Indir - Tank Storage International
Transkript
Indir - Tank Storage International
Küresel Enerji Görünümü Karadeniz ve Hazar Denizleri Arasında Konumlanan Türkiye’nin Rolü A. Necdet Pamir Başkan Danışmanı, Attila Doğan Şirketler Grubu Kapsanacak Konular Mevcut Küresel Enerji Görünümü Tüketimin kaynaklar bazında dağılımı Petrol ve gazın ağırlığı; coğrafi dağılımı 2030’a Doğru Kaynaklar Bazında Senaryolar Referans senaryo Alternatif senaryo ABD ve Rusya Enerji Politika/Stratejileri (Kısa Notlar) Hazar ve Karadeniz Bölgesi’nin Önemi Mevcut ve Tasarlanan Projeler Çerçevesinde Türkiye’nin Konumu Dünya Birincil Enerji Tüketimi Kaynaklar Bazında (%), 2007 sonu Hidro, diğer Nükleer yenilenebilirler 5.6 % 6.4 % Petrol 35.6 % Kömür 28.6 % Gaz 23.8 % Petrol + Gaz = %59.2 Kaynak: BP Statistical World Review of Energy, June 2008 Küresel Ekonomi ve Enerji Talebi (Bugünden 2030’a) Enerji yoğunluğu Enerji talebi % 1.3 GSH % 1.8 Dünya Ticari Enerji Talebi (Kaynaklar Bazında) Gerçekleşen Toplamda Payı Projeksiyon % 250 33% Katrilyon BTU 29% Sıvı (Petrol) 200 37% Doğal Gaz Kömür 150 24% 27% 100 23% 50 Yenilenebilir kaynaklar 8% 8% 6% Nükleer 6% 0 1990 1995 2000 Kaynak: EIA, IEO 2008 2005 2010 2015 2020 2025 2030 British Thermal Unit(BTU): 1libre suyu 60° F’dan 61°F’a 1 atm basınçta çıkarabilmek için gereken ısı miktarı International Energy Outlook 2008 – Özet Makro Trendler (Referans Senaryo) 2005 – 2030 arasında, dünya enerji talebinin yaklaşık % 50 artması bekleniyor. Gelişmekte olan OECD dışı ülkelerde talep artışı % 84. Dünya petrol fiyatları, 2030’lara kadar, görece yüksek bir seyir izleyecek. Dönemin ortalarına doğru sıvı üretimindeki arz artışı (Azerbaycan, Brezilya, Kanada, Kazakistan, ABD) ve bunun piyasaya arzı nedeniyle, fiyatlar bir miktar rahatlayacak. Fakat, son tahlilde, arz genelde kısıtlı olacak. Yüksek petrol fiyatlarını sürmesi, yenilenebilirlerin, en hızlı büyüyen kaynaklar olmasına neden oluyor (yılda % 2.1); bunu kömür izliyor (yılda % 2.0). Her ne kadar petrol, 2030’lara kadar tüketimde en yüksek payı almayı sürdürecekse de, 2005’deki toplam % 37’lik payı, 2030’da % 33’e geriliyor. Reference: US EIA 2008 International Energy Outlook 2008 – Özet Makro Trendler (Referans Senaryo) Yüksek petrol fiyatlarının devam etmesi, dönemin ileriki yıllarında talebi daraltıyor. Bu nedenle, 2030 yılı sıvı yakıt talebinde, bir önceki yılın tahminine göre, % 4 azalma söz konusu. OECD dışı ülkeler enerji talebinin, bu yıl, OECD ülkeleri talebini geçeceği tahmin ediliyor. 2030’da, OECD dışı ülkeler talebi, OECD’ninkinden % 43 fazla olacak. Çin’in enerji tüketiminin 2017’de ABD’ninkini geçmesi bekleniyor. 2030’da Çin’in enerji tüketiminin, ABD’ninkinden % 32 fazla olacağı öngörülüyor. Buna karşın, 2030’a kadar fosil yakıtların ağırlığının süreceği öngörüldüğünden, enerji tüketiminden kaynaklanan karbondioksit salınımının, 2005’deki 28.1 milyon tonluk seviyesinden, 2015’de 34.3, 2030’da ise, 42.3 milyon tona erişmesi bekleniyor. 2005 – 2030 arası yıllık ortalama salınım artışı: % 1.7 Reference: US EIA 2008 Fosil Yakıtlar CO2 Salınımı 20 44% Kömür Milyar Metrik Ton 16 35% Sıvı yakıtlar 41% 12 21% 39% 8 Doğal gaz 20% 4 Projeksiyon Gerçekleşen 0 1980 1985 1990 Kaynak: EIA, IEO 2008 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 Alternatif Senaryolar Bilinen dinamiklerle.. Farklı bir yaklaşım ve politikalarla… Alternatif Politika-Alternatif Senaryo (Uluslararası Enerji Ajansı) Enerji tüketimi ve CO2 salınımı ciddi oranlarda azaltılabilir; yeni/yenilenebilir enerji kaynakları daha yüksek oranda kullanılabilir Örneğin; 2030 için öngörülen petrol tüketimi 13.6 milyon varil/gün azaltılabilir (S. Arabistan ve İran üretimlerinin toplamı kadar) 2030’da CO2 salınımında, 6.3 gigaton (% 16) azalma sağlanabilir. Bu da ABD ve Kanada’nın toplam salınımları kadar Harekete geçmeyi 10 yıl ertelersek, 2030’da elde edebileceğimiz etki, % 75 azalır Gigaton CO2 Alternatif Politika Senaryosu: CO2 Salınımını Azaltmak İçin Anahtar Politikalar Referans Senaryo •Artan nükleer: -% 10 •Artan yenilenebilir: -% 12 •Elektrik sektörü üretimde verimlilik ve yakıt: -% 13 •Elektrik tüketimde verimlilik: -% 29 •Fosil yakıt tüketimde verimlilik: % 36 Alternatif Politika Senaryosu Tüketime yönelik verimlilik artışları, 2030’a kadar olan salınımların azalmasında üçte ikilik ağırlığa sahip Alternatif Politika Senaryosu: Yatırımların Geri Alınma Süreleri OECD dışı Yıl Arabalar Elektrikli aletler motorlar Arabalar Elektrikli aletler (buzdolabı, bulaşık-çamaşır makinası,aydınlatma, klima,. Sanayide kullanılan motorlar Yeni politikaların, özellikle de OECD dışı ülkelerde 2015’den önce devreye konulacak olanlarının, geri kazanma süreleri çok kısa Çin ve Hindistan, enerji tüketim artışının yeni sürükleyicileri (Artışın % 40’ından fazlası) Hindistan Çin Dünya Enerji Talep ve Arzı Kaynaklar Bazında Sektörel bazda Genel enerji Yenilenebilir Konut/Ticarethane kl Nü e er Kömür Sanayi Gaz Ulaştırma Elektrik üretimi Gaz Petrol Kaynak: The Outlook to Energy, A View to 2030, Exxon Mobil, November 2007 Yeni Bulgular, Yeni Görüşler Asıl “suçlu” metan mı CO2 mi? Küresel Isınmada Metan, CO2’den çok daha fazla etkili Küresel ısınmaya neden olan sera gazlarından metan’ın (karbon dioksittten 25 kez daha etkili), atmosferdeki oranının geçtiğimiz yıl bir önceki yıla oranla 2 kat arttığı belirlendi. Nedeni ise, henüz bilinmiyor. Doğal gazın temel bileşeni olan metan, sanayi öncesi dönemden 10 yıl öncesine kadar 2 katından fazla arttı. Atmosferdeki metan oranı, son 10 yıldır sabitti. Ancak araştırmacılar, yaptıkları ölçümlerde, metan oranının son bir yılda yeniden ve 2 kat arttığını belirlediler. Bilim adamları; metan seviyesindeki önceki duraylılığın (stabilite) nedeninin, çiftlik hayvanlarının ve bataklık arazilerinin yanısıra, kömür ve gaz üretimi gibi insan faaliyetleri sırasında yayılan metanın bu yayılma oranının, daha sonra atmosferdeki parçalanma oranıyla paralel olmasından kaynaklandığı görüşünü savunmaktaydılar. Ancak, geçen yılın başlarında bu “denge”nin bozulduğu ve milyonlarca ton metanın, havaya karıştığı gözlemlendi. MIT’den Matthew Rigby’e göre, “Asıl şaşırtıcı olan, bu hızlı artışın çok uzun süren bir duraylılık döneminin ardından görülmesi”ydi. Rigby, “Asıl sorun ise, metan döngüsünü (cycle) henüz pek iyi anlamış değiliz” dedi. Küresel ve Homojen Artış Bir diğer sürpriz ise, metan seviyesindeki artışın, küresel olarak hemen her bölgede aynı oranda yükselmiş olmasıydı. Bir diğer ifade ile, Kuzey Yarıküre gibi, metan artışlarının daha yoğun olduğu bölgede değil, tüm kürede eşit oranda bir artışın gözlemlenmesiydi. Araştırmacılara göre, kuzey yarıküredeki artışı, uzun ve ılık bir yıl geçiren Sibirya’daki bataklık bölgelerinden yayılan metanla açıklamak mümkünse de, aynı anda ve benzer oranlarda, güney yarıkürede de gözlemlenen artışı açıklamayacak yanıt henüz bulunabilmiş değil. Küresel Isınma mı, Nükleer mi? (Kırk katır mı, kırk satır mı?) Son yıllarda öne çıkan başlıca alternatif yakıtlar Bio yakıtlar Gazdan sıvı (Gas-to-Liquids) Kömürden sıvı yakıt eldesi Hidrojen Yakıt hücreleri Kısa-Uzun Erimli Stratejiler Fosil yakıtla çalışan santralların verimini arttırmak Fosil yakıt enerjisi yaşamsal önemdedir ancak, fosil yakıtların kirlilik sorununu aşması gereklidir. “Temiz fosil yakıt sistemleri” çevre kirliliğini ciddi oranda azaltmıştır. Buna karşın, CO2 emisyonları konusunda, hala ciddi sorunları vardır. Bu sorunun çözümü için, çeşitli teknolojiler geliştirilmiştir. Bu teknolojilerin uygulamaya konması ile, “sıfır” ya da “sıfıra yakın” kirlilik ve CO2 emisyonu sağlayacaklardır. Bu teknolojiler; CO2’nin ayrıştırılması, taşınması ve izolasyonu esasına dayanmaktadır. Karbon Dioksitin “yakalanması ve Depolanması CO2 Depolama Seçenekleri http://www-esd.lbl.gov/GCS/images/storage-ops-lg.gif Dünya Üretilebilir Petrol Rezervleri 1237.9 milyar varil (2007 sonu) Kanada petrollü kumları: 152.2 milyar varil N. America 69.3 billion barrels S., Central America 111.2 billion bbls CIS 128.1 billion bbls EU 18.4 billion bbl 6.8 billion bbls M. East 743 billion b. Asia Pasific 40.5 billion bbls Africa 117.5 billion bbls 2005 sonu Rezerv/Üretim: 41.6 yıl Source: BP Statistical Review of World Energy, June 2008 Dünya (Petrol) Arama+Üretim Maliyetleri ($/varil) Alaska 8.0 Batı Kanada Konvns: 9.0 K. Denizi 9.85 Rusya B.field 6.0 Kazakistan 6.0 Doğu Kanada 10.0 Kanada P. Kum 8.41(?) Meksika Körfezi 9.0 Meksika 9.5 23 Cezayir Libya 6.5 7.5 Nijerya 11.0 4.23 (ağır petrol hariç) 9.0 (ağır petrol) Çin (kara) 8.90 Çin (Deniz) 11.80 İran 5.0 Endonezya 10.5 Irak 2.5 Brezilya 8.50 Venezuella Rusya G.field 16.0 Angola 11.5 S. Arabistan 4.0 Latin Amerika (Mek., Ven., Brez. hariç) 5.52 Arama, geliştirme,üretim maliyetleri dahil; Vergi, devlet hakkı, diğer devlet payları hariç Kaynak: CERA, 2008 Not: Bu değerler, göreceli alınmalıdır. Mutlak değerler, farklı kaynaklarda, ciddi değişiklik gösterebilir $/varil Total: 0.5 $/bbl Petrol rezervleri kimin kontrolünde ? Sınırlı erişimMilli şirketler hakim Milli şirketler Üretim Paylaşım Anlaşmaları Irak İmtiyaz Anlaşmaları Fosil Yakıtlar – Bölgeler Arası Ticaret: Petrolün Ağırlığı milyon ton petrol eşdeğeri Bugün ile 2030 arasında, bölgeler arası enerji ticaret hacmi 2 kat artarken, en büyük pay petrolde.. Bölgeler Arası Başlıca Petrol Ticareti Akış Yol ve Miktarları (milyon varil/gün) 2002’de 2030’da 2 milyon varil/gün 10 milyon varil/gün Net ticaret 2002 Net ticaret 2030 Bölgeler arası petrol ticareti, 2030’a kadar yaklaşık 2 kat artarken, ek ihraç kapasitesinin büyük bölümü Orta Doğu’dan gelecek. Petrol Akışı & Başlıca Darboğazlar 4 milyon varil/gün (2010’da) Türk Boğazları Hürmüz Boğazı, 2030’da Dünya Petrol Ticaretinin % 36’sını sağlayacak Petrol arz kesintisi riski, kilit deniz ticaret yolları ve boru hattı darboğazlarından geçiş arttıkça fazlalaşıyor Petrol ve Gaz Taşıma Yolları Boru Hatları ve taşıma güzergahları (deniz ve kara tankerleri), geçtikleri coğrafyaya; yatırım, inşaat sürecinde önemli istihdam ve stratejik önem sağlarlar. Buna karşın, aynı zamanda risk de oluştururlar. Örneğin, Kerkük – Yumurtalık Boru Hattı, Saddam döneminde (hiç değilse) yarı kapasiteyle çalışırken, işgal sonrası uzun süre çalışmadı. ABD; Karadeniz ve Türk Boğazları’ndan geçen petrol trafiğini güvence altına alma gerekçesiyle, uzun süredir Montreux’yü zorluyor; Active Endevaour’un görev kapsamını Karadeniz’e genişletmek istiyor. Son kriz (Rusya-Gürcistan) bunun zorlamalarının sergilendiği bir “tepe” noktası oldu Irak - Türkiye Petrol BH Taşımaları (1000 varil) (5 Ağustos 2008) Kapasite: 1.40 milyon varil/gün 1999’da: 0.83 milyon varil/gün 2007’de: 0.40 milyon varil/gün Türk Boğazları ve Petrol Taşımacılığı Million barrels/day 3.14 million barrels/day in 2004 4 million barrels/day in 2010 Source: US Dept. Of Energy, 2007 Dış Politika/Güvenlik Boyutu Rusya Genelkurmay Başkan Yardımcısı General Nogovitsin, "Karadeniz savaş gemisi kaynıyor. Montrö Antlaşması’na göre azami süre olan 21 günün dolmasını bekliyoruz. NATO gemileri Karadeniz’den çıkmazsa, bunun sorumlusu Türkiye olur" dedi. NATO ülkelerine ait savaş gemilerinin birbiri ardına Karadeniz’e girişini ilk defa "Güvenliğine ciddi tehdit" olarak tanımlayan Rusya, 1936 Montrö Antlaşması’nın ihlal edilmemesi konusunda Türkiye’yi uyardı. Dünya Petrol Fiyatı Tahminleri (ABD Enerji Bakanlığı) nominal dollars per barrel $200 Yüksek fiyat $180 $186 $160 $140 $113 $120 Referans $100 $80 $69 $60 Düşük fiyat $40 $20 $0 1980 History 1990 International Energy Outlook 2008 Projections 2000 2010 2020 2030 Dünya Petrol Fiyat Tahmin Kıyaslaması (Referans Senaryo) IEO2008 vs. IEO2007 Nominal Dollars per Barrel $120 2008 tahmini $113 $95 $90 IEO2008 IEO2007 2007 tahmin $60 $30 History $0 1980 1990 Source: EIA, IEO2007 and IEO2008 Projections 2000 2010 2020 2030 İspatlanmış Gaz Rezervleri 177.36 trilyon metre küp (2007 sonu, BP) EU 2.84 % 30.2 53.53 7.98 73.21 14.46 14.58 % 41.3 7.73 Source: BP Rezerv/Üretim: 60,3 yıl Gaz rezervleri de belli coğrafyada yoğunlaşmış; Rusya ve İran, bir arada rezervlerin yarısına sahip Gaz Rezervlerini Kim Kontrol Ediyor ? Rusya % 25.2 Diğer % 28.7 OECD % 8 Yabancı yatırımı kısıtlayan O. Doğu ülkeleri 44.65 trilyon metre küp İran % 15.7 Katar % 14.4 %9 Rusya Gaz Üretimi: 607 milyar m3/yıl ( % 21.3) Rusya Gaz İhracı: 168 milyar m3/yıl Kaynak: BP 2008 Enerji sektörünün 2030’a kadar yatırım gereksinimi, 20 trilyon doları geçiyor ABD Enerji Politikaları, Stratejileri (Notlar) Misyon ve Vizyon Misyon Amerika’nın enerji gereksinimini karşılayacak ve geleceğini teminat altına alacak çözümleri ortaya koymak Vizyon Aşağıdaki sonuçları, yaşam sürelerimiz içinde elde etmeyi garanti etmek: Enerji Güvenliği; Nükleer Güvenlik; Bilimin öncülüğünde geliştirilecek teknolojik devrimler; Ve tek bir Enerji bakanlığı-Taahhütlerimizi yerine getirmek Stratejik Temalar Tema 1 - Enerji Güvenliği: Güvenilir, temiz, ödenebilir enerji temini ile, ABD’nin enerji güvenliğini sağlamak Tema 2 – Nükleer Güvenlik: ABD’nin nükleer güvenliğini sağlamak Tema 3 – Bilimsel keşif ve yenilikçilik: ABD’nin bilimsel keşiflerini, ekonomik rekabet gücünü güçlendirmek; bilim ve teknolojide yenilik ve buluşlarla, yaşam kalitesini yükseltmek Tema 4 – Çevreye Karşı Duyarlılık: Nükleer silah üretimi konusunda sorumlu çözüm sağlayarak, çevrenin korunması Tema 5 – Yönetimde mükemmeliyet: Sağlam, güvenilir bir yönetim uygulamasıyla, misyonu gerçekleştirmek Bu tema başlıklarının altında, Enerji Bakanlığı’nın, misyon ve vizyonunu başarıyla gerçekleştirebilmesi için, 16 stratejik hedef tasarlanmıştır ABD Birincil Enerji Tüketimi (Kaynaklar Bazında) 1960-2030 (Katrilyon BTU) Gerçekleşen Tahmin Sıvı yakıtlar Kömür Doğal Gaz Yenilenebilirler Nükleer ABD Sıvı Yakıt Üretimi, Tüketimi ve İthalatı (milyon varil/gün) Gerçekleşen Tahmin Tüketim Net ithalat Üretim 2008’de, bir önceki yılın tahminine göre petrolün ağırlığı 2030’da % 7 azalmış Kaynak: EIA of the DOE of the U.S., 2008 ABD Doğal Gaz Üretimi, Tüketimi ve İthalatı (trilyon kübik fit) Gerçekleşen Tahmin Tüketim Net ithalat Üretim “Ensuring a Clean, Secure Energy Future” (24 Mayıs 2006) Temiz ve Güvenli Bir Enerji Geleceği Sağlamak; ABD 1. 2. 3. 4. 5. 6. Nükleer: Yeni santrallere teşvik. (Enerji Yasası’nda kredi teşviki, üretim vergisi teşviki, Federal Risk Sigortası, gecikme olursa dava açılmaması, ..) (Yuka Dağı-atık için çözüm?) Nükleer Güç İnisiyatifi (1.1 milyar $) Sanayici başvuru sayısı 2’den 16’ya, santral sayısı 25 Fransa, Japonya, Rusya’yla işbirliği (nükleerde) Kömür: Temiz Yakma teknolojisine yatırım (2 milyar $; 2012’de hedef: sıfır kirlilikte kömür) Gaz: LNG’ye yönelik teşvik Petrol: Arctic’te araziyi aramaya açış. İstikrarsız bölgelere bağımlılığı azaltmak ABD: Enerji ve Dış Politika İlişkisi “Sanayi devriminden bu yana, enerji ve onun arzının güvenliğini sağlamak, dünyadaki tüm güçlerin en temel hareket noktası olmuştur. Önümüzdeki on yıllarda, zengin kömür ve gaz kaynakları, kaynak çeşitliliği açısından önemli rol oynayacaklardır; ancak petrol, başlıca enerji kaynağı olma konumunu, yakın gelecekte de sürdürecektir. Gerçekçi olmalı ve görmeliyiz ki, rüzgar, güneş ve nükleer, sınırlı alternatifler olarak kalacaklar; hidrojene dayalı bir ekonomi ise, en iyimser tahminle on yıllar ötesindedir..” James R. Schlesinger, “Energy and SecurityToward a New Foreign Policy Strategy”, 2005 Adım Adım Körfezin ve Avrasya’nın Kontrolü… 1. 2. 3. 4. 5. 6. Rapid Deployment Force (1980-Carter Doktrini) “Bir dış gücün Körfez’i kontrole kalkışması, ABD’nin yaşamsal çıkarlarına saldırıdır ve askeri güç dahil, her yolla engellenecektir.” The Central Command (1980’ler-Reagan) ABD’de yeni ve merkezi bir komutanlık, Körfez’den ve Doğu Afrika’dan Afganistan’a kadar sorumlu. Anti-Sovyet bir ittifak çabası (Türkiye-İsrail-S. Arabistan). Suudilere ve Körfez’e milyarlarca dolarlık silah satışı. Körfez savaşı S. Arabistan, ticari ve askeri alanda “kaynak çeşitliliği”ne yöneldi. Körfez Savaşı, durumu eski haline getirdi. Savaş sonrası ABD, Suudilere 10 yılda 43, Körfez’e 16 milyar dolarlık silah sattı. Irak’ta uçuşa kapalı bölgeler oluşturuldu. Afganistan Teröre karşı “ucu açık savaş” başladı. 2003 savunma bütçesi 400 milyar $. Bunun 60 milyar $’ı Körfez’e. Askeri tesisler Körfez’den, Hint Okyanusu’nda Diego Garcia’ya, Afrika’da Cibuti’ye.. Özbekistan ve Kırgızistan’a.. Irak Project for the New American Century-Neocons. Perle, Kagan, Wolfowitz, Woolsey, Cheney, Rumsfeld, Lewis Libby, Elliot Abrams, Halilzad.. Bunlar Nixon ve Ford’la da vardı. “Yeni Dünya Düzeni”,“Küreselleşme”,“Orta Doğu Barış Prosesi”, “Yol Haritası”, “Büyük Orta Doğu Projesi”, “Daha Geniş Orta Doğu/K. Afrika”... ???? Prof. Michael Klare: “Irak’ın kontrolü, petrolün yakıt olarak değil, güç olarak kullanımı içindir. İran Körfezi’nin kontrolü; Avrupa’nın, Japonya’nın ve Çin’in kontrolü içindir. Böylece, ‘musluk’, bizim elimizin altındadır.” “Control over the Persian Gulf translates into control over Europe, Japan and China. It is having our hand on the spigot.” (Thirty Year Itch, Robert Dreyfuss, motherjones.com, March 1, 2003) ABD Merkez Bankası eski Başkanı Greenspan: “I am saddened that it is politically inconvenient to acknowledge what everyone knows: the Iraq war is largely about oil” “Irak savaşı, büyük oranda, petrol içindir.” CENTCOM eski Komutanı Abizaid: “Irak Savaşı, elbette ki petrol içindi. Arap Dünyasına Büyük Petrol İstasyonları Koleksiyonu (Topluluğu) Muamelesi Yaptık” Obama ile, enerji politikası da “değişecek” mi? “The Obama‐Biden comprehensive New Energy for America plan” “Dış kaynaklı (ithal) petrol bağımlılığımıza karşı mücadele etmek, Küresel iklim değişikliğinin etik, ekonomik ve çevresel alanlarda oluşturduğu sorunlara çözüm geliştirmek, Tüm Amerikelıların yararlanacağı, temiz bir enerji geleceği yapılandırmak” Obama’nın Enerji Politikası’nın Hedefleri Benzin fiyatlarından bunalan Amerikan ailelerine, kısa sürede rahatlama sağlamak (Şirketlerden 500 – 1000 $) Temiz enerji için yapılacak (stratejik) yatırımlarla (10 yılda 150 milyar dolar) 5 milyon kişiye istihdam yaratmak 10 yılda, halen Orta Doğu ve Venezuella’dan ithal ettiğimiz petrolden daha fazlasını tasarruf etmek 2015’e kadar, 1 galonla 150 mil gidebilen araçlardan (Plug in hybrid cars) ABD’de 1 milyon adet üretmek 2012’ye kadar elektriğimizin % 10’unun, 2025’te % 25’inin yenilenebilir kaynaklardan elde edilmesini sağlamak 2050’ye kadar, (tüm ekonomiyi kapsayacak bir karbon tutma ve ticareti uygulamasıyla) sera gazı yayılımını % 80 azaltmak Obama ile ne değişir? En azından, enerjinin uluslararası boyutunda; tek taraflı dayatmadan ziyade, karşılıklı anlayışa daha fazla önem veren, güç politikasından (power politics) daha çok, uluslararası hukuka daha saygılı bir yaklaşım beklemek gerekir. Rusya’nın Enerji Politikaları ve Stratejileri (Notlar) http://www.russiablog.org/RussianBearGasEU.jpg Cartoon from the May 4, 2006 issue of The Economist RF Başlıca Doğal Kaynakları Dünya gaz rezervlerinin 1/3’ü (44.65 tcm) Dünya petrol rezervlerinin 1/10’u (79.4 mr v.) Dünya kömür rezervlerinin beşte biri Uranyum rezervlerinim % 14’ü Petrol üretimi: 9.98 milyon varil/gün (2007, BP) Petrol tüketimi: 2.70 milyon varil/gün Gaz üretimi: 607 milyar metre küp (2007, BP) Gaz tüketimi: 439 milyar metre küp 2000’den 2020’ye Elektrik Üretimi: 878 milyar kw/h’den 1215-1365 billion kw/h’e Petrol Üretimi: 324 milyon tondan 450-520 milyon tona Gaz Üretimi: 584 milyar metreküpten 680-730 milyar metreküpe Kömür Üretimi: 258 milyon tondan 375 – 430 milyon tona Gaz rezervleri kimin elinde ? Rusya % 25.2 Diğer % 28.7 OECD % 8 Dış yatırımları sınırlayan O. Doğu ülkeleri 44.65 trilyon metre küp Iran % 15.7 Katar % 14.4 %9 Rusya gaz üretimi: 607 milyar metre küp/yıl (21.3 %) Rusya gaz ihracatı: 168 milyar metre küp/yıl Kaynak: BP 2008 Outlook for Russian Primary Energy Supply Energy Strategy to 2020 (2003) IEA World Energy Outlook (2004) 1000 900 leer k ü N 800 700 Mtoe 600 500 Gaz Gaz 400 300 100 0 1990 Petrol Petrol 200 Kömür Kömür 1995 2000 Coal 2005 Oil Gas 2010 2015 2020 Other Russian energy demand is projected to grow steadily,©with OECD/IEA - 2007 natural gas remaining the dominant fuel Çeşitli Avrupa Ülkelerinin Rus Gazına Bağımlılıkları (2007) Ülke İthalat Almanya 35.55 Toplam Tüketim 83.72 İthalatta Rusya Payı % 42.3 Türkiye 23.15 35.06 % 66.0 İtalya 23.8 72.45 % 32.9 Fransa 7.63 33.76 % 22.6 Avusturya 5.60 7.48 % 74.9 Macaristan 7.85 10.48 % 74.9 Bulgaristan 3.10 3.10 % 100 Kaynak: BP, BOTAŞ RF: Alternatif Kaynakların Kontrolü RF: Alternatif Kaynakların Kontrolü İlk aşamada 30 milyar metreküp boru hattı RF: Alternatif Kaynakların Kontrolü 8 milyar metreküpe yükseldi “Son Dakika”: RF Türkmenistan ve Kazakistan’la Anlaşma İmzaladı IHT: 20 Aralık 2007 “Rusya’dan NABUCCO Projesi’ne Darbe” SonDakika.com: 20 Aralık 2007 Blue Stream and South Stream Mavi Akım ve Güney Akım Kaynak: Gazprom RF Enerji Politikası Tipik bir örnek: Ermenistan ARMROSGAZ: Gazprom hissesi % 45’ten % 58’e INTERUES’te Rus UES hissesi: 80 % Gazprom İran-Ermenistan gaz boruhattının işletme hakkını devraldı RF, Armenian Telecom’un % 100 hissesine sahip Rus UES, Metsamor Nükleer Santralı’nın % 100 hissesine sahip RF İran ve Türkmenistan’ın Avrupa’ya ihraç yollarını önemli oranda kontrol ediyor Russia, Iran, and Qatar Consider Gas Troika – Or Gas Cartel; October 22, 2008, RFERL, Bruce Pannier Gazprom, Libya and the Gas OPEC; (April 23, 2008) RF ve Exxon RF ve BP-TNK AB-25 ve İthalat Bağımlılığı Petrol Toplam Enerji Gaz Katı Yakıtlar Avrupa Gaz Tüketimi (2004): 515 milyar metre küp Toplam İç Üretim Rusya Norveç K. Afrika Diğer Avrupa Potansiyel Gaz Temini (2030): 515 milyar metre küp Toplam İç Üretim Rusya Norveç K. Afrika Diğer 30 Denge için Uygulanan Ortak AB enerji politikası var mı? “Green Paper”, gibi bir takım ortak dökümanların varlığına karşın, söylem ve uygulamalar farklı yönde Her ülke, kendi gerçekleri ve çıkarları doğrultusunda, ortak politikadan farklı uygulamalar yöneliyor Baltık Gaz BH (Almanya-Rusya) Anlaşması, bunun tipik bir örneği Rus gazına artan bağımlılık, Avrupa için de sorun Buna karşın, gerçekçi alternatiflerin önünde engeller (teknik, ekonomik, politik) olması, Rusya’nın etkinliğini arttırıyor The pipeline will run from Babayevo to the Russian coast at Vyborg before going under the Baltic Sea to the town of Greifswald in NorthEastern Germany. (55 bcm, operational by 2010) Enerji’de Hazar ve Karadeniz Boyutu (Değinmeler) Her ikisi de, alternatif petrol ve gaz kaynakları bakımından çok önemli potansiyel barındırıyor Hazar’dan başlayan güzergahlar ile Karadeniz/Türk Boğazları geçişleri, kritik petrol ve taşıma yolları Hazar Bölgesi Petrol Rezervleri İspatlanmış Ülke Azerbaycan Düşük Yüksek 7 İran Kazakistan Rusya 7 0.10 9 40 0.3 TOPLAM Olası Düşük Yüksek 32 39 39 15 92 15.10 101 7 132 7.3 Türkmenistan 0.55 1.70 38 38.55 39.70 Özbekistan 0.30 0.59 2 2.30 2.59 186 203.20 235.7 TOPLAM 17.20 49.70 Kaynak: EIA, DOE, 2006 July Hazar Petrol Üretimi (2010) (Bin varil/gün) Düşük Yüksek 2030’a kadar Bölgesel Petrol Üretimi milyon varil/gün Hazar Rusya OPEC Diğerleri Hazar Petrol Üretimi (2010’a Doğru) Milyon varil/gün Hazar Bölgesi Gaz Rezervleri (trilyon kübik fit) Ülke İspatlanmış Olası TOPLAM 30 35 65 0 11 11 Kazakistan 65 88 153 Rusya ? ? ? Türkmenistan 71 159 230 Özbekistan 66.2 35 101 TOPLAM 232 328 560 Azerbaycan İran Kaynak: EIA, DOE, 2006 July Hazar Gaz Rezervlerinin Dünyadaki Yeri Hazar: Petrol İhracı Batı Yönünde İhracat CPC: (Kazak petrolü RF üzerinden Novorossisk’e, 520,000 v/g kapasite; hedef 750,000 v/g artış) Bakü – Tiflis - Ceyhan (BTC): (Gürcistan – Türkiye üzerinden Akdeniz’e) Günde 1 milyon varil. Trans-Hazar Boruhatları/Tanker geçişleri: Kazak petrolü de tankerlerle Hazar’ı geçip, düşük hacimde BTC’ye bağlanmaya başladı (Kasım 2008) Doğu Yönünde İhracat Kazakistan – Çin Boruhattı: 850 milyon dolar, 613 mil; 200,000 varil/gün. İlk aşama olan Atasu (Kuzeybatı Kazakistan)’dan Çin’in Alatav Geçidi’ne (Alataw Pass) (Kuzeybatı Sincan) Aralık 2005’te tamamlandı. 3 aşamalı. Kaynak: EIA, Department of Energy, US BTC Hissedarları Hazar: Petrol İhracı Kuzey ve Kuzeybatı’ya İhracat “Kuzey” Erken Petrol Boruhattı (Bakü’den Novorossisk’e) Azerbaycan kesimini SOCAR, RF kesimini Transneft işletiyor Ekim 1997’de işletmeye alındı; (100-220.000 varil/gün) RF ve Azerbaycan arasında gaz konusundaki anlaşmazlıklara bağlı olarak, 1 Nisan 2007’de petrol akışı durdu “Batı” Erken Petrol Boruhattı (Bakü’den Novorossisk’e) İnşaat 1998’de tamamlandı Mevcut kapasite: 150,000 varil/gün (Orijinal: 80-90,000 v/g) BTC’nin devreye girmesinin ardından, Ekim 2006’da kapsamlı revizyona alındı BTC’deki patlama sonrası yeniden devreye alındı (BP) Rusya’nın Gürcistan’a girmesiyle geçici devre dışı Kaynak: EIA, Department of Energy, US Batı ve Kuzey “Erken Petrol” Boruhatları Kaynak:: Baker Botts Hazar: Petrol İhracı İran üzerinden ihracat (Swap) Düşük miktardaki Türkmenistan ve Kazakistan petrolü, Hazar tankerleriyle, İran’ın kuzeyindeki rafinerilere taşınıyor. Buna karşılık olarak, Harg Adası (Basra Körfezi)’nda eşdeğer petrol teslim alınıyor (Naftiran Intertrade Co. (Nico), (NIOC’nin Lozan’da tescilli, bağlı kuruluşu subsidiary) İran Neka’daki “swap” ve dağıtım kapasitesini, 50,000 varil/günden 500,000 v/g’e çıkardı (Mevcut swaplar: 150,000 v/g). Neka yakınlarında, günde 250,000 varil kapasiteli rafineri planlıyor İran, Tebriz ve Tahran rafinerilerini de geliştirmeyi (500,000 v/g Hazar petrolü işleyebilmesi için) planlıyor. Kaynak: EIA, Department of Energy, US http://media.ft.com/cms/f61f0e58-670b-11dd-808f-0000779fd18c.jpg Hazar (Gürcistan) İhraç Limanları Batum: Gürcistan’ın en eski limanı. Hazar petrolünün demiryoluyla taşınıp, ihraç edildiği bir çıkış noktasıdır. Son dönemde günde 200,000 varil taşıma sağlandı. 300,000 varil kapasiteye çıkabileceği belirtilmektedir. RF – Gürcistan krizinde, Karadeniz’e giriş yapan NATO gemilerinden biri (Dallas) Poti Limanı’nda Rus yığınağı olması nedeniyle, bu limana yanaşmıştır. Liman’ın mülkiyeti, 2008 yılında Kazakistan’ın milli petrol şirketi KazMunayGaz’a devredilmiş durumdadır. Kulevi: Günde 200,000 varil petrol yükleme kapasitesi. SOCAR’a ait. Limandan, daha ziyade demiryolu ile taşınan petrol ürünleri ve az miktarda ham petrol yüklenmektedir. Petrol ürünlerinin taşındığı demiryolunun geçtiği bazı köprüler Rus uçakları tarafından bombalandığından, taşıma bir süre aksamış; 25 Ağustos 2008’den itibaren yeniden başlamıştır Poti: Daha ziyade petrol ürünü ihracı. 140,000 varil/gün kapasite Hazar Petrol İhraç Boruhatları Kaynak: EIA, DOE, 2008 Hazar (Azerbaycan): Gaz İhracı G. Kafkasya (Baku-Tiflis-Erzurum) Gaz Boruhattı (SCP) BTC’ye paralel, Gürcistan üzerinden, Erzurum’da Türkiye gaz iletim ağına bağlanıyor. Gürcistan, Türkiye (6.6 bcm) ve Yunanistan’a (3.6bcm) Azerbaycan gazını ulaştırıyor İtalya’ya uzanması için çalışmalar sürüyor (8 bcm). NABUCCO hattına katkısı sınırlı ve sorunlu Türkmen Gazı İhraç Yolları Trans-Afgan Boruhattı (Proje) Türkmen gazının Pakistan’a (ve oradan da Hindistan’a) taşınmasını hedefliyor. Asya Kalkınma Bankası, fizibiliteyi yaptı (2005). Riskleri üstlenecek yatırımcı bulma zorluğu, gaz kaynaklarının yeterliliği kuşkusu ve güvenlik kaygıları hattın yapımını bugüne dek olanaksız kıldı (yeni saha keşfi?/küresel ekonomik kriz?) Körpece-Kurtköy BH (işletmede) Türkmen gazı İran’a ulaşırken, İran’da üretiminin bir kısmını Türkiye’ye ihraç ediyor (2007’de 6.16 bcm) RF, Kazakistan ve Türkmenistan “Pre-Caspian Gas” Boruhattı’nı 2008 sonu – 2009 başında İnşaya Başlamak İçin Ortak Deklarasyon Yayınladı (12 Mayıs 2007) 1,200 km up to 10 bcmpa from Kazakhstan 500 km up to 10 bcmpa from Turkmenistan Source: Gazprom Türkiye: “Hub” mı Oluyor? İran - Ermanistan Gaz Boruhattı (Aralık 2006’da devrede) Toplam uzunluk: 140 km. Tebriz’den İran/Ermenistan sınırına 100 km Kapasite: 1.1 milyar metre küp. 2019’da hedef: 2.3 milyar metre küp Boru Çapı: 700 mm, 220 milyon USD İran’ın vereceği gaza karşılık, Ermenistan da elektrik verecek Başlangıçta çap 1,420 mm iken, Rus baskısı ile 700 mm sınırı geldi (Ermenistan içindeki hattın kontrol hissesi Gazprom’un alt kuruluşu ArmRosgazprom’a ait) BTC, Batı ve Kuzey Erken Petrol BH, G. Kafkasya Gaz BH Source:http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Baku_pipelines.svg; Thomas Blomberg Karadeniz’e Çıkan Hazar ve RF Kaynaklı Petrol, Türk Boğazları için Artan Risk Oluşturuyor Fiziki risk Politik risk Türk Boğazları ve Petrol Taşımacılığı Million barrels/day 3.14 million barrels/day in 2004 4 million barrels/day in 2010 Source: US Dept. Of Energy, 2007 Türk Boğazlarını “By-pass” Projeleri Yuzhny-Brody Caspian Pipeline Consortium Costanta-Trieste Odessa Burgas-Vlore Novorossisk Tuapse Baku-Supsa Burgas-Alexandroupolis Supsa Kıyıköy-Saros Bosporus Ünye-Ceyhan Batumi Dardanelles Baku-Tblisi-Ceyhan Ceyhan Türk Boğazlarını “By-Pass Projeleri Samsun (Ünye) - Ceyhan (70 milyon ton/yıl) Trans-Trakya: Kıyıköy-Keşan-İbrikbaba (Thrace Development-70 mty) Kıyıköy-Keşan-İbrikbaba (Anadolu İnşaat-60 mty) Saray-Ambarlı-Soros (Tunoil- 70 mty) Kaynak: BOTAŞ Burgaz – Dedeağaç (Alexandroupolis) http://www.robertamsterdam.com/greece_turkey.gif Türkiye: Boruhatları (Gerçekleşenler ve Projeler) Bakü Tiflis Ceyhan Petrol BH (3 Haziran 2006) ☺ Kerkük – Yumurtalık Petrol BH (işletmede; kesintili) (1987) Rusya – Türkiye (Batı Gaz BH) ☺ (1987) Mavi Akım Gaz BH (Rusya’dan, Karadenizin altı) ☺ (2003) Türkiye-Yunanistan Gaz BH ☺ Güney Kafkasya (Şah Deniz) Gaz BH ☺ (2007’den beri) İran – Türkiye Gaz BH (10 bcm) ☺ (2001’den beri işletmede) Türk Boğazları’nı “By Pass” Petrol B. Hatları (?) Trans Hazar Türkmenistan Gaz BH Irak – Türkiye Gaz BH (10 bcm) ? Mısır – Türkiye Gaz BH (4 - 8 bcm) ? Türkiye-Bulgaristan-Romanya-Macaristan-Avusturya Gaz BH (Nabucco Projesi) ? Mavi Akım’ın Uzatılması Gaz BH (İsrail-Hindistan) ? Türkiye: Mevcut Petrol Boru Hatları Baku-Tblisi-Ceyhan 50 million tons/year Ceyhan Haydar Aliyev Terminal Iraq - Turkey (Kirkuk - Yumurtalık) 71 million tons/year Mevcut Gaz Boru Hatları (İthal ve İhraç) ve LNG İthalatı RF Batı Gaz BH 14 bcm G. Kafkasya Gaz BH (Azerbaycan) 6.6 bcm Yunanistan’a 0.75 milyon metre küp Blue Stream (Russia) 16 bcm İran-Türkiye 10 bcm LNG (Cezayir: 4.2 bcm) (Nijerya: 1.12 bcm) Atılmış Olumlu Bir Adım (Türkiye -Yunanistan Gaz Hattı) (İtalya’ya?) 0.75 – 3.6 bcm Önerilen Boru Hatları NABUCCO Gaz BH Turkiye-Bulgaristan-RomanyaMacaristan-Avustury 31 bcm Ünye-Ceyhan (PetroBHl ) 70 milyon ton İtalya’ya Türkiye-Yunanistan Gaz BH Uzatılması (8 bcm) Mavi Akım’ın İsrail’e Uzatılması Mısır’dan 4-6 milyar metreküp Irak-Türkiye Gaz Hattı 10 milyar metreküp Türkiye: “Hub” 31 bcma NABUCCO PIPELINE AHIBOZ HUB ITG/IGI PIPELINE 12 bcma CEYHAN HUB: LNG Kaynak: Saltuk Düzyol, BOTAŞ G. Müdürü AB’nin Kaynak Çeşitlendirme Çabası: NABUCCO ve Türkiye “Harita”, yani Türkiye’nin jeostratejik konumu, “köprü” konumu için olumlu bir alt yapı sağlıyor Türkiye, zengin kaynaklarla, ithalat bağımlılığı hızla artan ülkeler arasında “doğal köprü”. AB raporları, Türkiye’yi “4. arter” olarak tanımlıyor Türkiye, kendisi de büyük ölçekte bir tüketici Bu konumu, binlerce kilometrelik boruhatlarının ekonomikliğine katkı koyan, olumlu bir özellik. Ancak; teknik (rezerv potansiyeli), ekonomik ve jeo-politik engellerin aşılması kolay değil “Mücadele”nin Farklı Boyutları Ekonomik (Ekonomik durgunluk?) Üretici, tüketici ve transit ülkelerin farklı çıkarları Teknik (Rezervler yeterli mi?) Jeopolitik (ABD, RF, İran politikaları kıskacında …) NABUCCO (Gaz) BH Projesi 25 – 31 milyar metre küp 3300 kilometre 5.8 milyar $ = 4.6 milyar avro OMV (Avusturya) MOL (Macaristan) Transgaz (Romanya) Bulgargaz (Bulgaristan) BOTAŞ (Türkiye) RWE (Almanya) RF’dan Karşıt Proje: Güney Akım Gaz BH Gazprom-ENİ (23 Haziran 2007: MOU) Beregovaya’dan (RF) Varna’ya: Denizin altından (900 km.) Bir kol: Greece-Adriatic-South Italy Alternatif kol: Bulgaristan-Romanya-MacaristanSlovenya-Makedonya-Arnavutluk-Karadağ-K. İtalyaAvusturya Rusya-İtalya anlaşma imzaladı: 24 Kasım 2007 Rusya-Bulgaristan anlaşma imzaladı: 18 Ocak 2007 Rusya-Macaristan anlaşma imzaladı: 28 Şubat 2007 NABUCCO Ortakları: Rus Gazına Bağımlılık Oranları (milyar metreküp, %) Avusturya: İthalat: 8.73 - Rusya’dan: 6.85 (78.5 %) Macaristan: İthalat: 10.95 - Rusya’dan: 8.32 (75.9 %) Romania: İthalat: 6.25 - Rusya’dan: 3.95 (63.2 %) Bulgaristan: İthalat: 2.85 - Rusya’dan: 2.85 (100%) Türkiye: İthalat: 30.50 - Rusya’dan: 19.65 (64 %) Not: RWE 2008’de katıldı Kaynak: BP Statistical Review of World Energy, June 2007 Nabucco’da Herşey Yolunda mı? Arz Tarafı Azerbaycan (RF, ekonomik ve teknik sorunlar) Gürcistan (RF-ekonomik sorunlar) İran (ABD ve AB-nükleer) Irak (ABD, istikrarsızlık) Mısır (İhracat için yetersiz rezerv) Talep Tarafı (Ortaklar kararlılıklarını tekrarladılar: 14 Eylül 2007, Budapeşte) Avusturya (Baumgarten’da Gazprom’a depo devri) Macaristan (G. Akım ortağı) Romanya (Artan Rus baskısı) Bulgaristan (G. Akım ortağı) Türkiye (Rusya’ya aşırı bağımlılık) Türkiye: Gaz İthalatı (2007) (milyar metre küp) (%) Rusya Federasyonu İran 23.20 63.5 % 6.16 17.0 % Cezayir 4.28 11.9 % Nijerya 1.42 4.0 % Azerbaycan 1.28 3.6 % 36.34 100 % Toplam Kaynak: BOTAŞ, 2008 Rusya gazı kesti Ankara ürperdi 2 Ocak 2006, Akşam İran gazı kesti, BOTAŞ Rus gazına güveniyor 4 Ocak 2007, Milliyet İran’la İyi Niyet Protokolü (13 Temmuz 2007) (Seçim: 22 Temmuz 2007) Türkmen gazının İran üzerinden Türkiye’ye nakli ? İran gazı, Türkiye üzerinden Avrupa’ya (ILSA?) İran’dan gaz alımı (3-6 milyar kwh) İran’da hidroelektrik ve gaz santralleri inşası (ILSA?) (TPAO) G. Pars gaz sahasını geliştirecek (Phases: 22, 23, 24) (ILSA?) Bugüne dek anlaşma imzalanamadı İran, gaz sevkinde, sorun çıkarıyor ABD’den gaz tepkisi 17 Temmuz 2007, Sabah ABD Dışişleri Sözcüsü McCormack, İran enerji sektörüne yatırım için zamanın uygun olmadığını savunurken "Bu dönemde İran ile iş yapmak isteyip istemedikleri kararı, Türk hükümetine, Türk kuruluşlarına aittir" dedi.. “ABD’ye rağmen İran’a yatırım?” http://www.abvizyon.com/default.asp?git=6&haber=1613 http://anadoluhaber.blogspot.com/2007/07/trkiye-ve-irandan-abdye-gaz-resti.html “Türkiye ve İran’dan ABD’ye gaz resti” “İki komşunun işbirliği ABD’yi ilgilendirmez, önemli olan çıkarlar” Güler: “İşbirliğine ABD olumsuz bakabilir. Ama biz de kendi ülkemizin enerji arz güvenliği açısından, enerjide ülkelerle olan ilişkilerimiz açısından bunu düşünmemiz lazım” Gül: Önemli olan bizim çıkarımız Dışişleri Bakanı Abdullah Gül, İran'la yapılan gaz anlaşmasına ABD'den gelen tepkilere, "Türkiye kimseyi dinlemez. Önemli olan bizim çıkarımız" sözleriyle rest çekti. İran’la dalgalı ilişkiler.. (Yeni Şafak, 28 Kasım 2007) Bakan Güler: “Avrupalı İran gazı istemezse, ŞahDeniz’i devreye sokarız” (AB Komisyonu Sözcüsü Ferran Terredellos Espuny’nin İran’dan gaz almayacağız açıklamasına karşı) İran Tarafından Kaynaklanan Olumsuzluklar İran’ın verdiği gazın, anlaşma koşullarıyla uyumlu olmaması ve hemen her kış kesinti yaşanması, İran’ın Güney Pars sahası ve diğer benzer projeler için önerdiği “buy back” modelinin, yatırım için uygun görünmemesi, Toplam yatırım (TPAO) 8 – 10 milyar doları bulabilir, Diğer büyük şirketlerin, bu olumsuzluklara karşın İran’a girme nedeni, söz konusu projelerin yanında, başka (karlı) projelere de girme olanakları (LNG terminali, rafineri, vb..) İran Tarafından Kaynaklanan Olumsuzluklar Projelerin karlılık oranları cazip olmaktan çok uzak Sahayı geliştirdiğinizde, işletmeyi de İran tarafına devretmeniz isteniyor Üretilecek gazı cazip bir fiyatla alma olanağınız yok (“Net-back” kabul edilmiyor) Yatırımınızı, gazla birlikte üretilen kondensatla geri ödemeyi öneriyorlar Önerilen anlaşma koşulları çok sayıda belirsizlik ve olumsuzluk içeriyor Geri ödeme süresi, koşulları, vb.. Daha ziyade bir “hizmet sözleşmesi” niteliğinde Gaz fiyatı çok yüksek Yabancı şirketler birer birer çekiliyor “Total steps back from investing in Iran”; FT.com, July 9, 2008 Total: “(Rezervler açısından) İki büyük ülkeyi sistem haricinde bırakıp, sonra da petrol ve gaz yok diyorsunuz. Şaşıracak ne var?” Daha önce de, Shell, REPSOL, Statoil ve INPEX yatırımlarını askıya aldılar (FT.com) Irak’ta ABD işgalinden bu yana, Irak-Türkiye Petrol Boru Hattı uzun süre çalışmadı. Türkiye’nin sadece transit geliri kaybı 1 milyar doların üzerinde… “Yeni Proje”lerden önce, bu sorunun çözülmesinde yarar var. Irak - Türkiye Petrol BH Taşımaları (1000 varil) (5 Ağustos 2008) Kapasite: 1.40 milyon varil/gün 1999’da: 0.83 milyon varil/gün 2007’de: 0.40 milyon varil/gün İnşaat şimdiden 2 yıl gecikti (2008’den 2010’a) Rusya’ya rağmen zor görünüyor.. 3 Ekim 2005 Telif: OMV 5 Şubat 2008 (RWE de katıldı) Hem RF hem de ABD politikaları engel oluşturuyor Azerbaycan Rusya, 1 Ocak 2007’den itibaren gaz ihraç fiyatını arttırdı (110’dan to 230 $’a) İhraç için ayrılabilecek hacimler yeterli mi? Gaz ihracında anlaşmazlık konuları (fiyat, miktar, transit) İran: ABD politikaları (ILSA) Türkiye’nin değişen yaklaşımları/güvensizlik Irak: ABD politikaları, istikrarsızlık – iç çatışma Mısır: Yetersiz ihracat miktarı RF: Hem Türkiye, hem AB üzerinde etkili 26 February 2008 Turkish Foreign Minister Ali Babacan gave a positive signal this week on possible Moscow participation in the project. Babacan: "We are open to including Russian gas in Nabucco”. When asked how Russia's possible participation could be justified, given that Nabucco's main object is reducing European dependency on Russian gas, the same diplomatic sources suggested that Europe's main concern was "diversifying energy routes." “Rus gazına bağlı olursa, Nabucco hala Nabucco olur mu?” This is not what Nabucco was, is and should be about. Then it also means that European investors will spend money on building the Nabucco pipeline in order to receive gas from Russia, so it would be an even additional service to the Kremlin and Gazprom. So that's not a good idea at all in my opinion," Socor stressed. "Secondly; if Nabucco ends up carrying at least in part Russian gas -- people talk about 50 percent -- then Nabucco will not be Nabucco anymore; it will be something completely different. It may still be called Nabucco but it will not be Nabucco," he said. Vladimir Socor: “NABUCCO değil ama; Rigoletto ya da Aida olabilir” "With Russian gas, it does not matter whether this project is called Nabucco or Rigoletto or Aida," he repeated a joke he also made at the round-table meeting, referring to the fact that the project was named after an opera by the prominent 19th century Italian composer Giuseppe Verdi. “Gürcistan çatışması, İran’a ambargo konusunda ayrışma yaratabilir”, RFE/RL (21 Ağustos, 2008) Daha önce 3 kez BM Güvenlik Konseyi’nde, İran’ın nükleer programındaki belirsizlikler nedeniyle ambargo kararını destekleyen Rusya, bu kez BM Güvenlik Konseyi Üyeleri + Almanya’nın, İran’a ek yaptırımlar getirilmesiyle ilgili yapacağı toplantıyı “BM gündemi çok meşgul” diyerek reddetti ABD’nin Afganistan’da da Rusya’ya gereksinimi var Rusya’nın İran’a hem petrol ve gaz hem de nükleer alanında daha fazla yaklaşması Karikatür: “Oil War”, Kirk Anderson; www.ccmep.org/2002_articles/oilwarcartoon.jpg Türkiye: Enerji Sorunları Türkiye’nin önemli enerji güvenliği sorunları var (Aşırı bağımlılık, ithalat faturası, gaz deposunun olmaması, uzun erimli anlaşmalar, vb..) Akılcı çözümler geliştirebilmek için, bu sorunlar doğru tanımlanmalı, profesyonelce ele alınmalı Hem Türk yetkililer, hem de uluslar arası (küresel ve bölgesel) aktörler, sorunlara ortak çözüm geliştirebilirler Enerji güvenliği sorunları, tek bir ülkenin sorunu olmaktan çıkmıştır. Dünyanın herhangi bir bölgesindeki arz kesintisi veya sorun, başta fiyatlar olmak üzere, küresel ölçekte ve zincirleme reaksiyon biçiminde etkili olmaktadır. Ne Yapılmalı? Türk yetkililer için: Son derece yetersiz kullanılan yerli kaynakların kullanımı arttırılmalı Tek bir kaynağa bağımlılık, en aza indirilmeli. Elektrik üretiminde gaz kullanım miktarı mümkün olan en alt seviyeye indidirlmeli. Enerji bürokrasisinde, politizasyon önlenmeli; kurumlar özerkleştirilmelidir. Enerji kurumları dikey bütünleşik yapıda yeniden yapılandırılmalıdır. Enerji sektöründe serbestleşme ve özelleştirme, mutlak çözüm değildir. Enerji sektörü, en stratejik alanlardan biridi ve buna koşut politikalarla yönetilmelidir. Enerji politikaları, güvenlik politikasıyla, dış politikayla, ulaştırma, çevre ve tarım politikalarıyla entegre biçimde planlamalıdır. Ne Yapılmalı? İşbirliği yapılan ülkelerin yetkilileri (Üretici veya tüketici) Türkiye enerji sektörünü objektif ve bilimsel olarak değerlendirmeliler. Ülkenin haklı enerji güvenliği kaygılarına adil olarak yaklaşmalılar. Bu adımları atabilmek için, sadece resmi söylemle yetinmemeli, bağımsız ve bilimsel diğer çalışmaları da dikkate almalılar. Sadece tek bir ülkenin/şirketin çıkarını gözeten yaklaşımlar, sonuçta herkesin kaybetmesine neden olabilir. Sorunlarını çözemeyen ve yeni sorunlarla karşı karşıya kalan bir Türkiye, köprü yerine, engel de oluşturabilir. Türkiye’nin bir köprü olduğu doğrudur. Ancak bu köprü, Avrupa’lı ülkeler gibi “sakin sular” üzerinde uzanan bir köprü değildir... Paul Simon’ın ünlü şarkısındaki gibi, “sorunlu”, hırçın sular üzerinde bir köprüdür. Turkey is “A Bridge Over Troubled Waters” Bu nedenle de, üretici ve tüketici ülkelerin transit ülkelerle, işin doğasına uygun, profesyonel bir anlayışla işbirliği yapmalarında sonsuz yarar vardır.. Enerji Güvenliği, çok boyutlu yaklaşım gerektirir Enerji güvenliği, ulusal sınırlarda son bulmaz. Üretim noktasından, tüketimdeki son noktaya kadar uzanan bir zinciri kapsar. “Enerji güvenliği” olgusunun dış (jeopolitik), iç (operasyonlar ve yatırımlar) ve dönemsel (kısa ve uzun dönem) bileşenlerinin varlığı, enerji sistemini kesintisiz sürdürebilmek için, çok boyutlu ve uluslar arası bir politika yaklaşımını zorunlu kılar Kaynak: EIA, “Energy Security” The Global Energy Scene Turkey’s Role in this Energy Scene at the Center of the Black and Caspian Seas Ek Yansılar Hazar Petrol Üretim Artışı (Önceki yıla göre) Azerbaycan Kazakistan http://media.ft.com/cms/f61f0e58-670b-11dd-808f-0000779fd18c.jpg Karadeniz Limanları http://www.inflotww.sp.ru/images/blacksea.gif IEA uyarıyor: Petrol yine 100 dolara çıkacak 5 Kasım 2008 BOTAŞ ve finansman sorunları THE ENERGY STRATEGY OF RUSSIA FOR THE PERIOD OF UP TO 2020 Ministry of Energy of the Russian Federation Moscow 2003 Küresel Petrol Arama, Geliştirme ve Üretim Maliyetleri (CERA, 2008) (Finding, development and production) 1 varil Petrol eşdeğeri Sıvı üretim kapasitesi milyon varil/gün