indirmek için tıklayınız

8. SINIF
KĠMYA DENEYLERĠ
DENEY NO
:1
DENEYĠN ADI
: KÜTLENİN KORUNUMU KANUNU
DENEYĠN AMACI : Doğada var olan maddelerin hiçbir şekilde yoktan var olamayacağı,
varolanın da yok olamayacağını; başka şekillere dönüşse bile kütlenin mutlaka korunacağını
kavratmak hedeflenmektedir.
TEORĠK BĠLGĠ:
1789 yılında Antonie Lavoisier (1743–1794) bir deney gerçekleştirmiştir. Lavoisier, bir miktar
kalay ve hava içeren bir balonun ağzını kapatmış ve tartmıştır. Tartım; kalay + hava + balonun
kütlesi şeklinde yapılmıştır. Sonra bu kapalı balonu ısıtmış ve kalayın tebeşir tozuna benzer bir
toz verdiğini görmüştür. Kabı yeniden tartmış (balon + beyaz toz + kalan hava) ve kütlenin
değişmediğini bulmuştur. Yaptığı daha başka deneylerde de görmüştür ki, beyaz tozun (şimdi
buna kalay dioksit diyoruz) kütlesi, kalay örneğinin kütlesi ile kullandığı havanın bir miktar
kütlesi toplamına eşittir. Bu ve benzeri deneyler sonunda Lavoisier ünlü kütlenin korunumu
kanununu bulmuştur. Kütlenin korunumu kanununu; “Bir kimyasal tepkimede madde yoktan var
olamaz ve vardan yok olamaz” şeklinde özetlenebilir. Bir tepkimeye giren maddelerin kütleleri
toplamı, tepkimede oluşan maddelerin kütleleri toplamına eşittir. Kütlenin korunumu tepkime
öncesi girenlerin kütleleriyle tepkime sonrası oluşan ürünlerin kıyaslanmasıyla görülebilir. Bu
deneyde önce Na2CO3 çözeltisiyle CaCl2 çözeltisi arasındaki tepkime için sonrada bu tepkime
sonucu oluşan ürün ile H2SO4 çözeltisi arasındaki tepkime için kütlenin korunumu
incelenecektir.
KULLANILAN MALZEMELER : 1 M Na2CO3, 1 M CaCl2, 3 M H2SO4, 250 ml’lik erlen,
kapalı küçük şişe, tıpa.
ġekil 1.1. Deneyde kullanılacak malzemeler
1
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1. Kuru ve temiz erlene 10 ml derişik Na2CO3 çözeltisi koyunuz ve erlenin ağzını bir tıpa ile
kapatınız.
2. Temiz ve kuru iki küçük şişelerden birine 3ml derişik CaCl2 çözeltisi diğerine 3 ml derişik
H2SO4 çözeltisi koyunuz ve kapakları kapatınız.
ġekil 1.2.
ġekil 1.3.
ġekil 1.4.
3. Tıpa ile kapalı erleni ve kapaklı şişeleri birlikte tartınız.
4. Derişik CaCl2 çözeltisini erlene dikkatle boşaltınız ve erleni hafifçe çalkalayarak değişimi
gözleyiniz.
5. Tıpa ile kapalı erleni ve kapaklı şişeleri birlikte yeniden aynı duyarlılıkla tartınız.
6. Erlendeki çözelti üzerine derişik H2SO4 çözeltisini dikkatle boşaltınız ve erleni hafifçe
çalkalayarak tepkime bitene dek değişimi gözleyiniz. Erlen ısınmışsa oda sıcaklığına kadar
bekleyiniz.
ġekil 1.5.
ġekil 1.6.
ġekil 1.7.
7. Kapaklarını kapatıp erleni ve şişeleri yeniden tartınız.
ġekil 1.8.
ġekil 1.9.
2
ġekil 1.10.
SONUÇ:
Tartım sonuçlarında görülebileceği gibi maddeleri ne oranda karıştırırsak karıştıralım başlangıçta
alınan miktarlarının toplamına eşit bir miktar bulunacaktır. Yani kütle her durumda korunacaktır.
DEĞERLENDĠRME SORULARI:
1. Oluşan kimyasal tepkimeleri yazmaya çalışınız?
2. Tartım sonuçlarını yorumlayınız?
3
DENEY NO
:2
DENEYĠN ADI
: NÖTRALLEŞME ISILARININ BULUNMASI
DENEYĠN AMACI : Asit ve bazların tepkimelerini, tepkime sonucunda oluşan ürünleri ve
nötrleşme gerçekleşirken sıcaklığın nasıl değiştiğini kavratmak
KULLANILAN MALZEMELER : 3 adet termometre, pipet veya damlalık, 3 adet büyük
deney tüpü, tartım takımı, 3 adet deney balonu, dereceli silindir, NaOH, Mg(OH)2, derişik NH3
çözeltisi, HCl çözeltisi, H2SO4 çözeltisi, su.
ġekil 2.1. Deneyde kullanılacak malzemeler
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1. Bir deney balonu içinde 20 ml su ve 3 ml HCl ile HCl çözeltisi hazırlanır ve etiketlenir.
2. Bir deney balonu içinde 20 ml su ve 5,3 ml H2SO4 ile H2SO4 çözeltisi hazırlanır ve
etiketlenir.
3. Bir deney balonu içinde 20 ml su ve 2 ml NH3 ile derişik NH3 çözeltisi çözelti hazırlanır ve
etiketlenir.
4. 3 adet deney tüpü alınarak etiketlenir. 1. deney tüpüne 1 gr NaOH konur ve çözebilecek
kadar su ile çözülür. Termometre ile sıcaklığı ölçülür ve not edilir.
5. 2. deney tüpüne 1 gr Mg(OH)2 spatül ile alınarak konur ve çözebilecek kadar su ile çözülür.
Termometre ile sıcaklığı ölçülür ve not edilir.
ġekil 2.2.
ġekil 2.3.
4
ġekil 2.4.
6. 3. deney tüpüne 5 ml NH3 çözeltisi konur, termometre ile sıcaklığı ölçülür ve not edilir.
7. Her 3 deney tüpünün içine 10 ml saf su konur ve çalkalanır. Termometre ile sıcaklıkları
ölçülür ve kaydedilir.
ġekil 2.5.
ġekil 2.6.
ġekil 2.7.
8. Daha sonra 1. deney tüpüne 5 damla HCl çözeltisi; 2. ve 3. deney tüpüne 5 damla H2SO4
çözeltisi damlatılır. Hafifçe çalkalanır, sıcaklıkları ölçülür ve kaydedilir.
ġekil 2.8.
Durum
ġekil 2.9.
NaOH
Sıcaklık (oC)
ġekil 2.10.
Mg(OH)2
Sıcaklık (oC)
NH3 çözeltisi
Sıcaklık (oC)
1. Durum
2. Durum
(Su ilavesi)
3. Durum
(Asit ilavesi)
SONUÇ:
Asit ve bazlar arasında gerçekleşen, tuz ve su oluşumuyla sonuçlanan tepkimelere nötürleşme
tepkimeleri denir.
5
DEĞERLENDĠRME SORULARI:
1. Deney tüplerinde gerçekleşen değişimler fiziksel mi yoksa kimyasal değişimler midir?
2. Asit çözeltileri damlatıldıktan sonra deney tüplerinin sıcaklıklarında nasıl bir değişim
gözlenmiştir?
3. Nötrleşme tepkimelerinin genel oluşumunu denklem şeklinde gösteriniz.
4. Yukarıda gerçekleşen tepkimelerin nötrleşme denklemlerini yazınız.
6
DENEY NO
:3
DENEYĠN ADI
: ÇEŞİTLİ ASİTLERİN REAKSİYON HIZLARININ
KARŞILAŞTIRILMASI
DENEYĠN AMACI : Metallerle asitlerin reaksiyonlarını ve asitlerin farklı olmasının reaksiyon
hızına etkisini kavratmak hedeflenmektedir.
KULLANILAN MALZEMELER : 4 adet büyük deney tüpü, 4 adet deney balonu, dereceli
silindir, kronometre, maşa, Al parçaları, derişik HNO3 çözeltisi, derişik HCl çözeltisi, derişik
CH3COOH çözeltisi, derişik H2SO4 çözeltisi.
ġekil 3.1. Deneyde kullanılacak malzemeler
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1. Bir deney balonu içinde 20 ml su ve 10ml HCl ile HCl çözeltisi hazırlanır ve etiketlenir.
2. Bir deney balonu içinde 20 ml su ve 10 ml HNO3 ile HNO3 çözeltisi hazırlanır ve etiketlenir.
3. Bir deney balonu içinde 20 ml su ve10 ml H2SO4 ile H2SO4 çözeltisi hazırlanır ve etiketlenir.
4. Bir deney balonu içinde 20 ml su ve10 ml CH3COOH ile CH3COOH çözeltisi hazırlanır ve
etiketlenir.
5. Maşa ile tutulan 1 numaralı deney tüpüne 5 ml HCl çözeltisi konur ve üzerine bir tane Al
parçası atılır. Atılır atılmaz kronometreye basılır ve reaksiyon sona erene kadar süre tutulur
ve kaydedilir.
ġekil 3.2.
ġekil 3.3.
7
ġekil 3.4.
6. Maşa ile tutulan 2 numaralı deney tüpüne 5 ml HNO3 çözeltisi konur ve üzerine bir tane Al
parçası atılır. Atılır atılmaz kronometreye basılır ve reaksiyon sona erene kadar süre tutulur
ve kaydedilir.
ġekil 3.5.
ġekil 3.6.
7. Maşa ile tutulan 3 numaralı deney tüpüne 5 ml H2SO4 çözeltisi konur ve üzerine bir tane Al
parçası atılır. Atılır atılmaz kronometreye basılır ve reaksiyon sona erene kadar süre tutulur
ve kaydedilir.
ġekil 3.7.
ġekil 3.8.
8. Maşa ile tutulan 4 numaralı deney tüpüne 5 ml CH3COOH çözeltisi konur ve üzerine bir tane
Al parçası atılır. Atılır atılmaz kronometreye basılır ve reaksiyon sona erene kadar süre
tutulur ve kaydedilir.
ġekil 3.9.
ġekil 3.10.
8
Zaman
HCl çözeltisi
HNO3 çözeltisi
H2SO4 çözeltisi
CH3COOH çözeltisi
Reaksiyonun
sona erme
zamanı
NOT:
1. Asit şişelerinin üzerindeki derişimler dikkate alınmalıdır.
2. Asitler ile metaller şiddetli reaksiyon verirler. Bu yüzden çok dikkatli çalışılmalıdır.
3. Tepkimelerde kullanılan Al parçalarının büyüklüklerinin aynı olmasına özen gösteriniz.
4. Asit çözeltileri hazırlanırken asla asidin üzerine su dökülmemelidir. Deney tüpü veya balona
su üzerine asitler yavaş yavaş damlatılmalı ve dökülmelidir.
SONUÇ:
Metaller asitler ile çok hızlı ve şiddetli reaksiyonlar verirler. Reaksiyonun sona erme zamanı
asidin niteliğine (kuvvetli yada zayıf asit olmasına) göre değişiklik gösterir.
DEĞERLENDĠRME SORULARI:
1. Deney tüplerinde gerçekleşen reaksiyonları hızlıdan en yavaşa göre sıralayınız.
2. Tepkimede ortaya çıkan gaz nedir? Denklem yazmaya çalışınız.
9
DENEY NO
:4
DENEYĠN ADI
: ASİT VE BAZLARIN TANINMASI
DENEYĠN AMACI : Doğada ve laboratuarda var olan maddelerin hangilerinin asidik
hangilerinin bazik özellik gösterdiğini kavratmak hedeflenmiştir.
KULLANILAN MALZEMELER :10 adet büyük deney tüpü, 2 adet tüplük, dereceli silindir,
cam çubuk, 10 adet 50 ml’lik deney balonu, tartım takımı, su, turnusol kağıdı, HCl, H2SO4,
HNO3, NaOH, KOH, NH4Cl (nişadır), NaCl, Na2SO4, Na2CO3, (NH4)2SO4.
ġekil 4.1. Deneyde kullanılacak malzemeler
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1. Çözeltilerin Hazırlanması:
Deney balonu içerisinde 20 ml su ve 0,6 ml derişik HCl ile çözelti hazırlanır ve etiketlenir.
Deney balonu içerisinde 20 ml su ve 1 ml derişik H2SO4 ile çözelti hazırlanır ve etiketlenir.
Deney balonu içerisinde 20 ml su ve 0,9 ml derişik HNO3 ile çözelti hazırlanır ve etiketlenir.
Deney balonu içerisinde 20 ml su ve 0,8 gr NaOH ile çözelti hazırlanır ve etiketlenir.
Deney balonu içerisinde 20 ml su ve 1,12 gr KOH ile çözelti hazırlanır ve etiketlenir.
Deney balonu içerisinde 20 ml su ve 1,07 gr NH4Cl (nişadır) ile çözelti hazırlanır ve etiketlenir.
Deney balonu içerisinde 20 ml su ve 1,17 gr NaCl ile çözelti hazırlanır ve etiketlenir.
Deney balonu içerisinde 20 ml su ve 2,84 gr Na2SO4 ile çözelti hazırlanır ve etiketlenir.
Deney balonu içerisinde 20 ml su ve 2,12 gr Na2CO3 ile çözelti hazırlanır ve etiketlenir.
Deney balonu içerisinde 20 ml su ve 2,64 gr (NH4)2SO4 ile çözelti hazırlanır ve etiketlenir.
10
2. Deney tüpleri 1’den 10’a kadar numaralandırılır.
ġekil 4.2.
ġekil 4.3.
ġekil 4.4.
3. Deney tüplerine sırasıyla yukarıda hazırladığımız çözeltilerden 5’er ml konur ve üzerine 10
ml su ilave edilir.
ġekil 4.5.
ġekil 4.6.
ġekil 4.7.
4. Deney tüplerine konan çözeltilere ayrı ayrı mavi ve kırmızı turnusol kağıdı batırılarak
gözlemler aşağıdaki tabloya (+) yada (-) şeklinde işaretlenir. Deneyi farklı gruplar şeklinde
yapıp tablo sonuçlarını karşılaştırınız.
ġekil 4.8.
ġekil 4.9.
11
ġekil 4.10.
Madde
Mavi
turnusol
Kırmızı
turnusol
Asidik
Bazik
Nötr
HCl
H2SO4
HNO3
NaOH
KOH
NH4Cl
NaCl
Na2SO4
Na2CO3
(NH4)2SO4
SONUÇ:
Bir kimyasal maddenin asidik mi yoksa bazik mi olduğunu anlamak için turnusol kâğıdından
yararlanırız. Eğer çözeltiye daldırdığımız mavi turnusol kâğıdının rengi kırmızıya dönüyorsa
çözeltimiz asidik, kırmızı turnusol kâğıdının rengi maviye dönüyorsa bazik özellik taşımaktadır.
Asitler mavi turnusol kağıdını kırmızıya boyarlar.(AHMAK)
Bazlar kırmızı turnusol kağıdını maviye boyarlar.( BAKIMLI)
DEĞERLENDĠRME SORULARI:
1. Deneyde verilen maddelerin hangileri asit özelliği göstermektedir?
2. Deneyde verilen maddelerin hangileri baz özelliği göstermektedir?
3. Deneyde verilen maddelerin hangileri nötr özellik göstermektedir?
4. Sizde günlük yaşamda kullandığımız asidik yada bazik özellik gösteren maddelere örnekler
veriniz.
12
DENEY NO
:5
DENEYĠN ADI
: ASİDİK VE BAZİK ORTAMDA İNDİKATÖRLERİN RENKLERİ
DENEYĠN AMACI : Laboratuarda kullanılan indikatörlerin renk değişiminden yararlanarak
asit ve bazların kuvvetliliğini kavratmak hedeflenmiştir.
TEORĠK BĠLGĠLER
İndikatörler; pH değiştikçe çözeltide renk değiştiren karmaşık yapılı organik bileşiklerdir.
Örneğin metil oranj, pH’sı 3,1’in altında olan çözeltilerde kırmızı ve pH’sı 4,5’in üstünde olan
çözeltilerde sarıdır. Bu indikatörün 3,1-4,5 pH aralığındaki rengi sarı ve kırmızının değişen bir
karışımıdır. İndikatörlerin renkleri, çözeltideki hidrojen iyonları konsantrasyonuna bağlıdır.
İndikatörlerin renklerinin tonu çözeltinin pH’sı düştükçe veya yükseldikçe değişir. Bugüne kadar
birçok indikatör bulunmuş olup bunların hemen hepsi kullanılmaktadır. İndikatörlerin birkaçı
aşağıdaki tabloda verilmiştir.
Ġndikatör
Asit rengi
Baz rengi
pH aralığı
Timol mavisi
Metil oranj
Brom krezol yeşili
Metil kırmızısı
Turnusol
Brom timol mavisi
Timol mavisi
Fenolftalein
Alizarin sarısı
Kırmızı
Kırmızı
Sarı
Kırmızı
Kırmızı
Sarı
Sarı
Renksiz
Sarı
Sarı
Sarı
Mavi
Sarı
Mavi
Mavi
Mavi
Kırmızı
Eflatun
1,2 - 2,8
3,1 - 4,5
3,8 - 5,5
4,2 - 6,3
5,0 - 8,0
6,0 - 7,6
8,0 - 9,6
8,3 - 10,0
10,0 - 12,1
KULLANILAN MALZEMELER : 8 adet deney tüpü, 2 adet damlalıklı şişe, seyreltik HCl
çözeltisi, seyreltik NaOH çözeltisi, turnusol kağıdı, 1 adet tüplük, metil oranj, metil kırmızısı,
fenolftalein.
ġekil 5.1. Deneyde kullanılacak malzemeler
13
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
1. 4 adet deney tüpü alınarak işaretlenir ve her birine seyreltik HCl çözeltisinden 20-25 damla
konulur. 4 deney tüpü daha alınarak bunlarda işaretlenir ve her birine seyreltik NaOH
çözeltisinden konulur. HCl ve NaOH çözeltileri konan tüpler 1, 2, 3, 4,…. şeklinde sıra
numarası verilerek bir tüplüğe yerleştirilir.
2. 1 nolu asit ve 2 nolu baz tüpüne 1 damla metil oranj,
ġekil 5.2.
ġekil 5.3.
ġekil 5.4.
3. 3 nolu asit ve 4 nolu baz tüpüne 1 damla metil kırmızısı,
ġekil 5.5.
ġekil 5.6.
ġekil 5.7.
4. 5 nolu asit ve 6 nolu baz tüpüne 1 damla fenolftalein,
ġekil 5.8.
ġekil 5.9.
14
ġekil 5.10.
5. 7 nolu asit ve 8 nolu baz tüpüne turnusol kağıdı batırılır.
ġekil 5.11.
ġekil 5.12.
ġekil 5.13.
6. Yukarıdaki tüplerde yapılan denemelerde oluşan renkler aşağıdaki tabloda gösterilir.
Tüp no
Ġndikatör
1
Metil oranj
2
Metil oranj
3
Metil kırmızısı
4
Metil kırmızısı
5
Fenolftalein
6
Fenolftalein
7
Turnusol kağıdı
8
Turnusol kağıdı
Gözlenen Renk
15
pH aralığı
DENEY NO
:6
DENEYĠN ADI
: TİTRASYON
DENEYĠN AMACI : Asit ve bazların nötürleşme tepkimeleri yardımıyla, miktarı ve içinde
çözünmüş madde miktarı bilinen asit veya baz çözeltisinden yararlanarak miktarı ve içinde
çözünmüş madde miktarı bilinmeyen maddeyi (asit veya baz) bulmak.
KULLANILAN MALZEMELER : Standart HCl çözeltisi, 125 ml’lik erlen, bilinmeyen NaOH
çözeltisi, 250 ml’lik beher, bilinmeyen HCl çözeltisi, 100 ml’lik beher, fenolftaleyn çözeltisi, 50
ml’lik büret,
ġekil 6.1. Deneyde kullanılacak malzemeler
DENEYĠN YAPILIġI, ANALĠZĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
A) Standart HCl çözeltisinin NaOH çözeltisi ile titrasyonu
1. 100 ml’lik temiz ve kuru bir beherin 3 / 4 ’ünü derişimi belli olan standart asit çözeltisi ile
doldurunuz.
2. 50 ml’lik temiz bir büreti önce damıtık suyla, sonrada iki kez 5’er ml standart asit çözeltisi ile
çalkalayınız ve büreti hava kabarcığı kalmayacak şekilde standart asit çözeltisi ile
doldurunuz. Başlangıç düzeyini okuyunuz.
3. 125’er ml’lik üç temiz erlenden her birine büretten 15’er ml standart asit çözeltisini alınız.
Üzerlerine 25’er ml damıtık su ve 1-2 damla fenolftaleyn çözeltisi ekleyiniz.
4. 250 ml’lik temiz bir behere derişimi bilinmeyen NaOH çözeltisinde 25 ml alınız ve buna 175
ml damıtık su ekleyerek seyreltiniz.
5. Bürette kalan standart asit çözeltisini boşaltınız. Büreti önce damıtık suyla sonrada iki kez
5’er ml bir önceki işlemde hazırlanan NaOH çözeltisi ile çalkalayınız ve hava kabarcığı
kalmayacak şekilde bu baz çözeltisi ile doldurunuz. Başlangıçtaki düzeyini okuyunuz.
16
ġekil 6.2.
ġekil 6.3.
ġekil 6.4.
6. Standart asit çözeltilerinin her biri NaOH ile titre edilecektir. Birinci erlendeki asit çözeltisi,
diğer ikisinin yaklaşık dönüm noktalarını belirlemek için kullanılacaktır. Birinci erlene
oldukça çabuk bir şekilde ve hızlıca karıştırarak sürekli pembe bir renk görününceye kadar
büretteki NaOH çözeltisini ekleyin. Titrasyon işlemi sırasında erlen sağ elle çalkalanırken,
büretin musluğu da sol elle kontrol edilmelidir. Bu işlem sırasında erlenin altına beyaz bir
kağıt konulursa pembe renk daha iyi gözlenecektir. Kalıcı pembe rengin görünmesinden
sonra büretteki yeni çözelti düzeyini okuyunuz.
ġekil 6.5.
ġekil 6.6.
ġekil 6.7.
7. İkinci ve üçüncü erlendeki asit çözeltilerinin titrasyon işlemi özenle ve yavaş bir şekilde
yapılmalıdır. Birinci erlendeki asit çözeltisini titre etmek için harcanan baz çözeltisinin
yaklaşık 9/10’unu büretten erlene hızlı bir şekilde akıtınız ve bu arada erleni hızla
çalkalayınız. Erlenin iç yüzeyini pisetten püskürtülen saf su ile yıkayınız. Baz çözeltisini,
pembe renk kalıcı oluncaya dek damla damla eklemeyi sürdürünüz. Eklenen her damla baz
çözeltisinden sonra erleni hızla karıştırarak oluşan pembe rengin gözlenmesinden sonra
büretteki yeni çözelti düzeyini okuyunuz.
17
ġekil 6.8.
ġekil 6.9.
ġekil 6.10.
B ) DeriĢimi bilinmeyen HCl çözeltisinin NaOH ile titrasyonu
1. Standart HCl çözeltisinin, derişimi bilinmeyen NaOH çözeltisi ile titrasyonu için yapılan
işlemlerin aynısını derişimi bilinmeyen HCl çözeltisi için de yenileyin.
1
2
3
Standart asidin molaritesi
A
Standart asit hacmi
Titrasyonda harcanan baz hacmi
Derişim bilinmeyen asit hacmi
B
Titrasyonda harcanan baz hacmi
SONUÇ:
Molarite hesaplamalarında M1 V1 = M2 V2 formülü kullanılabilir. Burada M1:Asidin
molaritesi,V1: Asidin hacmi, M2: Bazın molaritesi, V2: Bazın hacmidir.
Ayrıca C1 V1 = C2 V2 formülü de kullanılabilir. Burada C1:Asidin konsantrasyonu,V1: Asidin
hacmi, C2: Bazın konsantrasyonu, V2: Bazın hacmidir.
Sağlıklı bir titrasyonunun olması için mol1 = mol2 olmalıdır.
18