ETNOGRAFYA`DAN ANITKABİRE (10 KASIM 1953) BAKİ SARISAKAL

ETNOGRAFYA’DAN ANITKABİRE
(10 KASIM 1953)
BAKİ SARISAKAL
ETNOGRAFYA’DAN ANITKABİRE
5 Kasım 1953 Perşembe
Büyük kurtarıcının naşı hususi surette ihzar ettirilen b a y r a ğ a sarıldı.
T.B.M. Meclisi Reisi, Başvekil, nâkilde hazır bulundular
Atatürk’ün Etnograf Müzesine 31 Mart 1939 yerleştirilmiş olan naşı bu sabah
muvakkat mezarından çıkarılmıştır. Ameliyeyi bir protokolle tespit edecek heyet saat 9,5’da
muvakkat kabirde hazır bulunmuş Erkek Sanat Enstitüsü ve Yapı Enstitüsü talebeleri kabrin
açılmasına yardım etmişlerdir. Bu ameliyede 500 Kilogramlık tabut bir vinçle yukarıya
çıkarılmıştır. Saat 10’da Atatürk’ün hemşireleri Makbule Atadan son derece mustarip fakat
metanetini muhafaza ederek lahdin üzerinde uzun müddet ağlamıştır.
Büyük Kurtarıcının Tabutu Çıkarılıyor
Atanın Kızkardeşi Ağlıyor
Ata’nın Mezarı Açılıyor
Nâşı saklanan lahdin üzerinde yer yer beliren mantar tabakasının giderilebileceğini
tabutu inşa edenler ifade etmişlerdir.
Eski T.B. M. M. Reisi Abdülhalık Renda ve Genel Kurmay Başkanı tabutun olduğu
gibi teslim edildiğini söylemiş, resmî heyet protokolü imza etmişlerdir. Kız Sanat Okulu
talebeleri Türk Bayrağını tabutun üzerine sermişlerdir. Hazır bulunanlar tazim duruşunda
bulunmuşlardır.
Müteakiben. Adnan Menderes, Makbule Atadan’ın elini öpmüş, Refik Koraltan’da,
Atadan’a:
-Millet bahtiyardır. Ebedileşen insan da bahtiyardır. Siz de bahtiyar olun, demiştir.
Ata’nın naşının manevî huzurunda bugün saat 11.50’den itibaren 5 Kasım 1953 günü
saat 10’a kadar, Yüksek Öğretim öğrencileri, 5 Kasım saat 10’dan 8 Kasım 1953 günü saat
14’e kadar subaylar ve 9 Kasım 1953 Cuma günü saat 14’den 10 Kasım 1953 günü saat 9’a
kadar da Generaller ihtiram nöbeti tutacaklardır.
6 Kasım 1953 Cuma
Atatürk’ün naşının nakli
Adnan Menderes Ata’nın Naşı Yanında
Adnan Menderes Protokolü İmzalıyor
Büyük Atatürk’ün aziz naşı, hazin hir merasimle muvakkat kabrinden alınarak
katafalka kondu. Bu nakledilişle, gönüller bir kere daha O’nun büyük acısıyla dolup taştı.
Katafalk üzerine 28 kız öğrencinin 10 gün çalışmak suretiyle meydana getirdiği bayrak
örtülmüştür. Türk Gençliği de nöbet tutmaya başlamıştır.
Bilâhare subay ve generaller de aynı vazifeyi ifa ederek, memleket evlâdı, kendi
üstüne düşeni yapmağa çalışmak tadır.
7 Kasım 1953 Cumartesi
Dün Atanın Evinde Tören Yapıldı
Taksim Cumhuriyet Alanı’ndan, Fener Stadından, Edirnekapı Şehitliğinden ve
Atatürk’ün Şişli’deki Evinden Alınan Topraklar Vazolara Kondu.
Vali Bir Hitabede Bulundu.
Büyük Ata’nın aziz naşının Anıtkabir’e nakli sırasında Anıtkabir’e sunulmak üzere
şehrimizde Taksim Cumhuriyet Alanı’ndan, İstanbul’un kurtuluşu sırasında ilk merasimin
yapıldığı Fenerbahçe Stadı’ndan, Edirnekapı Şehitliği’nden ve Atatürk’ün milli Mücadele
planlarını hazırladığı Şişli’deki Atatürk Müzesinden alınan toprakların Ankara’ya gidecek
heyete tevdii münasebetiyle dün saat 15’de Şişli’deki Atatürk Müzesi’nde bir tören
yapılmıştır.
Törene Katılan Öğrenciler
Bu törende Vali ve Belediye Reisi, Vali
Muavini, Emniyet Müdürü, İl Jandarma
Kumandanı, Şehir Meclisi Üyeleri,
Beyoğlu, Kadıköy ve Eyüp Kaymakamı
ve Nahiye Müdürleriyle, Belediye
Müzeler Müdürü ve 19 Mayıs İlkokulu
öğretmen öğrencileri ve halk hazır
bulunmuştur.
Törene
İstiklâl
marşıyla
başlanmıştır. Bu sırada gençler, dört
muhtelif yerden alman ve vazolara
konmuş bulunan toprakları ellerinde
tutuyorlardı. Vali ve Belediye Reisi bu
tören münasebetiyle bir hitabe de
Anıtkabir’e Gidecek Topraklar İçin Yapılan Tören bulunmuştur.
8 Kasım 1953 Pazar
Atatürk’e Milletin Sevgi Tezahürü
Yurdun Dört Bir Yanından Anıtkabir’e Konulmak Üzere Toprak Gönderildi.
Vilayet Heyetleri Ankara’da Toplanmaya Başladı.
Büyük kurtarıcı Atatürk’ün aziz naşının muvakkat kabirden Anıtkabir’e nakli
münasebetiyle yapılacak törene iştirak edecek vilayet heyetlerinin Ankara’ya gelmeleri devam
etmektedir.
Bu sabah Ankara’ya gelen Erzurum, Gümüşhane, Mardin, Niğde ve Trabzon Heyetleri
beraberlerinde getirdikleri, Anıtkabir’e konulacak vatan topraklarını Anıtkabir’deki
vazifelilere takdim etmişlerdir. Ayrıca Türkiye Milli Talebe Federasyonu temsilcileri de bu
sabah Samsun ve Dumlupınar topraklarını vazifelilere teslim etmişlerdir.
Bayındırlık Vekâleti’nden öğrendiğimize göre, Atatürk’ün Anıtkabri için hediye
olarak ağaç gönderen milletler şunlardır: Yugoslavya, İspanya, Avusturya, Finlandiya,
Kanada, Almanya, İtalya, Japonya, Hindistan.
10 Kasım 1953 Pazar
Türk Milletinin ve Vatanın Kurtarıcısı, Cumhuriyetin Banisi Eşsiz Kahraman Atatürk
Bu Milletin Sinesinde Daima Yaşayacaktır. O Hiçbir Faniye Nasip Olmayan Muhteşem
Bir Milletin Emsalsiz Sevgisini, Bugün Ebedi İstinatgâhına Beraber Götürecektir.
Aziz Ata bugün hatıran önünde eğiliyoruz
O daima yaşayacak
İstiklâl mücadelemizin Mustafa Kemal'i Cumhuriyetimizin mirası eşsiz inkılâpçı
Atatürk’ümüzün naşı bugün Anıtkabir’de olacak. Ankara’da büyük tören, yurt onu hürmetle
anıyor. Bugün şehrimizde yer yer toplantılar yapılacak. Saat 9.05 de limanda düdükler
çalındığı zaman bayraklar yarı yarıya indirilecek.
Aziz Atatürk’ün naşının 10 Kasım günü muvakkat kabirden alınarak Anıtkabir’deki
ebedi istinatgâhına tevdii için yapılan hazırlıklar tamamlanmıştır. 10 Kasım günü kortejin
geçeceği yollar saat yediden itibaren vesaite kapatılmış olacaktır. Merasime katılacak birlik ve
teşekküller saat 8’de, Mülki ve Askeri erkân saat 8.30’da, T.B.M.M üyeleri saat 8.45’te,
vekiller heyeti ve kordiplomatik saat 9’da kendileri için ayrılmış yerleri almış olacaklardır.
Millet, Bugün Yine O’nun İçin Şahlandı. İşte Onun Çocukları Ona Koşuyor.
Ankara’daki Heyecan
Atatürk’ün aziz naşının Anıtkabir’e nakli münasebetiyle yapılan hazırlıklar sona ermiş
ve şehirde heyecan son haddini bulmuştur. Yurdun dört bir yanından gelen resmi ve gayri
resmi heyetler10 bine yaklaşmıştır. Cenaze merasiminin geçeceği yol boyunca meraklılar dün
akşama doğru yer tutmuşlardır. Halk merasimi seyir için pencere ve balkonlardan yer
kiralamışlardır. Basın Yayın Umum Müdürlüğü muhtelif yerlere yerleştirdiği ekip vasıtasıyla
merasimi nakledecek
Atatürk'ün azız naşı dün sabah resmi bir heyet huzurunda kurşun muhafazasından
çıkarılmıştır ve içerisinde rahmetlinin kefenle sarılı cenazesi görülmüştür. Kefenin yalnız yüz
kısmı açılmış aziz Ata’nın vefatı anındaki çehresi görülmüştür.
Tabut çıkarıldığında orada devlet erkânı ve Türkiye’nin ilk kadın patologu Kamile
Şevki Mutlu ve onun yardımcıları vardı. Görevliler tarafından kapatılan tabutun kapağı
heyetin önünde yeniden açıldı. Doktorlar kimyasal işlemlerle tahniti bozacaklar ve Atatürk’ün
naşını toprağa verilmek üzere hazır hale getireceklerdi.
Prof. Kamile Şevki Mutlu o günü daha sonra 1964 yılının tıp dergisinde şöyle
anlatacaktı;
“Etnografya müzesinde aziz ölünün huzurundayız.. Titriyorum eşim bütün kuvvetiyle
tutmasa yuvarlanacağım. Komite üyeleri solumda geride duruyorlar. Kapağın açılmasıyla
derin bir huzura kavuşuyorum. Çünkü naaşla tabut arasındaki boşlukları dolduran ince talaş
tozu ıpıslak.
Heyecanım artıyor. Demek atanın maddi varlığını fani hayatına son verdiği andaki
durumunu görebileceğim halbuki kulaklarımıza ne dedikodular
gelmişti; tahnit iyi
yapılmamış, meydana gelen gazlarla tabut patlamış nöbetçiler bayılmış vs..vs..Bu
söylentilerden bir patolog olarak yıllarca nasıl üzülmüştüm. Şimdi şu ıslak talaş tozu bana her
işin yolunda yapılmış olduğunu kesin olarak haber veriyordu. Yüzünü örten ıslak pamuk
kütlesi kaldırıldı ve Ata’nın yüzüyle karşılaştım Atayla bir an birbirimize bakıştık sanki. Uzun
kaşlarına ince bir tutam sol göz kapağına inmiş ata sanki 15 yıl önceki hasta yatağında
uyuyor. Başımı çevirdiğim zaman kimse nefes almıyor zannettim.
Aşağıda duran komite üyelerine yüzünü görmek ister misiniz dedim. Ansızın bir
ürperti bir geri çekiliş gibi bir hareket ve sonra derin bir sessizlik. Saygı duruşunda bulunan
subaylara varıncaya kadar herkesin kalafatla çıktığını ve Abdülhalik Renda’nın aziz ölünün
yüzüyle karşılaşır karşılaşmaz tabutun yanına yıkıldığını hatırlıyorum. “
Aziz Ata’nın Öldüğü An (10 Kasım 1938)
Ve tekrar kefen örtülmüştür Resmi heyet yeni tabuta konmasını bir raporla tespit
edecektir. Geleneklerimize uygun bir şekilde merasimi yapılacaktır.
11 Kasım 1953 Pazartesi
Ankara, Ata için şimdiye kadar misli görülmemiş heyecanlı ve tarihi bir gün yaşadı
Büyük kurtarıcı Atatürk’ün mübarek
naşı dün muhteşem bir merasimle
Anıtkabire kondu
Tören çok muhteşemdi. Halktan ve kız erkek izcilerden bayılanlar oldu, bunlara
sağlık bakanı bizzat alâka gösterdi. Katafalkta son nöbeti tutan Tuğgeneral Necmi
Şar’da fenalık geçirerek bayıldı. Sokaklar mahşer gibiydi.
Aziz Atatürk’ün naşının ebedi istinatgâhına tevdi edileceği bu günkü 10 Kasım sabahı,
Ankara günlerden beri yaşadığı üzüntülü heyecanı kalbinde sindire sindire dün geceyi de
hemen hemen uykusuz geçirmiş ve daha tan yeri ağarmadan ayağa kalkmış bulunuyordu.
Kadın, erkek, çocuk, genç, ihtiyar, şafakla beraber şehrin dört bir köşesinden merkeze
akın etmeye başlamıştı.
Saat 7’den itibaren kortejin geçeceği yol güzergâhının etrafı Atatürk’ü huşu içinde bir
defa selamlamak isteyen vatandaşlarla dolup taşmıştı. Vatandaş kalabalığı sadece yolları
hıncahınç doldurmakla kalmamış, güzergâh üzerindeki bütün binaların pencereleri, balkonları
ve damarlına varıncaya kadar taşmıştı.
Bugün 10 Kasım 1953’te saat 9’u 5 geçe Atatürk’ün ölümünün on beşinci yıldönümü
dakikasında, bütün Türk milleti, en büyük evladının manevi huzurunda huşu ile eğiliyordu.
Muvakkat kabrin ön basamaklarında vaziyet almış olan borazanın dikkat işareti ve
bunu müteakip Ankara tepelerinden atılan ilk top, vatanın büyük kurtarıcısının naşını ebedi
istinatgâhına götürmek üzere muvakkat kabir etrafında toplananları değil, fakat radyolar
vasıtasıyla bütün bir milleti ihtiram vakfesine davet etmişti.
Ata’nın Tabutu Top Arabasına Götürülmek Üzere Etnografya’dan Çıkarılırken
Bir
ucu
Bankalar
Caddesinin
başlangıcında bulunan merasim alayı yürüyüşe
geçti. Merasim Alayı şöyle teşekkül etmişti:
Merasim Kumandanı, Karargâhı, Harp
Okulu Bandosu, Sancağı ile Harbiye Alayı,
Flamalarıyla Hava Harp Okulu Bölüğü, toplu
halde bayrakları taşıyan gençler, İzci Alayı.
12 Generalin iki taraflı çevrelediği top
arabasının arkasın da. Atatürk’ün siyah kadife
bir yastık üzerinde İstiklal Madalyasını taşıyan
bir general.
Bunun arkasından da kortejin başında Atatürk’ün kız kardeşi Makbule Atadan,
Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Meclis Başkanı Refik Koraltan, Başbakan Adnan Menderes,
Ana Muhalefet Partisi Başkanı İsmet İnönü bulunuyordu.
Ata’nın Tabutu Top Arabasında
Ata’nın Tabutu Top Arabasında
Aziz Atatürk’ün Ebedi İstinatgâhına Tevdi Edildiği Gün Kız Kardeşi Makbule Atadan,
Cumhurbaşkanı Celal Bayar ve Başbakan Adnan Menderes
Ankara ve Türkiye kurucusuna veda etmek üzere sokakları doldurmuştu. 15 yıl önceki
sahneler yeniden yaşanıyordu. Ülkenin her tarafından insanlar Ankara’ya akın etmişti.
Ankara’ya dışarıdan gelenlerin sayısının 40 bin olduğu söyleniyordu.
Kortej yol boyunca ilerlerken Türk Hava Kurumu’nun uçakları Atatürk’ün bir
portresini Ankara semalarında dalgalandırıyorlardı.
Başbakan Adnan Menderes, Meclis Başkanı Refik Koraltan ve İsmet İnönü
Gözyaşlarını Zapt Edemeyen Bir Kadın
Kız Kardeşi Makbule Atadan ve Cumhurbaşkanı Celal Bayar
Kortej 12.15’te Anıtkabir’e ulaştı. 12 er atanın tabutunu omuzlarına alarak aslanlı
yolda ilerlemeye başladı. Yolun iki tarafına yerleştirilmiş kız ve erkek izciler ellerindeki
çiçekleri tabutun geçeceği yola serpiyorlardı.
Atatürk’ün tabutu şeref holüne çıkan merdivenlerin başına geldiğinde merdivenlerin
iki yanında 3’er sıra nöbet tutan izciler onu selamladılar.
Tabut şeref holüne çıkan merdivenlerin ortasındaki hitabet kürsünün arkasında
hazırlanmış olan katafalktın önüne kondu. Cumhurbaşkanı Celal Bayar bir konuşma yaptı.
Cumhurbaşkanı Celal Bayar Konuşmasını Yapıyor
“ Büyük Türk Milleti,
Atatürk, tam 15 yıl önce bu gün, hayata gözlerini kapamıştı. O gün, bütün Türk Milleti
gözyaşı dökmüş, insaniyet alemi elemimize iştirak etmişti. Çünkü. Türk milleti, büyük bir
evlâdını, beşeriyet, insanlık idealine hadim on kuvvetli bir rüknünü kaybetmişti.
Şimdi, şu anda, maneviyatını ruhlarımızda mukaddes bir varlık halinde yaşattığımız
Kemal Atatürk’ün fani vücudunu ebedi metfenine, Anıtkabir adını verdiğimiz buraya; tevdi
etmek için toplanmış bulunuyoruz…
Atatürk! Sen, bizdendin! Seni Halife yapmak, Padişah yapmak isteyenler oldu. İltifat
etmedin. Milli irade yolunu seçtin! Hayat ve şahsiyetini, milletin hizmetine vakfettin! Türkün
gıpta ettiği, övündüğü vasıflara maliktin! Bütün meziyetlerinle Türk milletinin ta kendisisin!
Şimdi seni, kurtardığın vatanın her köşesinden gönderilen mukaddes topraklara veriyoruz.
Bilki, hakiki yerin daima inandığın ve bağlandığın Türk Milletinin minnet dolu sinesidir! Nur
içinde yat!”
Konuşmanın ardından tabut Mehmetçiklerin omzunda sembolik lahitin tam 7 metre
altında bulunan mezar odasına götürüldü.