PDF ( 4 ) - DergiPark

Yeni Tp Dergisi 2010;27: 156-159
Orijinal makale
İntrasitoplazmik Sperm Enjeksiyonu Uygulanan
Çiftlerde Erkek Yaşnn Fertilizasyon ve Embriyo
Kalitesi Üzerine Etkisi
Elvan OK, Seda DOĞAN, Müge KOVALI, Erbil DOĞAN, Bülent GÜLEKLİ
Dokuz Eylül Üniversitesi Tp Fakültesi Kadn Hastalklar ve Doğum Anabilim Dal, Tüp Bebek Merkezi
İZMİR
ÖZET
İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI) uygulanan
çiftlerde erkek yaşnn fertilizasyon ve embriyo kalitesi
üzerine etkisinin retrospektif olarak değerlendirilmesi
amaçland.
Toplam 58 ICSI siklusu çalşma kapsamna alnd. 58
ICSI siklusunun 30’unda semen parametreleri ciddi
anormallik gösterirken, diğer 28 ICSI siklusunun semen
parametreleri subfertil (n=19) ve önceki IVF sikluslarnda başarsz olan fertil (n=9) gruptan seçildi.
Kadnlarn yaşlar 35 yaş ve altnda iken erkeklerin
yaşlar ise 35 yaş ve alt, 36–39 yaş ve 40 yaş ve üstü
şeklinde gruplandrld.
Paternal yaşla semen volümü, konsantrasyon ve motilite
arasnda istatistiksel olarak anlaml bir ilişki saptanmad
(p>0,05). Erkek yaş ile fertilizasyon oran, embriyo
kalitesi ve gebelik gelişimi arasnda da istatistiksel olarak
anlaml bir ilişki bulunmad (p>0.05).
Verilerimiz yaptğmz erkek yaş gruplandrmasna göre
erkek yaşnn fertilizasyon, embriyo kalitesi ve gebelik
gelişimi üzerine etkisi olmadğn gösterdi.
Anahtar Kelimeler: Erkek yaş, intrasitoplazmik sperm
enjeksiyonu, fertilizasyon, embriyo kalitesi
ABSTRACT
The impact of male age on fertilization and embryo
quality in couples receiving intracytoplasmic
sperm injection
The study aimed to evaluate retrospectively the impact
of male age on fertilization and embryo quality in couples
receiving intracytoplasmic sperm injection (ICSI).
A total of 58 ICSI cycles were included in the study.
While semen parameters were displaying serious
anomalies in 30 out of the 58 ICSI cycles, semen
parameters for the remaining 28 ICSI cycles were
selected from the subfertile (n=19) and fertile (n=9)
group with repeated unsuccessful IVF cycles. The women
were 35 years old and younger, while the men were
divided into age groups of 35 years and younger, 36–39
years, and 40 years and older.
No statistically significant relationship was detected
between paternal age and semen volume, concentration,
and motility (p>0.05). There was also no statistically
significant relation between male age and fertilization
rate, embryo quality, and pregnancy development
(p>0.05).
Our data demonstrated that male age in our grouping
had no effect on fertilization, embryo quality, and
pregnancy development.
Key Words: Male age, intracytoplasmic sperm injection,
fertilization, embryo quality
GİRİŞ
İleri kadn yaşnn özellikle fertiliteyi olumsuz etkilediği bilinmektedir. Kadnlarda fertilite ortalama
25 yaşnda en yüksek değere ulaşmaktadr. 35
yaşndan sonra kaliteli oosit yapmnn giderek
azaldğ ve 40 yaşndan sonra ise her üç kadndan
birinin infertil olduğu gözlenmiştir1,2.
Yardmc üreme tekniklerinde de kadn yaş başarda önemli bir rol üstlenmektedir. 35 yaşn
üzerindeki kadnlarda yardmc üreme tekniklerindeki başar şans azalmaya başlarken 40 yaşla
birlikte bebek sahibi olma şansnn daha belirgin
düştüğü görülmüştür3,4.
Ciddi erkek infertilitesi olan çiftlere uygulanan
intrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI) işlemindeki başarda da kadn yaşnn önemli olduğu
bilinmektedir5. Ancak ileri yaşlara kadar fertilitesini koruyan erkeklerde ileri erkek yaşnn ICSI
156
sonuçlarna etkisini gösteren az sayda çalşma
bulunmaktadr.
Bu çalşmada ise, ICSI uygulanan çiftlerde erkek
yaşnn fertilizasyon ve embriyo kalitesi üzerine
etkisinin retrospektif olarak değerlendirilmesi
amaçland. Çalşmaya kadn yaş 35 yaş ve alt
olan çiftler dahil edilerek erkek yaşnn bağmsz
olarak değerlendirilmesi hedeflendi.
MATERYAL VE METOT
Bu çalşmada Aralk 2008 ile Ağustos 2009 tarihileri arsnda Dokuz Eylül Üniversitesi Kadn Hastalklar ve Doğum Anabilim Dal, Üremeye Yardmc
Tedavi Merkezi’ne çocuk sahibi olamama şikayeti
ile başvuran primer yada sekonder infertil tansna
ek olarak polikistik over, erkek faktör ve açklanamayan infertilite tans konan ve ICSI siklusuna
alnan 58 hasta retrospektif olarak değerlendirildi.
Yeni Tp Dergisi 2010;27:
E. Ok156-159
ve ark.
58 ICSI siklusunun 30’unda semen parametreleri
ciddi anormallik gösterirken, diğer 28 ICSI siklusunun semen parametreleri subfertil (n=19) ve
önceki IVF sikluslarnda başarsz olan fertil (n=9)
gruptan seçildi. Fertil, infertil ve subfertil gruplar
belirlenirken DSÖ (dünya sağlk örgütü) kiterleri
göz önünde bulunduruldu6. Fertil grupta sperm
says (20 milyon/ml ve üstü) ve toplam motilite
(%50 ve üstü) normaldi. Sperm says 5 milyon/ml
ve altnda olanlar infertil olarak değerlendirildi.
Subfertil grupta ise say 10 milyon/ml ile 20 milyon/ml arasnda olup toplam sperm motilitesi düşük
veya normal olan örnekler yer ald (Resim 1,2).
Kadnlarn yaşlar 35 yaş ve altnda iken erkeklerin
yaşlar ise 35 yaş ve alt, 36–39 yaş ve 40 yaş ve
üstü şeklinde gruplandrld.
Resim 1.
Resim 2.
Resim 1. ICSI sonras fertilize olmuş oosit.X40
Resim 2. Fertilizasyondan sonraki 24. saatte gelişen iki
blastomerli bir embriyo.X40
Semenin toplanmas ve analizi
En az üç günlük ideal cinsel perhiz sonras elde
edilen semen örneği, steril ve geniş ağzl bir
kapta topland. Semenin likefaksiyonu için 30
dakika beklendi. Tüm örneklere makroskopik bak
yapldktan sonra mikroskopik değerlendirme ile
sperm says ve motilitesi saptand. Mikroskopik
değerlendirme faz kontrast mikroskobu ile yapld.
Sperm hareketliliği ve konsantrasyonu için Makler
saym kameras kullanld. Sperm konsantrasyonu
ve toplam motil sperm yüzdesi DSÖ kriterlerine
göre belirlendi6.
Semen hazrlğ için swim-up ve gradyent yöntemi
uyguland. Ayrlan spermler kapasitasyon amacyla
0,5–4 saat protein içeren mediumda (Quin’s Sperm
Washing Medium, Sage Media, A.B.D) 37 oC’de,
%5’lik karbon dioksidli ve rölatif %95’lik nemli
ortamda inkübasyona (Heraus inkübatör, Almanya) brakld.
Ovaryan stimülasyon, oositlerin toplanmas
ve oosit hazrlğ
Çalşmaya katlan 58 olgudan gerekli görülen
hastalara GnRH anoloğu (Lucrin; Abbot, Türkiye/
Suprefact; Sanofi Aventis, Türkiye) ile bir önceki
siklusun luteal faznn ortasndan başlayarak uzun
protokol ile hipofizer down regülasyon yapld.
Optimum down regülasyon sağladktan sonra
bireyselleştirilmiş dozlarda rekombinant FSH (GonalF, Serona, Türkiye/Puregon; Organon, Türkiye)
veya Human menopozal gonadotropin (Menogon;
Erkim, Türkiye/ Menopur; Erkim, Türkiye) ile indüksiyon başland. Analog kullanlmayan hastalara
gonadotropin tedavisi başladktan beş ile alt gün
sonra GnRH antagonist (Orgalutron; Organon,
Türkiye/ Cetrotide; Serona, Türkiye) tedavisi
eklenerek eksojen gonadotropin uyarsna devam
edildi. Folliküler büyüme düzenli olarak ultrason
ölçümleri ile izlendi. En az iki follikül çap 18 mm
olunca 10.000 IU hCG (Human koryonik gonadotropin) (Pregnyl, Organon, Türkiye veya Ovitrelle,
Serono, Türkiye) uyguland. Oosit toplama işlemi
hCG yapldktan 36 saat sonra gerçekleştirildi.
Hastalara intravenöz sedasyon uyguland ve transvaginal ultrasonografi eşliğinde oositler aspire
edildi.
Oositlerin enjeksiyonu
Aspirasyon işlemi ile tüp içerisine alnan her bir
follikül svs, steril kabinin içerisindeki petri
kaplarna (BD Falcon, 353003 (100x 20 mm,
Biosciences) aktarld ve stereo-mikroskop altnda
oositler bulundu. Yumurta toplama günü Falcon
353037 (60x15 mm) merkezi kuyucuklu petri kab
(center well) dş ksmna 2 ml, iç ksmna ise 1 ml
HEPES ile desteklenmiş Quinn’s Advantage medyum (SAGE Biopharma, Bedminster, NJ, ABD)
konuldu. Hazrlanan petri kabnn dşnda ykanp
bulunan oositler Pasteur pipet yardm ile kabn
içine alnd. Yumurta toplama işlemi bittikten
sonra toplanan oositler, bir gün önce hazrlanan
Quinn's Advantage Protein Plus Fertilization (HTF)
Medyumlu petri kabna (NUNC dört gözlü petri
kab,176740, Thermo Fisher Scientic, ABD) aktarld ve burada 2–4 saat inkübe edilerek ICSI
zamanna kadar bekletildi.
Folliküllerden çalşma için elde edilen oositler ICSI
işlemi öncesi mekanik ve kimyasal olarak denüe
edildikten sonra invert mikroskopla (Olympus
IX70, Olympus, Viyana, Avusturya) ooistlerin morfolojik olarak nükleer matürasyonlar değerlendirildi. Nükleer maturasyonlarna göre matür (metafaz II), immatür (metafaz I veya germinal vezikül)
ve dejenere oositler ayrld.
Denüde edilen oositler, Narishige mikroenjeksiyon
sistemi ataçmanl ve Hoffman modülasyonlu
inverted mikroskop Olympus, Japan) kullanlarak
mikroenjekte edildi. Mikroenjeksiyon işlemi Van
Steirteghem ve ark. tanmlamalarna göre yapld7.
Fertilizasyon ve embriyo gelişimi
Fertilizasyon, ICSI işleminden 16–20 saat sonra
mikroskop altnda iki ayr pronukleusun görülmesi
157
Yeni Tp Dergisi 2010;27: 156-159
E. Ok ve ark.
ile tespit edildi. Klivaj 24 saat sonra değerlendirildi. Embriyo transferi ICSI işleminden yaklaşk
48–72 saat sonra yapld. Transfer günü embriyolar kalitelerine göre derecelendirildi. Embriyo
kalitesi; hücre says, simetri, blastomerlerin şekli,
perivitellin aralktaki sitoplazmik fragmantasyonlarn büyüklüğü ve klivaj oran dahil edilerek
morfolojik özelliklere dayanarak modifiye Veeck
kstaslar kullanlarak hesapland8. Grade 1 embriyo (en üst kalite embriyo); blastomerler yuvarlak
ve eşit büyüklükte, %0 fragmantasyon, grade 2
embriyo; blastomerler yuvarlak ve eşit büyüklükte
%0–25 aras fragmantasyon, grade 3 embriyo;
blastomerler eşit büyüklükte değil ve %25–50
aras fragmantasyon, grade 4 embriyo; blastomerler eşit büyüklükte veya değil ancak >%50 fragmantasyon oran olarak tanmland. Embriyo
transferi öncesinde vajen steril salin solüsyonuyla
ykand. Transabdominal ultrasonografi (Sonoline
Adara, Siemens, Almanya) rehberliğinde transfer
kateterinin (Wallace, Smiths, İngiltere ve Labotect,
Almanya) ucu fundusa dokunmadan yaklaşk 0,5–
1 cm altnda iken midkaviteye embryo transferi
yapld. Transfer kateterinde embriyo kalp kalmadğ kontrol edildikten sonra işleme son verildi.
Resim 3.
Resim 4.
Resim 3. Dört blastomerli embriyo.X40
Resim 4. Sekiz blastomerli embriyo.X40
Hasta embriyo transferi sonras 30 dakika istirahat
ettikten sonra taburcu edildi. Luteal faz desteği
doğal progesteron (Progestan kapsül, 100mg, Koçak,
Türkiye) 600 mg/gün, intravaginal uygulama ile
sağland. Biyokimyasal gebelik embriyo transferi
sonras 14. günde serum β-hCG ölçümü >25 mIU/
ml ise ve klinik gebelik embriyo transferinden üç
hafta sonra transvaginal USG’ de bir veya daha
fazla gebelik kesesi görülmesi ile tannd.
İstatistiksel analiz
İstatiksel analiz için ANOVA (student T testi) ve ki
kare tesleri kullanld. İstatistiksel değerlendirme
SPSS 16.0 kullanlarak yapld.
158
BULGULAR
58 ICSI siklusunun 30’unda semen parametreleri
ciddi anormallik gösterirken, diğer 28 ICSI siklusunun semen parametreleri subfertil (n=19) ve
önceki IVF sikluslarnda başarsz olan fertil (n=9)
gruptan seçildi. Kadnlarn yaşlar 35 yaş ve altnda iken erkeklerin yaşlar ise 35 yaş ve alt, 36–39
yaş ve 40 yaş ve üstü şeklinde gruplandrld.
Paternal yaşla semen volümü, konsantrasyon ve
motilite arasnda istatistiksel olarak anlaml bir
ilişki saptanmad (p>0.05, Tablo 1).
Erkek yaş ile fertilizasyon oran, embriyo kalitesi
ve gebelik gelişimi arasnda da istatistiksel olarak
anlaml bir ilişki bulunmad (p0,05, Tablo 2-4).
TARTIŞMA
Erkekte yaşam boyu sperm üretimi devam ederken, kadn belli bir oosit rezervi ile doğmaktadr.
İlerleyen kadn yaş fertiliteyi olumsuz etkilerken,
sürekli sperm üretimine devam eden erkek ise ileri
yaşlara kadar fertilite potansiyelini koruyabilmektedir.
Günümüzde gerek evlenme yaşnn ileri kaymas
gerekse çalşma hayatnda giderek daha fazla yer
alan kadnn kariyer kayglar ile bebek sahibi olma
istemini ertelemesi sonucu yardmc üreme teknikleri daha da önem kazanmştr. İleri kadn
yaşnn yardmc üreme tekniklerindeki başarda
kilit rolü oynadğ bilinen bir gerçektir. Ancak
erkek yaşnn, erkek infertilitesinde önemli başarlar sağlayan ICSI işlemi sonuçlarna etkisi ile ilgili
az sayda çalşma olduğu görülmüştür. Erkek
yaşnn ICSI sonras gebelik oranlarn ve spermdeki kromozom saysn etkilemediğini bildiren
çalşmalar bulunmaktadr9-11.
Güncel bir çalşmada ise ICSI sonras oligozoospermik hastalarda ileri erkek yaşnn implantasyon oranlarn ve gebelik gelişimini olumsuz
etkilediği bildirilmiştir. Normozoospermik erkeklerde ise bu olumsuz etkiler görülmemiştir12.
58 hasta ile yaptğmz retrospektif çalşmamzda
ise özellikle kadn yaşnn olumsuz etkisini ekarte
etmek için kadn yaşlar 35 yaş ve alt olan çiftler
seçildi. 50 yaş ve üstü erkek hastamz olmadğ
için erkek yaş gruplar daha dar (35 yaş ve alt,
36–39 yaş ve 40 yaş ve üstü) aralklarla belirlendi.
Verilerimiz yaptğmz erkek yaş gruplandrmasna
göre erkek yaşnn fertilizasyon, embriyo kalitesi
ve gebelik gelişimi üzerine etkisi olmadğn
gösterdi. Bulgularmz önceki çalşmalar destekler
niteliktedir. Ancak Ferreira ve ark. ICSI işlemine
dahil olan 1024 çiftle oligozoospermik ve normozoospermik hastalarda yapmş olduğu retrospektif
çalşma geniş bir popülasyonu kapsamaktadr.
Ayrca bu çalşmada erkek faktörü olmayan normozoospermik hastalara da ICSI uygulanmş
E. Ok156-159
ve ark.
Yeni Tp Dergisi 2010;27:
olduğundan daha somut veriler elde edildiği düşünülmektedir12. Çalşmamzda ise 30 hastann
semeninde ciddi anormallik varken, 28 hastann
semen parametreleri ise fertil ve subfertil idi. Biz,
bu öncü çalşmamza yeni hastalar ekleyerek hem
erkek yaş grup dağlmn genişletmeyi hem de
istatistiksel olarak daha anlaml bulgular elde
etmeyi hedefledik.
Sonuç olarak artan kadn yaşnn infertilitedeki
rolü bilinmektedir. Ancak şu anki verilerimiz erkek
yaşnn kadn yaş kadar fertiliteyi direkt olarak
olumsuz etkilemediğini göstermektedir.
Tablo 1. Erkek yaşna göre semen parametreleri
YAŞ
Erkek olgu says
Ortalama Volüm (ml)
≤35
36-39
≥40
40
9
9
3,5
4
2,7
Ortalama Konsantrasyon
(106/ml)
18,94
20,22
18,12
Ortalama Motilite
(%)
31,37
21,22
23,66
Tablo 2. Erkek yaşnn fertilizasyona etkisi
Yaş
Erkek (n)
İşlem yaplan ortalama
MII oosit says (n)
≤35
36-39
≥40
40
9
9
9,87
10,66
9,33
Fertilize olan ortalama MII oosit says (n)
2PN
1PN
3PN
0PN
DEJENERE
7,37
8,22
6,77
0,2
0,11
0,22
0,42
0,22
0
1,35
1
2
3,75
0,33
0,33
Gebelik
(%)
37,5
33,33
33,33
Tablo 3. Erkek yaşnn fertilizasyon ve klivaj oranarna etkisi
Yaş
Erkek Olgu Says
Ortalama 2PN says
Fertilizasyon (%)
Klivaj (%)
≤35
36-39
≥40
40
9
9
9,87
10,66
9,33
77,92
75,5
71,26
87,88
97,22
91,56
Gebelik (%)
37,5
33,33
33,33
Tablo 4. Erkek yaşnn embriyo kalitesine etkisi
Yaş
Erkek Olgu Says
≤35
36-39
≥40
40
9
9
Embriyo kalitelerine göre ortalama embriyo says (n)
G1
3,25
3,00
2,11
G2
2,33
3,89
2,67
G3
0,90
0,89
1,33
G4
0,03
0,00
0,00
REFERANSLAR
1. Garenne ML, Frish RE. Natural Fertility. Infertility Reproductive Med.
Clin. North America 1994;5: 159–282.
2. Tietze C. Reproductive span and role of reproduction among
hutterite women. Fertil Steril 1957;8: 89–97.
3. Spandorfer SD, Avrech OM, Colombero LT, Palermo GD, Rosenwaks
Z. Effect of parental age on fertilization and pregnancy characteristics in
couples treated by intracytoplasmic sperm injection. Hum Reprod 1998;13:
334–8.
4. Gomes LM, Canha Ados S, Dzik A, Novo NF, Juliano Y, Dos Santos
SI, et al. The age as a predictive factor in in vitro fertilization cycles. Rev
Bras Ginecol Obstet 2009;31: 230-4.
5. Osmanagaoglu K, Tournaye H, Kolibianakis E, Camus M, Van
Steirteghem A, Devroey P. Cumulative delivery rates after ICSI in women
aged >37 years. Hum Reprod 2002;17: 940-4.
6. WHO Laboratory manuel for the examination on human semen and
spermcervical mucus interaction. 4th ed. Cambridge: Cambridge University
Press 1999;76: 4-33.
7. Van Steirteghem A, Liu J, Nagy Z, Joris H, Tournaye H, Liebaers I,
et al. Use of assisted fertilization. Hum Reprod 1993;11: 1784-9.
8. Veeck LL. Preembryo grading. Atlas of the Human Oocyte and Early
Conceptus. Baltimore: Wiliams and Wilkins 1991;2: 121-49.
9. Aboulghar M, Mansour R, Al-Inany H, Abou-Setta AM, Aboulghar M,
Mourad L, et al. Paternal age and outcome of intracytoplasmic sperm
injection. Reprod Biomed Online 2007;14: 588-92.
10. Plastira K, Angelopoulou R, Mantas D, Msaouel P, Lyrakou S,
Plastiras A, et al. The effects of age on the incidence of aneuploidy rates in
spermatozoa of oligoasthenozoospermic patients and its relationship with
ICSI outcome. Int J Androl 2007;30: 65–72.
11. Kumtepe Y, Yakn K, Kahraman S, Sertyel S, Vanioğlu F, Cengiz S,
et al. Male age is not an independent factor to affect the outcome of
assisted reproductive techniques. Int J Androl 2003;26:161–5.
12. Ferreira RC, Braga DP, Bonetti TC, Pasqualotto FF, Iaconelli A Jr,
Borges E Jr. Negative influence of paternal age on clinical intracytoplasmic
sperm injection cycle outcomes in oligozoospermic patients. Fertil Steril
2009 Apr 29.
Yazşma adresi:
Dr. Elvan OK PhD
Dokuz Eylül Üniversitesi Tp Fakültesi, Kadn Hast. ve Doğum Anabilim Dal,
Tüp Bebek Merkezi, İzmir
e-mail: [email protected]
yaznn geldiği tarih
: 18.03.2010
Yayna kabul tarihi
: 31.05.2010
159