kavram haritaları

12.12.2010
Kavram Haritaları
KAVRAM
HARĠTALARI


Tanımı
 Hazırlanışı
 Örnek Kavram Haritaları
 Puanlandırılması
 Özet
Öğretimde çeşitli şemalardan ve farklı grafik
türlerinden faydalanırız.
Kavram haritaları da bir tür grafik ve şema
olmasına rağmen yapımı ve dayandığı ilkeler
diğerlerinden farklıdır.
2
Kavram Haritası Nedir?
Kim Tarafından GeliĢtirilmiĢtir?


1970’li yıllarda Novak ve Gowin
kavramların daha kolay öğrenilmesi için
kavram haritası fikrini geliştirmiştir.
Novak ve Gowin çeşitli kavramların
öğretimini kolaylaştırmak için eğitimcilerin
öğretilecek kavramları organize etmeleri
için V diyagramı ve kavram haritalarını
geliştirmişlerdir.

Kavramlar arasındaki anlamlı ilişkileri önermeler şeklinde
göstermeye yarayan şematik çizimlerdir (Novak ve Gowin)

Geniş bir kavram başlığı altındaki kavramların birbirleriyle
ilişkilerini gösteren iki boyutlu şemalardır (Kaptan).

Kavramlar ve kavramlar arasındaki ilişkileri gösteren bir
şemadır (Carin).
Öğretim sürecinde kavram haritaları, bilgi ve kavramlar
arasındaki ilişkiyi hiyerarşik bir yapı içinde genelden özele
doğru görsel hale getirerek öğrenciye somut veriler
sunmayı amaçlayan bir öğretim tekniğidir (Beydoğan).

3
Kavram Haritaları Ne ĠĢe Yarar?


4
Kavram Haritaları Ne ĠĢe Yarar?
Kavramlar daha kolay öğrenilir,
anlamlandırılır ve görsel hafıza yoluyla
belleğe daha kolay ve uzun süreli
olarak kaydedilebilir.


Öğretmenlerin kavram haritaları
yoluyla öğrenme akışını düzenlemeleri
kolaylaşır.

5
Öğretmenler bu yolla öğrencilerin eksiklerini
ve yanlış kavramsallaştırmaları fark ederler.
Etkili, kalıcı, anlamlı ve yol gösterici oluşu
öğrenmeyi kolaylaştırır.
Novak ve Gowin’e göre harita yapma süreci
yaratıcı bir etkinlik olabilmekte ve yaratıcılığı
geliştirmede katkıda bulunur.
6
1
12.12.2010
Kavram Haritalarının Faydaları?
Kavram Haritalarının Faydaları?
 Soyut kavramları somut hale getirerek görselliği sağlar
 Öğrencinin öğretimin amacını anlayıp anlamadığını kontrol
etmeye olanak verir
 Öğrencinin mevcut bilgileri ile yeni bilgiler arası ilişkiyi
güçlendirip bütünleştirir
 Öğrencinin kavramlar arası ilişki kurup kuramadığını
görmeyi sağlar
 Öğrenmeyi anlamlı hale getirir
 Öğrencinin kavramlar arası ilişkilerde değişiklik yapıp
yapamadığını görme olanak verir
 Edinilen bilgilerin uzun süreli belleğe yerleşmesine yardım
eder
 Öğrencilerde tartışmayı üst düzeye çıkarır
 Bir konunun sınırlarının belirginleştirir
 Öğrencilere sorumluluk yükler ve onları aktifleştirir
7
8
Kavram Haritalarının Yapımı
(Genel Ġlkeler)
KAVRAM
HARĠTALARININ YAPIMI
Öncelikle kavram, önerme, çapraz bağlantı
sözcüklerinin anlamları öğrencilere açıklanır.

İki basit kavramla, aralarında ilişki kuran sözcüğün
önermelerinin yer aldığı örneklemeler yapılır ve
öğrencilerin yapması istenir.

Birbiriyle ilişkili daha fazla sayıda kavram verilerek
hep birlikte tepegöze veya tahtaya kavram haritası
yapılır öğrenciler bu haritalara yeni kavramlar ekler.

10
2 - Kavramlar listesinden en genel veya en üst
düzeyde olan sözcük ayrı bir sayfanın
baĢına yazılır.
Basamaklar:
1 - Öğretilecek konunun kavramları listelenir.


Eşya ve olayların tekil örnekleri, özel adlar
kavram olmadıkları için bu listeye alınmaz.

Bu genel kavram olabileceği gibi bir tema da olabilir.
Bundan sonra öğretilmek istenen ilişkili kavramlar
aşamalı bir düzende sayfaya yerleştirilir.

Düşey düzenlemede en genel kavram en üstte, eşit
genellikteki kavramlar aynı satırda, diğerleri genellik
derecelerine göre azalan sırada sayfanın altına doğru
sıralanır. Kavram Haritası aşamalılığı öğreteceği için bu
sıralama önemlidir.

Her kavram haritada yalnız bir kez yer almalıdır
İlkeler ve kavramlar arası ilişkiler de bu listeye
dahil değildir.
11
12
2
12.12.2010
3 - Kavramlar haritadaki diğer sözcüklerden
kolayca ayırt edilebilmelidir
4 - ĠliĢkiler, genelleme ve ilkeler listelenir.

Bunun için kavramlar ’kutu’ veya ‘yuvarlak’ içine alınır.

Merkez Kavram
Alt Kavram
Öğretilmek istenilen kavramlar arası ilişkiler,
genelleme ve ilkeler ayrıca listelenir.
Düzey ilerledikçe daha çok sayıda kavramları
içeren listeler, takım halinde çalışmalar yapılır.
Alt Kavram
13
5–Kavramlar birbirleriyle iliĢkilendirilir.


14
6 – Kavram Haritası Basit Olmalıdır
Kavram haritasında iki kavram arasındaki ilişkiyi
göstermek üzere iki kutu bir çizgi ile bağlanır. İlişki bu
çizginin üzerine birkaç kelimelik bir ibareyle yazılır. Bu
ilişki haritadaki kavramlardan en az birini ilgilendiren bir
önermedir.


İlişkiler ve ilkeler kutulanmaz. Bazı hallerde ilişkinin yönü
önemli olduğu için belirtilecek ilişki yönü ok ile gösterilir.
İlişkileri içermeyen bir kavram haritası daha ziyade bir
akış diyagramına benzer; öğretimde yeterince etkili
Kavram haritası gereğinden fazla şişirilmemelidir.
Harita başlangıçta basit tutulmalıdır.
Harita çok sayıda kavramı, ilişkiyi ve ilkeyi
içeriyorsa önce en önemli elemanları topluca
gösteren bir genel harita, sonra genel haritanın
bölümlerini ayrı ayrı gösteren ayrıntılı haritalar
yapılmalıdır
olmaz.
15
16
Basit Kavram Haritası
Örnek Kavram
Haritaları
18
3
12.12.2010
Madde Ġle Ġlgili Bir Kavram Haritası
Basit Kavram Haritası
19
20
Kavram Haritasının Kavram Haritası
Bitki Ġle Ġlgili Bir Kavram Haritası
21
YANLIŞ Kavram Haritası
22
YANLIŞ Kavram Haritası
Bu KAVRAM AĞI dır.
Bu Madde DönüĢümü Analizi
AkıĢ ġeması
23
24
4
12.12.2010
Kavram Haritalarının Puanlandırılması
Novak ve Gowin(1984) Kavram
haritalarının değerlendirilmesinde çeşitli
alternatifler sunmuşlardır.
Kavram Haritalarının
Puanlandırılması
Öğrenciler kavram haritası yapma
konusunda yeterince deneyim edindikten
sonra belirli ilkelere dayanılarak haritalar
planlanabilir ve puanlanabilir.
Kavramlar, kavramlar arası bağlantılar ve
örnekler puanla değerlendirilir.
26
Hiyerarşi
Puanlamada Uyulacak Ġlkeler




Merkez
Kavram
Genel
Kavra
m
Bağlantı kelimesi
Bağlantı: Anlamlı-Doğru her bağlantı için 1 puan
Bağlantı kelimesi
Hiyerarşi: Verilen genel kavramdan sonra geliştirilen her
hiyerarşik düzey için 5 puan (Hiyerarşik yapının doğru
sıralamada olması şartıyla)
Daha Az
Genel
Kavram
Çapraz Bağlantılar: Hiyerarşik düzenler arasındaki doğru
çapraz bağlantıların her biri puanlanır. Bu tür bağlantılar
genelde okla gösterilir. Eğer bağlantı iki yönlüde geçerliyse
10 puan tek yönlü geçerliyse 2 puan verilir.
Daha Az
Genel Kavram
Bağlantı kelimesi
Bağlantı kelimesi
Bağlantı kelimesi
Özel
Kavram
Özel
Kavram
Genel
Kavra
Bağlantı kelimesi
Bağlantı kelimesi m
Özel
Kavram
Bağlantı kelimesi
Özel
Kavram
Daha
Az Genel Kavram
Bağlantı kelimesi
Bağlantı kelimesi
Özel
Kavram
Özel
Kavram
Bağlantı kelimesi
Örnekler: Kavramların altına yazılan her doğru nesne ya
da olay örnek için 1 puan verilir.
Örnek
Örnek
Örnek
Örnek
Örnek
Hiyerarşik Kavram Haritası Değerlendirme Modeli
27
Puanlama
(HiyerarĢik Kavram Haritası Modeli)
Alternatif Bir Puanlama
Diğer bir puanlama sisteminde ise, öğretmen öğrencilerin
yaptığı kavram haritalarını doğru değerlendirebilmek için
kendisi bir anahtar kavram haritası hazırlar. Öğretmen bu
Haritayı kriter olarak kullanarak her doğru cevabın
% sini bulur, öğrenci haritalarını da buna göre
değerlendirebilir.
Kavram haritası modelinde:
11 ilişki, 3 farklı hiyerarşi, 2 çapraz bağlantı ve 5 örnek yer
almaktadır. Buna göre;
Bağlantı sayısı puanı (Geçerli ise) = 11x1 = 11
Hiyerarşi(Geçerli ise) = 3x5 = 15
Çapraz Bağlantılar(Geçerli ve Önemli İse) =2x10 = 20
Örnekler(Geçerli İse) = 5x1 = 5
Bu durumda bazı yaratıcı öğrencilerin 100 puanın üstüne
çıkabileceği dikkate alınmalıdır (Novak ve Gowin; 1984).
Toplam = 51 puan
29
30
5
12.12.2010
Puanlama Öğrenciyle Birlikte Yapılabilir
ÖZET


Puanlamaların öğrencilerle birlikte
yapılması kavramların arasındaki
ilişkilerin yeniden gözden geçirilmesi için
bir olanak yaratacaktır.
31
Kavram haritaları bir olayı veya konuyu topluca gösteren,
kavramları, kavramlar arası ilişkileri ve ilkeleri kısaca
belirten araçlardır.

Doğru yapılmaları halinde öğretimin her basamağında
kullanılabilir.

Haritalar tüm sınıf etkinliğinde veya küçük grup
etkinliklerinde öğrencilerin katılımlarıyla geliştirilebilir.

Kavram haritaları dinamiktir. Çocuk yeni deneyim
kazandıkça, haritaya yeni kavram ve ilişkiler eklenebilir.

Haritadaki ilişkiler daha derinliğine incelendikçe yeni
kavramlar ve ilişkiler ortaya çıkarılabilir.
32
6