar FTP komutlarının bir sonucu olarak
istenir. Cevaplar üç-basamaklı bir sayıyı takip eden tanımlayıcı metinlerden oluşurlar.
Cevapların ilk basamağı 1-5 arası bir değer alabilir. Bu değer cevapların beş ana tipini
belirtmek için kullanılır. Tablo 11-4’de cevapların ana tiplerini ve fonksiyonlarının kısa
açıklamalarını bulabilirsiniz.
Tablo 11-4 FTP Cevap Kodları
Cevap kodlarının y değeri, cevabın doğası ile ilgili ek bilgi içermek üzere, kodlanabilir. Bu
koddaki cevap tipleri, 0-5 arası altı değeri alarak; statü komutları, yazım hataları, yetki
komutları, kontrol, veri bağlantı komutları, vs. gibi ilgili cevapları tanıtırlar. Tablo 11-5’de bu
kodlar listelenmiştir ve tanımlanmıştır.
Tablo 11-5 FTP Cevap Kodları
Üçüncü basamak cevabın anlamı ile ilgili daha detaylı bir seviye tanımlar. Bu kodlar çeşitlidir
ve bu bitirme tezinin bakışının ötesindedir ancak bunların kullanımı ile ilgili bir örnek kısaca
sunulmuştur. FTP cevap kodlarının bu detay seviyesi üzerinde daha fazla bilgi edinmek için
RFC 959’a başvurunuz.
11.3.3 Bir FTP oturumunda işlemlerin sırası
FTP iki kullanıcı arasında veri transferini sağlamak için belirli iyi-sıralanmış adımlar takip
eder. Bu bölümde adımlar oluş sırasına göre anlatılacaktır.
11.3.3.1 Uzak host’a login
İki kullanıcı arasında veri transferi oluşmadan önce, login işlemi tamamlanmalıdır. Bu
login’in fonksiyonlarından biri password’ların, yetki kodlarının, ve diğer güvenlik
özelliklerinin yeterli olduğunu garantilemektir. Minimum olarak, bir kullanıcı; diğer host
cihazının kabul edebileceği bir kullanıcı ismine ve password’a sahip olmalıdır.
Login işlemi süresince,veri transferini kontrolde kullanılacak bazı tabloların değiştirilmesi
olasıdır. Eğer bir kullanıcı farklı bağlantılar için farlı destek servisleri istiyorsa, bu fonksiyon
çok kullanışlı olur.
11.3.3.2 Dizin tanımı (directory definition)
Bu özellik gerekli olabilir veya gerekli olmayabilir. Dizin tanımı ile, bir kez kontrol bağlantısı
sağlanınca, verinin yerleşeceği boşluğu yönetmek için dizin değiştirilebilir.
11.3.3.3 Dosya transfer tanımı
Bu üçüncü işlem, dizini kullanarak, bir alt-komutlar listesi aracılığıyla transfer edilecek
dosyayı tanımlar. FTP çok geniş bir alt-komutlar repertuarını destekler. En yaygınları GET ve
PUT’tur. Bunlar bir dosyanın uzak host’tan bir yerel dosya sistemine, veya yerel dosya
sisteminden uzak host’a kopyalanmasına olanak sağlarlar.
11.3.3.4 Mod transfer tanımı
FTP dosya transfer prosesinin sıradaki adımı, transfer boyunca kullanılacak mod tipinin
tanımlanmasını içerir. Basitçe, bu adım verinin nasıl gösterileceğinin ve bitlerin nasıl transfer
edileceğinin tanımlanmasını sağlar. FTP bu işlemleri destekleyecek belirli alt-komutlar içerir:
Blok: Bu parametre mantıksal kaydı dosya içerisinde saklar. Bu parametre ile, iletici
modüldeki girişin eş formatında dosya transfer edilir.
Nehir: Bu mod, transfer için default bir moddur. Hiç bir blok kontrol bilgisi gönderilmemesini
sağlamakta oldukça etkilidir. Nehir modu ne tip bir verinin iletildiği ile ilgilenmez, yani kod
ve blok transparandır.
TYPE: Bu mod IMAGE, ASCII veya EBCDIC parametreleri ile birlikte kullanılır.
ASCII: Bu mod TYPE için default transfer modudur.
EBCDIC: EBCDIC, EBCDIC karakterlerini kullanan host’lar (IBM tipi cihazlar gibi)
arasında sıklıkla kullanılır.
IMAGE: Bu mod 8-bit baytlık ikilik bit paketlerinin peş peşe transferini destekler. Bu, düz
ikilik verinin transferinde en çok kullanılan yöntemdir.
11.3.3.5 Veri transferinin başlatılması
Bu adım, FTP komutlarının birçoğu ile başlatılabilir. Örneğin, retrieve komutu kullanılarak
işlemler başlatılabilir veya append komutu kullanılarak var olan bir dosyaya kayıtlar
eklenebilir.
11.3.3.6 Veri transferinin durdurulması
Veri transferinin durdurulması oldukça basittir. Durdurma FTP QUIT alt-komutunun
kullanılması ile başarılabilir. Bu alt-komut FTP işlemlerini yürüten host’un bağlantısını keser.
Bazen bağlantı kesimine sebep vermeyen, CLOSE alt-komutu kullanılır. Eğer CLOSE
kullanırsanız, FTP aktif kalır ve başka bir kullanıcı OPEN alt-komutu ile yeni bir oturum
başlatabilir.
11.3.4 FTP işlemlerine örnekler
Bu bölümde, işlemlerin özetlenmesi ve şimdiye kadar sunulan FTP bilgi parçacıklarının
toparlanması amacıyla örnekler sunulmuştur.
FTP konum-sürümlü olması açısından, diğer belirli internet protokollerine benzerdir. Bu
nedenle, belirli konum diyagramlarını göstererek, konuyu örneklerle açıklamak faydalı
olacaktır. Tüm örneklerde aşağıdaki tanımlamaları kullanacağız:
B: işlemler başlar.
W: protokol cihazı bir cevap bekliyor.
E: işlem bir hata yarattı.
S: İşlem başarılıdır.
F: İşlem başarısızdır.
Şekillerde her bir işlemi, fonksiyon kutularından çıkan cevap kodları ile gösterdik. Cevap
kodları 1yz, 2yz, 3yz, 4yz, ve 5yz gibi kodlanmışlardır (Bunları daha önce tartışmıştık).
Hatırlayalım ki, yz değerleri cevaplarla ilgili daha özel bilgi verirler.
Bu şekillerin genel notasyonu Şekil 11-6’dan görülebilir. Şekilde CMD etiketli bir kod
gösterilmiştir. Bu komut işlemi başlatarak bir bekleme konumu (wait state) yaratır. Buna
karşılık verecek cevap kodları işlemin başarısını veya hatasını belirtir. Bunu aklımızda
tutarak, FTP’nin belirli işlemlerinin bir tartışmasını yapalım.
Tekrar Şekil 11-6’ya bakalım. Bu şekilde, FTP işlemlerinin birçoğu için model olan bir
konum diyagramı (state diagram) gösterilmiştir. Şekil 11-6’daki model şu komutları
desteklemektedir: ABOR, DELE, CWD, CDUP, SMNT, HELP, MODE, NOOP, PASV,
QUIT, SITE, PORT, SYST, STAT, RMD, MKD, PWD, STRU, ve TYPE (Bu komutların
kısa açıklamaları için Tablo 11-3’e bakabilirsiniz.). Şekilde ‘CMD’ komutu yerine bu
komutlardan birini yerleştirebilir ve akış şemasının kalanını takip ederek olası çıkışlara karar
verebilirsiniz.
Şekil 11-6 Elemanter İşlemlerde kullanılan FTP Konum Diyagramı
Şekil 11-7, cevap kodu 1’in protokol cihazını tekrar bir bekleme konumuna getirmesi dışında,
önceki şekildekine benzer bir diyagramdır. Bu diyagram şu komutları destekler: APPE, LIST,
NLST, REIN, RETR, STOR ve STOU.
Şekil 11-7 Diğer Opsiyonlar için FTP Konum Diyagramı
Şekil 11-8’de login prosedürü için konum geçiş işlemleri gösterilmiştir. Şekilde gösterildiği
gibi, işlem bir kullanıcı (USER) mesajının yayınlanması ile başlar. Bunu takiben, password
(PASS) ve accounting (ACCT) mesajları yayınlanarak login işlemlerinin başarılı, başarısız
veya hatalı yapıldığına karar verilir.
11.3.5 Bir dosya gönderme örneği
Şekil 11-8’de bir doya gönderme örneği verilmiştir. Şeklin üst tarafında bir retrive (RETR)
komutuna verilebilecek cevaplar gösterilmiştir. Şeklin alt tarafında cevapların sırası
gösterilmiştir: Öncelikli cevaplar ilkin, takip eden cevaplar sonra, pozitif ve negatif
tamamlama cevapları en son olarak gösterilmiştir. Analizi yapabilmek için Tablo 11-6’daki,
RETR’ın cevap kodlarının numaralarını şekil 11-8’deki numaralar ile eşleştirin. Hatırlayalım
ki, FTP standardında başka pek çok cevap kodu tanımlanmıştır.
Şekil 11-8 Gönderme İşlemlerine Örnek
Tablo 11-6 Şekil 11-8 ile İlgili Kodlar
11.3.6 FTP’nin minimum kurulumu
Tüm FTP kurulumları en azından kutu 11-7’de gösterilen servisleri ve komutları
desteklemelidirler.
Tablo 11-7 FTP’nin minimum kurulumu
11.4 Simple Mail Transfer Protocol (Basit Posta Transfer Protokolü)
SMTP, Internet Protokol yığınında bulunan üst-katman protokollerinin en yaygın kullanıma
sahip olan standartlarından biridir. Adının da çağrıştırdığı gibi, iki kullanıcı arasında nasıl
mesaj (mail) iletileceğini tanımlar
SMTP makaralama (spooling) kavramını kullanır. Makaralama fikri, mail’in yerel bir
uygulamadan SMTP uygulamasına gönderilebilmesini sağlar. Burada SMTP uygulaması
mail’i bir cihaza veya hafızaya kaydeder. Tipik olarak, mail makaraya varınca, sorgulanır. Bir
sunucu, mesaj var mı diye kontrol eder ve eğer varsa bunları postalamaya kalkışır. Eğer
mail’in postalanacağı kullanıcı bulunamıyorsa, sunucu daha sonra tekrar deneyebilir.
Neticede, eğer mail gönderilemezse, yok edilir veya göndericiye geri yollanır. Bu kavram
uçtan-uca postalama sistemi olarak bilinir çünkü sunucu mail’i göndereceği varışla kontak
kurmaya kalkışır, ve mail’i postalamadan önce belli bir süre hafızada tutar.
SMTP iki RFC’de bulunur. RFC 822 mesajın yapısını anlatır (bu anlatım tabii ki zarfı da
içerir). RFC 821 iki makine arasında yapılacak mail alışverişini kontrol eden protokolü
belirtir.
11.4.1 SMTP modeli
Şekil 11-9’da SMTP’nin genel bir modelini gösterilmiştir. İşlemler gönderici-SMTP’nin
alıcı-SMTP ile haberleşme kurması ile başlar. Mail’in iletilmesinden önce, iki SMTP varlığı
password’larını veya diğer yetki işaretlerini birbirlerine ulaştırmalıdırlar. Bundan sonra,
gönderici, kimliğini ve mail alışverişi için gerekli diğer bilgileri içeren ve, MAIL denilen özel
bir komut iletir. Alıcı bundan sonra MAIL komutuna bir acknowledgment geri
döndürmelidir. SMTP’de, bu acknowledgment 250, veya bazı dokümanlarda 250 OK olarak
yazılır. Formata bakılmaksızın, acknowledgment istenilen mail aksiyonunun tamamlandığı
anlamındadır.
Şekil 11-9 SMTP Modeli
Prosedürün sıradaki adımı bir RCPT komutunun iletilmesidir. Amacı mesajın hedeflerini
belirtmektir. Burada da, her potansiyel alıcıdan bir acknowledgment beklenmektedir.
Prosesin üçüncü adımı DATA komutu yayınlamaktır. Bu komut gönderici tarafından
yayınlanarak, alıcıya/alıcılara mesajın gelmeye hazır olduğu uyarısının yapılması sağlanır.
Veri bundan sonra; gönderici, mesajın sonunu belirten özel bir kontrol karakterleri katarı
gönderene kadar, hattan hata iletilir. Özel katar gelince, sunucu bir QUIT komutu ile prosesi
bitirmeyi tercih edebilir.
11.4.2 Adres alanı formatı
Gönderici-SMTP kendi gönderici adres ve alıcı adres alanı için standart bir format kullanır.
Bu format aşağıdaki gibidir.
local-part@domain-name
Bir SMTP ismi böylece domain name system (DNS) kavramını takip eder, ve bazı sistemler
aynı sunucu özelliğini kullanarak bu isimden bir IP adresi türetirler.
Uygulamada, bu format şeması şöyle görünmelidir:
[email protected]
Burada yerel kişinin ismi Jones’tur. beta.aus.edu ise kişinin domain tanımlayıcısıdır. localpart@domain-name aşağıdakileri belirtmek üzere başka formlarda olabilir:
· bir doğrudan bağlantı: kullanıcı@host
· bir mail alıcısı bir mail gateway’i ile SMTP’siz bir host’a yerleştirilmiştir: kullanıcı%uzakhost@gateway-host
· ikiden fazla host arasında bir geçiş: @host-b@host-c@host-d
11.4.3 SMTP işlemlerine örnekler
Şekil 11-10’da iki SMPT kullanıcısının basit bir mail alışverişi işlemi gösterilmiştir. Şeklin
sol tarafında göndericinin bağlantı kurması gösterilmiştir. Alıcı 220 OK ile cevap verir.
HELLO komutu iki makine arasında bir tanımlayıcı alışverişi olarak kullanılmıştır. MAIL
FROM komutu [email protected]’a yeni bir mail geçişinin başlıyor olduğunu söyler. Alıcı bu
komutu tamponlarını temizlemek, konum tablolarını reset’lemek, ve mesaja hazırlanmak için
kullanır. Bundan sonra, RCPT komutu alıcının ileri yol adresini verir. Örneğimizde, bu
[email protected]’dur, ki 250 OK ile cevap vermiştir. DATA komutu alıcıya, kendisini mesaj
içeriğinin takip edeceğini bildirir. Cevap 354’tür. 354, mail girişini başlat ve bunu CRLF
CRLF ile sonlandır anlamındadır.
Şekil 11-10 SMTP Mail Transferi
Veri iletilir, ve iletimin sonu CRLF CRLF ile işaretlenir. Alıcı 250 OK ile cevaplar, ve
bağlantı QUIT ve 221 cevabı ile kesilir. Bu da sunucunun bağlantıyı kapattığı anlamına gelir.
Şekil 11-11 Diğer SMTP Özellikleri
Şekil 11-11’de başka tiplerdeki SMTP mail alışveriş örnekleri gösterilmiştir. Şeklin üst
kısmında verification komutunun (VRFY) kullanımı gösterilmiştir. Amacı alıcının ismini
doğrulamaktır. Bu örnekte Jsmith, tam ismini ve tam tanımlı mailbox’ını cevap olarak geri
göndermelidir. Şekil 11-11’deki ikinci işlem; SMTP’nin, mail listesindeki bir kimliği
doğrulamakta nasıl kullanılabileceğini göstermektedir. Cevaplayıcılar tam isimlerini ve tam
tanımlı mailbox’larını geri döndürmelidirler.
Bu şekiller SMTP’nin birçok özelliğinden yalnızca birkaç örnek sunmaktadırlar. Daha önce
söylediğimiz gibi, daha detaylı bilgi için ilgili RFC’lere başvurabilirsiniz.
11.4.4 SMTP ve Domain Name System
Eğer bir uygulamada SMTP ve DNS çalışıyorsa, isim sunucusu mail alışverişi (MX) rezerv
kayıtlarını (RRs) tutmalıdır. RFC 974’de belirtildiği üzere; bir gönderici SMTP, alıcı host’un
SMTP’yi destekleyen bir well-known (WKS) girişi var mı diye karar vermek için, host’u
sorgulamalıdır.
Bir SMTP mailbox’ını destekleyen RR’lere aşağıdaki örnek verilebilir:
RD.ACME.COM. IN MX 1 0
RD.ACME.COM.
RD.ACME.COM IN MX 2 0
MKT.ACME.COM.
RD.ACME.COM IN WKS 12.14.1.1 TFCP (SMTP)
Bu örnekte, RD.ACME.COM. için olan mail host’a postalanır. Eğer RD.ACME.COM.’a
ulaşılamıyorsa, mail MKT.ACME.COM.’a postalanır.
11.5 Internet Servislerine Ulaşmak
SMTP’ye ek olarak, Internet başka mesaj yollama sistemlerini de destekler. Post office
protocol (POP) bir mail-box’a uzaktan ulaşım sağlar. POP, bir POP acentası trafiğin
postalanmasını isteyene kadar mesajları saklı tutar. İki POP acentası (bir kullanıcı acentası ve
mesaj-transfer acentası) birbirlerinden uzak olarak yerleştirilebilirler. POP portu 109’dur.
POP servisleri, belirli Internet servis sağlayıcılarından, çevirmeli veya kiralık hat bağlantıları
ile sağlanabilir.
Network news transfer protocol (NNTP) başka bir sakla-ve-ilerlet tipi mesaj yollama
servisidir. NNTP basın grupları tanımlar ve basın grupları arasında haber makalelerini transfer
eder. NNTP portu 119’dur.
Tablo 11-8’de Internet’te yaygın olarak bulunan ve kaynaklara ulaşım sağlayan sistemler
özetlenmiştir. Bu sistemlerden bazılarına kendi yerel Internet servis sağlayıcınız aracılığı ile
şu anda ulaşabilecek durumda olabilirsiniz. Bunları ağ yöneticinize danışabilirsiniz.
Tablo 11-8 Kaynak Arama Servisleri