Üniversite Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları

Üniversite Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları

Üniversite Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçimi
Davranışları*
Nesrin İLHAN **, Makbule BATMAZ ***, Latife Utaş AKHAN**
ÖZET
Amaç: Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi
amacıyla tanımlayıcı olarak gerçekleştirildi.
Yöntem: Araştırmanın evrenini; İstanbul’ da bir vakıf üniversitesinin Hemşirelik Yüksekokulu, Fen
Edebiyat Fakültesi, Konservatuar, Mimarlık Fakültesi, İşletme Fakültesi ve Bilgisayar Mühendisliği
bölümünde okuyan öğrenciler(N=1337), örneklemi ise bu öğrencilerden basit rastgele örneklem seçim
yöntemiyle seçilen 268 öğrenci oluşturdu. Verilerin toplanmasında, literatür bilgileri doğrultusunda
geliştirilen 21 sorudan oluşan anket formu ile birlikte Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği
(SYBDÖ) kullanıldı. Veriler bilgisayar ortamında yüzdelik, Anova ve student t testi kullanılarak
değerlendirildi.
Bulgular: Araştırma sonucunda; kız öğrencilerin sağlık sorumluluğu alt grubu puan ortalaması,
erkeklere göre, hemşirelik bölümünde okuyan öğrencilerin sağlık sorumluluğu ve beslenme alt grubu
puan ortalaması diğer bölümlere göre, 4. sınıf öğrencilerinin SYBDÖ puan ortalaması diğer sınıflara
göre, evli olanların kendini gerçekleştirme ve beslenme alt grubu puan ortalaması, bekarlara göre,
ekonomik durumu çok iyi olanların SYBDÖ puan ortalaması, ekonomik durumu orta ve iyi olanlara
göre istatistiksel açıdan anlamlı derecede yüksek bulundu (p<0,05).
Sonuç: Araştırma sonucunda; ekonomik durum, eğitim süresi, medeni durum gibi bazı faktörlerin
üniversite öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını olumlu yönde etkilediği görüldü.
Anahtar Sözcükler: Üniversite öğrencisi, sağlıklı yaşam biçimi davranışları, yaşam biçimi.
ABSTRACT
Healthy Lifestyle Behaviors of University Students
Objectives: This research was performed to determine healthy lifestyle behaviors of university
students as a descriptive study.
Methods: The universe of this research was constituted by the students (N=1337) of a foundation
university from School of Nursing, Science-Literature Faculty, Conservatoire, Architecture Faculty,
Faculty of Business Administration and Computer Engineering in İstanbul and the samples of the
research was constituted by 268 of these students who were selected by random method.
Questionnaire consisting of 21 questions developed at the direction of literature information in
conjunction with Health Promotion Life Style Profile (HPLP) was used for collecting data. The data
were assessed in computer with the percentage, Anova and student t tests.
* Bu araştırma 23-26 Ekim 2007’de Denizli’de II. Ulusal Halk Sağlığı Kongresinde Poster Bildiri olarak sunulmuştur.
**Öğretim Görevlisi, Haliç Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu
***Yard.Doç.Dr., Haliç Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu
Üniversite Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçim …. 35
Results: As a result of the research, the average sub-group point of the female students’ health
responsibility to the males, the nursing students’ average sub-group point of health responsibility and
nourishment to the other departments, the average HPLP point of fourth year students to the other
years of students, the average self-realization and nourishment point of those who are married to the
singles and the average HPLP point of those whose economical situation is very good to those middle
and good is found a statistically significantly higher (p<0,05).
Conclusion: As a result of the research; that seemed economical situation, education year, and
marital status effect in a positive way on the healthy lifestyle behaviors of university students.
Key Words: University student, healthy lifestyle behaviors, lifestyle,
GİRİŞ VE AMAÇ
Üniversite yaşamı bireylerin yaşamında önemli değişimlerin yaşandığı bir dönemdir. Üniversite
eğitimi mesleki eğitimin yanı sıra kişilik gelişiminde, bireysel yaşamda ve sağlık davranışlarında da
değişimlere neden olmaktadır. Bu değişim özellikle sağlık alanındaki tutum ve davranışlar yönünden
önemlidir; çünkü öğrencinin sağlık ile ilgili tutum ve davranışları bireysel olarak kendisini, şimdiki ve
gelecekteki yaşamında ailesini ve toplumu etkilemektedir. Toplumların sağlık düzeyi, toplumda
sağlıklı bireylerin çoğunlukta olması ile ölçülür (Ayaz, Tezcan ve Akıncı 2005; Batı ve ark.2003).
Dünya Sağlık Örgütü 1974 yılında sağlığı “sadece hastalık veya sakatlığın olmayışı değil, fiziksel,
ruhsal, sosyal yönden tam bir iyilik hali” şeklinde tanımlamıştır. Günümüz sağlık anlayışı; birey, aile
ve toplumun sağlığını koruyan, sürdüren ve geliştiren sağlık merkezli bakım yaklaşımını
öngörmektedir. Bu anlayış; bireyin iyilik halini koruyacak, sürdürecek ve geliştirecek davranışlar
kazanması ve kendi sağlığı ile ilgili doğru kararlar almasını sağlamak üzerine dayandırılmıştır (Ayaz,
Tezcan ve Akıncı 2005; Edelman ve Mandle 1998).
Bireylerin yaşam biçimleri hem yaşam kalitesini hem de yaşam süresini etkilemektedir. Dünya Sağlık
Örgütü verilerine göre gelişmiş ülkelerdeki ölümlerin % 70-80’inin, az gelişmiş ülkelerdeki ölümlerin
% 40–50’ sinin nedeni yaşam biçimine bağlı olarak ortaya çıkan hastalıklardır. Eskiden toplu ölümlere
yol açan enfeksiyon hastalıkları yerini hipertansiyon, şişmanlık, Tip II diyabet, koroner kalp
hastalıkları gibi yaşam biçimi ile ilgili kronik hastalıklara bırakmıştır. Bunun sonucunda hastalıklardan
korunma ve sağlığın geliştirilmesinde en önemli ilke olarak yaşam biçiminin değiştirilmesine yönelik
uygulamalar benimsenmiştir (Esin 1999; Karadeniz 2008).
Sağlıklı yaşam biçimi, bireyin sağlığını etkileyen tüm davranışlarını kontrol etmesi, günlük
aktivitelerini düzenlemede kendi sağlık statüsüne uygun davranışları seçmesi olarak
tanımlanmıştır. Sağlığı geliştiren davranışlar, bireyin iyilik düzeyini arttıran, kendini
geliştirmeyi sağlayan davranışları içerir. Sağlıklı yaşam biçimi davranışları, yeterli ve
düzenli egzersiz yapma, dengeli beslenme, sigara kullanmama, sağlık sorumluluğu, stres
yönetimi ve hijyenik önlemleri kapsar (Esin 1999; Stanhope ve Lancester 1996).
Sağlıklı olmak her insanın temel hakkı olup, bunun sağlanması ve sürdürülmesi sağlık
personelinin temel amacı olduğu kadar, kişinin de kendi sorumluluğudur. Kişinin sağlığı
geliştirici davranışları kazanması için, kendini kontrol etmesi, bu davranışları kazanmak için
istek duyması gerekir. Çünkü sağlığı geliştirmek için olumlu sağlık davranışının
kazandırılması ve sürdürülmesi gerekir. Bu nedenle üniversite öğrencilerinin sağlık
davranışları incelenmesi ve eksik oldukları konularda desteklenmesi toplum sağlığı açısından
önemlidir. Bu araştırma, üniversite öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının
belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilmiştir.
36 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı:3. 2010
GEREÇ VE YÖNTEM
Bu araştırma üniversite öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi amacıyla
tanımlayıcı olarak gerçekleştirildi. Araştırmanın evrenini; 2005-2006 Eğitim Öğretim yılında
İstanbul’da bir Vakıf Üniversitesinin Hemşirelik Yüksekokulu, Fen Edebiyat Fakültesi, Konservatuar,
Mimarlık Fakültesi, İşletme Fakültesi ve Bilgisayar Mühendisliği bölümünde okuyan
öğrenciler(N=1337) oluşturmaktadır. Örneklem büyüklüğünün hesaplanmasında aşağıdaki formül
kullanılarak, örneklem sayısı minimum 144 olarak bulundu (%95 güven aralığı için Z=1,96, d=2,
=18 alındı) (Şenocak 1998, Sümbüloğlu 2007).
n=
N. Z².
²
(N-1)d² + ²Z²
Örnekleme alınacak öğrenciler; her bir fakülteden alınacak kişi sayısı hesaplandıktan sonra, basit
rastgele örneklem seçim yöntemiyle seçildi. Toplam 268 gönüllü öğrenci ile çalışma tamamlandı.
Araştırmaya başlamadan önce kurumdan izin alındı.
Verilerin toplanmasında, literatür bilgileri doğrultusunda geliştirilen 21 sorudan oluşan anket formu ile
birlikte Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği(SYBDÖ) kullanıldı.
Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği; 1987 yılında Walker, Sechrist ve Pender tarafından
geliştirilmiştir. Bireyin sağlıklı yaşam biçimi ile ilişkili olarak sağlığı geliştiren davranışlarını ölçer.
1996 yılında Nihal Esin tarafından Türkçe’ye uyarlanmış, geçerlilik, güvenirlilik çalışması yapılmıştır.
Ölçek toplam 48 maddeden oluşmaktadır. Ölçeğin altı alt grubu vardır. Alt grupları; kendini
gerçekleştirme, sağlık sorumluluğu, egzersiz, beslenme, kişilerarası destek ve stres yönetimidir. Her
bir alt grup bağımsız olarak tek başına kullanılabilir. Ölçeğin tümünün puanı sağlıklı yaşam biçimi
davranışları puanını verir (Esin 1999).
Veriler bilgisayar ortamında yüzdelik, Anova ve t testi kullanılarak değerlendirildi. Araştırmanın
Cronbach Alpha değeri: 0,89 bulundu.
BULGULAR VE TARTIŞMA
Araştırmaya katılan öğrencilerin, % 15,7’si Hemşirelik Yüksekokulu, % 36,2’si Fen-Edebiyat
Fakültesi, % 11,2’si Bilgisayar Mühendisliği, % 6,7’si Konservatuar, % 17,2’si Mimarlık, % 13,1’i
İşletme Fakültesi öğrencisidir. Öğrencilerin % 29,5’i 1. sınıf, % 26,1’i 2. sınıf, % 21,6’sı 3. sınıf ve %
22,8’i 4. sınıf öğrencisidir. Öğrencilerin % 54,9’u kız, % 45,1’i erkek, % 97,8’i bekar, ve %2,2’ si
evlidir. Öğrencilerin % 61,2’si 20-22 yaş aralığındadır. Öğrencilerin, % 14,2’sinin sağlık güvencesi
olarak emekli sandığı, % 17,1’inin bağkur, % 30,2’sinin SSK, % 13,4’ünün özel sağlık sigortası vardır
ve %25’inin sağlık güvencesi yoktur. Öğrencilerin % 70,5’i ücretli, % 29,5’i burslu olarak
okumaktadır. Öğrencilerin % 43,3’ü ekonomik durumunun orta, % 50’si iyi, % 6,7’si çok iyi olduğunu
ifade etti. Öğrencilerin % 94,8’nin sürekli tedavi gördüğü bir hastalığı yoktur. Öğrencilerin % 60,4’ü
ailesiyle birlikte kalmakta ve % 91’i yaşamının en uzun bölümünü şehirde geçirmiştir.
Öğrencilerin SYBD ölçeği puan ortalamalarına bakıldığında; kendini gerçekleştirme alt grubu puan
ortalaması 38,51±5,79, sağlık sorumluluğu alt grubu puan ortalaması 22±5,46, egzersiz alt grubu puan
ortalaması 10,62±3,54, beslenme alt grubu puan ortalaması 15,22±3,25, kişilerarası destek alt grubu
puan ortalaması 21,85 ±4,48, stres yönetimi alt grubu puan ortalaması 18,22±3,43 ve sağlıklı yaşam
biçimi davranışları ölçeği toplam puan ortalaması 126,44±18,49 olarak bulundu.
Sertçelik’ in (Sertçelik 1999) üniversite öğrencileriyle yaptığı çalışmada sağlıklı yaşam biçimi
davranışları ölçeği toplam puan ortalaması 116,08±17,92, Ayaz ve arkadaşlarının(Ayaz, Tezcan ve
Akıncı 2005) hemşirelik yüksekokulu öğrencileriyle yaptığı çalışmada 122.0±17,2, Zaybak ve
Fadıloğlu’nun(Zaybak ve Fadıloğlu 2004) üniversite öğrencileriyle yaptığı çalışmada 121,21, Ünalan
ve arkadaşlarının(Ünalan, Şenol, Öztürk ve Erkorkmaz 2004) meslek yüksekokulu öğrencileriyle
Üniversite Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçim …. 37
yaptığı çalışmada sağlık programlarında okuyanların 118,46±21,38, sosyal programlarda okuyanların
125,34±23,95, Ergün ve Erol’un(Ergün ve Erol 2004) lise öğrencileriyle yaptığı çalışmada
118±17,78, Yetkin’in(Yetkin ve Uzun 2000) yüksekokul öğrencileriyle yaptığı çalışmada
122,07±17,72, Geçkil’in (Geçgil 2002) adölesanlarla yaptığı çalışmada 117,21±18,06 bulundu.
Çalışma grubunun sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği puan ortalaması, üniversite öğrencileriyle
yapılan diğer çalışmalarla benzerlik göstermektedir.
Tablo 1. Cinsiyete göre SYBD Ölçeği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması (N=268)
Cinsiyet
SYBD Ölçeği
Kız (n=147)
Alt Grupları
Erkek (n=121)
SS
SS
İstatistiksel
Değerlendirme
t
p
Kendini gerçekleştirme
38,24
5,50
38,84
6,12
-0,84
0,4
Sağlık sorumluluğu
22,88
5,29
20,93
5,50
2,94
,003
Egzersiz
10,41
3,27
10,88
3,85
-1,07
0,33
Beslenme
15,55
3,32
14,81
3,14
1,779
0,28
Kişilerarası destek
22,01
5,06
3,66
0,640
0,52
Stres yönetimi
18,14
3,43
18,31
3,44
-0,4
0,68
SYBDÖ Toplam
127,25
18,64
125,45
18,33
0,794
0,428
21,66
Student t testi kullanıldı.
Cinsiyete göre sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği puan ortalamaları karşılaştırıldığında; kız
öğrencilerin sağlık sorumluluğu alt grubu puan ortalaması 22,88 5,29, erkeklere göre anlamlı
derecede yüksek bulundu (p<0.01). İstatistiksel açıdan anlamlı olmasa da kız öğrencilerin SYBDÖ
puan ortalaması erkeklerden yüksektir (Tablo 1).
Karadeniz ve Arkadaşlarının çalışmasında (Karadeniz, Uçum, Dedeli ve Karaağaç 2008) kız
öğrencilerin sağlık sorumluluğu puanları erkeklere göre daha yüksek bulunmuştur(16). Zaybak ve
Fadıloğlu’nun çalışmasında da (Zaybak ve Fadıloğlu 2004)
kız öğrencilerin SYBDÖ puan
ortalamaları, erkeklere göre daha yüksek olmakla birlikte istatistiksel açıdan farklı bulunmamıştır.
Larouche’nun çalışmasında (Larouche 1998) kolejde okuyan kız öğrencilerin SYBDÖ puan
ortalamaları erkeklere göre daha yüksek bulunmuştur. Özbaşaran ve arkadaşlarının çalışmasında da
(Özbaşaran, Çetinkaya ve Güngör 2004) kız öğrencilerin SYBDÖ puan ortalamaları erkeklere göre
daha yüksek bulunmuştur. Bu sonuçlar çalışma sonuçlarını desteklemektedir. Kızların erkeklere göre
sağlık sorumluluğu ve sağlık davranışlarının daha iyi olması geleneksel kültürümüzde kadının rolü ve
bu rol gereği kendi sağlığına ve çevresine karşı daha koruyucu bir tutum sergilemesinden ve
bayanların erkeklere göre sağlık açısından riskli davranışlara eğilimlerinin az olmasından
kaynaklanmış olabilir.
38 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı:3. 2010
Öğrencilerin okudukları bölüme göre sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği puan ortalamaları
karşılaştırıldığında; hemşirelik bölümünde okuyan öğrencilerin sağlık sorumluluğu alt grubu puan
ortalaması (25,23 ± 5,16), diğer bölümlere göre anlamlı derecede yüksek bulundu (p<0,001).
Hemşirelik bölümünde okuyan öğrencilerin beslenme alt grubu puan ortalaması (16,30 ± 3,06), fen
edebiyat fak., bilgisayar mühendisliği, mimarlık ve işletme bölümüne göre istatistiksel açıdan anlamlı
derecede yüksek bulundu (p<0,05) (Tablo 2).
Zaybak ve Fadıloğlu’nun çalışmasında (Zaybak ve Fadıloğlu 2004) sağlık bölümünde okuyanların
sağlık sorumluluğu alt grubu puan ortalamaları diğer bölümlere göre yüksek bulunmuştur(p<0,05).
Aynı çalışmada sağlıkla ilgili bölümlerde okuyanların diğer alt grup puan ortalamaları ve toplam puan
ortalamaları istatistiksel açıdan anlamlı olmamakla birlikte diğer bölümlerden yüksektir. Ünalan ve
arkadaşlarının çalışmasında (Ünalan, Şenol, Öztürk ve Erkorkmaz 2004) sağlık programları ile sosyal
programlarda okuyan öğrenciler arasında egzersiz, kendini gerçekleştirme, beslenme alt grupları ve
SYBD ölçeği puan ortalamaları arasında anlamlı ilişki bulunmuştur. Zaybak ve Ünalan’ın sonuçları
çalışma sonuçlarını desteklemektedir. Sağlıkla ilgili bölümde okuyan öğrencilerin sağlık
davranışlarının diğer bölümlere göre daha yüksek olması beklenen bir sonuç olmakla birlikte, istenen
anlamlılık düzeyinde olmadığı görüldü. Bu nedenle toplum sağlığını koruma ve geliştirmede görev
alacak sağlık personellerini yetiştiren sağlıkla ilgili bölümlerde, sağlığın korunması ve geliştirilmesi
ile ilgili derslere ve eğitimlere daha fazla önem verilmesi gerekir.
Öğrencilerin sınıflara göre sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği puan ortalamaları
karşılaştırıldığında; 4 sınıfta okuyan öğrencilerin sağlık sorumluluğu alt grubu puan ortalaması
(23,78±5,53), diğer sınıflara göre, 3. ve 4. sınıfta okuyan öğrencilerin beslenme alt grubu puan
ortalamaları (15,70±3,36, 15,81±2,94) 1. sınıflara göre, 4. sınıfta okuyan öğrencilerin stres yönetimi
alt grubu puan ortalaması (19,09±3,71) 1. sınıflara göre, 4. sınıf öğrencilerinin kişilerarası destek alt
grubu puan ortalaması (23,21±6,72) ve SYBDÖ toplam puan ortalaması (132,73±20,73), 1. ve 2. sınıf
öğrencilerine göre istatistiksel açıdan anlamlı derecede yüksek bulundu (p<0,05) (Tablo 3).
Can ve arkadaşlarının çalışmasında 4. sınıf öğrencilerinin SYBDÖ puan ortalamaları alt sınıflara göre
yüksek bulunmuştur (Can ve ark 2008). Ayaz ve arkadaşlarının çalışmasında (Ayaz, Tezcan ve Akıncı
1999) 3. ve 4. sınıfların sağlık sorumluluğu puan ortalamaları 1. ve 2. sınıflara göre anlamlı derecede
yüksek bulunmuştur. Aynı çalışmada annesi üniversite mezunu olan öğrencilerin sağlık sorumluluğu
puan ortalaması, diğer eğitim gruplarına göre anlamlı derecede yüksek bulunmuştur. Özbaşaran ve
arkadaşlarının çalışmasında annesi ve babası lise ve üstü eğitimde olan öğrencilerin SYBDÖ puan
ortalamaları anlamlı derecede yüksek bulunmuştur. Ergün ve Erol’un çalışmasında (Ergün ve Erol
2004) öğrencilerin sınıflarına göre puan ortalamaları değerlendirildiğinde istatistiksel olarak anlamlı
fark bulunmuştur. Sonuçlarda da görüldüğü gibi sınıf yükseldikçe yani eğitim süresi arttıkça sağlıklı
yaşam biçimi davranışları düzeyi de yükselmektedir. Literatürde eğitim düzeyinin sağlık
davranışlarının gerçekleştirilmesinde etkili olduğu belirtilmiştir (Walker, Volkan ve Sechrist 1988).
Araştırma sonuçları ve diğer çalışma sonuçları doğrultusunda, üniversite eğitimi almanın sağlıklı
yaşam biçimi davranışlarını olumlu yönde etkilediği söylenebilir.
Üniversite Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçim …. 39
Tablo 2: Bölüme Göre SYBD Ölçeği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması (N=268)
Bölüm
SYBD Ölçeği Alt
Hemşirelik
(n=42)
Fen-Edebiyat
((n=97)
Bilgisayar
Mühendisliği
Konservatuar
(n=18)
Mimarlık
(n=46)
İşletme
İstatiksel
Değerlendirme
(n=35)
(n=30)
Grupları
SS
SS
SS
SS
SS
SS
F
p
Kendini gerçekleştirme
38,19
6,33
38,18
5,44
38,73
6,07
38,66
5,57
38,10
5,53
40,14
6,35
0,703
0,622
Sağlık sorumluluğu
25,23
5,16
21,95
5,18
20,93
5,03
22,94
5,38
20,19
5,61
21,05
5,36
4,819
0,000
Egzersiz
10,30
3,29
10,31
3,74
11,23
3,46
12,44
2,91
10,89
3,83
10,05
3,08
1,580
0,166
Beslenme
16,30
3,06
15,18
3,46
14,43
2,60
16,22
2,83
14,24
3,65
15,51
2,55
2,638
0,024
Kişilerarası destek
22,61
8,04
21,92
3,57
21,63
3,40
23,11
3,16
20,78
3,47
21,68
3,07
1,085
0,369
Stres yönetimi
19,02
3,54
17,96
3,56
17,73
2,76
19,55
2,63
17,50
3,33
18,62
3,69
1,761
0,121
SYBDÖ Toplam
131,64
22,23
125,54
17,85
124,70
17,33
132,94
15,23
121,69 17,72
127,08
17,62
1,851
0,103
Anova testi kullanıldı.
40 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı:3. 2010
Tablo 3: Sınıfa Göre SYBD Ölçeği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması (N=268) .
SYBD Ölçeği
Alt Grupları
Sınıflar
1.Sınıf(n=79)
2. Sınıf(n=70)
3. Sınıf(n=58)
4. Sınıf (n=261)
İstatistiksel
Değerlendirme
SS
SS
SS
SS
F
p
Kendini gerçekleştirme
37,44
5,76
37,91
5,69
39,27
5,30
39,86
6,13
2,646
0,05
Sağlık sorumluluğu
21,63
5,65
21,41
5,50
21,34
4,76
23,78
5,53
2,899
0,045
Egzersiz
10,27
3,89
10,90
3,11
10,44
3,27
10,93
3,82
0,591
0,622
Beslenme
14,43
3,42
15,20
3,10
15,70
3,36
15,81
2,94
2,79
0,045
Kişilerarası destek
21,37
3,38
21,20
3,76
21,86
3,29
23,21
6,72
2,712
0,045
Stres yönetimi
17,69
3,81
18,28
2,99
17,93
2,92
19,09
3,71
2,119
0,098
SYBDÖ Toplam
122,86
18,86
124,91
16,61
126,56
16,29
132,72
20,73
3,593
0,014
Anova testi kullanıldı.
Üniversite Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçim …. 41
Tablo 4: Medeni Duruma Göre SYBD Ölçeği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması (N=268)
Medeni Durum
SYBD Ölçeği
Evli (n=6)
Alt Grupları
Bekar (n=262)
SS
İstatistiksel
Değerlendirme
SS
t
p
Kendini gerçekleştirme
43,16
5,56
38,40
5,76
2,
0,04
Sağlık sorumluluğu
23,50
3,83
21,96
5,49
0,67
0,49
Egzersiz
10,33
2,25
10,63
3,57
-0,20
0,83
Beslenme
17,83
2,56
15,16
3,25
1,99
0,04
Kişilerarası destek
22,00
3,40
21,85
4,50
0,08
0,93
Stres yönetimi
19,00
2,19
18,20
3,45
0,56
0,57
SYBDÖ Toplam
135,83
11,87
126,22
18,57
1,25
0,20
Student t testi kullanıldı.
Öğrencilerin medeni durumuna göre sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeği puan ortalamaları
karşılaştırıldığında; evli olanların kendini gerçekleştirme alt grubu puan ortalaması(43,16±5,56) ve
beslenme alt grubu puan ortalaması(17,83±2,56), bekarlara göre anlamlı derecede yüksek bulundu
(p<0,05) (Tablo 4).
Walker ve arkadaşlarının çalışmasında (Walker, Volkan ve Sechrist 1988) evlilerin beslenme puanları
bekarlara göre daha yüksek bulunmuştur. Ayaz ve arkadaşlarının çalışmasında (Ayaz, Tezcan ve
Akıncı 2005) evlilerin sağlık sorumluluğu alt grubu puan ortalaması, bekarlardan anlamlı derecede
yüksek bulunmuştur. Evlilik düzenli bir yaşam biçimini getirdiği için evlilerin sağlıklı yaşam
davranışlarının daha yüksek olduğu söylenebilir.
Ekonomik durumu çok iyi olanların kendini gerçekleştirme alt grubu puan ortalaması(42±7,05),
egzersiz alt grubu puan ortalaması (13,22±5,16), kişilerarası destek alt grubu puan ortalaması
(24,38±11,67) ve SYBDÖ toplam puan ortalaması (137,11±31,24), ekonomik durumu orta ve iyi
olanlara göre istatistiksel açıdan anlamlı derecede yüksek bulundu (p<0,05) (Tablo 5).
Zaybak ve Fadıloğlu’ nun çalışmasında da (Zaybak ve Fadıloğlu 2004) ekonomik durumu iyi
öğrencilerin SYBDÖ toplam puan ortalaması, daha düşük gelirli öğrencilerden anlamlı derecede
yüksek bulunmuştur. Ulla ve Pérez’in çalışmasında ekonomik düzeyin kişilerarası destek durumunu
etkilediği belirlenmiştir( Ulla ve Pérez 2010). Sağlığı geliştirme modelinde ekonomik düzeyin artması
ile olumlu sağlık davranışına sahip olma düzeyinin arttığı belirtilmiştir (Edelman ve Mandle 1998). Bu
sonuçlar çalışma sonuçlarını desteklemektedir.
42 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı:3. 2010
Tablo 5: Ekonomik Duruma Göre SYBD Ölçeği Puan Ortalamalarının Karşılaştırılması
(N=268)
Ekonomik Durum
Orta
İyi
(n=116)
(n=134)
SYBD Ölçeği
Alt Grupları
SS
Çok iyi (n=18)
SS
İstatistiksel
Değerlendirme
SS
F
p
Kendini
gerçekleştirme
37,68
5,72
38,76
5,50
42
7,05
4,71
0,010
Sağlık sorumluluğu
21,51
5,06
22,30
5,48
22,88
7,57
0,90
0,408
Egzersiz
10,20
3,22
10,64
3,44
13,22
5,16
5,82
0,003
Beslenme
15,39
3,24
15,01
3,14
15,66
4,18
0,603
0,548
Kişilerarası destek
21,19
3,70
22,08
3,12
24,38
11,67
4,402
0,013
Stres yönetimi
17,80
3,32
18,48
3,39
18,94
4,22
1,672
0,190
SYBDÖ Toplam
123,80
16,83
127,29
17,16
137,11
31,24
4,431
0,013
Anova testi kullanıldı.
SONUÇ ve ÖNERİLER
Araştırma sonucunda; kız öğrencilerin sağlık sorumluluğu alt grubu puan ortalaması, erkeklere
göre, hemşirelik bölümünde okuyan öğrencilerin sağlık sorumluluğu ve beslenme alt grubu puan
ortalaması diğer bölümlere göre, 4. sınıf öğrencilerinin SYBDÖ puan ortalaması diğer sınıflara göre,
evli olanların kendini gerçekleştirme ve beslenme alt grubu puan ortalaması, bekarlara göre, ekonomik
durumu çok iyi olanların SYBDÖ puan ortalaması ekonomik durumu orta ve iyi olanlara göre
istatistiksel açıdan anlamlı derecede yüksek bulundu(p<0,05).
Sonuç olarak; ekonomik durum, eğitim süresi, medeni durum gibi bazı faktörlerin üniversite
öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını olumlu yönde etkilediği belirlendi.
Bu sonuçlar doğrultusunda; üniversite öğrencilerinin sağlıklarını korumak ve geliştirmek için; bilgi ve
davranış olarak yetersiz kaldıkları konular ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları ile ilgili eğitim
programlarının oluşturulması ve programların uygulamaya geçirilmesi ile öğrencilerin sağlıklı yaşam
biçimi davranışlarını gerçekleştirme düzeylerinin artacağı düşünülmektedir.
Bu araştırma sonucunda, üniversite öğrencilerinin sağlık davranışlarını gerçekleştirme düzeyi ve
sağlık davranışları etkileyen değişkenler belirlendi. Araştırma sonuçlarından üniversite öğrencilerinin
sağlık davranışlarını ve etkileyen faktörlerin belirlenmesiyle ilgili çalışmalarda faydalanılabilir.
Ayrıca üniversite öğrencilerinin sağlığının geliştirilmesiyle ilgili düzenlenecek sağlığı geliştirme
programlarının oluşturulmasında yol gösterici olabilir. Bundan sonra yapılacak çalışmalarda, çalışma
sonuçlarından ve benzer çalışmaların sonuçlarından faydalanılarak, üniversite öğrencilerinde sağlığı
geliştirme programlarının etkinliğini değerlendirmeye yönelik deneysel çalışmaların yapılması
önerilebilir.
Üniversite Öğrencilerinin Sağlıklı Yaşam Biçim …. 43
KAYNAKLAR
Ayaz S, Tezcan S, Akıncı F(2005). Hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinin sağlığı geliştirme
davranışları. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 9(2): 26-34.
Batı H, Tezer E, Duman E, Önen E, Yılmaz C, Fadıloğlu Ç(2003). Üniversite öğrencilerinde sağlıklı
yaşam biçimi davranışı değerlendirmesi. 8. Halk Sağlığı Günleri(Kongre Kitabı),Sivas 23-25 Haziran,
227.
Can G, Ozdilli K, Erol O, Unsar S, Tulek Z, Savaser S, Ozcan S, Durna Z (2008). Comparison of the
health-promoting lifestyles of nursing and non-nursing students in Istanbul, Turkey. Nurs health Sci,
10(4):273-80.
Edelman CL, Mandle CL(1998). Health Promotion throughout the life span,. Phıladelphıa: Mosby
Comp.
Ergün A, Erol S (2007): Lise öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Hemşirelik Forumu.
Ocak-Şubat/Mart-Nisan: 46-51.
Esin N(1999). Sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeğinin türkçe’ ye uyarlanması. Hemşirelik
Bülteni, 12(45): 87-95.
Geçgil AE(2002). Malatya ilindeki adölesanların sağlık davranışlarının ve sorunlarının tanımlanması,
beslenme ve stresle başetme eğitiminin sağlığı geliştirmeye etkisi. Hemşirelik AD Doktora Tezi,
İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü. İstanbul.
Karadeniz G, Uçum EY, Dedeli Ö, Karaağaç Ö(2008). Üniversite öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi
davranışları. TAF Prev Med Bull, 7(6):497-502.
Larouche R(1998). Determinants of college students' health-promoting lifestyles. Clin Excell Nurse
Pract, 2(1):35-44.
Özbaşaran F, Çetinkaya AÇ, Güngör N(2004). Celal Bayar Üniversitesi sağlık yüksekokulu
öğrencilerinin sağlık davranışları, Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi,7(3):43-55.
Sertçelik E(1999). Üniversiteli gençlerin sağlık davranışlarının belirlenmesi. Halk Sağlığı
Hemşireliği AD Yüksek lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
Stanhope M, Lancester J(1996). Community Health Nursing. Promoting Health of Aggregates
Families and Inviduals. Mosby Year Book.
Sümbüloğlu K, Sümbüloğlu V(2007). Biyoistatistik. 12. Baskı. İstanbul; Hatiboğlu Basımevi, 266.
Şenocak M(1998). Biyoistatistik. İstanbul; Dilek Ofset, 220-221.
Ulla Díez SM, Pérez-Fortis A (2010). Socio-demographic predictors of health behaviors in Mexican
college students. Health Promot Int, 25(1):85-93.
Ünalan D, Şenol V, Öztürk A, Erkorkmaz Ü(2004). Meslek yüksekokulu öğrencilerinde sağlıklı
yaşam biçimi davranışları ile öz-bakım gücü düzeyleri arasındaki ilişkinin analizi. IX. Halk Sağlığı
Kongresi(Kongre Kitabı). Ankara 3-6 Kasım.
Walker NS, Volkan K, Sechrist RK, Pender JN(1988). Health promoting life styles of older adults:
comparisons with young and middle – aged adults, correlates and patterns. Adv Nurs Sci,
11(1):76-90.
Yetkin A, Uzun Ö(2000). Eğitimi sağlıkla ilgili olan ve olmayan yüksekokulu öğrencilerinin
sağlık davranışlarının karşılaştırılması. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi,
3(2):1-9.
Zaybak A, Fadıloğlu Ç(2004).Üniversite öğrencilerinin sağlığı geliştirme davranışı ve bu davranışı
etkileyen etmenlerin belirlenmesi. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 20(1):75-9.
44 Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Cilt:3,Sayı:3. 2010
İletişim adresi:
Nesrin İLHAN
Haliç Üniversitesi Tıp Fakültesi Yerleşkesi, Okmeydanı / İstanbul
Tel: 0 212 220 96 96
Cep: 0 533 223 79 58
E posta: [email protected], [email protected]