beyaz eşya üretim sektöründen kaynaklanan tehlikeli

BEYAZ EŞYA ÜRETİM
SEKTÖRÜNDEN KAYNAKLANAN
TEHLİKELİ ATIKLARIN YÖNETİMİ
BARIŞ ÇALLI
Marmara Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü
http://enve.eng.marmara.edu.tr
Türkiye’de Beyaz Eşya Sektörü
• 1955 yılında Arçelik’in Sütlüce fabrikası ile faaliyete
başlamıştır.
• İlk yerli çamaşır makinesi 1959’da, ilk buzdolabı
1960’da üretilmiştir.
• Basit montaj hatlarıyla başlanan faaliyetler, ilerleyen
yıllarda özgün tasarım ve teknolojiler yaratacak ve
yurtdışına teknoloji transfer edecek düzeye gelmiştir.
• Sektör güçlü markalar yaratmış, yaptığı atılımlarla
dünyanın en büyük üreticilerden biri olmuştur.
Türkiye’de Beyaz Eşya Sektörü
• 50’nin üzerinde orta ölçekli imalatçı ve büyük üretici,
• 500’ün üzerinde aksam ve parça imalatçısı faaliyet
göstermektedir.
• Önde gelen beyaz eşya üreticileri 1986 yılında kurulan
‘TÜRKBESD - Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği’,
• Yan sanayi ise ‘BEYSAD - Beyaz Eşya Yan Sanayiciler
Derneği’ çatısı altında toplanmıştır.
• Başlıca üretim tesisleri İstanbul, Manisa, Eskişehir,
Bolu, Ankara ve Tekirdağ’da bulunmaktadır.
TÜRKBESD üyesi dört büyük firmanın üretim
tesislerinin bulunduğu iller
Beyaz Eşya Ürünleri
Ana Ürünler
• Buzdolabı, derin dondurucu, çamaşır makinesi,
kurutma makinesi, bulaşık makinesi ve fırın
Küçük Ev Aletleri
• Ocak, süpürge, tost makinası, robot, meyve presi,
blender, mikser gibi dayanıklı tüketim malları
Elektrikli Ev Aletleri
• Klima, şofben, termosifon ve su arıtma cihazı
Türkiye’de Beyaz Eşya Sektörü
TÜRKBESD’e üye firmaların üretim rakamları (x1000)
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
5 498
6 740
6 864
6 002
6 177
7 032
6 790
Çamaşır Makinesi 4 421
5 277
5 128
4 739
5 180
5 767
5 357
Bulaşık Makinesi
783
1 180
1 842
2 140
2 343
2 537
2 900
Fırın
1 660
2 201
2 363
3 039
2 736
3 060
3 504
TOPLAM
12 362 15 398 16 197 15 920 16 436 18 396 20 106
Buzdolabı
Beyaz Eşya Üretim Aşamaları
Buzdolabı, çamaşır makinesi, bulaşık makinesi ve fırın
gibi ana beyaz eşya ürünlerinin üretim aşamaları
büyük ölçüde benzerlik göstermektedir.
Beyaz Eşya Üretim Aşamaları
Beyaz Eşya Üretimi Genel Akım Şeması
Sektörden Kaynaklanan Atıklar
• Atık kodlarını belirlerken ‘Atık Yönetimi Genel
Esaslarına İlişkin Yönetmelik’ Ek 4’te yer alan atık
listesinden faydalanılmıştır.
• Buzdolabı, pişirici cihazlar, bulaşık ve çamaşır
makinesi üretiminden kaynaklanan prosese özel ve
proses dışı atıklar tesis ziyaretleri yapılarak
belirlenmiştir.
Prosese Özel Tehlikeli Atıklar
Atık Kodu
07 02 14
08 01 11
08 01 13
08 04 09
08 05 01
11 01 08
11 01 09
12 01 06
12 01 07
12 01 08
12 01 09
12 01 10
12 01 16
12 01 18
12 01 20
13 01 13
15 01 10
15 02 02
16 02 13
17 04 09
19 08 13
Atık Tanımı
Tehlikeli maddeler içeren katkı maddelerinin atıkları
Organik çözücüler ya da diğer tehlikeli maddeler içeren atık boya ve vernikler
Organik çözücüler ya da diğer tehlikeli maddeler içeren atık boya ve vernik çamurları
Organik çözücüler ya da diğer tehlikeli maddeler içeren atık yapışkanlar ver dolgu macunları
Atık izosiyanatlar
Fosfatlama çamurları
Tehlikeli maddeler içeren çamurlar ve filtre kekleri
Halojen içeren madeni bazlı işleme yağları (emülsiyon ve solüsyonlar hariç)
Halojen içermeyen madeni bazlı işleme yağları (emülsiyon ve solüsyonlar hariç)
Halojen içeren işleme emülsiyon ve solüsyonları
Halojen içermeyen işleme emülsiyon ve solüsyonlar
Sentetik işleme yağları
Tehlikeli maddeler içeren kumlama maddeleri atıkları
Yağ içeren metalik çamurlar (öğütme, bileme ve bindirme tortuları)
Tehlikeli maddeler içeren öğütme parçaları ve öğütme maddeleri
Diğer hidrolik yağlar
Tehlikeli maddelerin kalıntılarını içeren ya da tehlikeli maddelerle kontamine olmuş ambalajlar
Tehlikeli maddelerle kirlenmiş emiciler, filtre malzemeleri, temizleme bezleri, koruyucu giysiler
16 02 09’dan 16 02 12’ye kadar olanların dışındaki tehlikeli parçalar içeren ıskarta ekipmanlar
Tehlikeli maddelerle kontamine olmuş metal atıkları
Endüstriyel atık suyun diğer yöntemlerle arıtılmasından kaynaklanan tehlikeli maddeler içeren çamurlar
Proses Dışı Tehlikeli Atıklar
Atık Kodu
08 03 17
13 07 01
16 02 15
16 06 01
16 06 02
16 06 03
17 04 10
17 06 05
18 01 03
19 08 06
20 01 21
20 01 27
20 01 33
20 01 35
Atık Tanımı
Tehlikeli maddeler içeren atık baskı tonerleri
Fuel-oil ve mazot
Iskarta ekipmanlardan çıkartılmış tehlikeli parçalar
Kurşun piller
Nikel kadmiyum piller
Cıva içeren piller
Yağ, katran ve diğer tehlikeli maddeler içeren kablolar
Asbest içeren inşaat malzemeleri
Enfeksiyonu önlemek amacı ile toplanmaları ve bertarafı özel işleme tabi olan atıklar
Doymuş ya da kullanılmış iyon değiştirici reçineler
Flüoresan tüpler (lambalar) ve diğer cıva içeren atıklar
Tehlikeli maddeler içeren boya, mürekkepler, yapıştırıcılar ve reçineler
16 06 01, 16 06 02 veya 16 06 03’un altında geçen pil ve akümülatörler ve bu pilleri içeren
sınıflandırılmamış karışık pil ve akümülatörler
20 01 21 ve 20 01 23 ’de bahsedilenlerin dışındaki tehlikeli maddeler içeren ıskartaya çıkmış elektrikli ve
elektronik ekipmanlar
Tehlikeli Atık Üretim Noktaları
Sacın
Şekillendirilmesi
ve Kaynak
Metal Yüzey
Hazırlama ve
Boyama
Plastiğin
Şekillendirilmesi
•Atık boryağ - 12 01 06 / 12 01 07 / 12 01 08 / 12 01 09 / 12 01 10
•Yağ içeren metalik çamurlar - 12 01 18
•Metal talaşı - 12 01 20
•Atık yağ - 13 01 13
•Kontamine ambalaj - 15 01 10
•Kontamine bez - 15 02 02
•Atık boya ve tiner - 08 01 11
•Atık boya ve tiner çamurları - 08 01 13
•Fosfatlama çamurları - 11 01 08
•Tehlikeli maddeler içeren çamurlar ve filtre kekleri - 11 01 09
•Tehlikeli maddeler içeren kumlama maddeleri atıkları - 12 01 16
•Kontamine ambalaj - 15 01 10
•Kontamine bez - 15 02 02
•Atık yapışkanlar ve dolgu macunları - 08 04 09
•Halojen içermeyen işleme solüsyonları ve emülsiyonları - 12 01 09
•Kontamine ambalaj - 15 01 10
•Kontamine bez - 15 02 02
Tehlikeli Atık Üretim Noktaları
Yalıtım
•Poliol - 07 02 14
•Atık İzosiyanatlar - 08 05 01
•Kontamine ambalaj - 15 01 10
•Kontamine bez - 15 02 02
Montaj
•Atık yapışkanlar ve dolgu macunları - 08 04 09
•Kontamine ambalaj - 15 01 10
•Kontamine bez - 15 02 02
•Elektronik kart - 16 02 13 / 16 02 15
•Nikel/Kadmiyum piller - 16 06 02
•Hurda kompresörler - 17 04 09
•Tehlikeli maddeler içeren deterjanlar - 20 01 29
Diğer
•Elektronik kart - 16 02 15
•Kurşunlu piller - 16 06 01
•Nikel/Kadmiyum piller - 16 06 02
•Fluoresan lamba - 20 01 21
•Atık pil ve akü - 20 01 33
•Elektrikli ve elektronik ekipman - 20 01 35
Tehlikeli Atık Üretim Faktörleri
Ürün
TAÜF1 aralığı2
(kg /ürün)
Buzdolabı/dondurucu
0.036 – 0.062
Çamaşır makinesi
0.029 – 0.16
Bulaşık makinesi
0.078 – 0.13
Pişirici cihazlar
0.038 – 0.09
1
TAÜF = tehlikeli atık miktarı / üretim adedi
2 2009 yılı TABS verilerine göre hesaplanmıştır
Tehlikeli Atıklar
• Oluşan tehlikeli atıklar arasında en fazla paya
sahip olanlar:
– Fosfatlama çamuru (11 01 08)
– Endüstriyel arıtma çamuru (110109 veya 190813)
– Kontamine ambalaj (15 01 10)
– Kontamine bez (15 02 02)
– Hidrolik yağlar (13 01 13)
Tehlikeli Atıkların Azaltımı/Önlenmesi
ATIK :
08 01 11 – Organik Çözücüler ya da Diğer Tehlikeli Maddeler içeren
Atık Boya ve Vernikler
Kullanılabilecek Mevcut En İyi Teknikler:
 Su bazlı boyaların kullanılması
 Toz boya kullanılması
 Alternatif boyama sistemleri
 Boyanın elektrostatik olarak atomize edildiği sistemler
 Boyanın yüksek devir ile mekanik olarak atomize edildiği sistemler
 Boyanın hava ya da hidrostatik basınç kullanılarak atomize edildiği
sistemler
Tehlikeli Atıkların Azaltımı/Önlenmesi
ATIK :
08 01 13 – Organik Çözücüler ya da Diğer Tehlikeli Maddeler içeren
Boya ve Vernik Çamurları
Kullanılabilecek Mevcut En İyi Teknikler:
 Toz boya kullanılması
 Membran teknikleri ile boya geri kazanımı
 Ultrafiltrasyon
 Nanofiltrasyon
 Terz ozmoz
Tehlikeli Atıkların Azaltımı/Önlenmesi
ATIK :
11 01 08 – Fosfatlama Çamurları
Kullanılabilecek Mevcut En İyi Teknikler:
 Alternatif yüzey hazırlama işlemleri
 Nanoteknolojik yüzey hazırlama
 Plaforizasyon (Tek banyoda fosfatlama)
Tehlikeli Atıkların Azaltımı/Önlenmesi
ATIK :
11 01 09 – Tehlikeli Maddeler içeren Çamurlar ve Filtre Kekleri
Kullanılabilecek Mevcut En İyi Teknikler:
 Toksik ve kanserojen kadmiyum kaplamadan vazgeçilmesi
 Siyanür içermeyen sistemlerin kullanılması
 Cr+6 yerine Cr+3’ün kullanımı
Tehlikeli Atıkların Azaltımı/Önlenmesi
ATIK :
11 01 13 – Tehlikeli Maddeler içeren Yağ Alma Atıkları
Kullanılabilecek Mevcut En İyi Teknikler:
 Mevcut yağ alma işleminin iyileştirilmesi
 Tesise giren yağ miktarının azaltılması
 Yağ alma işleminin optimize edilmesi
 Tankların üstünün örtülmesi
Tehlikeli Atıkların Azaltımı/Önlenmesi
ATIK :
11 01 13 – Tehlikeli Maddeler içeren Yağ Alma Atıkları
Klorlu çözücülerin kullanıldığı daldırma tankını takip eden buharlı yağ
alma işlemi uygulandığı takdirde
Kullanılabilecek Mevcut En İyi Teknikler:
 Alternatif yağ alma işlemlerinin uygulanması
 Su bazlı temizleyicilerin kullanılması
 Ultrasonik temizleme
 Elektrolitik temizleme
 Biyolojik yağsızlaştırma
Tehlikeli Atıkların Azaltımı/Önlenmesi
ATIK :
12 01 06 / 12 01 07 / 12 01 08 / 12 01 09 / 12 01 10 – Metal İşleme Sıvıları
Kullanılabilecek Mevcut En İyi Teknikler:
 Etkin metal işleme sıvısı yönetimi
 Metal işleme sıvısının ömrünün uzatılması
 Metal işleme sıvısının geri kazanımı
 Kuru talaşlı imalat (dry machining) ve minimum sıvı kullanımı
Sonuçlar
• Sektörü için TAÜF aralığı 0.03 - 0.16 kg TA/üründür.
• Oluşan başlıca tehlikeli atıklar fosfatlama çamuru,
endüstriyel arıtma çamuru, kontamine ambalaj,
kontamine bez ve hidrolik yağlardır.
• Buzdolabı üretiminden kaynaklanan izosiyanat ve
poliol atıkları ile pişirici cihaz üretiminden kaynaklanan
silikon atıkları diğer önemli tehlikeli atıklardır.
• Türkiye’de beyaz eşya sektöründen kaynaklanan TA
miktarı 1000-2500 ton/yıl olarak tahmin edilmektedir.
Teşekkür
• TÜBİTAK 107G126 “Türkiye’de Avrupa Birliği Çevre Mevzuatı İle
Uyumlu Tehlikeli Atık Yönetimi” Projesi http://www.utay.info
• Proje Ekibi:
Marmara Üniversitesi Çevre Müh. Bölümü
– Doç Dr Zehra Semra Can
– Prof Dr Barış Çallı
– Doç Dr Bülent Mertoğlu
– Yrd Doç Dr Orhan Gökyay
– Arş Gör Dr Deniz Akgül
– Burcu Yazıcı
BEYAZ EŞYA ÜRETİM
SEKTÖRÜNDEN KAYNAKLANAN
TEHLİKELİ ATIKLARIN YÖNETİMİ
BARIŞ ÇALLI
Marmara Üniversitesi, Çevre Mühendisliği Bölümü
http://enve.eng.marmara.edu.tr