Counselors and Administrators: The Collaborative Alliance

Eurasian Journal of Educational Research, Issue 36, Summer 2009, 23-38
Counselors and Administrators: The Collaborative
Alliance in Three Countries
Fidan Korkut-Owen*
Dean W. Owen**
Victor Ballestero***
Okul Psikolojik Danışmanları ile Yöneticilerin Üç Ülke Örneğinde
İşbirliğine Dayalı Ortaklıkları
(Özet)
Yüz yıldan daha fazla bir zamandır okulların yapılarına ve
örgütlenmelerine bakış açısında ciddi değişiklikler olmaktadır.
Bu
değişikliklerden birisi ve belli ki de en yaygın olanı okullardaki okul
psikolojik
danışmanlığının
eğitimle
bütünleşmesidir.
Orijinalde
“rehberlik” olarak tanımlanan kavram ilk önce Amerika Birleşik
Devletleri’nde (ABD) ortaya çıkmış olsa da gelişmiş ülkelerde geniş olarak
kabul edilmiştir. Okulların sadece bilgileri öğreten yerler olmaması, aynı
zamanda öğrencileri gelecekte üretken, yetişkin dünyasına daha anlamlı
katkıları olan kişiler olarak hazırlayan yerler olmaları gerektiği fikri
yaygınlaşmıştır. Bu fikir, okullarda, okul psikolojik danışmanlığı ve
rehberliği programlarının eğitimin bütünleyici bir parçası olmalarına yol
gösterici olmuştur. Okul psikolojik danışmanları eğitim sistemine, bir çok
ülkelerde, sınıf ve alan öğretmenleri ve eğitim yöneticilerinden sonra
üçüncü ana öğe olarak katılmıştır.
Bu makalede, Kosta Rika, Türkiye ve ABD’de okul psikolojik
danışmanlığının gelişimi, statüsü, uygulanması, yönetimsel açıdan ele
alınışı, okul yöneticileriyle okul psikolojik danışmanlarının ilişkisi gözden
geçirilerek uluslar arası bir bakış açısıyla sunulmaktadır. Büyük tarihsel,
kültürel ve politik farklılıklarına rağmen, karşılaştırılan bu üç ülkede okul
psikolojik danışmanlığı kendi eğitim sistemlerine kendilerine özgü yollarla
bütünleşmiştir. Türkiye ve Kosta Rika’da, tüm eğitim sistemi yüksek
derecede merkezileşmiş bir yapı gösterirken ABD’de eyaletlerin ve
bölgenin gereksinimlerine ve koşullarına göre farklılaşan yerelleşmiş bir
eğitim sistemi sergilenmektedir.
ABD’de psikolojik danışmanlık ve rehberlik, 20. yüzyılın başında tamamen
ülkenin sosyal, eğitimsel ve benzeri gereksinimleri dikkate alınarak ve
mesleki rehberlik olarak başlayan bir harekettir. Kosta Rika’da 1956’da
Kosta Rika Üniversitesi’nin ABD’nin etkisiyle Psikolojik Danışma Lisans
*
Professor, Hacettepe University, Faculty of Education, [email protected]
**
Professor, Morehead State University, College of Education, [email protected]
***
Associate Professor, Morehead State University, College of Education, [email protected]
23
24
Fidan Korkut-Owen et. al.
Programı açması ile başlayan psikolojik danışmanlık ve rehberlik,
Türkiye’de de Amerika Birleşik Devletleri’nden gelen uzmanlarının
önerilerinin Milli Eğitim Bakanlığı tarafından kabul edilmesiyle 1950’lerde
başlamıştır. Dolayısıyla psikolojik danışma ve rehberliğin ilk ülkede yüz
yıldan daha uzun bir geçmişi varken diğer ülkelerdeki geçmişi yarım
yüzyıldan biraz fazladır.
Gelişimsel olarak ele alındığında da psikolojik danışma alanının daha önce
başlamış olmasının da etkisiyle mesleki olarak tanımlanmasının, kabul
edilmesinin, psikolojik danışman eğitiminin standartlaştırılmasının ve
kalite güvencesi çalışmalarının en fazla ABD’de geliştiği görülmektedir.
ABD’de sınıf öğretmeni iken, en az master derecesi alarak okul psikolojik
danışmanı olunabiliyorken, diğer iki ülkede psikolojik danışman olabilmek
için yaygın olarak lisans düzeyinde eğitim verilmektedir. Türkiye’de lisans
eğitiminin yanı sıra yüksek lisans ve doktora düzeyinde de psikolojik
danışma eğitimi verilirken, Kosta Rika’da lisanın yanı sıra sadece lisans
üstü düzeyinde eğitim verilmektedir.
Okul psikolojik danışmanlığının yönetsel düzeyde tanımlanması da üç
ülkede farklılık göstermektedir. Şöyle ki, ABD’de daha belirgin olan
psikolojik danışmanların rol ve işlevlerinin, Türkiye’de biraz daha belirsiz,
Kosta Rika’da ise en belirsiz olarak tanımlandığı görülmektedir. Her üç
ülkede de psikolojik danışmanlığın en önemli görevlerinin öğrencilerin
akademik, sosyal/kişisel ve mesleki alanlarda gelişimlerini desteklemek
olduğu üzerinde durulmaktadır. Aslında bu konular, öncelikle Amerikan
Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği’nin üzerinde durduğu gelişimsel
alanlar olması nedeniyle önce ABD’de vurgulanmış, ardından diğer
ülkelerde de benimsenmiş gibi görülmektedir.
Okullarda görece yeni ve kendine özgü rol oynasa da okul psikolojik
danışmanlığı en fazla okul yöneticilerinden etkilenmektedirler. Bunun en
önemli kaynaklarından birisi okul yöneticilerinin her üç ülkede de
okuldaki her tür etkinliğin yanı sıra psikolojik danışma ve rehberlik
servislerinin de ana sorumluları olmalarıdır. Okullarda, yıllar içinde çok
iyi tanımlanmış rol ve sorumlukları olan, öğretmen ve yöneticilerin, rolleri
hala tanımlanma süreci içinde olan okul psikolojik danışmanlarla olan
ilişkilerinin niteliği okulun verimliliğini etkileyen önemli unsurlardandır.
Okul psikolojik danışmanlarının rol ve işlevlerinin, özellikle okul
yöneticilerince nasıl algılandığı, psikolojik danışma ve rehberliğin
işlevlerini okul için ne kadar önemli buldukları konusu bu anlamda büyük
önem taşımaktadır. Yapılan çalışmalar Türkiye’deki okullardaki
yöneticilerin psikolojik danışma ve rehberliğin rol ve işlevlerini
algılamaları ile ilgili farklı sonuçlar göstermektedir. Şöyle ki okul
yöneticilerinin psikolojik danışmanların rol ve görevlerin iyi bilmediklerini
ve onlara görevleri dışında işler yüklediklerini gösteren araştırma
sonuçlarının yanı sıra yöneticilerin psikolojik danışmanlığı çok destekleyen
tavırlar içinde olduğunu gösteren araştırma sonuçlarına da
rastlanmaktadır. Okul yöneticilerinin psikolojik danışma ve rehberlik
hizmetlerini, okulun misyonunun gerçekleştirilebilmesi için çok önemli
bulduklarını ve bu hizmetin gerekliliğini vurguladıklarını gösteren
araştırma sonuçları da vardır.
Genel olarak bakıldığında okul
Eurasian Journal of Educational Research
yöneticilerinin bu hizmeti daha önemli bulduklarına ilişkin araştırma
sonuçlarına daha fazla rastlanmaktadır. Türkiye’de psikolojik
danışmanların okul sistemindeki yerleri yöneticiliğe ya da öğretmenliğe
yakın olarak değil, daha belirsiz bir statüde algılanmaktadır. Kosta Rika’da
ise okul yöneticileri, psikolojik danışmanları bir bakıma müdür yardımcısı
gibi algılamakta ve yönetsel işlerin yapılmasında onlardan destek
almaktadır. O nedenle psikolojik danışmanlar, yönetime daha yakın bir
statüde algılanmaktadır. Bu tip bir yapılanma nedeniyle yöneticilerle
psikolojik danışmanlar arasında mesleki roller konusunda fazla çatışmaya
rastlanmamaktadır. Amerika Birleşik Devletlerindeki araştırmalarda da
psikolojik danışmanların yönetsel işlere daha fazla katkıda bulundukları
biçiminde algılamaları olduğunu gösteren çalışmaların yanı sıra son
yıllarda bu iki grubun psikolojik danışmanların rol ve işlevlerini benzer
biçimde algıladığını gösteren çalışmaların sayısı daha fazla gibi
görünmektedir.
Bu iki meslek grubunun etkili bir işbirliği içinde
çalışmaları halinde okulun başarısının arttığı ve okulun işlerini rahatlıkla
yerine getirildiği üzerinde duran araştırma sonuçları da vardır. Okul
sistemi açısından bakıldığında ise psikolojik danışmanlar öğretmenlerden
biraz daha fazla, yöneticilerden daha az statülü olarak ele alınmaktadırlar.
Sonuç olarak her üç ülkede de psikolojik danışma ve rehberlik
hizmetlerinin etkili olarak verilmesinde okul yöneticilerinin rolü çok
büyüktür.
Yapılan çalışmalar psikolojik danışmanların ve okul
yöneticilerinin birbirlerinin rol ve işlevlerini iyi anladıkları ve işbirliği
içinde oldukları bir okul ortamının daha etkili olabileceği göstermektedir.
Dolayısıyla psikolojik danışman ve eğitim yöneticisi yetiştiren
programlarda, her iki gruba da diğer grubun rol ve işlevlerinin daha
ayrıntılı verilmesi ve nasıl işbirliği yapılabileceğinin üzerinde durulması
anlamlı görülmektedir.
Anahtar sözcükler: Okul psikolojik danışmanlığı, eğitim yöneticileri, Kosta
Rika, Türkiye ve ABD
25