Ocak 2014 Catepıiller C Serisi Motor Hasar Sebepleri

Transkript

RİSK
DEĞERLENDİRME
BÜLTENİ
“Hasar servisi ve underwriterlar için mühendislik
branşı risk ve hasar değerlendirmeleri”
Sayı: 2014/01
Ekol Sigorta Ekspertiz Hizmetleri Limited Şirketi
Nisan 2014 Risk ve Mühendislik Grubu Bülteni
CATTERPILLAR C SERİSİ MOTORLARDA BEKLENEN ARIZA SEBEPLERİ
Cat C serisi motor ailesini endüstriyel tip dizel yakıtlı motorlar oluşturmaktadır. Silindir
hacimleri ve ürettikleri güçlere göre C0.5 ‘ den başlayıp C32 ‘ ye kadar çeşitli model tipleri
üretilmektedir. Serinin başındaki C harfi motor ailesini sonundaki sayılar ise motor hacmini
belirtmektedir. Örneğin C11 kodu, 11 litre hacimli C serisi motor anlamına gelmektedir.
Türkiye pazarında satılan Cat marka iş makineleri üzerinde C9, C11, C13, C15 model tipli
dizel motorları ile sıkça karşılaşılmaktadır.
Yukarıdaki motorların temel özelliklerini incelediğimiz zaman;

Tarım makineleri, uçak yer destek ekipmanları, sondaj makineleri, biçerdöverler, silindirler,
kompresörler, vinçler, kırıcılar, genel sanayi, hidrolik güç üniteleri, sulama ekipmanları,
pompalar, yer altı makineleri gibi bir çok marka model makinelerde kullanılmaktadır.

Sessiz çalışma ve uzun çalışma ömürlüdür.

Aşırı beslemeye sahip turboşarjlı motorlardır.

Aftercooler sahiptir.

Elektronik kontrol ünitesi tamamen programlanabilir.

Yakıt sıcaklığına göre otomatik güç ayarı.

Programlanabilir rölanti ve maksimum devir.

Kuru tip egzoz manifoldu.

500 saatte bir motor bakımı gerekmektedir.
Teknik özelliklerde de görüldüğü üzere motor elektronik kontrol ünitesine sahip, aşırı
beslemeli teknolojik endüstriyel bir dizel motorun sahip olabileceği bütün özelikleri taşıdığı
görülmektedir.
Ekspertizini yapılan hasar dosyaları üzerinde yapılan incelemede son 6 ay içerisinde çeşitli
sigortalıların sahip oldukları Cat345, Cat966, Cat336 makinelerine ait 4 adet C13 motor ve 2 adet
C11 motorlar hasar sebebi ile incelenmiştir.
İncelemesi yapılan motorlar üzerinde arıza sebebi ile ilgili birçok ortak nokta görülmektedir.
Bunları genel kapsamda belirtirsek;

Motorlar en erken 15.000 saat civarında en geç ise 21.000 saat civarında arıza
verdiği,

4 motorda silindir kapak elemanları ( rocker arm ve supaplar ve iticiler ) kırılması
sebebi ile hasarın meydana geldiği,

2 motorda ise yağ pompası kırılması ve su pompası kırılması sebebi ile arıza
oluştuğu görülmektedir.
Cat C9 Thrust Plate Hasarı
( Parça Numarası:1077694 ) ( C7, C9 motorlarda kullanılmaktadır)
( Parçanın kırılması sonucunda motor yağına sirayet eden metal parçaları sonucunda motor komple
revizyon edilmiştir. )
Hasar Nedeni…: Thrust Plate Kırılması
Hasar Sıklığı….: Yoğun
Maliyet…………: 70.000,00 TL
Rücü……………: Analiz ile
CAT C9 LIFTER HASARI
( Parça Numarası: 3844172 ) ( C7, C9 motorlarında kullanılmaktadır.)
Hasar Nedeni…: Lifter Kırılması
Maliyet…………: 70.000,00 TL
C11Silindir Kapağı Subap Yüzük Düşmesi
( Motorun tamamı hasarlandığından dolayı komple yenileme yapılmıştır. )
Hasar Nedeni…: Lifter Kırılması
Hasar Sıklığı….: Orta
Maliyet…………: 30.000,00 TL
C9 Motorda Meydana Gelen Rocker Arm Kırılması ve Egzantirik Milinde Oluşan Hasar
( Parça Numarası: 3844172 ) ( C7, C9 motorlarında kullanılmaktadır.)
Hasar Nedeni…: Rocker Arm Kırılması
Maliyet…………: 27.000,00 TL
C13 Motorda Su Pompası Dişlisi Kırılması Sebebiyle Motorda Meydana Gelen Hasar
( Kırılan su pompası C11, C13 motorlarında kullanılmaktadır)
Hasar Nedeni…: Su Pompası Kırılması
Maliyet…………: 54.000,00 TL
Rücü……………: Analiz İle
C13 Motorda Yağ Pompası Kırılması ve Yağsız Kalan Motorda Hasar Meydana Gelmesi
( Kırılan yağ pompası C11, C13, C15 Motorlarda Kullanılmaktadır. )
Hasar Nedeni…: Yağ Pompası Kırılması
Maliyet…………: 68.000,00 TL
Motorların çalıştıkları makineler yüksek titreşim ve gürültü ile inşat alanlarında çalışan
makineler olduğundan dolayı arızanın erken fark edilmesi mümkün değildir. Motorda meydana
gelebilecek ses ve titreşimlerin operatör tarafından fark edilememesinden dolayı hasar boyutları
motorun çalışmasına bağlı olarak artmış olduğu görülmektedir. Her bir hasarda ortalama onarım
maliyeti 50.000,00 TL civarında olmaktadır.
Yukarıda belirtilen hususlar dikkate alındığında C9, C11, C13, C15 kullanılan makinelerde
makine saati 15.000 h civarını geçen makineler silindir kapak elemanları ve blok üzeri donanımların,
yağ pompası, su pompası vb. parçaların arızalanması sebebi ile hasar meydana gelme olasılığı
yüksek görünmektedir. Hasara konu motorların geçmiş bakımları incelendiğinde 500 saatte bir
periyodik bakımlarının da yapıldığı görülmekte, bu durum hasar sebebinin bakımsızlıktan meydana
gelme ihtimalini yok etmektedir.
Ülkemizde makinelerin çalışma saatleri incelendiğinde yıllık ortalama 3500 saat civarında
çalıştıkları görülmüştür. Alınan veriler dikkate alındığında Cat marka makinelerin 4 yaş itibari ile
motor hasarlarının meydana gelme riskinin fazla olduğu görülmektedir.
Ülkemiz iş makinesi pazarları incelendiğinde Cat marka makinelerin pazarın %60’ ını
oluşturduğu görülmektedir. Bu hususlar dikkate alındığında verimli çalışma saatinin 15.000 ve üzeri
olduğu ve yaklaşık 4 yaşından büyük makinelerde motor hasarının beklenen bir durum olduğu
gözlemlenmektedir.
Bu durumda CAT motorlar için poliçede 15,000 saat civarında revizyonun belgelenemediği
hallerde motor hasarları için Kloz 332 amortisman ayarlanması dışında muafiyet bedelinin
artırılması riskin hasara yansımasını azaltacaktır.
“M.R END 332 İçten Yanmalı Motorlarda (Gaz ve Dizel) Tamirat sonucu Amortisman Uygulamaları
Teminatı : Bu kloz ile, poliçe şartlarındaki ve/veya eklerindeki diğer hüküm ve şartlar saklı kalmak
kaydıyla bu poliçeye aşağıdaki özel şartın uygulanacağı şirketçe kayıt ve kabul edilmiştir. Aksesuar
ve pistonlar da dahil olmak üzere, silindir gömlek ve kafalarının hasarlanması halinde, ödenecek
tazminat miktarı, hasar anında hesaplanacak yıllık amortisman oranında azaltılacaktır. Bu oran yıllık
%10’dan az, toplamda ise %60’dan fazla olmayacaktır. “
CAT İŞ MAKİNELERİ ŞANZIMAN HASAR DEĞERLENDİRMESİ
Lastik tekerlekli iş makinelerinde genel olarak 4 ileri 4 geri vites mekanizmasına sahip
şanzımanlar bulunmaktadır. Şanzıman makinenin orta kısmına monte edilmiş şekilde motordan
aldığı
döndürme kuvvetini
ileri
ya da geri
yönlü olarak
diferansiyellere aktarmakta,
diferansiyellerden ise tekerleklere aktarılmaktadır. Paletli makinelerde ise diskler ve platelerden
oluşan bir şanzıman sistemi bulunmamakta, hidromotorlar ve cer grupları ile hareket
sağlanmaktadır.
Cat marka makineler üzerinde yapılan gözlemler ve ekspertiz yapılan hasar dosyaları
incelendiğinde hasar sebebi olarak şanzıman içerisindeki rulmanların dağılması, vites dişlileri
üzerinde çalışan diskler ve platelerde rutin aşınmalar, vites dişlilerinin kırılması şeklinde
gözlemlenmektedir. Hasar frekansına bakıldığında ise çalışma saati 16.000 saat üstü olan ve makine
yaşı 3 yıldan büyük olan makinelerde şanzıman hasarının sıklıkla yaşandığı görülmektedir. Rulman
dağılması hadisesinde şanzıman yağına sirayet eden metal talaşın, yağ basıncı ile çalışan otomatik
şanzıman iç elemanlarının hepsinde hasara yol açtığı, şanzıman revizyon yapılması gerekliliği ortaya
çıkmaktadır. Vites dişlilerinde yaşanan kırılmalarda ise dişli üzerinde monteli diskler ve platelerin
sıkışarak yanması sonucunda hasarın meydana geldiği görülmektedir.
Bilindiği üzere üreticilerin şanzımanlarda kullandığı bütün rulmanlar aynı tip aynı model
olmaktadırlar. Bazı şanzımanlarda ebatlar büyürken bazılarında ise ebatları küçülmektedir. Bu
sebep ile bütün Cat marka makinelerin şanzımanlarında 3 yıldan büyük 16.000 saat üstü
makinelerde hasar beklentisi yüksektir. Bu tip hasarlarda şanzıman iç parçalarının tamamen
yenilenmesi gereklidir. Yaklaşık onarım tutarının 40.000 TL seviyelerinde olduğu tespit edilmiştir.
966H Lastik Tekerli Loader Şanzıman Hasarı
(Hasarlı
Şanzıman
525B, 525C, 535B, 535C, 545, 545C,
950G
II, 950H, 962G
II, 962H, 966GII,
966H; 972GII, 972H Cat Makinelerde Kullanılmaktadır.)
Hasar Nedeni…: Şanzıman Yaprak Yayları Kırılması
Maliyet…………: 38.000,00 TL
( Hasarlı Şanzıman 525B, 525C, 535B, 535C, 545, 545C,
966H; 972GII, 972H Cat Makinelerde Kullanılmaktadır )
950G
II, 950H, 962G
( Kırılan dişlinin parça kodu 1195727 )
Hasar Nedeni…: Şanzıman Tork İmpeller Rulmanı Dağılması
Maliyet…………: 27.000,00 TL
II, 962H, 966GII,
(
Hasarlı
Şanzıman
525B, 525C, 535B, 535C, 545, 545C,
950G
II, 950H, 962G
II, 962H, 966GII,
( Kırılan dişlinin parça kodu 7G6062 )
Hasar Nedeni…: 2. Vites Dişlisi Kırılması ve Platelerin Sıkışması
Maliyet…………: 29.000,00 TL
(
Hasarlı
Şanzıman
525B, 525C, 535B, 535C, 545, 545C,
950G
II, 950H, 962G
II, 962H, 966GII,
Hasar Nedeni…: Diskler ve Platelerde Aşınma Sonucu Şanzıman Arızası
Maliyet…………: 48.000,00 TL
Yukarıda örnekler ile gösterilen hadiselerde bütün şanzımanlar Cat 966 serisi makinelerde
kullanılmaktadır. Bu durumda CAT 966H makineler için poliçede 16,000 saat civarında şanzıman
revizyonu, revizyonun belgelenemediği hallerde şanzıman hasarlarında muafiyet bedelinin %50
artırılması riskin hasara yansımasını azaltacaktır.
Fore Kazık Makineleri Kelly-Bar Parçası Hasarları
Fore kazık makinelerinde sondaj ve delgi işlemi için kelly-bar çok önemli bir delici uçtur.
Rotary ünitesinin ürettiği döndürme kuvvetini ile dönerek değişik zemin şartları ve delgi
uzunluklarına göre uygun devir ve güç ile kuvveti auger ( delici uç) parçasına iletmek için kullanılır.
Kelly-Bar parçalarının delgi esnasında sağ ve sol olarak her iki yönde döndürülmesi
gerekliliği, delgi yapılan zeminin sertliği gibi hususlar kelly-bara aşırı yük binmesine sebep
olmaktadır. Kendi ağırlığı yaklaşık 6 ton olan bu parça için yapılan incelemeler ve ekspertizi yapılan
hasarlı kelly-bar parçalarının “iner kelly” kelly uç bölümlerinde çatlamaların meydana geldiği bu
sebep ile kellynın kırılması sebebi ile augerden ayrıldığı görülmektedir.
Hasarlı Kelly – bar parçalarının incelemeleri ODTÜ Mühendislik Fakültesi, Metalurji ve
Malzeme Mühendisliği Bölümü ile beraber çalışılmış Prof. Dr. Rıza GÜRBÜZ ve Prof. Dr. Bilgehan
ÖGEL hasarlı parçaları incelenmiştir.
Kırık parçalar üzerinde önce makro incelemeler yapılmış daha sonra kırık yüzeyler elektron
mikroskobu ile incelenmiş, mikro sertlik ölçümleri yapılmıştır.
Kırılma bölgesinin kaynaklı bir birleşim bölgesi olduğu ve kırılmanın kaynaklı birleşim
yerinde meydana geldiği göze çarpmaktadır.
Yapılan incelemeler sonrasında

Kırılmanın, kaynaklı birleşim bölgesinden olduğu,

Kırılmanın sebebinin metal yorulması olduğu,

Yorulmanın kaynaklı bölgelerin kök pasolarındaki çatlakların başlattığı,

Kaynak köklerindeki hatalar sebebi ile oluşan çatlaklar, çevrimsel burulma yüklerinin
etkisi ile önce borunun dış yüzeylerine daha sonrada çevresel yönlerde ilerleyerek
nihai kırılmalara neden olmuşlardır.

Kırılmanın ana sebebinin kaynaklı birleşmenin hatalı yapılmış olmasıdır.
Türkiye pazarında gelişen İnşaat sektörü sebebi yer şekillerinin engebeli olması nedeni ile
fore kazık makineleri ile delgi yapılan inşaat sayısı her geçen gün artmaktadır. Bu sebeple fore kazık
makinelerinin en önemli parçalarından birisi olan kelly-barların büyük kuvvetler altında
çalışmasından dolayı kaynak noktalarındaki kaynak kalitesinin çok iyi olması gereklidir. İncelenen bir
çok makinenin kelly-bar parçasının auger ile birleştiği noktalarındaki burulmalar ve çatlamalar
sebebi ile üst yüzeylerinde güçlendirme ve destek amaçlı takviye parçaların kaynatıldığı
görülmüştür. İmalatçıların bile üretim esnasında kaynak metotlarını tam uygulayamaması sebebi ile
makinelerde henüz garanti sürelerini doldurmadan ya da süre dolumundan hemen sonra kelly-bar
çatlakları ve kırılmalarının meydana geldiği görülmektedir.
Kırılan Yüzeyin Görüntüsü ( Kelly- Bar )
Kelly- Bar İç Çeperi ve Kırık Bölgedeki Kaynak Dikişleri
Çatlak İlerleme İzleri
İçten Dışa Çatlak İlerleme İzleri
Hatalı yapılmış Kök Pasosu: Kaynak dikişinin süreksizliği ve keskin kenar geçişleri
Kaynak Kökü dibinde oluşan çatlamalar
Başka bir kelly-barın kaynak noktalarına sonradan yapılan takviye parçalara karşın tekrar
kırılma hadisesi.
Sonuç olarak Fore kazık makinelerinde kelly- bar parçası halen imalatçılar tarafından üretim
kalitesi konusunda sorunların yaşandığı, kısa sürede imalat hatalarından dolayı kopmaların
meydana geldiği riskli durumda bir makine parçası olarak tanımlanabilir. Genel olarak makine
yaşları 1-1.5 yıl olup çalışma saatleri 2000 saat civarıdır.
Kelly bar hasarlarında bu durum dikkate alınarak makine muafiyetinden bağımsız olarak
parçaya özel muafiyet geliştirilmesinin riskin hasara yansıması azaltılacaktır.
Hasar Nedeni…: Kelly-Bar Kırılması
Maliyet…………: 350.000,00 TL
Fore Kazık Makineleri Rotary Dişli Grubu Hasarları
Fore kazık makinelerinde hidromotorların verdiği hareketi yavaşlatıp döndürme torkunun
arttırılması görevini yapmakta olan rotary dişli ünitelerinde de sık sık hasar meydan gelmektedir.
Hasar sebebi olarak redüktör içerisinde rulman dağılması, civataların kopması gibi zorlama
sonucunda fiziksel etkiye bağlı olarak hasarların meydana geldikleri yapılan incelemeler sonucunda
anlaşılmaktadır. Örneğin Bauer firması BG28 fore kazık makinesine ait rotary ünitesini üretimden
sonra güncelleyerek daha güçlü ve stabil hale getirmiştir. Rotary ünitesinin aynı zamanda parça
numarasının da değiştirildiği bu sebeple de makinelerin üretim sonrasında da ar-ge işlemleri
devam edilmekte olduğu anlaşılmaktadır.
396272 parça numaralı Rotary Ünitesi güncellenerek 680483 parça numaralı
satılmaktadır. 396272 parça numaralı rotary ünitesini kullanan fore kazık makineleri bg28 –
bg30- bg39 – bg42 –bg46 modelleri olduğu bilinmekte ve piyasada çalışmakta olan eski
parça numaralı rotary ünitesine sahip olanlarda belirgin bir risk unsuru saptanmaktadır.
Bu sebep ile söz konusu fore kazık modellerinin rotary dişli üniteleri için sigorta
poliçelerine makineden bağımsız ayrı bir muafiyet uygulaması yapılması riskin hasara
yansımasını azaltacaktır.
Hasar Nedeni…: Rotary Grup Hasarı
Maliyet…………: 95.000,00 TL
Değerlendirmeler;

Motor ve şanzıman hasarlarında elde edilen bilgiler ve bulgular yoğun araştırmalar
sonucunda bölgesel pazarlar ve üreticiler ile yapılan görüşmeler neticesinde motor
ve şanzıman tipine göre geçmiş hasar frekansları incelenerek elde edilmiştir.

Malzeme kalitesi ve kaynak yöntemleri ile ilgili araştırmalar ODTÜ Mühendislik
Fakültesi, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümünden Prof. Dr. Rıza GÜRBÜZ
ve Prof. Dr. Bilgehan ÖGEL ile birlikte yürütülmüştür. Elde edilen sonuçlar detaylı
araştırmalar laboratuar incelemeleri, makro ve mikro analizler sonucu elde edilen
bulgulardır.

İncelemelerimiz sırasında servis yetkilileri, üreticilerin parçaları imal ettirdikleri
imalatçılar, üreticilerin araştırma geliştirme birimleri ile görüşmeler yapılmış, ulaşılan
bulgular üreticiler ile paylaşılarak görüşleri alınmıştır.

Makineler imal edilirken araştırma ve geliştirme için harcanan çalışma sürelerinin ve
araştırmaların çok fazla olduğu bilinmektedir. Ancak ortam şartları, çalışma koşulları
gibi etkenler makinelerin dayanımları, ömürleri ve verimlerini etkilemektedir. Bu
sebep ile kullanıcılardan alınan geri dönüşler ve hasar sonrasında yaptığımız
incelemeler sonucunda bazı parçaların araştırma geliştirmelerine makineler
üretildikten sonra da devam edildiği, parçaların güncellenerek daha verimli, daha
sağlam, daha ekonomik, daha stabil hale getirildiği, parça numaralarının
değiştirilerek yapılan güncellemelerin ve parça stok kontrollerinin daha kolay
yapılarak analizlerin gerçekleştirilmesi sağlanmaktadır.

Genel olarak Yetkili Servisler ve Atölyelerin tamamı eş değer bilgilere sahiptir.
Bakım, revizyon ve kronik hasarların zamanlaması hakkında sahip olunan bilgiye
istinaden hasar öncesi teminat alınması yönünde eğilim vardır.

Üretici hataları yetkili servis ve atölyeler tarafından çoğunlukla bilindiğinden sigorta
kapsamında değişen yedek parçalar ayrıca Exchange edilebildiğinden iade
alınmaları veya üretici ile bu yönde temasa geçilmesi önerilir.

Makine parkına verilecek teminatlarda varlık portföyü bu bilgiler ile incelenerek
çalışma saati kriterlerine göre değerlendirilmelidir.

Teminat öncesi veya hasar esnasında geçmiş dönem bakım – onarım faturaları
inceleme konusudur.

Ocak 2014 Catepıiller C Serisi Motor Hasar Sebepleri

Transkript

Benzer belgeler

tarım sigortaları havuz işletmesi tarsim a.ş. devlet destekli hayvan

Emniyeti Suistimal Bilgi Formu

Tekne Bilgi Formu

LUKOIL ATF III Otomatik Şanzıman Yağları

Bilinç seviyesinde dalgalanmaya/değişime yetecek