IBRD

DIŞ EKONOMİK İLİŞKİLER
GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
DÜNYA BANKASI PROJELERİ DAİRESİ
DÜNYA BANKASI GRUBU İLE İLİŞKİLER
Dünya Bankası Grubu Hakkında Genel Bilgi
Dünya Bankası 1944 yılında II. Dünya Savaşı sonrasında ülkelerin yeniden inşa ve kalkınma
çabalarını desteklemek amacıyla kurulmuştur. Günümüzde Dünya Bankası Grubunun temel amacı
düşük ve orta gelirli ülkelerde yoksulluğun azaltılmasıdır.
Dünya Bankası Grubu içinde;
1. Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (International Bank for Reconstruction and
Development - IBRD)
2. Uluslararası Kalkınma Birliği (International Development Association – IDA)
3. Uluslararası Finans Kurumu (International Finance Corporation – IFC)
4. Çok Taraflı Yatırım Garanti Kuruluşu (Multilateral Investment Guarantee Agency - MIGA)
5. Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıklarının Çözümü Merkezi (International Center for
Settlement of Investment Disputes - ICSID)
yer almaktadır.
Dünya Bankası Grubu (DBG) içindeki en büyük kuruluş IBRD’dir. IBRD, IDA ve IFC İcra
Direktörleri Kurulu’nda ve MIGA Direktörler Kurulu’nda üye ülkeler, genellikle ülke grupları
halinde temsil edilmektedir. Hâlihazırda IBRD İcra Direktörleri Kurulu 25 İcra Direktöründen
oluşmakta olup, bu İcra Direktörleri, IDA ve IFC Kurullarında da görev yapmaktadır. En fazla
sermaye payına sahip olan ABD, Japonya, Almanya, Fransa ve İngiltere tek başlarına temsil
edilmektedirler ve daimi olarak bir İcra Direktörü atama hakkına sahiptirler. Çin, Suudi Arabistan
ve Rusya da kendi İcra Direktörünü seçmekte ve tek başlarına temsil edilmektedirler. Kalan İcra
Direktörleri ise diğer üye ülkelerce, temsil edildikleri gruplar içinden seçilmektedir. MIGA için
yine 25 üyeden oluşan ayrı bir Direktörler Kurulu vardır. MIGA Direktörler Kurulu’nun tüm
üyeleri seçimle belirlenmektedir. Geleneksel olarak, IBRD İcra Direktörleri MIGA Direktörler
Kurulu’na da seçilmektedir.
Dünya Bankası’nın ülkemizde Ankara’da bir ofisi bulunmaktadır.
DÜNYA BANKASI GRUBU KURULUŞLARI
1. Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası (IBRD)
Genel Bilgi
Dünya Bankası Grubu’nun orijinal kuruluşu olarak 1944 yılında kurulan IBRD’nin amacı, orta
gelir grubunda yer alan ülkeler ile kredi değerliliği yüksek yoksul ülkelerdeki sürdürülebilir
kalkınmayı sağlamak yoluyla yoksulluğu azaltmaktır. Bu amaçla, IBRD merkezi kamu
kuruluşlarına ve federal yapının olduğu ülkelerde yerel hükümetlere doğrudan, diğer kamu kurum
ve kuruluşları ile belediyelere hükümet garantisi altında kredi vermektedir. Kuruluşun krediler için
kullandığı fon kaynaklarının büyük bir bölümünü uluslararası piyasalardan yaptığı borçlanmalar
oluşturmaktadır. IBRD’nin öz sermayesi üzerinden her yıl kazandığı faiz ile açtığı kredilerden elde
ettiği küçük kâr marjından oluşan diğer gelirler ise kuruluşun faaliyet giderlerinin karşılanmasında
kullanılmaktadır.
Ülkemiz Dünya Bankası'na 1947 yılında üye olmuş olup, ilk kredisini 1950 yılında kullanmıştır. 15
Ocak 2013 tarihi itibarıyla Dünya Bankası nezdindeki toplam oy sayımız 17.075, oy gücümüz ise
%0,92’dir. Dünya Bankası reform çalışmaları kapsamındaki Seçici Sermaye Artışı (Selective
Capital Increase – SCI)’nın tamamlanması ile Türkiye, en yüksek oy gücü artışı sağlayan üçüncü
ülke olacak ve IBRD’deki oy gücümüz reform öncesi seviye olan %0,53’ten %1,08’e
yükselecektir. Dünya Bankası’na toplam sermaye katkımız 1.652,9 milyon ABD Dolarıdır. Bu
tutarların %6’lık bölümü ödenmiş sermaye, %94’lük bölümü çağrılabilir sermaye niteliğindedir.
Dünya Bankası’nın 2007-2012 mali yılları arasında üye ülkelere ve Türkiye’ye sağladığı
finansmana ilişkin bilgiler aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
Tablo 1. 2007-2012 Mali Yılları* Arasında IBRD’nin Sağladığı Finansman
milyon ABD Doları
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Toplam Onaylanan Kredi
12.784
13.468
32.833
43.955
26.337
20.368
Türkiye’nin Toplam Onaylanan Kredisi
1.158
1.203
2.075
2.990
1.370
1.100
Toplam Kullanım
11.300
11.049
19.106
29.037
22.365
20.032
Türkiye’nin Toplam Kullanımı
1.332
1.255
1.674
2.975
2.378
1.596
IBRD Finansman Enstrümanlarına İlişkin Genel Bilgiler
Proje Kredileri:
Çok çeşitli sektörlerde, ekonomik ve sosyal kalkınma projelerini desteklemek amacıyla, mal, iş ve
hizmetlerin finansmanı için, ortalama 4-5 yıllık sürede kullandırılan kredilerdir. Sağlanan
kredilerin ortalama vadesi 18 yıla kadar çıkabilmektedir.
Program Kredileri:
Yapısal reformları destekleyici, bütçe finansmanı amaçlı 1-3 yıllık sürede kullandırılan kredilerdir.
2
* Mali Yıl: 1 Temmuz ‘da başlayarak 30 Haziran’a kadar devam eden dönemi ifade etmektedir.
Hibrid Krediler:
Hem yatırım (proje) hem de program kredisi bileşeni olan kredilerdir.
Dünya Bankası’ndan sağlanan kredilerin mali koşullarına
http://treasury.worldbank.org/ internet sitesinde yer almaktadır.
ilişkin
detaylı
bilgiler
Hibe Programları ve Fonlar:
i) Dünya Bankası Yönetimindeki Hibe Programları
Banka çeşitli donörlerden sağlanan ve yönetimi Banka’da olan hibe programlarından üye ülkelere
hibeler kullandırmaktadır.
Söz konusu hibe programlarına ilişkin detaylı bilgiler http://www.worldbank.org/ internet sitesinde
yer almaktadır.
ii) Dünya Bankası’nın Yönetimine İştirak Ettiği Hibe Programları ve Fonlar
 Küresel Çevre Fonu (Global Environment Facility - GEF): Küresel çevrenin korunmasına
destek sağlamak ve sürdürülebilir kalkınmayı teşvik etmek amacıyla oluşturulmuştur.
 İklim Yatırım Fonları: İklim değişikliği ile mücadele sürecinde, düşük-karbon salımı odaklı
kalkınma stratejilerinin benimsenmesi ve gerekli yatırımların finanse edilmesini sağlamak
amacıyla kurulmuştur.
Analitik Çalışmalar:
Ülkelerin genel ekonomik durumuna veya belli sektörlere ilişkin inceleme/değerlendirmeler
yapmak ve tavsiyelerde bulunmak üzere hazırlanan ve bazıları Ülke İşbirliği Stratejisi (Country
Partnership Strategy – CPS) Programında desteklenmesi öngörülen projelere de temel teşkil eden
raporlardır.
2. Uluslararası Kalkınma Birliği (IDA)
1960 yılında bir Dünya Bankası Grubu kuruluşu olarak kurulan Uluslararası Kalkınma Birliği
(IDA), kişi başına milli geliri 1.175 ABD Dolarının altında bulunan düşük gelirli ülkelere, uygun
koşullu krediler ve hibeler sağlamak suretiyle yoksullukla mücadele ve ekonomik kalkınma
konularında destek vermektedir.
Kurulduğu tarihten itibaren, 108 düşük gelirli ülkeye toplam 255 milyar ABD Doları tutarında
kredi ve hibe sağlamış olan IDA, 39’u Afrika’da bulunan Dünyanın en yoksul 81 ülkesine sağlanan
yardımların en önemli kaynaklarından biri durumundadır.
Düşük gelirli ülkelere; milli gelirlerinin seviyesi, ekonomi yönetimlerinin ve proje uygulamalarının
başarısı gibi kriterler kapsamında ve Performans Bazlı Tahsis Sistemi (PBA) doğrultusunda tahsis
edilmekte olan IDA yardımlarının yaklaşık %50’si Afrika ülkelerine yönlendirilmektedir. IDA
tarafından, ülkelere kullandırılmakta olan kaynakların sektörel dağılımında ise; altyapı yatırımları
(%32), sosyal sektörler (%24) ile kamu yönetimi ve hukuki altyapı alanında gerçekleştirilen
yatırımlar (%23) ön plana çıkmaktadır.
3
* Mali Yıl: 1 Temmuz ‘da başlayarak 30 Haziran’a kadar devam eden dönemi ifade etmektedir.
IDA tarafından sağlanmakta olan yardımların finansmanı; borç geri ödemeleri, yatırım gelirleri,
diğer Dünya Bankası Grubu kuruluşlarının gelirlerinden transferler ile kaynak artırımları
vasıtasıyla hâlihazırda sayısı 52’yi bulan donör ülkeler tarafından sağlanan katkılardan
karşılanmaktadır.
IDA’nın 2007-2012 mali yılları arasında üye ülkelere sağladığı finansmana ilişkin bilgiler
aşağıdaki tabloda yer almaktadır.
Tablo 2. 2007-2012 Mali Yılları* Arasında IDA’nın Sağladığı Finansman
milyon ABD Doları
2007
2008
2009
2010
2011
2012
Toplam Taahhüt
11.752
11.235
13.595
14.550
16.269
14.305
Toplam Kullanım
7.912
8.511
8.474
11.097
9.696
10.615
IDA’nın kuruluşundan itibaren 27 ülke IDA’dan mezun olarak, IDA’dan borçlanmayı
bırakmışlardır. Bu ülkelerden, Türkiye, Çin, Mısır ve Kore ise hâlihazırda IDA nezdinde donör
statüsünde yer almaktadır.
3. Uluslararası Finans Kurumu (IFC)
1956 yılında kurulan IFC’ye 184 ülke üyedir. IFC hükümet garantisi aranmaksızın gelişmekte
olan ülkelerdeki özel sektör kuruluşlarına kredi ve sermaye iştiraki yoluyla piyasalardan
sağlamakta güçlük çektikleri finansmanı sağlamaktadır.
IFC, gelişmekte olan ülkelerdeki özel sektör yatırımlarına sermaye ortaklığına girerek ve/veya
doğrudan kredi desteği (A-Loan) ve sendikasyon kredisi (B-Loan) yoluyla finansman
sağlamaktadır.
IFC Dünya genelinde, 2012 mali yılı itibarıyla, taahhüt bazında toplam 15,5 milyar ABD Doları
tutarında finansman sağlamıştır.
IFC’nin 2007-2012 mali yılları arasında üye ülkelere sağladığı finansmana ilişkin bilgiler aşağıdaki
tabloda yer almaktadır.
Tablo 3: Türkiye’nin IFC Yıllık Taahhütleri İçindeki Payı (Mali Yıl*)
milyon ABD Doları
2007
2008
2009
2010
2011
2012
IFC Toplam Taahhütleri
8.220
11.399
10.547
12.664
12.186
15.462
Türkiye
551
680
342
396
459
451
Türkiye'nin IFC İçindeki Payı (%)
6,7
6,4
3,2
3,1
3,8
2,9
Türkiye, halen 184 ülkenin üye olduğu IFC’ye 1956 tarihinde kurucu üye olarak girmiştir.
IFC’deki sermaye payımız 14.545.000 ABD Doları ve oy gücümüz %0,61’dir.
4
* Mali Yıl: 1 Temmuz ‘da başlayarak 30 Haziran’a kadar devam eden dönemi ifade etmektedir.
IFC’nin Eylül 2000’den itibaren bölge ofisi olarak faaliyet göstermekte olan İstanbul’daki Ofisi
2010 yılı içerisinde Vaşington dışındaki ilk Operasyon Merkezi haline getirilmiştir. Bu merkez,
IFC’nin dünyadaki ikinci en büyük ofisidir.
IFC’nin ülkemizde özel sektöre sağladığı finansman imkânlarına ve danışmanlık hizmetlerine
ilişkin detaylı bilgiye http://www.ifc.org/projects internet sitesinden ulaşılabilmektedir.
4. Çok Taraflı Yatırım Garanti Kurumu (MIGA)
12 Nisan 1988 tarihinde kurulmuş olan MIGA, ticari olmayan risklere karşı garanti sağlamak
suretiyle, gelişmekte olan ülke ekonomilerinin özel yatırımları çekmesine destek sağlamayı ve
böylece bu ülkelerde büyümeyi destekleyerek yoksulluğun azaltılmasına yardımcı olmayı
amaçlamaktadır. Bu çerçevede MIGA; (i) yatırımcılara ve kreditörlere ev sahibi ülkede olabilecek
transfer kısıtlamaları, kamulaştırma, sözleşme ihlali ve savaş ile karışıklıklar gibi politik risklere
karşı yatırım garantisi sağlamakta ve (ii) ev sahibi ülkelere, yükselen piyasalara doğrudan yabancı
yatırım girişini artırmaya yönelik teknik yardımlarda bulunmaktadır. Hâlihazırda MIGA’ya üye
olan 178 ülke bulunmaktadır.
MIGA, değişen ihtiyaçları da dikkate alarak, kuruluşundan bu yana Kuruluş Sözleşmesini ilk kez
değiştirmiştir. 14 Kasım 2010 tarihinde yürürlüğe giren değişiklikler ile MIGA’nın sunduğu
garantilerin kapsamının ve çeşitliliğinin genişletilmesi, gelişmekte olan ülkelerde garanti
sağlanabilecek projelerin artırılması, politik risk garantisi alanındaki piyasa uygulamalarına
uyumlu hale gelinmesi ve MIGA’nın misyonunu gerçekleştirme kapasitesinin artırılması
hedeflenmiştir.
5. Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıklarının Çözümü Merkezi (ICSID)
1966 yılında kurulan ICSID, anlaşmazlıkların çözümünde hakemlik, ülkelerin yatırım ve yabancı
sermaye kanunları, ikili yatırım anlaşmaları üzerinde yayın, araştırma ve danışmanlık yapmaktadır.
ICSID Ana Sözleşmesi’ni imzalayan 158 ülkenin 147’si Anlaşmayı onaylamıştır. Ülkemiz ICSID’e
1989 yılında üye olmuştur.
Uluslararası yatırım uyuşmazlıklarının çözümü amacıyla ICSID bünyesinde bir Arabulucular
Paneli ve bir Hakemler Paneli tesis edilmiş olup, her üye ülke her bir Panele dört aday atama
hakkına sahiptir. 2012 mali yılı sonu itibarıyla söz konusu panellere 556 üye atanmıştır. Hakem ve
Arabulucu Panellerinde görevli kişiler 6 yılda bir atanmaktadır.
5
* Mali Yıl: 1 Temmuz ‘da başlayarak 30 Haziran’a kadar devam eden dönemi ifade etmektedir.