DAVRANIŞ AZALTMA TEKNİKLERİ

DAVRANIŞ AZALTMA
TEKNİKLERİ
 Sönme
 Mola
 Tepkinin bedeli
 Düzeltme
 Olumlu alıştırma
 Aşırı düzeltme
Doç. Dr. Sezgin Vuran
1
 Bu teknikler uygun davranışı artırma
teknikleriyle (olumlu pekiştirme, sembol
pekiştirme gibi) birlikte kullanılmalı
VE
 hiç birisi tek başına kullanılmamalıdır.
Doç. Dr. Sezgin Vuran
2
SÖNME
 Sönme, daha önceden pekiştirilen bir
davranıştan pekiştirmenin geri çekilmesi
yoluyla hedef davranışın yoğunluğunun
ve/veya sıklığının dereceli olarak azaltılması
sürecidir.
 Sönme, uygulayıcının bir pekiştirme biçimi
olarak normal koşullar altında dikkati
toplayan davranışı görmezden gelmesidir.
Doç. Dr. Sezgin Vuran
3
SÖNME
İçsel pekiştireç;
(parmak emme, kendini uyarma gibi)
sağlayan veya saldırganlık gibi kendine
ve
başkasına
zarar
verebilecek
davranışların azaltılması için sönme
uygun bir yöntem değildir.
Dikkat çektiği için artıyor gibi görünse bile
bedensel saldırganlık davranışı asla
görmezden gelinmemelidir.
Doç. Dr. Sezgin Vuran
4
SÖNME
 Sönme uygulamasının etkililiği ile ilgili en
önemli faktör tutarlılıktır.
 Uygulayıcı ve çocukla ilgili diğer kişilerin
de birbirleriyle tutarlı olması kesinlikle şarttır.
 Pekiştirme kaynağı kontrol edilemiyorsa,
hedef davranışın azaltılmasında sönme etkili
bir yöntem olmayabilir.
Doç. Dr. Sezgin Vuran
5
Doç. Dr. Sezgin Vuran
6
SÖNME
 Çocuk uygulayıcının dikkatini elde etmek için
davranışının sıklığını ve yoğunluğunu arttırır.
 Bu sönme patlamasıdır. Sönme uygulamasının
başlamasından sonra hedef davranışın yoğunluğunun veya
sıklığının geçici olarak artmasıdır.
Doç. Dr. Sezgin Vuran
7
Sönme Patlaması
 Uygulayıcı sönme kullanmadan önce patlama
aşamasında uygun olmayan davranışı görmezden gelip
gelemeyeceğine karar vermelidir.
 Eğer sıklığı ya da yoğunluğu arttığında davranışı
görmezden
gelmek
mümkün
değilse
sönme
kullanmamalıdır.
 Sönme
patlaması
sırasında
oluşan
hedef
davranışlarda geçici bir artış olması sönme tekniğinin
potansiyel yan etkisidir.
Doç. Dr. Sezgin Vuran
8
Dikkat...
 Pekiştirilmemesine rağmen sönme uygulaması sırasında
davranış geçici olarak kendiliğinden geri gelir.
 Bu durumda en önemli tehlike davranışın yeniden dikkat
ya da başka bir pekiştireç elde etmesidir.
Doç. Dr. Sezgin Vuran
9
Sönme tekniğini kullanmak için
izlenecek basamaklar;
1. Hedef davranışı izleyen bütün pekiştireçleri belirle.
2. Hedef davranışı izleyen bütün pekiştireçleri geri çek.
3. Hedef davranış her yapıldığında görmezden gel, tutarlı ol.
Doç. Dr. Sezgin Vuran
10
Sönme tekniğini kullanmak için
izlenecek basamaklar;
4. Sönme programı süresince uygun davranışları belirle
pekiştir.
5. Kendiliğinden geri gelme ve sönme patlaması gerçekleşirse
karar verdiğin süreci uygulamaya devam et.
6. Uygulayıcı dikkatinin uygun davranışları izleyeceğini
öğret ve göster.
Doç. Dr. Sezgin Vuran
11
Sönmenin Avantajları
 Sönme, sözel ya da bedensel zorlama kullanmaksızın uygun
olmayan davranışların azaltılmasında etkili olabilir.
 Çocukla uygulayıcı arasında mücadeleye yol açmaz ve çocuğun
benlik saygısı azalmaz.
 Sönme, bir ceza uygulaması değildir.
 Sönmenin etkisi dereceli olabilirken etkililik süresi genellikle
uzundur.
 Uygun olmayan davranış görmezden gelinirken uygun olan
davranışların pekiştirilmesi sönme sürecinin en önemli öğesidir.
Doç. Dr. Sezgin Vuran
12
Doç. Dr. Sezgin Vuran
13
 Hedef davranış izleyen pekiştireçler belirlenemezse,
 Hedef davranışı izleyen pekiştireçlerin geri
çekilmesi mümkün değilse,
 Çocukla ilişkide ki diğer kişiler sönme sürecini
uygulayamayacaksa,
 Hedef davranışı izleyen arkadaş dikkati kontrol
edilemiyorsa,
Doç. Dr. Sezgin Vuran
14
 Pekiştirme kazaları olasılığı yüksekse,
 Sönme patlaması süresinde çocuğun davranışı
görmezden gelinemiyorsa ya da çevrede ki diğer
etkenler kontrol edilemiyorsa,
 Hedef davranışı görmezden gelmek tehlikeli ya da
uygun değilse.
Doç. Dr. Sezgin Vuran
15
TEPKİNİN BEDELİ
 Uygun olmayan davranışı izleyen biçimde,
belli sayıda yıldız, gülen yüz, para gibi
sembollerin sistematik olarak geri alınmasıdır.
 Tepkinin bedelinin davranışları azaltmak
amacıyla kullanılabilmesi için çocuğun daha önce
belirli sayıda sembol pekiştireç kazanmış olması
gereklidir.
Doç. Dr. Sezgin Vuran
16
TEPKİNİN BEDELİ
 Sözlü ve yazılı olarak bir liste,
 Her uygun olmayan davranış için geri alınacak
pekiştireç sayısı,
 Pekiştireç kaybetmenin sonuçları açıklanmalıdır.
 Uygulayıcı pekiştireç verme-alma dengesini iyi
kurmalıdır.
Doç. Dr. Sezgin Vuran
17
Uygulama Biçimleri
Birincisinde;
 Sembol pekiştirme uygulaması ile birlikte
kullanılmaktadır.
 Bu uygulamada, çocuk uygun davranışları için
kazandığı sembolleri, uygun olmayan davranışları
yüzünden kaybetmektedir. Böylece öğretmen uygun
davranışı hem pekiştirmiş hem de uygun olmayan
davranışlar için tepkinin bedeli uygulamasına yer
vermiş olur.
Doç. Dr. Sezgin Vuran
18
İkincisinde;
 Öğrencilere belli bir zaman diliminde kullanacakları
bir puan peşinen verilir. Bu puan uygun olmayan
davranışları izleyen şekilde geri alınır.
 Bu süre içerisinde öğrencinin hala puanı kalmışsa
bu puanı istediği bir etkinlik, oyuncak ya da yiyecekle
değiş tokuş edebilir.
Bu biçimin uygulanması
önerilmez!
NEDEN?
Doç. Dr. Sezgin Vuran
19
Tepkinin bedelini kullanırken
nelere dikkat etmeliyiz?
Doç. Dr. Sezgin Vuran
20
 Tepkinin bedeli, hedef davranışın hemen arkasından
uygulanmalıdır.
 Tepkinin bedeli tutarlı uygulanmalıdır.
 Tepkinin bedeli uygulamasında eksi puanların
birikmesine ya da çocuğun borçlanmasına izin
verilmemelidir.
 Çocuk uygun davranışları için sıkça pekiştireç
kazanıyor olmalıdır.
 Pekiştireçlerin geri alınması cezalandırıcı olmamalı
ve kişiselleştirilmemelidir.
Doç. Dr. Sezgin Vuran
21
Tepkinin bedelinin avantajları
 Sembol pekiştirme ve diğer olumlu pekiştirme
uygulamaları ile birlikte kullanılabilir.
 Evde ve okulda kolayca kullanılabilir.
 Tepkinin bedeli uygulaması davranışları azaltmada hızla
etki gösterir. Etkisi uzun dönemlidir.
 Tepkinin bedeli sürecinde uygulamacı değişmesi gereken
davranışlara odaklanır.
 Tepkinin bedeli sürecinde uygun olmayan davranış ile
pekiştirecin geri alınması arasında küçük bir gecikme vardır.
Doç. Dr. Sezgin Vuran
22