Master - Bartin University

Transkript

1. G R
Avrupa Birli i ülkelerinde uygulanan yüksekö retim sistemleri
için öngörülen yapısal de i ikli in niteli i ile kapsamının
belirlenmesi amacıyla atılan ilk adım olan Sorbon Deklarasyonu,
Alman, Fransız, ngiliz ve talyan E itim Bakanları tarafından
25 Mayıs 1998 tarihinde imzalanmı tır (Ek-1). Bunu,
Avrupa’daki 31 ülkenin E itim Bakanları tarafından 19 Haziran
1999 tarihinde imzalanan ve Ek-2’de verilen Bolonya
Deklarasyonu izlemi tir.
Avrupa Birli i’nin 21. yüzyılda gerçekle tirmeyi amaçladı ı
hedef, tek bir Avrupa Pazarı yaratarak Avrupa Birle ik
Devletleri’ni olu turmaktır. Bu pazarda vatanda ların, malların,
hizmetlerin ve sermayenin sınır tanımadan serbest dola ımı
öngörülmektedir. Ancak, Avrupa Birli i’ni olu turan devletler,
Amerika Birle ik Devletleri’ndeki gibi homojen bir yapıya sahip
de ildir. Bu ülkelerin kültürleri, dilleri, e itim sistemleri ve
vatanda larının dü ünce tarzları birbirinden oldukça farklıdır.
Bir ülkenin e itim sistemi, o ülkenin kültürel benli inin bir
ifadesidir. Avrupa Birli i (AB) ve Avrupa Ekonomik Alanı (AEA)
ülkelerindeki yüksekö retim sistemleri, Ek-3’te anlatılmı tır.
Buradan
da
anla ılaca ı
gibi,
Avrupa’daki
ülkelerin
yüksekö retim sistemlerinde önemli yapısal farklılıklar
bulunmaktadır.
AB’ye aday ülke durumuna gelen Türkiye’nin yüksekö retimle
ilgili olarak ileriye yönelik planlarında, AB ülkelerinin
yüksekö retimdeki e ilimlerini göz önüne alması ve bu alandaki
geli meleri yakından izlemesi gerekmektedir. Bu kitapçı ın
amacı, AB ülkelerinde uygulanmakta olan yüksekö retim
sistemlerinin benzer ve farklı yönlerini açıklamak;
küreselle me
sonucunda
Avrupa’da
beliren
e ilimleri
saptamak; ülkeler arasındaki sınırların kaldırıldı ı bir
1
Avrupa’da, yüksekö retim kurumları arasında etkin i birli i
kurulabilmesi amacıyla u ana kadar yapılan ileriye yönelik
çalı maları ortaya koymaktır.
2. S STEMLER
ARASINDAK
FARKLILIKLAR
BENZERL KLER
VE
AB ve AEA ülkelerindeki yüksekö retim sistemleri hakkındaki
detaylı bilgi Ek-3’te verilmi tir. Buradan da görülece i gibi,
halen uygulanmakta olan yüksekö retim sistemlerinin sayısı,
ülke sayısından fazladır. Yüksekö retim sistemleri arasındaki
farklılıkların olu masına neden olan önemli faktörler unlardır:
• Ortaö retimin süresi, türü ve kapsamı,
• Lisans derecesine yönelik yüksekö retim programlarının yanı
sıra, ülkemizdeki meslek yüksekokullarına benzer kısa süreli
yüksekö retim kurumlarının mevcut olup olmaması; mevcutsa,
bunların amaçları, de i ik kurumlar arasındaki yatay ve dikey
geçi lerin de i ik ekillerde gerçekle tirilmesi,
• Yüksekö retime giri sistemleri,
• E itim ücretleri,
• Programların akademik takvim (derslerin yıllık veya dönemlik
verilmesi), derslerin niteli i (derslerin zorunlu veya seçmeli
olması) ve de erlendirme yöntemi (sürekli sınav veya yıl
sonunda tek sınav) açısından nasıl düzenlendi i,
• E itim programlarının yapısı, süresi ve verilen diplomaların
türleri.
Bazı ülkelerde, ülkemizde de uygulandı ı gibi, tüm
yüksekö retim kurumları aynı çatı altında toplanmı tır. Bazı
ülkelerde ise, üniversiteler ile üniversite dı ı kurumlar olarak
iki ayrı çatı altında yapılandırılmı yüksekö retim kurumları
bulunmaktadır. Bu tür yapılanmadan ba ımsız olarak,
yüksekö retim sistemleri ulusal düzeyde de oldukça karma ık
2
olabilmektedir. Örne in, bazı ülkelerde de i ik düzeylerde
verilen diploma sayısı 100 dolayındadır ve takip edilen çok
çe itli programlar arasında geçi leri sa layacak birçok “köprü”
programı bulunmaktadır. Bu nedenle, de i ik ülkelerdeki
programların ve diplomaların birbirleriyle kar ıla tırılması,
ancak bir noktaya kadar anlamlıdır.
Sorbon Deklarasyonu, yüksekö retim programlarının lisans ve
lisansüstü (yüksek lisans ve doktora) olarak ayrılmasını
önermi tir. Ancak, bu programların süreleri konusunda bir görü
belirtilmemi tir. Fransız hükümetine sunulan Attali Raporu’nda
ise, Avrupa’da izlenecek yüksekö retim sisteminin 3-5-8
modeline uygun olarak düzenlenmesinin önerilmesi, yo un
tartı malara yol açmı tır*. Bu modele göre, lisans düzeyindeki
programların 3 yılda, bunu takip eden yüksek lisans
programlarının ise iki yılda tamamlanması önerilmektedir.
Doktora programlarının tamamlanması için öngörülen süre
3 yıldır. Ancak, böyle bir model henüz hiçbir ülke tarafından
uygulanmamaktadır.
2.1 Lisans Programları
Avrupa’da, tüm lisans programları 3 yıl olan hiçbir ülke
bulunmamaktadır. Böyle bir modele en yakın ngiltere’deki lisans
programlarının ço unlukla 3 yılda tamamlanmasına kar ılık, daha
uzun süreli (genellikle dört yıl) programlar da bulunmaktadır.
Bunların ba ında, modern diller gibi yurtdı ıyla entegre program
uygulayan bölümler ile i tecrübesi gerektiren programlar
(sandviç modeli) gelmektedir.
*
Attali Raporu, Fransız Milli E itim, Ara tırma ve Teknoloji Bakanı Claude Allegre’nin
iste i üzerine hazırlanan ve Fransız yüksekö retim sisteminde yapılması dü ünülen ana
de i iklikler için atılması gereken adımları öneren bir rapordur. Raporun ba lı ının,
Yüksekö retimde Avrupa Modeli (For a European Model of Higher Education)
eklinde olması ve raporun bir tesadüf eseri olarak Sorbon Deklarasyonu ile aynı
tarihte ve aynı ehirde (Paris) açıklanması, Sorbon Deklarasyonu ile Attali Raporu’nun
birbirine karı tırılmasına yol açmı tır.
3
Tüm dereceler honours veya ordinary eklinde iki türdür.
Bunların arasında, e itimin süresi veya derslerin kapsamı
açısından bir farklılık yoktur. Herhangi bir programda honours
derecesi alabilmek için belirli bir not ortalamasına sahip
olunması gerekir ve derslerin yanında tez çalı ması da yapılır.
Mühendislik gibi bazı alanlarda, 4 yıllık lisans e itiminin sonunda
Master of Engineering (M. Eng) derecesi verilir. skoçya’daki
lisans dereceleri, normal olarak 4 yıl sürer ve tamamlayanlara
genellikle Bachelor (bazı durumlarda Master) derecesi verilir∗.
Bazı programlarda 3 yıllık e itim sonunda lisans derecesi
verilmeye, Danimarka’da 1988, Finlandiya’da ise 1994 yılında
ba lanmı tır. Çek Cumhuriyeti, rlanda, zlanda, Malta ve
Slovakya’da, lisans derecesini almak için gereken süre 3 ile 4 yıl
arasında de i mektedir.
Kredi sistemine dayalı lisans programlarında, ö rencilerin
programı tamamlama süresi, göstermi oldukları performansa
ba lıdır. Ba arılı ö rencilerin, programları normalden daha kısa
sürede tamamlaması mümkündür. Programlara yarı-zamanlı
olarak devam edenler ise daha uzun sürede mezun olurlar. Bu
nedenle, kredi sistemine ba lı programların süresini yıl veya
dönem olarak belirtmek yerine, tamamlanması gereken toplam
kredi sayısı olarak belirtmek daha akılcı bir yakla ımdır. Yarızamanlı statüde yüksekö renime devam edebilme olanaklarının
artması ve ya am boyu ö renimin giderek önem kazanması
nedeniyle, yüksekö retimin gerek ulusal ve gerekse Avrupa
düzeyinde yeniden yapılanmasına ili kin yapılacak tartı malarda,
kredi sistemi uygulanmasının a ırlık kazanaca ı tahmin
edilmektedir.
Ek-3’te verilen tablolardan da görülece i gibi, üniversite ve
üniversite dı ı kurumlar bünyelerinde yürütülen birçok
∗
Ülkemizde yüksek lisans ve master kelimeleri e anlamlı olarak kullanılmaktadır.
Ancak, özellikle Birle ik Krallık’tan alınan bir diplomada master kelimesinin
bulunması, o ki inin mutlaka yüksek lisans yapmı oldu unu göstermemektedir.
4
programın e itim süresi 4 yıldır. Tablolarda yer almayan di er
ülkelerdeki ( sviçre’deki Licences programlarının ço unlu u,
Bulgaristan ve Romanya gibi) lisans programlarının süreleri de 4
yıldır.
Lisans e itiminin süresi, birçok ülkede (Almanya, Hollanda ve
sveç
gibi)
yürütülen
programlara
göre
de i iklik
göstermektedir. Tıp e itimi, tüm ülkelerde di er programlara
göre daha uzundur. Mühendislik, hukuk ve ö retmen yeti tirme
programları genellikle di er programlardan farklıdır. Bazı
ülkelerde ise, birçok programda Bachelor (lisans) derecesi
verilmesine kar ın, mühendislik ve teknoloji ile ilgili bazı
programlardan do rudan Master derecesi ile mezun olma
imkanı
tanınmaktadır
(örne in,
Danimarka,
Finlandiya,
ngiltere).
Unutulmaması gereken di er önemli bir nokta da, Almanya,
Avusturya, Danimarka, Fransa, talya ve Yunanistan gibi
ülkelerde, ka ıt üzerinde 4 ile 5 yıl olarak görünen e itimin
gerçekte 7-8 yıla kadar uzayan bir sürede ancak
tamamlanabildi idir.
3-5-8 modelinin gözardı etti i en önemli noktalardan biri,
mesleki e itime yönelik kısa süreli (bir ile iki yıllık)
programlardır.
Bunların
bazıları
unlardır:
Fransız
üniversitelerindeki Instituts Universitaires de Technologie
(IUT), spanya’daki Tecnico Superior ve ngiltere’de Colleges
of Further Education tarafından yürütülen Higher National
Diploma (HND) programları.
2.2 Yüksek Lisans Programları
Yüksek lisans derecesinin, yüksekö retimin 5. yılında
alınabilmesi konusunda hemen hemen tüm ülkeler hemfikir
5
görünmektedirler. Ancak, söz konusu bu uygulama, ülkelere göre
de i iklik (4 + 1, 3 + 2 veya Fransa’daki Grande Ecole’lerde
oldu u gibi 2 + 3) göstermektedir.
Geleneksel olarak tek basamaklı yüksekö retim sistemine sahip
Almanya, Avusturya, sviçre, talya ile çok yakın bir geçmi e
kadar Finlandiya ve sveç’teki hükümetler, programların gerçek
tamamlanma süresinin 5 yıla indirilmesi konusunda çalı malar
yapmaktadırlar.
Master derecesinin tamamlanma süresi konusunda da istisnalar
bulunmaktadır. Örne in, ngiltere’deki Oxford ve Cambridge
üniversitelerinden mezun olanlar, belirli bir süre sonunda,
herhangi bir ek çalı ma yapmadan veya sınava tabi tutulmadan
Master derecesini almaktadırlar.
ngiltere’deki birçok
programdan, 3 yıllık lisans e itimini takiben 1 yıllık çalı ma
sonucunda Master derecesi alınabilmektedir. Fransa’daki
Maîtrise∗ derecesi 4 yılda tamamlanmaktadır.
Lisans ve lisansüstü programların birbirinden ayrıldı ı
sistemlerde, yüksek lisans derecesi, 1 ile 2 yıl arasında de i en
bir süre sonunda alınabilmektedir. ngiltere’de yüksek lisans
derecesi, dersli programlarda (Taught Master Programmes) 1
yılda, ara tırmaya dayalı programlarda (Research Degrees) ise
1 ile 2 yıl arasında tamamlanabilmektedir.
2.3 Doktora Programları
Doktora çalı masının ana amacının bilime yenilik getirmek oldu u
göz önüne alındı ında, yapılacak ara tırmanın ne kadar sürede
tamamlanabilece ini önceden kestirebilmek hemen hemen
imkansızdır. Bu nedenle, Avrupa’daki hiçbir ülkede doktora
∗
Bu derece, i gücü piyasasında Licence derecesi yerine, üniversite tarafından verilen
ilk
“gerçek” derece olarak algılanmaktadır.
6
programlarını
tamamlamak
için
standart
bir
süre
bulunmamaktadır. Doktora programlarını tamamlama süresi,
ulusal yüksekö retim sistemlerinin yapısından ziyade, izlenen
programa ba lı olarak de i mektedir.
Bazı ülkelerde, doktora derecelerinin yanı sıra “ara doktora”
dereceleri vardır. Finlandiya’daki Lisenciaatti ve ngiltere’deki
Master of Philosophy (M. Phil) dereceleri bu gruba örnek
olarak gösterilebilir.
Özellikle Orta ve Do u Avrupa ülkelerinde uygulanan “yüksek
doktora” (habilitation) ise, akademik kariyerde alınabilecek en
üst derecedir.
2.4 Anglosakson veya Amerikan Modeli
3-5-8 modelinin geçerlili i ile ilgili yapılan tartı malarda
Avrupa’lıların çekindikleri konuların ba ında, Anglosakson
(temelde Amerikan) modelinin oldu u gibi alınarak uygulanma
olasılı ı gelmektedir.
Amerika Birle ik Devletleri (ABD) ve ngiltere’de uygulanan
yüksekö retim sistemlerinin temel özelli i, lisans ve lisansüstü
(yüksek lisans ve doktora) programların birbirinden
ayrılmasıdır. Bu ülkelerden etkilenen ngiliz Milletler Toplulu u,
Latin Amerika, Asya ve eski demirperde ülkelerinde de benzer
uygulama vardır. Sorbon Deklarasyonu, Avrupa ülkelerinin de bu
yönde adım atmasını önermektedir.
Akademik takvim ve ders programları, Amerikan modelinde yıl
ve dönem bazında belirlenir. Ancak, derslerin kredili olması
nedeniyle, ö rencilerin e itimlerini hızlandırarak∗ kısa sürede
mezun olmaları mümkündür. E itim ücreti, Avrupa’dakinin aksine
∗
Ortaö retimde iken üniversiteden bazı dersler alınabilmesi, her dönem normal ders
yükünden fazla ders alınması ve yaz dönemi uygulaması.
7
dönem ba ına veya yıllık olarak de il, kayıt olunan derslerin
toplam kredi sayısına göre alınır.
ABD’de ö rencilerin üçte birinden fazlası, üniversiteler yerine
mesleki e itim veren iki yıllık community college veya junior
college’larda e itim görmektedir. Buradan mezun olanlara
associate degree (ön lisans derecesi) verilir. Genellikle aynı
eyaletteki üniversiteler ile community college’lar arasında
yapılan anla maya göre, associate degree’ye sahip olanların
üniversitelere belirli ko ullarla dikey geçi yapma hakları vardır.
ABD’deki üniversiteler tarafından yürütülen lisans programları
çok çe itlidir. Programlardaki zorunlu ders sayısı genellikle
azdır. Ö renciler, e ilimlerine göre alacakları dersleri kendileri
belirler. Anadal ve yandal uygulaması gittikçe yaygınla mı ve
ö rencilerin iki veya üç anadaldan birden aynı zamanda mezun
olmaları, sık kar ıla ılan bir durum haline gelmi tir. Lisans
düzeyindeki Amerikan programları, ö rencilere formasyon
kazandırmaya yöneliktir. Buna kar ılık Avrupa’daki programlar,
belirli bir alanda derinlik kazandırarak uzman yeti tirmeyi
amaçlamaktadır.
ABD’deki tanınmı üniversitelerden ço unlu u, kendi lisans
mezunlarının aynı üniversitede lisansüstü programlara devam
etmesini kısıtlar ve genellikle ba ka üniversitelerden lisansüstü
ö renci kabul ederler. Hukuk ve tıp e itimine ancak lisans
e itimi tamamlandıktan sonra ba lanır ve mezunlarına M.D.
veya J.D. dereceleri verilir. Master programları genellikle 2
yılda tamamlanır. Tanınmı üniversitelerin i letme gibi bazı
alanlardaki yüksek lisans programlarına (Master of Business
Administration – MBA) kabul edilebilmek için mesleki tecrübe
gereklidir.
Amerikan yüksekö retim sistemini Avrupa’dakinden ayıran en
önemli farklılıklardan birisi, mimar ve mühendis gibi mesleki
8
unvanların üniversiteler tarafından de il, mesleki kurulu lar
tarafından verilmesidir.
Dünyadaki üniversitelerin ço unlu u, Ortaça Avrupa’sındaki
kurumlardan ba layarak evrim geçirmi lerdir. Yüksekö retim
kurumlarındaki ortak dil, asırlar boyunca Latince olmu tur.
Günümüzde ise ngilizce, 21. yüzyılın Latincesi olmu tur. Bunun
do al bir uzantısı olarak, Amerikan sisteminin Avrupa ülkeleri
üzerindeki etkisi giderek artmaktadır. Örne in, bazı Alman
üniversiteleri, son yıllarda geleneksel e itim sisteminin yanında
ngilizce yürütülen lisans, yüksek lisans ve doktora programları
ba latmı lardır.
3. YÜKSEKÖ RET M ETK LEYEN FAKTÖRLER
3.1 Hükümetlerin Lisans Programlarının Süresini Kısaltma
ste i
Avrupa’daki birçok ülkede görülen yeni e ilim, hükümetlerin
lisans e itimini tamamlamak için gereken “gerçek” süreyi
azaltma istekleridir. Avusturya ile Danimarka’da bu konuda
görü birli i sa lanamamı tır. Bu ülkelerdeki ö renciler, ka ıt
üzerinde 4 ile 5 yıl süren lisans programlarını 7 ile 8 yılda
tamamlayabilmektedirler. Avusturya’da, mezun olan ö renciler
içinde e itimlerini 5 yılda tamamlayanların oranı % 14’tür.
Mezun ö rencilerin % 10’u ise e itimlerini en az 10 yılda
bitirebilmektedir. Benzer problemler, Almanya, Fransa
(Maîtrise derecesi alanların yakla ık üçte biri programları 4
yılda tamamlayabilmektedir), Hollanda ve
talya (Laurea
programlarına ba layanların ancak üçte biri programları
tamamlayabilmekte, tamamlayanların % 11’i ise programları
zamanında bitirebilmektedir) gibi ülkeler için de geçerlidir.
9
Lisans programlarının uzun sürede tamamlanmasının ba lıca
nedenleri unlardır:
• Bilgi yükü fazla “ansiklopedik” programlar,
• Mezunlar arasındaki yüksek i sizlik oranı,
• E itimin ücretsiz olması; üniversiteye giri te bir seçme
i lemi yapılmadı ı için ö rencilerin genellikle kendilerine
uygun
olmayan
programlara
ba lamaları
nedeniyle
motivasyonlarının dü ük olması,
• Ö rencilerin ö renimlerine devam ederken ba ka bir i te
çalı maları.
Bu durumun yarattı ı ba lıca olumsuzluklar ise unlardır:
• OECD ara tırmalarının da ortaya koydu u gibi, çok sayıda
ö rencinin üniversite e itimini (özellikle birinci yılda) terk
etmesi*,
• Mezunların meslek hayatına çok geç ya larda (28-30)
ba lamaları,
• Programların yabancı ö rencileri cezbedici tarafının
bulunmaması,
• Gerekti inden daha uzun süren e itimin ö rencilere/ailelere
ve kamu kaynaklarına getirmi oldu u yüksek maliyet,
• Bilim ve teknoloji programlarına ö rencilerin itibar
etmemeleri nedeniyle ekonominin önemli sektörleri için
gereken kalifiye personel sayısında azalma.
Son on yıldır bu konu üzerine e ilen hükümetler, gerçek ve
resmi e itim sürelerini birbirine yakla tırmak amacıyla ciddi
kararlar almaya ba lamı lardır. Almanya, Danimarka ve
Hollanda’da, ö rencilere kar ılıksız verilen bursların süresi
sınırlandırılmı tır. Danimarka ve Hollanda’da, resmi e itim
*
Avusturya’da, yüksekö retime ba layan her 18 ö renciden ancak biri mezun olmaktadır.
Almanya’da her 8 ö renciden, Fransa’da ise her 5 ö renciden biri yüksekö retimi
tamamlayabilmektedir.
10
süresinin bir yıldan daha fazla uzaması durumunda, verilen
kar ılıksız
burslar
borçlanmaya
dönü türülmektedir.
Finlandiya’daki üniversitelere, ö renci ba ına yapılan hükümet
yardımında, e itimini uzatan ö renciler hesaba katılmamaktadır.
rlanda ve ngiltere’de lisans ve lisansüstü e itimler için farklı
e itim ücreti uygulaması yapılmaktadır.
Avrupa’daki hükümetlerin üzerinde durdukları di er bir konu da,
kısa süreli üniversite dı ı kurumların güçlendirilip rekabete açık
duruma getirilmesi ve giderek artan sayıda ö rencinin buralara
kanalize edilmek istenmesidir.
Hükümetlerin e itim süresini azaltmak için uygulamak
istedikleri di er yöntem, yüksekö retimdeki ilk derecenin kısa
süreli bir e itimden sonra verilmesi ve mezunlardan bir kısmına
lisansüstü e itim yapma imkanı tanınmasıdır. Geleneksel olarak
doktora düzeyine kadar tek basamaklı sistem uygulayan
ülkelerde son yıllarda Bachelor ve Master programlarının
açılmasını, bu yönde atılan adımlar olarak de erlendirmek
gerekmektedir.
3.2 Bachelor ve Master Programları
Bachelor (lisans) ve Master (yüksek lisans) programları,
Avrupa’da
geleneksel
olarak
ngiltere
ve
rlanda’da
uygulanmaktadır. 1988 yılında Danimarka, 1994 yılında ise
Finlandiya, birçok alanda yeni Bachelor ve Master programları
ba latmı lardır. Ancak, u ana kadar elde edilen sonuçlar fazla
ba arılı gözükmemektedir. Bunun nedeni, Bachelor mezunlarına
i verenlerin fazla ilgi göstermemeleri nedeniyle, ö rencilerin
büyük ço unlu unun Bachelor derecesini aldıktan sonra Master
programlarına devam etmek istemeleridir.
11
Almanya’da, federal düzeydeki yüksekö retim kanununda 1998
yılında yapılan düzenlemeler sonucunda, üniversiteler ile
Fachhochschule’ler
Bachelor
Master
tarafından
ve
programlarının açılmasına olanak sa lanmı tır. Bachelor
programları 6 ile 8 dönem, Master programları ise 2 ile 4 dönem
arasında de i mektedir. Bu programların birbirini takip eden
tek bir program halinde olması durumunda ise toplam sürenin 10
dönemi geçmemesi gerekmektedir. Bu programların yanında
geleneksel Alman programları da yürütülmektedir. Yeni kanun,
kredili sistemin uygulanmasına da olanak sa lamı tır. Yeni
getirilen tüm de i iklikler 2003 yılında gözden geçirilerek
de erlendirilecektir.
Almanya’da, Güz-1998’de ba latılan 80 Bachelor ve Master
programının ba lıca özellikleri unlardır:
• Programların ço unlu u bilim ve teknoloji alanlarında
açılmı tır,
• Programların
ço unlu u
sadece
ngilizce
dilinde
yürütülmekte, bazılarında Almanca da kullanılmaktadır,
• Programların çok azı ECTS∗ ile uyumludur,
• Bachelor programlarının süresi genellikle 6 dönem, Master
programlarının süresi ise 4 dönemdir. Bachelor veya Master
programlarını bitirenlerin, geleneksel Diplom programlarına
geçme olana ı bulunmaktadır. Ancak, bunun için ek e itim
görülmesi gerekmektedir.
Avusturya’nın, yüksekö retim kanununda Almanya’dakine benzer
de i iklikler yaparak yürürlü e koymu
oldu u yenilikler
unlardır:
• Mevcut programların yanında Bachelor programlarının
açılması ve isteyenlerin bunlara devam etmesi,
∗
ECTS (European Credit Transfer System), Avrupa Kredi Transfer Sistemi’nin
kısaltılmı ıdır. ECTS ile ilgili detaylı bilgi Ek-4’te verilmi tir.
12
• Kredili sistem,
• Bachelor derecesinin 3 ile 4 yıl içerisinde tamamlanması,
• Güzel sanatlar dı ındaki programlarda Master derecesinin
1 yılda tamamlanması,
• E itim süresinin uzaması durumunda ö rencilere mali yardım
yapılmaması.
talya’da, geleneksel olarak verilen tek derece yerine a a ıdaki
de i ikliklerin yapılması gündemdedir:
• Tüm yüksekö retim kurumlarında 3 yıl süreli “kısa” Laurea
programlarının ba latılması, bunu takip eden 2 yıllık çalı ma
sonucunda ise “uzmanlık” Laurea derecesinin verilmesi,
• Programların 5 ana alana ayrılması ve her alan için alınması
gereken zorunlu derslerin hükümet tarafından belirlenmesi,
• Ders programının belirli bir kısmının (toplam kredinin % 34’ü)
üniversiteler tarafından belirlenmesi,
• ECTS’e ba lı kredi sisteminin olu turulması,
• Yüksekö retim kurumlarında iç denetim mekanizmalarının
harekete geçirilmesine te vik edilmesi ve dı kurumlar
tarafından yapılacak akademik de erlendirmenin her düzeyde
olu turulması.
Fransa’daki bazı üniversiteler, 3 yıl süreli mesleki Licence
programlarını ba latmı lardır. Bunun amacı, ö rencilerin kısa
sürede meslek hayatına atılmalarını sa lamaktır. Grande
Ecole’lerden mezun olanlar ile Licence derecesini aldıktan sonra
iki yıllık e itim görenlerin ba layabilece i Mastaire derecesine
yönelik programların yakında ba latılması planlanmaktadır.
Orta ve Do u Avrupa ülkelerinin ço unlu u, yüksekö retim
sistemlerinde yaptıkları reformun bir parçası olarak Bachelor
ve Master programlarını ba latmı lardır. Bulgaristan, Sorbon
Deklarasyonu ile önerilen de i iklikleri yapmak için yeni bir
yüksekö retim kanununu uygulamaya koymu tur.
13
Norveç’te ulusal programların yanında ngilizce e itim veren
uluslararası programlar bulunmaktadır. sveç’te ise ulusal
dereceler ngilizce’ye tercüme edilerek Bachelor veya Master
denkli i verilmektedir.
Avrupa’da u anda iki basamaklı e itim sistemini uygulamayan üç
ülke (Hollanda, Yunanistan ve bir ölçüde spanya) kalmı tır.
3.3 Üniversite ile Üniversite
Sınırların Kaldırılması
Dı ı Kurumlar Arasındaki
Yüksekö retim kurumlarını iki ayrı çatı altında toplayan
ülkelerde, yapılan de i iklikler sonucunda üniversite ile
üniversite dı ı kurumlar arasındaki farklılıklar giderek
azalmaktadır. De i imin bu yönde oldu unu destekleyen
geli meler unlardır:
• Belçika (Flaman), Danimarka ve Holanda’daki üniversitelere
devam eden ö rencilerin sayısı, üniversite dı ı kurumlardaki
ö renci sayısından daha azdır. Ö rencilerin daha çok tercih
ettikleri üniversite dı ı kurumlar giderek güçlenmektedir.
•
sveç ile çok yakın geçmi te Polonya’da yapılan de i iklikler
sonucunda tüm yüksekö retim kurumları aynı kurallara tabi
tutulmu lardır. Portekiz’de ise akademik de erlendirmenin,
tüm yüksekö retim kurumları için aynı kurum tarafından
yapılması önerilmi tir.
• Uluslararası yazı malarda ve yazmı oldukları makalelerde,
Almanya’daki Fachhochschule’lerin kendilerini University of
Applied
Science
(Uygulamalı
Bilim
Üniversitesi);
Hollanda’daki
Hogeschole’lerin
University
of
ise
Professional Studies (Mesleki Çalı malar Üniversitesi)
olarak tanıtmaları resmi olarak kabul edilmi tir.
14
• Üniversite dı ı kurumların birço u, ülkelerindeki geçerli
mevzuat nedeniyle mezunlarının devam edemeyece i bir üst
derece için uluslararası i birli ine gitmektedirler. Örne in,
Fachhochschule mezunlarının Almanya’da doktora yapma
hakkı yoktur. Bu mezunların bir kısmı önce ngiltere’ye
giderek Master (yüksek lisans) derecesi almakta ve
Almanya’ya dönerek bu diplomayı doktoraya ba lamak için
kullanmaktadır.
• Birçok ülkede, üniversite dı ı kurumlarda tamamlanan
programlardan elde edilen kredilerin, üniversitelerdeki
programlara transfer kredisi olarak kabulü mümkündür.
talya’da, üniversiteye köprü i levi görmesi amacıyla,
üniversite dı ı kurum olarak entegre teknik yüksekö retim
kurumlarının olu turulması dü ünülmektedir.
• Bazı ülkelerde, üniversite dı ı kurumlar ile üniversiteler aynı
dereceleri
vermeye
yetkili
kılınmı lardır:
Örne in,
Portekiz’de Politecnicos tarafından verilen Licenciaturas
derecesi, Hollanda’da Master derecesi, sveç ve Norveç’te
Ph.D. (doktora) derecesi.
• Birçok ülkedeki üniversite dı ı küçük kurumlar, ulusal ve
uluslararası arenada rekabet edebilmek için birle erek daha
büyük kurumlar halini almaya ba lamı lardır.
rlanda gibi bazı ülkeler, yüksekö retim kurumlarının iki ayrı
çatı altında toplanmasından yana görünseler de, önümüzdeki on
yıl içerisinde, Avrupa’nın birçok ülkesinde, yüksekö retim
kurumlarının aynı çatı altında toplanaca ı beklenmektedir.
3.4 Kredili Sistem Uygulaması
Akademik hareketlili in giderek önem kazandı ı Avrupa’da,
ö rencilerin bir kurumdan di er kuruma geçmelerinde
15
kar ıla abilecekleri sorunları en alt düzeye indirebilmek için
uygulamaya konulan ECTS sistemi, birçok ülkede kabul
görmü tür.
Kredi sistemini uygulamaya ba layan veya gündemine alan
ülkelerin sayıları her geçen gün artmaktadır (örne in, Almanya,
sviçre ve talya). AB/AEA ülkelerinin üçte ikisinden fazlası
kredi sistemini kabul etmi tir. Halen kredili sisteme geçmeyen
ülkelerin ba ında Avusturya, Belçika (Fransız Toplulu u), Fransa
ve Yunanistan gelmektedir.
Kredi sisteminin uygulanmaya konulmasıyla birlikte akademik
takvimin iki dönem olarak düzenlenmesi zorunlu hale
gelmektedir. spanya dı ındaki tüm AB/AEA ülkelerinde dönem
sistemi uygulanmaktadır. Ancak, dönemin tanımı her ülkede aynı
ekilde de ildir. Örne in, talya’daki sıkı tırılmı dönem deyimi,
yıllık bir dersin bir dönem içerisinde verilmesi eklinde
kullanılmaktadır.
ngiltere’de gerek akademik, gerekse teknik ve mesleki
düzeyde verilen tüm derslerden alınacak kredilerin transferine
olanak sa layacak çalı malar sürdürülmektedir (CATS ve
SCOTCATS).
3.5 Daha Fazla Mali Özerklik – Daha Fazla Sorumluluk
Avusturya, Finlandiya, talya ve Polonya’daki yeni yüksekö retim
kanunları, üniversitelere daha fazla özerklik tanınması
yönündeki de i iklikleri içermektedir. Ancak, özerkli in anlamı
ülkelere göre farklılık göstermektedir.
Ülkemizdeki özerklik tartı maları, yanlı bir ekilde, ba ta
rektör olmak üzere yöneticilerin seçilme yöntemleri üzerinde
odaklanmı tır. Ancak, ülkemizde oldu u gibi, en basit memurdan
16
profesöre kadar, tüm atama i lemlerinin üniversite içinde
ba layıp rektörün onayı ile sonuçlandı ı bir sistem, hiçbir ileri
ülkede bulunmamaktadır.
Avrupa’daki özerklik tartı maları ise, hükümet deste inin
kullanılmasındaki kısıtlamaların kaldırılması (mali özerklik),
ö rencilerin kabulü, ö renim ücretinin belirlenmesi ve
diplomaların verilmesinde üniversitelerin yetkili kılınması
konularında yo unla maktadır. Örne in, 1970’lerin sonlarına
kadar sveç üniversitelerindeki programlarda okutulan dersler
E itim Bakanlı ı tarafından belirlenmekteydi. 1993 yılındaki
Yüksekö retim Reformu sonucunda üniversitelere kısmi özerklik
verilerek, akademik yükseltmelerde ve takip edilecek
programların belirlenmesinde üniversitelerin yetkili kılınması
kararla tırılmı tır.
Ayrıca,
kaynakların
kullanımında
üniversitelere mali kolaylıklar sa lanmı tır. Bir önceki yıl
rakamları üzerinde pazarlık edilerek hazırlanan, çok fasıl ve
çok kalemli bütçe sistemlerinin yerini, girdi ve çıktılara ba lı
performans göstergelerine dayalı torba bütçe ve torba
kadro sistemleri almaktadır.
Avrupa ülkelerinde görülen di er bir akım da, üniversitelere
verilen özerklikle birlikte, kamu kaynaklarını kullanan bu
kurumları denetleyecek mekanizmaların hayata geçirilmesidir.
Buradan anla ılaca ı gibi, yüksekö retim kurumlarına verilen
özerklik, akademik de erlendirme sistemlerinin kurulmasıyla
dengelenmeye çalı ılmaktadır. Üniversitelerde yürütülen e itimö retim ve ara tırma etkinliklerinin de erlendirilmesi, genellikle
üniversite
dı ındaki
ba ımsız
kurulu lar
tarafından
yapılmaktadır.
•
ngiltere ve Portekiz’de, tüm yüksekö retim kurumlarının
akademik de erlendirmesi, tek bir kurum tarafından
yapılmaktadır.
17
talya’da akademik de erlendirme amacıyla yeni olu turulan
kurumun, eskiden beri yapılan ara tırmanın de erlendirmesi
yanında e itim-ö retimin de erlendirmesini de yapması
kararla tırılmı tır. talya’daki tüm programların be ana alan
altında sınıflandırıldı ı daha önce anlatılmı tı. Akademik
de erlendirme yapacak kuruma yardımcı olması amacıyla, her
ana alan için bir uzman kurulu olu turulmu tur.
• Almanya’da, yeni olu turulan Bachelor/Master programlarının
de erlendirilmesi için Eyalet Kültür Bakanları Konseyi
(Kultusministerkonferenz – KMK) tarafından Rektörler
Komitesi’ne (Hochschulenrektorenkonferenz – HRK) ba lı
yeni bir kurum kurulmu tur.
• Hollanda’da akademik de erlendirme yapacak yeni ve
ba ımsız bir birimin olu turulması planlanmaktadır.
•
Yüksekö retim kurumlarına yapılacak hükümet deste inin
belirlenmesinde göz önüne alınacak ölçütler içinde, akademik
de erlendirme sonuçlarının da bulunması görü ü, giderek önem
kazanmaktadır.
3.6 Deniza ırı Ülke Üniversiteleriyle Rekabet
Tüm dünyada oldu u gibi, Avrupa’daki yüksekö retim
kurumlarını etkileyen ba lıca faktörler unlardır:
• Küreselle me,
• Yeni ileti im teknolojileri,
• ngilizcenin dünya ortak dili olması (lingua franca),
• Giderek artan rekabet ve ticarile me.
Bu e ilimlerin Avrupa’da görünen en belirgin özelli i, geleneksel
olarak devlet kontrolündeki ulusal yüksekö retim kurumlarının
yanında yeni bir e itim sektörünün do mu olmasıdır.
18
1990’lı yıllardan itibaren ba ta ABD olmak üzere, deniza ırı
ülkelerdeki üniversitelerde ö renim gören Avrupalı ö renci
sayısı, Avrupa’da ö renim gören yabancı ö renci sayısının çok
üzerine çıkmı tır. Asya ve Latin Amerika’daki kriz nedeniyle,
özellikle Amerikan üniversitelerinin Avrupalı ö rencileri
kendilerine
çekebilmek
için
giri imlerini
artırmaları
beklenmektedir.
Yüksekö retime olan talebin tüm dünyada artmasının do al
sonucu olarak yüksekö retim büyük bir pazar haline gelmi tir.
1996 yılında ABD’nin e itim hizmetleri nedeniyle net kazancı
7 milyar $, Avustralya’nınki ise 3 milyar $’dır.
E itim sektöründeki a ırı kazanç nedeniyle, Avrupa’nın birçok
ülkesinde faaliyetlerini sürdüren Amerikan üniversitelerini
ba lıca dört sınıfta toplamak mümkündür:
• Üniversite
ubesi (Branch Campus): ABD’deki bir A
yüksekö retim kurumunun Avrupa’nın Y ülkesinde A1 ubesini
açarak, A’nın programlarını Y ülkesinde X, Y veya ba ka bir Z
ülkesinden gelen ö rencilerin hizmetine sunması.
Program
Acentalı ı
(Franchised
Institution/Program): ABD’deki bir A yüksekö retim
kurumunun Avrupa’nın Y ülkesindeki B yüksekö retim
kurumuna A’nın programlarını uygulama yetkisi vererek, B
kurumunun bu programları X, Y veya ba ka bir Z ülkesinden
gelen ö rencilerin hizmetine sunması.
• Üniversite
veya
• Uluslararası Kurum (International Institution): Amerikan
e itim sistemini takip etmeyen ve uluslararası programlar
uygulayan kurum. Uluslararası kurum, genellikle uluslararası
i letme programı sunan i letme okuludur. Bu kurumlar
kendilerini, Amerikan e itim sisteminin en mükemmelini
Avrupai bir stille birle tiren kurumlar sloganıyla
19
pazarlamaktadırlar. Bu tip i letme okullarının genellikle
birçok Avrupa ülkesinde ubeleri de bulunur.
• Offshore Kurum (Offshore Institution): Amerikan e itim
sistemini Avrupa’nın Y ülkesinde uygulayan ancak, ABD’de ana
kampusu olmayan ba ımsız bir kurum.
Amerikan
Avrupa’nın
Avrupalı ö
diplomasına
üniversitelerinin yukarıda belirtilen
ekillerde
çe itli ülkelerinde e itim yapmaları sonucunda,
renciler kendi ülkelerini terketmeden Amerikan
sahip olabilmektedir.
Yukarıda sözü edilen üniversitelerin birço unun nitelikleri
tartı malıdır. Genellikle lüks dil okulu niteli indeki bu
üniversitelerde
e itim
gören
ö rencilerin
ço unlu u,
yüksekö retim
diplomasına,
alınan
e itimin
niteli ine
bakılmaksızın, otomatik olarak bazı haklar tanıyan ve sosyal
statü atfeden Avrupa dı ındaki geri kalmı ve geli mekte
olan ülkelerdendir. Ülkemizden de çok sayıda ö renci,
yurtdı ındaki bu tür okullara ra bet etmekte ve gereksiz
yere yurtdı ına para transfer edilmektedir.
University of Phoenix gibi bazı Amerikan üniversiteleri,
nternet yardımıyla yapılan uzaktan e itimle de Avrupa pazarına
girmeye ba lamı lardır. Ya am boyu e itimin giderek önem
kazandı ı Avrupa’da, uzaktan e itimin önümüzdeki yıllarda
patlama yapaca ı üphesizdir.
4. YÜKSEKÖ RET MDE LER YE YÖNEL K E
Avrupa ülkelerinin yüksekö retimde
edebilecekleri dört nokta bulunmaktadır:
ortakla a
• Genelle tirilmi bir Avrupa kredi sistemi,
20
L MLER
hareket
• Verilecek diplomalar için ortak, ancak esnek yapıya sahip
ko ulların belirlenmesi,
• Kalite güvencesi ve de erlendirilmesi,
• Yeni ö renme olanaklarının Avrupalıların hizmetine sunulması.
4.1 Avrupa Kredi Sisteminin Yaygınla tırılması
ECTS, yüksekö retimde AB ülkeleri arasındaki i birli ini ve
hareketlili i sa lamak amacıyla olu turulmu tur. Bu sistemin
aynı zamanda yüksekö retim kurumlarından kredi toplamak
amacıyla da kullanılması, yüksekö retimdeki hareketlili i daha
esnek ve verimli kılacaktır.
Önümüzdeki yıllarda, yüksekö retimin tüm sektörlerinde
(uzaktan e itim ve yeti kinlerin e itimi dahil) ECTS’in hem
kredi toplama, hem de kredi transferi amaçlarıyla yaygın olarak
kullanılaca ı tahmin edilmektedir.
Kredili sistemin uygulanmaya ba laması, aynı zamanda lisans
programlarının gerçek tamamlanma süresinin kısalmasına ve
ba arısızlık oranının azalmasına neden olacaktır.
Avrupa’da u anda kullanılmakta olan notlandırma sistemlerinin
çe itlili i, ECTS’in uygulanmasında zorluklara neden olmaktadır.
Ancak, notlandırma yerine geçti/kaldı eklinde bir yakla ımın
kullanılması kesinlikle önerilmemektedir.
Avrupa’daki yüksekö retim kurumlarındaki yöneticiler ile
ö retim üyelerinden bazılarının, kredili sistem ve ECTS
hakkında fazla bilgileri yoktur. Bu konudaki yanlı anlamaları
önlemek amacıyla, önümüzdeki yıllarda sık sık, kısa süreli
toplantılar düzenlenmesi planlanmaktadır.
21
4.2 Diplomalar çin Çerçeve Belirlenmesi
Avrupa yüksekö retim sistemi için 3-5-8 gibi katı ve tekdüze
modeller istenmemektedir. Aslında, böyle bir modelin
uygulanabilirli i de söz konusu de ildir.
Avrupa’daki mevcut sistemlerde, yüksekö retim kurumları
tarafından verilen dört de i ik düzeydeki diplomalar için
yakla ık e itim süreleri,
yakla ık 2 yıl, 3 ile 4 yıl arasında, yakla ık 5 yıl, yakla ık 8 yıl
eklindedir. Ancak, daha önce de de inildi i gibi, ö renim
sürelerinin yıl yerine tamamlanması gereken kredi toplamı∗
olarak ifade edilmesi daha uygun olacaktır. Buna göre, Sorbon
Deklarasyonu ile de uyumlu bir yüksekö retim yapısı öyle
olu turulabilir:
• Ön Lisans düzeyi: 2 yıl de erindeki ECTS kredisi
• Lisans düzeyi: 3 ile 4 yıl de erindeki ECTS kredisi
• Yüksek Lisans düzeyi: Toplam 5 yıl de erindeki ECTS
kredisi (En az 12 ay de erindeki ECTS kredisinin yüksek
lisans programında alınması ko uluyla)
• Doktora düzeyi: Alana ba lı olarak yüksekö retimde yakla ık
olarak toplam 8 yıl
Böyle bir düzenleme, daha önce ngiltere’de yayınlanmı olan
Dearing Raporu ile de benzerlikler ta ımaktadır. Dearing
Raporu, ngiltere’deki yüksekö retim kurumları tarafından
verilecek diplomaların a a ıdaki
ekilde sınıflandırılmasını
önermi tir:
Ön Lisans:
∗
Certificate
Diploma
ECTS’e göre, 1 akademik yılın kar ılı ı 60 kredidir.
22
Lisans:
Bachelor
Honours
Lisansüstü:
Master
Ph.D.
Önümüzdeki yıllarda, Avrupa’daki çe itli ülkeler tarafından
verilen yüksekö retim dereceleri için kullanılan terminolojinin
de gözden geçirilmesinin gündeme gelmesi olasıdır. E itim
süresi ve niteli i farklı derecelerin de i ik ülkelerde benzer
adlar ta ıması, genellikle yanılgılara yol açmaktadır. Örne in,
Licence derecesi Fransa’da 3 yıllık bir e itim sonucunda, Belçika
ve sviçre’de ise 4 yıllık bir e itim sonucunda verilmektedir.
Bazı dereceler arasındaki küçük farklılıkların da zaman
içerisinde açıklı a kavu turulması gerekmektedir (örne in,
mühendislikteki M.Sc. ve M.Eng. dereceleri).
4.3 Kalite Güvencesi ve Akademik De erlendirme
Ülkeler arasındaki sınırların kaldırıldı ı bir Avrupa’da yeni
programların ve derecelerin olu turulması, kalite güvencesinin*
sa lanmasını gerekli kılmaktadır. Ayrıca, kamu kaynaklarını
kullanan
üniversitelerde
üretilen
hizmetlerin
topluma
maliyetinin hesaplanması ve yüksekö retime ayrılan sınırlı
kaynakların
rasyonel
da ıtılması
amacıyla,
akademik
de erlendirme mekanizmaları harekete geçirilmektedir.
Hükümetlerin giri imleriyle yüksekö retimin sistematik olarak
de erlendirilmesini sa layacak kurumlar, Fransa’da 1986,
Hollanda’da 1988, ngiltere ve Danimarka’da ise 1992 yılında
kurulmu tur. Bu ülkeleri Finlandiya, Norveç, Portekiz, spanya
*
Kalite güvencesinin üç boyutu vardır: rapor vererek yapılan i lerden kamuoyunu haberdar
etme; iç denetim mekanizmalarının çalı makta oldu unun güvencesini verme; çıktıların,
amaç ve hedeflerle uyumlu oldu unu gösterme.
23
ve sveç takip etmi tir. Halen AB’ye üye olan 15 ülkede,
yüksekö retim
kurumlarının
akademik
de erlendirilmesi
amacıyla ulusal sistemler ya ba latılmı
veya
u anda
geli tirilme a amasındadır.
Avrupa düzeyinde akademik de erlendirme amacıyla pilot
çalı maların ba latılması ise, Bakanlar ve E itim Bakanları
Konseyi’nde
zamanın
ba kanlı ını
yapan
Hollanda’nın
giri imleriyle
Kasım
1991’de
ba lamı tır.
Olu turulan
Komisyon’un ilk görevi, üye ülkelerde yüksekö retimin
de erlendirilmesi için kullanılan yöntemleri kar ıla tırmalı
olarak incelemek olmu tur. Ayrıca, akademik de erlendirme için
Avrupa
düzeyindeki
i birli ini
güçlendirmek
amacıyla,
Komisyon’dan sınırlı sayıda pilot projeler geli tirmesi de
istenmi tir.
Komisyon
tarafından
geli tirilen,
e itim-ö retimin
de erlendirilmesine odaklanmı
bir sistemin seçilen bazı
disiplinlerde benzer yöntemlerle yürütülmesini öneren projeler,
Kurul’un E itim Komitesi tarafından Haziran 1994’te
onaylanmı tır. Projenin geli imini yakından izleyen EFTA/EAA
ülkelerinden arzu edenler de projeye dahil edilmi tir.
Projenin uygulanma a amasındaki tüm sorumluluk Komisyon’a
verilmi tir. Projenin tamamlanmasından sonra yapılması gereken
i leri Komisyon’a önermede yardımcı olacak ve projeye katılan
her ülkeden iki temsilcinin bulundu u bir Danı ma Grubu
olu turulmu tur.
Projenin günlük i lerini izlemede Komisyon’a yardımcı olacak
Yönetim
Grubu’nda,
ngiltere,
Hollanda,
Fransa
ve
Danimarka’dan az sayıdaki uzman ile Almanya, Portekiz ve
Norveç’ten birer temsilci bulunmu tur. Yönetim Grubu, projenin
günlük
i lerini
izleme
yetkisini
ise,
Danimarka’daki
De erlendirme Merkezi ile Fransa’daki Comité National
24
d’Evaluation (CNE) tarafından ortakla a olarak yürütülen
sekreteryaya devretmi tir.
Projelerin ba lıca amaçları unlardır:
• Yüksekö retimdeki akademik de erlendirmenin gereklili i
konusunda kamuoyunu bilinçlendirmek,
• Ulusal düzeyde mevcut olan de erlendirme yöntemlerini
geli tirmek,
• Üye ülkeler arasındaki bilgi alı veri ini destekleyerek
akademik de erlendirmede bir Avrupa standardı olu turmak.
Proje, e itim-ö retimin de erlendirilmesine odaklanmı tır.
Ara tırma faaliyetlerinin e itim-ö retime olan etkileri göz ardı
edilmemi ,
ancak
ara tırma
faaliyetleri
tek
ba ına
de erlendirme içine alınmamı tır. Akademik de erlendirme
program bazında yapılmı ve bu amaçla iki disiplin (mühendislik
ile sanat, tasarım ve ileti im) belirlenmi tir. Her ülke, Komisyon
tarafından belirlenen kriterlere uygun olarak ve büyüklü üne
göre, bu iki disipline sahip iki ile dört arasında de i en sayıda
kurum belirlemi tir.
Projenin tamamlanmasından sonra, Hollanda’daki VSNU’nun
giri imleriyle Avrupa’da akademik de erlendirme yapan
kurulu lar biraraya gelmi lerdir. Birinci toplantı 1996 yılında
Utrech’te, ikincisi ise Lizbon’da gerçekle tirilmi tir. Bu
toplantılar, yüksekö retimde akademik de erlendirme yapma
sorumlulu unu üstlenen kurulu ların, aralarında sürekli bilgi
alı veri ini gerçekle tirebilecek bir mekanizmayı olu turma
gayretinin açık bir ifadesidir. Bu amaçla bir bilgisayar a ı
kurulması, Avrupa Komisyonu’nun e itim komitesi tarafından
Kasım
1997’de
onaylanmı tır.
Fransız
ve
Danimarka
de erlendirme merkezlerinin sorumlulu undaki bilgisayar a ı
yardımıyla nternet’ten bilgi alı veri i yapmak rutin bir i haline
gelmi tir.
25
Avrupa’da program bazında yapılan akademik de erlendirmeyle
ilgili di er bir örnek ise EQUIS giri imidir. EQUIS, sanayi ile
i birli i içindeki i letme bölümlerinin gönüllü olarak biraraya
gelerek gerçekle tirdikleri bir olu umdur.
Yüksekö retim
kurumlarının
kalite
kontrolü
veya
de erlendirilmesi, sanayi kurulu larındaki kalite kontrolünden
çok farklıdır. Örne in, hazır giyim sanayinde dikilen bir
gömle in kalite kontrolü için kullanılan yöntemler hemen hemen
tüm ülkelerde aynıdır ve büyük farklılıklar göstermez. Ancak,
ülkelerin sosyo-politik yapısı, akademik de erlendirmenin eklini
büyük ölçüde etkiler ve bu amaçla kullanılan yöntemler ülkelerin
milli kültürü ile yakından ilintilidir.
Akademik de erlendirme ya üniversite düzeyinde, ya da bölüm
veya
program
düzeyinde
yapılır.
Gerek
akademik
de erlendirmeyi Avrupa’da ilk ba latan ülkeler olan Fransa,
Hollanda, ngiltere ve Danimarka’da uygulanan sistemlerde,
gerekse yukarıda sözü edilen pilot çalı malarda birçok ortak
nokta bulunmaktadır. Akademik de erlendirmedeki yakla ımlar
ve tartı ılan konularla ilgili detaylı bilgi a a ıda verilmi tir.
4.3.1 Öz-de erlendirme
Öz-de erlendirme raporu, üniversitenin yapmı
oldu u
faaliyetlerin ve hizmetlerin, kendi belirlemi oldu u amaç ve
hedefler do rultusunda olup olmadı ını belirten bir dokümandır.
Böyle bir dokümanın varlı ı, üniversitenin geli imi için eylem
planının
hazırlanmasına
da
yardımcı
olur.
Akademik
de erlendirme yapan kurulu lar, öz-de erlendirme raporu
hazırlanmasının, de erlendirme sürecinin en önemli kısmı
oldu unda hemfikirdirler. Öz-de erlendirme raporlarının nasıl
hazırlanması gerekti i konusunda, bu kurulu lar tarafından
kılavuzlar hazırlanmakta ve kurslar düzenlenmektedir.
26
Öz-de erlendirme raporunda gerek nicelik, gerekse niteli e
yönelik veri ve analizlerin bulunması gerekir. Ancak, niceli e
yönelik performans göstergelerinin toplanması için gereken i
yükü, bazı üniversitelerde gereksiz endi eye yol açmaktadır.
Öz-de erlendirme raporunda bölümlerin, yürütmekte oldukları
programların amaçlarını, hedeflerini, kuvvetli ve zayıf yönlerini,
kendileri tarafından analiz etmeleri te vik edilmelidir. Özde erlendirmenin ikinci ve en önemli amacı, ilgili üniversiteye ve
bölüme, kalite güvencesi sürecini sürdürebilmeleri için gereken
somut önerilerde bulunmaktır.
Bu ba lamda, akademik de erlendirmenin ilgili üniversite
dı ından seçilmi de erlendiriciler tarafından yapılması önem
kazanmaktadır. De erlendiriciler, öz-de erlendirme raporlarını
inceleyerek ve üniversiteyi yerinde ziyaret ederek üniversitenin
veya bölümün kalitesi hakkında fikir sahibi olacaklardır.
Öz-de erlendirme raporlarına önem verilmesi, üniversitenin
veya bölümün, niteli i yükseltmek amacıyla insiyatifi ele
almasına neden olacaktır. Öz-de erlendirmeye gereken önemin
verilmemesi durumunda ise, hazırlanacak rapor, sadece
uzmanlara bilgi vermek amacıyla kullanılan bir doküman haline
gelecektir.
4.3.2 Uzmanların rolü
Akademik de erlendirmeyi gerçekle tirecek uzmanların nasıl
belirlenece i konusu, de erlendirmenin kritik a amalarındandır.
Seçilecek ki ilerin, konusunda deneyimli ve bilgili olmaları,
i lerini ciddi tutmaları ve de erlendirilecek üniversiteye kar ı
önyargılı olmamaları zorunludur. Ulusal düzeyde seçilen
uzmanlar
yardımıyla
gerçekle tirilen
akademik
de erlendirmelerde,
uzmanların
önyargılı
davrandıkları
27
konusundaki iddialar sürekli gündeme gelmekte ve uluslararası
uzman kullanılması önerilmektedir. Uluslararası uzmanların
de erlendirmelere tarafsızlık getirdi i gerçektir. Ancak bu
ki ilerin, o ülkenin ulusal e itim sistemi konusunda temel bilgi ve
anlayı tan yoksun olmaları dezavantajı da bulunmaktadır.
Uluslararası uzman kullanılmasının bir ba ka dezavantajı ise,
ileti imin ngilizce dilinde yapılacak olması nedeniyle tüm
dokümanların bu dilde hazırlanma zorunlulu udur.
Üniversiteye ziyaret edecek grubun kompozisyonu da önemlidir.
Bazı ülkelerde, de erlendirecek program ile ilgili uzmanlardan
kurulu bir grup seçilmektedir. Bazılarında ise, konuyla ilgili
uzmanların yanında üniversitenin mali ve idari yönetiminde
tecrübe kazanmı uzmanlar da gruba dahil edilmektedir. Son
zamanlarda, ilgili alandaki i verenlerin de panelde bulunması
konusunda e ilim belirmi tir.
Bu konuyla ilgili olarak de inilebilecek son nokta, de erlendirme
yapan kurulu ile uzmanlar arasındaki i bölümüdür. Fransa,
Hollanda, ngiltere ve Danimarka’da uygulanan sistemlerde,
tasla ın hazırlanması ve yazılmasından uzmanlar sorumlu
de ildir. Rapor yazılması, de erlendirme yapan kurulu un
sorumlulu undadır. Akademik de erlendirme kurulu larından
birisi bu konuyla ilgili olarak unları söylemi tir: Uzmanlar,
dü üncelerini ve yargılarını açıklamakta serbesttirler; bu
dü ünce ve yargıların raporda hangi kelimelerle ifade
edilece i ise kurulu un sorumlulu undadır.
4.3.3 Üniversiteye yapılan ziyaret
Ziyaretin amacı, öz-de erlendirme raporuna ek olarak çe itli
kesimlerin (ö renci, ö retim üyesi, idareci, i veren) program
hakkındaki samimi fikirlerini dinlemek, yapılan çalı maları
28
yerinde izlemek ve raporun gerçe i ne kadar yansıttı ını
belirlemektir.
Uzmanların üniversitelere yaptıkları ziyaret programı, ülkeden
ülkeye farklılıklar göstermektedir. Örne in,
ngiltere’de
bölümlere yapılan ziyaret 4 güne kadar sürebilmekte ve
uzmanların derslere girerek ö retim üyelerinin ders verme
yöntemlerini izlemelerini bile kapsamaktadır. Danimarka’da
yapılan ziyaret 1 günde tamamlanmakta, ancak planlama çok iyi
yapılarak rektörden ö rencilere kadar uzanan bir kesimin
tümüyle yüz yüze görü meler gerçekle tirilmektedir.
4.3.4 Performans göstergeleri
Akademik de erlendirme ile ilgili tartı maların önemli bölümü,
istatistiksel verilerin ve performans göstergelerinin kullanımı
ile ilgilidir. Politikacılar ve maliye bakanlıkları, genellikle niceli e
dayalı
yakla ımlara
inanmaları
nedeniyle,
performans
göstergelerine (ö retim üyesi ba ına dü en ö renci sayısı,
ö retim üyeleri tarafından yapılan yayın sayısı, kütüphanedeki
kitap ve süreli yayın sayısı, bilgisayar, laboratuvar ve benzeri
araç-gereç sayısı, v.b.) çok önem vermektedirler. Bu durum,
performans göstergelerinin de erlendirilmesinde yanılgılara
neden olabilmektedir. Örne in, bir laboratuvarda bulunan cihaz
sayısının çoklu u, tek ba ına hiçbir ey ifade etmez. Önemli
olan, bu cihazların e itim-ö retim ve ara tırmada etkili olarak
kullanılıp kullanılmadı ıdır. Kalitenin sadece birtakım sayısal
rakamlara dayandırılması son derece yanlı bir yakla ımdır.
De erlendirmede, girdiler (ö renci, ö retim üyesi), süreç
(e itim-ö retim) ve çıktılardan (ö rencilerin elde ettikleri
kazanımlar) hangisinin göz önüne alınması gerekti i, di er bir
tartı ma konusudur. Avrupa’daki yeni e ilim, akademik
de erlendirmenin çıktılar üzerinde yapılması yönündedir.
29
Akademik de erlendirme yapan kurulu lar, üniversitenin amaç
ve hedefleri do rultusunda ö rencilere nelerin ö retildi ini
de il, ö rencinin neyi ne kadar ö rendi i üzerinde durmaktadır.
Üniversitenin veya bölümün, ö renci kazanımlarının neler
oldu unu somut belgelerle ispatlaması istenmektedir.
4.3.5 De erlendirmede payda ların rolü
Bu konuyla ilgili tartı maların odak noktası, yüksekö retimle
ilgili payda ların* kimler oldu u ve payda
ile mü teri
çıkarlarının, kalitenin geli imi ve güvencesi ba lamında nasıl
harekete geçirilip kullanılaca ıdır.
Payda larla ilgili tartı malar iki soruyu da beraberinde
getirmektedir. Birinci soru, akademik de erlendirmede
payda ların
ne
ölçüde
rol
alması
gerekti i,
veya
de erlendirmenin, sadece de erlendirme yapan kurulu un
yöneticileri ile akademik nitelikleri yüksek profesörlere
bırakılıp bırakılmayaca ıdır. Birinci soruya verilecek cevaba
göre sorulacak ikinci soru ise, payda ların de erlendirmeye
katılması durumunda, bunun halen mevcut birçok ulusal
de erlendirme sistemleri üzerindeki etkilerinin neler olaca ıdır.
Avrupa’daki kullanılan yöntemlerde payda lar genellikle perde
arkasında kalmaktadırlar. Örne in, Danimarka’da akademik
de erlendirme amacıyla olu turulan uzman panellerinde¶ i veren
temsilcileri bulunmaktadır. Ayrıca, de erlendirme sürecinde
yapılan çe itli anketlerle i verenlerin, yeni mezunların ve
ö rencilerin dü ünceleri belirlenmektedir. sveç’te ise uzman
panellerine ö renciler de dahil edilmektedir.
*
¶
Payda (stakeholder) kelimesi, yüksekö retim kurumlarında üretilen hizmetlerden
yararlanan ki i, kurum ve kurulu ları ifade etmektedir. Örne in, ö renciler,
mezunlar, ebeveynler, i verenler, hükümet.
Bu paneller, de erlendirmeyi masa ba ında yapmaktadır.
30
Halen uygulanmakta olan ulusal düzeydeki akademik
de erlendirme yöntemlerinin ço unlu unda ö retim üyeleri
uzman olarak görev almaktadır. Payda larla yüksekö retim
kurumları arasındaki dengenin, kurumların ba ımsızlı ını
zedelemeden kurulamayaca ı konusunda gereksiz bir endi e,
Avrupa’nın birçok ülkesinde mevcuttur. Ancak, ba ta Danimarka
olmak üzere, payda ları de erlendirme sürecine dahil eden
ülkelerin deneyimleri ise aksi yöndedir. Böyle bir dengenin
kurulabilmesi için payda ların akademik de erlendirmede hangi
amaçla kullanılaca ının açıkça belirtilmesi gerekmektedir.
Payda ları kullanmadaki amaç, onlardan bilgi ve öneri
toplamaktır. Ancak, e itim-ö retim ile ilgili alınacak kararlar
yüksekö retim kurumlarının sorumlulu undadır. Payda ların,
yüksekö retim kurumlarının üzerinde yer alarak onları idare
etmeleri gibi bir durum kesinlikle söz konusu de ildir.
Mezunlar ve i verenler gibi, halen ö renim görmekte olan
ö rencilerin programların kuvvetli ve zayıf yönleri konusunda
somut izlenimleri bulunmaktadır. Ö renciler, bazı eyleri
rahatlıkla sorgulayabilir ve de i im için ö retim üyelerine ho
gelmeyen önerilerilerini çekinmeden açıklayabilirler. Ba ka bir
deyi le, yüksekö retimdeki kalite güvencesi için ö rencilerin
görü lerinden mutlaka yararlanılması zorunludur.
4.3.6
E itim-ö retimin de erlendirilmesi ile ara tırmanın
de erlendirilmesi arasındaki ili ki
AB’ye üye ülkeler arasında e itim-ö retimin ve ara tırmanın
de erlendirilmelerinin birle tirilmeleri konusunda iki farklı
görü bulunmaktadır.
Birinci görü e göre, e itim-ö retim ile ara tırma, birbirlerini
tamamlayan bütünlerdir. Bu nedenle, bu ili kiyi göz önüne
almadan sadece e itim-ö retimin kalitesi de erlendirilemez.
31
Buna kar ı olan görü ise, yüksek düzeydeki ara tırma ile çok
kaliteli e itim-ö retim arasında mutlaka birebir ili ki olmadı ı
eklindedir. Ara tırmanın e itim-ö retime yardımcı olaca ına
üphesiz kimsenin itirazı yoktur. Çünkü, hiçbir ara tırma
yapılmadan yürütülen bir e itim-ö retimin zaman içerisinde
demode olaca ı üphesizdir. Burada üzerinde durulan nokta,
e itim-ö retimin
de erlendirilmesi
ile
ara tırmanın
de erlendirilmesinin ayrılması durumunda, bu tür bir yakla ımın
problem do urmadı ı eklindedir. Aksine, böyle bir yakla ımın,
ara tırmanın yanı sıra e itim-ö retime de önem verilmesini
te vik etti i ileri sürülmektedir.
4.3.7 De erlendirme sonuçlarının açıklanması ve izlenmesi
Akademik de erlendirmenin yapılmakta oldu u ülkelerde, gerek
üniversite veya bölüm tarafından hazırlanan öz-de erlendirme
raporunun, gerekse de erlendirme kurulu u tarafından
hazırlanan raporun gizli tutulup tutulmaması konusunda görü
ayrılı ı vardır.
Öz-de erlendirme raporlarının gizli tutulması durumunda,
üniversitelerin veya bölümlerin, raporlarda daha dürüst
davranacakları ve kendi kurumları ile ilgili açıklamaları daha
açıkça ifade edebilecekleri ileri sürülmektedir. Hollanda’da
raporlar gizlidir. ngiltere ve Danimarka’da ise programların
niteli i ilgili bilgilerin effaf olması gerekti i ileri sürülerek
raporlar da ıtılmakta, hatta nternet’te yayınlanmaktadır.
De erlendirme sonucunda hazırlanacak rapordaki önerilerin bir
takvim çerçevesinde nasıl hayata geçirilece i, akademik
de erlendirmenin en önemli safhalardan biridir. Aksi takdirde,
sadece de erlendirme yapılması, ne kadar iyi yöntemle yapılırsa
yapılsın, tek ba ına fazla bir anlam ifade etmemektedir.
32
4.3.8 Mukayese etme ancak reyting sıralaması de il
De erlendirme, de i ik üniversitelerdeki bölümler arasındaki
farklılıkları üphesiz ortaya çıkaracaktır. Ulusal sistemler
arasında, üniversite ve/veya bölümlere notlar vererek
sıralamanın yararlı olmayaca ı konusunda görü
birli i
sa lanmı tır. Üniversitelerin farklı amaç ve hedefleri vardır.
Ulusal yüksekö retim sistemleri içerisindeki yüksekö retim
kurumlarının çe itlili i göz önüne alındı ında, akademik
de erlendirmenin bu kurumların kendileri için belirlemi
oldukları amaç ve hedeflerin ne kadarını yerine getirdikleri
üzerine odaklanmasının yerinde olaca ı dü ünülmektedir.
4.3.9 Uzaktan e itimin denetlenmesi
Yüksekö retim kurumlarının, tamamen veya kısmen yeni ileti im
teknolojileri kullanmak suretiyle kendi ülkeleri dı ında
göstermi
oldukları e itim faaliyeti, sınır ötesi e itim
(transnational education) olarak adlandırılmaktadır. Sınır ötesi
e itim, korkutucu bir hızla geli mekte ve Avrupa’yı iki açıdan
tehdit etmektedir:
• Gerek üniversitelerin gerekse hükümetlerin ço unlu unun,
dünyada olu an bu yeni akımla rekabet edebilecek ekilde
hazırlıkları yoktur. Sorbon Deklarasyonu, giderek önem
kazanan bu geli melere de inmekte ve dünyadaki ö renciler
ile bilim adamları için Avrupa’nın çekicili inin azalmakta
oldu u vurgulanmaktadır.
• Sınır ötesi e itim, birçok sorunu da beraberinde
getirmektedir: Akreditasyon, kalite kontrolü ve diplomaların
tanınması. Bu konuda gereken düzenlemelerin yapılması
kaçınılmaz görülmektedir.
33
Kendi sınırları içerisindeki ulusal yüksekö retiminin kalitesini
henüz sa layamamı birçok ülke için sınır ötesi e itimin
kalitesini denetleme, giderek büyüyen bir problem haline
gelmektedir.
4.4 Yeni Ö renme Olanaklarının Avrupalıların Hizmetine
Sunulması
Kredi sistemlerinin geli tirilmesi, diplomalar için bir çerçeve
belirlenmesi, Avrupa boyutu giderek güçlenen bir kalite güvence
sisteminin olu turulması ve giderek büyüyen Avrupa i gücü
piyasası, Avrupalıların önüne çok çe itli ö renme imkanlarını
açmaktadır.
Önümüzdeki yıllarda, ö rencilerin de i ik ülkelerde ve/veya
yüksekö retim kurumlarında e itim görmelerine olanak
sa layacak akademik hareketlilik giri imlerin daha da artması
beklenmektedir. Bu amaçla kredi sisteminin ba latılması olumlu
bir adımdır. Bu yönde yapılması gereken di er bir ey de, ulusal
düzeyde bu amaçla burs ve/veya borç verilmesi ve bunları
alabilmek için gereken formalitelerin basite indirgenmesidir.
Yüksekö retim kurumları arasında i birli inin artırılması, yeni
Avrupa düzeninin oturması için bir ön ko uldur. Akademik
hareketlili in sadece ö renciler arasında de il, aynı zamanda
ö retim üyeleri ve üniversite idarecileri arasında da hızlanaca ı
tahmin edilmektedir.
De i ik ülkelerden gelen ö retim üyeleri tarafından
düzenlenecek kısa süreli (12 ay veya yakla ık 90 ECTS kredisi)
yüksek lisans programlarının ba latılması da ilginç bir uygulama
olana ı olarak görülmektedir. Halen mevcut bulunan yatay
hareketlili e ek olarak bu ekildeki bir dikey hareketlili in
yürürlü e konmasının getirece i ba lıca yararlar unlardır:
34
• Yeni olu turulan ve birbirini izleyen Bachelor/Master
programlarının giderek önem kazanması,
• Kredi toplama ve transferi için iyi bir temel olu turması,
• Avrupa i gücü piyasası için yeni mezun profilinin do ması,
• Lisansüstü çalı malar için Avrupa’yı bir cazibe merkezi haline
getirmek,
• Etkin rehberlik mekanizmasının olu turulması.
OECD
tarafından
gerçekle tirilen
ve
yüksekö retim
kurumlarının 1. sınıflarındaki ö renciler arasında yapılan bir
anket, ö rencilere iyi danı manlık hizmetinin verilmedi i
durumlarda, bunun do al bir sonucu olarak, ba arısızlı ın
arttı ını ortaya koymu tur. Ö rencilere, yeteneklerine uygun
meslek seçmelerinde yol gösterecek danı manlık hizmetlerinin
verilmesi için gerekli çalı maların önümüzdeki yıllarda hız
kazanaca ı üphesizdir. Ayrıca, ö rencilere ve mezunlara
e itim, staj, i bulma konularında yardımcı olacak etkin bir
rehberlik sisteminin olu turulması ve halen mevcut veritabanları
(Ortelius) ile yayınların geli tirilmesi de gündemdedir.
Yüksekö retimdeki geli meler, ülkelerin nüfusları ve bu nüfusun
ya da ılımı ile de do rudan ilintilidir. 20. yüzyılı tanımlayan en
belirgin özelliklerden biri, nüfus patlamasıdır. 20. yüzyılın
ba ında 2 milyarın altında olan dünya nüfusu, 21. yüzyılın
ba ında 6 milyara ula mı tır. Dünya nüfusu 21. yüzyılda daha
hızlı bir artı gösterecektir. Ancak, bu nüfus artı ı özellikle az
geli mi ülkelerde olacaktır. 20. yüzyılda nüfuslarını yakla ık
olarak ikiye katlayan geli mi ülkelerdeki nüfus artı ı ya çok
yava olacak veya azalacaktır. Önümüzdeki yüzyıl boyunca
Avrupa nüfusunun azalaca ı tahmin edilmektedir. Avrupa
ülkelerindeki ya da ılımı da ilgi çekicidir. Avrupa ülkelerindeki
orta ve yüksekö retimdeki ça nüfusu, Türkiye’dekinin aksine,
sürekli azalmaktadır. Bunun do al bir sonucu olarak bu
alanlardaki kaynaklar, sürekli e itim veya ya am boyu e itim
alanlarına kaydırılmak istenmektedir.
35
KAYNAKLAR
G. Haug, Main Trends and Issues in Higher Education
Structures in Europe, Project Report – Trends in Learning
Structures in Higher Education, European Commission (98-01CER-CER-0642-00), 1999.
J. Kirstein, Information on Learning Structures in Higher
Education in the EU/EEA Countries, Project Report – Trends
in Learning Structures in Higher Education, European
Commission (98-01-CER-CER-0642-00), 1999.
R. Neuhäuser, The Austrian University System in Change: An
Adequate Response to New Challenges, Higher Education
Management, 10 (1), 55 (1998).
C. Thune, The European Systems of Quality Assurance:
Dimensions of Harmonisation and Differentiation, Higher
Education Management, 10 (3), 9 (1998).
S. Wahlén, Is There a Scandinavian Model of Evaluation of
Higher Education?, Higher Education Management, 10 (3), 55
(1998).
Higher Education in the Twenty-first Century: Vision and
Action, World Conference on Higher Education, 5-9 October
1998, Paris, UNESCO.
36
EK-1
SORBON DEKLARASYONU
JOINT DECLARATION ON HARMONISATION
OF THE ARCHITECTURE OF THE EUROPEAN
HIGHER EDUCATION SYSTEM
Paris, the Sorbonne, May 25 1998
The European process has very recently moved some extremely
important steps ahead. Relevant as they are, they should not
make one forget that Europe is not only that of the Euro, of
the banks and the economy: it must be a Europe of knowledge
as well. We must strengthen and build upon the intellectual,
cultural, social and technical dimensions of our continent.
These have to a large extent been shaped by its universities,
which continue to play a pivotal role for their development.
Universities were born in Europe, some three-quarters of a
millennium ago. Our four countries boast some of the oldest,
which are celebrating important anniversaries around now, as
the University of Paris is doing today. In those times, students
and academics would freely circulate and rapidly disseminate
knowledge throughout the continent. Nowadays, too many of
our students still graduate without having had the benefit of a
study period outside of national boundaries.
We are heading for a period of major change in education and
working conditions, to a diversification of courses of
professional careers, with education and training throughout
life becoming a clear obligation. We owe our students, and our
society at large, a higher education system in which they are
given the best opportunities to seek and find their own area of
excellence.
37
An open European area for higher learning carries a wealth of
positive perspectives, of course respecting our diversities, but
requires on the other hand continuous efforts to remove
barriers and to develop a framework for teaching and learning,
which would enhance mobility and an ever closer cooperation.
The international recognition and attractive potential of our
systems are directly related to their external and internal
readabilities. A system, in which two main cycles,
undergraduate and graduate, should be recognized for
international comparison and equivalence, seems to emerge.
Much of the originality and flexibility in this system will be
achieved through the use of credits (such as in the ECTS
scheme) and semesters. This will allow for validation of these
acquired credits for those who choose initial or continued
education in different European universities and wish to be
able to acquire degrees in due time throughout life. Indeed,
students should be able to enter the academic world at any
time in their professional life and from diverse backgrounds.
Undergraduates should have access to a diversity of
programmes, including opportunities for multidisciplinary
studies, development of a proficiency in languages and the
ability to use new information technologies.
In the graduate cycle, there would be a choice between a
shorter master's degree and a longer doctor's degree, with
possibilities to transfer from one to the other. In both
graduate degrees, appropriate emphasis would be placed on
research and autonomous work.
At both undergraduate and graduate level, students would be
encouraged to spend at least one semester in universities
outside their own country. At the same time, more teaching
38
and research staff should be working in European countries
other than their own. The fast growing support of the
European Union for the mobility of students and teachers
should be employed to the full.
Most countries, not only within Europe, have become fully
conscious of the need to foster such evolution. The
conferences of European rectors, University presidents, and
groups of experts and academics in our respective countries
have engaged in widespread thinking along these lines.
A convention, recognising higher education qualifications in the
academic field within Europe, was agreed on last year in Lisbon.
The convention set a number of basic requirements and
acknowledged that individual countries could engage in an even
more constructive scheme. Standing by these conclusions, one
can build on them and go further. There is already much
common ground for the mutual recognition of higher education
degrees for professional purposes through the respective
directives of the European Union.
Our governments, nevertheless, continue to have a significant
role to play to these ends, by encouraging ways in which
acquired knowledge can be validated and respective degrees
can be better recognised. We expect this to promote further
inter-university agreements. Progressive harmonisation of the
overall framework of our degrees and cycles can be achieved
through strengthening of already existing experience, joint
diplomas, pilot initiatives, and dialogue with all concerned.
We hereby commit ourselves to encouraging a common frame
of reference, aimed at improving external recognition and
facilitating student mobility as well as employability. The
anniversary of the University of Paris, today here in the
Sorbonne, offers us a solemn opportunity to engage in the
39
endeavour to create a European area of higher education,
where national identities and common interests can interact
and strengthen each other for the benefit of Europe, of its
students, and more generally of its citizens. We call on other
Member States of the Union and other European countries to
join us in this objective and on all European Universities to
consolidate Europe's standing in the world through
continuously improved and updated education for its citizens.
Claude Allègre
Minister of National Education, Research and Technology
(France)
Luigi Berlinguer
Minister of Public Education, Universities and Research
(Italy)
Tessa Blackstone
Minister of Higher Education
(United Kingdom)
Jürgen Ruettgers
Minister of Education, Science, Research and Technology
(Germany)
40
EK-2
BOLONYA DEKLARASYONU
THE EUROPEAN HIGHER EDUCATION AREA
Joint declaration of the European Ministers of Education
Convened in Bologna on the 19th of June 1999
The European process, thanks to the extraordinary achievements of the last few
years, has become an increasingly concrete and relevant reality for the Union and
its citizens. Enlargement prospects together with deepening relations with other
European countries, provide even wider dimensions to that reality. Meanwhile, we
are witnessing a growing awareness in large parts of the political and academic
world and in public opinion of the need to establish a more complete and farreaching Europe, in particular building upon and strengthening its intellectual,
cultural, social and scientific and technological dimensions.
A Europe of Knowledge is now widely recognised as an irreplaceable factor for
social and human growth and as an indispensable component to consolidate and
enrich the European citizenship, capable of giving its citizens the necessary
competences to face the challenges of the new millennium, together with an
awareness of shared values and belonging to a common social and cultural space.
The importance of education and educational co-operation in
the development and strengthening of stable, peaceful and
democratic societies is universally acknowledged as paramount,
the more so in view of the situation in South East Europe.
The Sorbonne declaration of 25th of May 1998, which was underpinned by these
considerations, stressed the Universities' central role in developing European
cultural dimensions. It emphasised the creation of the European area of higher
education as a key way to promote citizens' mobility and employability and the
Continent's overall development.
Several European countries have accepted the invitation to
commit themselves to achieving the objectives set out in the
declaration, by signing it or expressing their agreement in
principle. The direction taken by several higher education
41
reforms launched in the meantime in Europe has proved many
Governments' determination to act.
European higher education institutions, for their part, have
accepted the challenge and taken up a main role in constructing
the European area of higher education, also in the wake of the
fundamental principles laid down in the Bologna Magna Charta
Universitatum of 1988. This is of the highest importance, given
that Universities' independence and autonomy ensure that
higher education and research systems continuously adapt to
changing needs, society's demands and advances in scientific
knowledge.
The course has been set in the right direction and with
meaningful purpose. The achievement of greater compatibility
and comparability of the systems of higher education
nevertheless requires continual momentum in order to be fully
accomplished. We need to support it through promoting
concrete measures to achieve tangible forward steps. The 18th
June meeting saw participation by authoritative experts and
scholars from all our countries and provides us with very useful
suggestions on the initiatives to be taken.
We must in particular look at the objective of increasing the
international competitiveness of the European system of
higher education. The vitality and efficiency of any civilisation
can be measured by the appeal that its culture has for other
countries. We need to ensure that the European higher
education system acquires a world-wide degree of attraction
equal to our extraordinary cultural and scientific traditions.
While affirming our support to the general principles laid down
in the Sorbonne declaration, we engage in co-ordinating our
policies to reach in the short term, and in any case within the
first decade of the third millennium, the following objectives,
which we consider to be of primary relevance in order to
42
establish the European area of higher education and to
promote the European system of higher education world-wide:
• Adoption of a system of easily readable and comparable
degrees, also through the implementation of the Diploma
Supplement, in order to promote European citizens
employability and the international competitiveness of the
European higher education system.
• Adoption of a system essentially based on two main cycles,
undergraduate and graduate. Access to the second cycle
shall require successful completion of first cycle studies,
lasting a minimum of three years. The degree awarded after
the first cycle shall also be relevant to the European labour
market as an appropriate level of qualification. The second
cycle should lead to the master and/or doctorate degree as
in many European countries.
• Establishment of a system of credits - such as in the ECTS
system - as a proper means of promoting the most
widespread student mobility. Credits could also be acquired
in non-higher education contexts, including lifelong learning,
provided they are recognised by receiving Universities
concerned.
• Promotion of mobility by overcoming obstacles to the
effective exercise of free movement with particular
attention to:
- for students, access to study and training opportunities and to related
services,
- for teachers, researchers and administrative staff,
recognition and valorisation of periods spent in a
European context researching, teaching and training,
without prejudicing their statutory rights.
43
•
Promotion of European co-operation in quality assurance
with a view to developing comparable criteria and
methodologies.
•
Promotion of the necessary European dimensions in higher
education, particularly with regards to curricular
development, inter-institutional co-operation, mobility
schemes and integrated programmes of study, training and
research.
We hereby undertake to attain these objectives - within the
framework of our institutional competences and taking full
respect of the diversity of cultures, languages, national
education systems and of University autonomy - to consolidate
the European area of higher education. To that end, we will
pursue the ways of intergovernmental co-operation, together
with those of non-governmental European organisations with
competence on higher education. We expect Universities again
to respond promptly and positively and to contribute actively
to the success of our endeavour.
Convinced that the establishment of the European area of
higher education requires constant support, supervision and
adaptation to the continuously evolving needs, we decide to
meet again within two years in order to assess the progress
achieved and the new steps to be taken.
Gerard SCHMIT
Director General of French
Community
Ministry for Higher Education
and Research
Caspar EINEM
Minister of Science and
Transport
(Austria)
44
(Belgium)
Jan ADE
Director General
Ministry of the Flemish
Community
Department of Education
(Belgium)
Anna Mmia TOTOMANOVA
Vice Minister of Education
and Science
(Bulgaria)
Eduard ZEMAN
Minister of Education, Youth
and Sport
(Czech Republic)
Margrethe VESTAGER
Minister of Education
(Denmark)
Tonis LUKAS
(Estonia)
Maija RASK
Minister of Education and Science
(Finland)
Claude ALLEGRE
Minister of National Education,
Research and Technology
(France)
Wolf-Michael CATENHUSEN
Parliamentary State Secretary
Federal Ministry of Education
and Research
(Germany)
Ute ERDSIEK-RAVE
Minister of Education, Science,
Research and Culture of the
Land Scheswig-Holstein
(Permanent Conference of the
Ministers of Culture of the
German Länders)
Gherassimos ARSENIS
Minister of Public Education
and Religious Affairs
(Greece)
Adam KISS
Deputy State Secretary for
Higher Education and Science
Gudridur SIGURDARDOTTIR
Secretary General
Ministry of Education, Science
45
(Hungary)
and Culture
(Iceland)
Pat DOWLING
Principal Officer
Ministry for Education and
Science
(Ireland)
Ortensio ZECCHINO
Minister of University and Scientific
And Technological Research
(Italy)
Tatiana KOKEK
State Minister of Higher
Education and Science
(Latvia)
Kornelijus PLATELIS
Minister of Education and Science
(Lithuania)
Erna HENNICOT-SCHOEPGES
Minister of National Education
and Vocational Training
(Luxembourg)
Louis GALEA
(Malta)
Loek HERMANS
Minister of Education, Culture
and Science
(the Netherlands)
Jon LILLETUN
Minister of Education, Research and
Church Affairs
(Norway)
Wilibald WINKLER
Under Secretary of State of
National Education
(Poland)
Eduardo Marçal GRILO
(Portugal)
Andrei MARGA
Minister of National Education
(Romania)
Milan FTACNIK
(Slovak Republic)
Pavel ZGAGA
State Secretary for Higher
D. Jorge FERNANDEZ DIAZ
Secretary of State of Education,
46
Education
(Slovenia)
Universities, Research and
Development
(Spain)
Agneta BLADH
State Secretary for Education
and Science
(Sweden)
Charles KLEIBER
State Secretary for Science
and Research
(Swiss Confederation)
Baroness Tessa BLACKSTONE
of Stoke Newington
Minister of State for Education
and Employment
(United Kingdom)
47
48
EK-3
AB ve AEA ÜLKELER NDEK YÜKSEKÖ RET M
S STEMLER
Avrupa Birli i (AB) ve Avrupa Ekonomik Alanı (AEA)
ülkelerindeki yüksekö retim sistemleri oldukça fazla çe itlilik
göstermektedir. Ancak, bu sistemleri iki ana ba lık altında
toplamak mümkündür:
Birle ik Yüksekö retim Sistemi: Bu sistemde, ülkemizde de
uygulandı ı gibi, tüm yüksekö retim kurumları aynı çatı altında
toplanmı tır.
kili Yüksekö retim Sistemi: Bu sistemde, Humboldt’un
üniversite kavramına dayalı geleneksel üniversiteler ile
yüksekö retim düzeyindeki programlara sahip di er kurumlar,
iki ayrı çatı altında toplanmı lardır.
Her iki sistemde de, doktora derecesinden önce ve sonra
verilen dereceler açısından da farklılıklar bulunmaktadır:
Tek Basamaklı Derece Yapısı: Bu e itim sonunda alınan diploma
ile do rudan doktora programına ba vurmak mümkündür.
ki Basamaklı Derece Yapısı: Ülkemizde de oldu u gibi, bu
e itim iki a amalıdır. Her a ama sonunda alınan diploma ile
do rudan meslek hayatına ba lanabildi i gibi, bir üst derecedeki
e itime de devam edilebilir. Doktoraya ba layabilmek için, ikinci
a amanın tamamlanması gerekmektedir.
Benzer ekilde, doktora derecesi için takip edilmesi gereken
programları da tek ve iki basamaklı olarak sınıflandırmak
49
mümkündür. ki basamaklı doktora programlarında birinci
a amanın tamamlanması, mutlaka ikinci a amaya kabul edilme
anlamına gelmemektedir.
AB ve AEA ülkelerindeki yüksekö retim sistemleri ve derece
yapıları Tablo 1’de gösterilmi tir. Bu ülkelerdeki yüksekö retim
düzeyindeki programlar sonunda verilen çe itli dereceler ile
bunlara il kin yakla ık e itim süreleri ise Tablo 2’de verilmi tir.
Ayrıca, her ülkedeki yüksekö retim sistemi detaylı olarak
a a ıda açıklanmı tır.
Tablo 1. AB ve AEA ülkelerindeki yükseköğretim sistemleri ve derece yapıları.
50
Ülke
Yüksekö retim
Sistemi
Birle ik
Almanya
Avusturya
Belçika (Fl)
Belçika (Fr)
Danimarka
Finlandiya
Fransa
Hollanda
ngiltere
rlanda
spanya
sveç
talya
zlanda
Liechtenstein
Lüksemburg
Norveç
Portekiz
Yunanistan
kili
Derece Yapısı
Tek
Basamak
b
b
b
b
b
b
b
b(5)
b
b(6)
b
b(3)
b(3)
b
b
b(4)
b(4)
b
b
b
b
b
b
b
b
b
ki
Basamak
b
b
b(1)
b
b
b
b
b
b
b
b
1
Doktora Derecesi
Yapısı
Tek
ki
Basamak Basamak
b
(2)
b
b(2)(3)
b
b
b
b
b(2)
b
b
b
b
b
b
b
b
b
b(2)
Yüksekö retim sistemi temelde ikilidir, ancak üniversite dı ı kurumların sayısı son
derece azdır.
2
Ara tırmaya dayalı ara doktora derecesi verilir. Fransa ile Yunanistan’da, doktora
programına ba layabilmek için ara dereceye sahip olmak zorunludur. Finlandiya ile
sveç’te ise, doktora derecesinden daha dü ük düzeydeki ara dereceyi almak iste e
ba lıdır ve doktora programına ba layabilmek için zorunlu de ildir.
3
Doktora derecesinden ayrı olarak Habilitation derecesi de alınabilir.
4
Belçika’daki her iki toplulu a (Flaman ve Fransız) ait yüksekö retim sistemini hem tek
hem de iki basamaklı olarak nitelemek mümkündür. Üniversiteler tarafından verilen
derecelerin ço unlu u iki a amalıdır. ki ile üç yıl süreli ilk a amayı tamamlayanlara
Candidat/Kandidaat diploması verilir. Bu diploma ara bir derece olarak nitelendirilir.
5
Yeni düzenlemelerle, iki basamaklı sistem de (Bachelor ve Master) ba latılmı tır.
6
Üç yıllık bir e itimden sonra alınabilecek ilk derece olan Kandidaats derecesi
ba latılmı tır.
51
AB ve AEA ülkelerinde yüksekö retim sonucunda alınan
diplomalar (Tablo2) için bu bölümü klikleyiniz.
Tablo 2 ile lgili Dip Notları:
1
Bu derece ara bir derece olarak de erlendirilmektedir.
2
Üniversite Kanunu’nda 1998 yılında yapılan de i ikliklerle Bachelor ve
Master programlarının ba latılmasına izin verilmi tir.
3
Giri
artı, üniversite e itimine ba lamak için
gereken
normal ortadereceli e itim süresinden bir yıl daha azdır.
tamamlanması
4
Grandes Ecoles’lere kabul edilmek oldukça zordur. Giri
hazırlık sınıfları bulunmaktadır.
5
Bütün ülkelerde 6-7 yıllık uzun süreli dereceler, Tıp ve Veterinerlik gibi
alanlarda verilirken, bazı ülkelerde bu dereceler, Eczacılık ve di er
alanlarda da verilmektedir. Genellikle bu dereceler, daha genel akademik
derecelerin yapısına uymamaktadır; örne in, birinci ara derece ihtimali
oldukça nadiren bulunmaktadır.
6
E itim Bakanlı ı, Sorbon Deklarasyonu’nda öngörüldü ü ekilde, üç yıllık
mesleki Licence ve mesleki, ara tırma a ırlıklı ve genel olmak üzere üç
çe itten olu an be yıllık Mastaire derecelerinin verilmesi uygulamasını
ba latmı tır.
7
Licentiate zorunlu olmayan bir derecedir ve Doktor derecesine sahip
olmak için gereken bir art de ildir.
8
Danimarka ve zlanda’da, PhD derecesi haricinde, uzun yıllar süren
ba ımsız ara tırma ve tez hazırlama/savunma a amalarından sonra elde
edilen di er bir yüksek doktora derecesi bulunmaktadır. Birle ik
Krallık’ta PhD dı ında çe itli yüksek Doktora olasılıkları bulunmaktadır.
9
Herhangi bir postgraduate ara tırma derecesine sahip olmayan adaylar,
genel olarak, öncelikle MPhil.
derecesine yönelik programlara
52
sınavları ve
kaydolmaktadırlar. Tatminkar bir ilerleme kaydetmeleri halinde ise, PhD
derecesine yönelik programlara transfer edilebilmektedirler.
53
ALMANYA
Doktora derecesine kadar olan yüksekö retim sistemi, ikili ve
tek basamaklıdır. Doktora düzeyi de tek basamaklıdır.
• Üniversite
Dört ile altı yıllık bir e itim sonucunda üniversiteden Diplom,
Magister veya Staatsexamen dereceleriyle mezun olunur. Bu
e itim, yarım ile bir yıllık bir sürede tamamlanan tez çalı masını
da kapsar. Diplom programları, belirli bir mesleki alan için
yo unla tırılmı çalı maları içerir. Genellikle sanat alanındaki
Magister programları, iki veya üç konuda yo unla ır.
Staatsexamen ise, akademik unvanın alınmasından sonra, icrası
için ayrı bir sınav gerektiren meslekleri kapsar.
Doktora derecesi, son zamanlara kadar bir ö retim üyesinin
gözetiminde yapılan ba ımsız bir tez çalı masının yazılmasını ve
sözlü olarak savunmasını gerektirmekteydi. Bu derece genellikle
iki ile dört yıl arasında tamamlanmaktaydı. Son yıllarda doktora
çalı malarının
lisansüstü
okullar
(Graduiertenkollegien)
bünyesinde yürütülmesine ba lanmı tır. 1998 yılında yakla ık
olarak
300
tane
Graduiertenkollegien
kurulmu tur.
Üniversitelerden biri, pilot uygulama olarak Amerika Birle ik
Devletleri’ndekine benzer bir doktora programını uygulamaya
ba lamı tır.
Kural olarak, profesörlük için Habilitation’a (doktora sonrası
ders verme yeterlik belgesi) sahip olmak gerekir. Habilitation,
akademik bir derece de ildir ancak, ki inin ders vermek için
yeterli oldu unu gösterir. Habilitation’a sahip olmak, birçok
eyaletteki (Länder) doktoralı ara tırmacıların adlarının önünde
doktor unvanı yanında Habilitatus unvanını da kullanmaları
hakkını kazandırır (örne in, Dr. Med. Habil.). Habilitation, iki
ile üç yıllık bir çalı mayı gerektirir.
54
• Fachhochschulen (Uygulamalı Bilimler Üniversiteleri)
Bu kurumlar, mühendislik, iktisat, sosyal meslekler, yönetim ve
tasarım gibi alanlarda mesle e yönelik programları yürütür.
Standart e itim süresi dört yıldır. Bu süreye, bir veya iki
dönemlik staj süresi ile üç ile altı aylık Diplom tezi hazırlama
süresi dahildir. Mezunlara Diplom (FH) unvanı verilir.
Fachhochschulen mezunları, belirli ko ullarda ve ek sınavlardan
ba arılı oldukları takdirde doktora çalı ması yapabilirler.
Bazı yabancı yüksekö retim kurumları, ABD’dekine benzer
lisans ve yüksek lisans programları yürütürler. Bu tip kurumlar
için resmi bir düzenleme henüz getirilmemi tir. Üniversite
kanununda 1998 yılında de i iklik yapılarak üç ile dört yıllık bir
çalı ma sonucunda lisans, bunu izleyen bir ile iki yıllık çalı ma
sonucunda ise yüksek lisans (master) derecesi veren
programların
açılmasına
olanak
sa lanmı tır.
Ayrıca,
üniversiteler ve Fachhochschule’ler için akreditasyon sistemi
kurulmu tur.
Yeni
geli tirilen
programlar,
geleneksel
programların yanı sıra yürütülmektedir. Bugüne kadar 200
dolayında lisans ve yüksek lisans programı ba latılmı tır.
55
AVUSTURYA
Yüksekö retim sistemi, birle ik ve tek basamaklıdır. 1994
yılında 10 yeni Fachhochschule programının (FachhochschulStudiengänge) ba latılmasıyla üniversite dı ı sistem de
(Fachhochschulsystem) devreye sokulmu tur. 1999 ilkbahar
dönemine kadar program sayısı 50’ye yükselmi tir. u ana kadar
özel üniversitelerin kurulmasına izin verilmemi tir. Ancak, yeni
hazırlanan kanunda, özel üniversitelerin kurulmasına olanak
sa layacak maddelerin yer alması beklenmektedir.
• Üniversiteler
Avusturya üniversitelerindeki ilk derece olan Magister veya
Diplom-Ingenieur, en az dört ile be yıllık bir e itimden sonra
alınır. Ancak, gerçek e itim süresi, genellikle 4-5 yılın çok
üzerindedir. Programlar iki a amalıdır ve herbiri bir sınavla
(Diplomprüfung) sona erer. kinci a ama, tez yazımını da
(Diplomarbeit) içerir.
Doktora programları en az iki yıllık bir çalı ma gerektirir.
Doktora programını bitirebilmek için tez yazarak savunmak
(Dissertation) ve bitirme sınavını (Rigorosum) ba armak
gerekir. Belirli bir bilimsel alanda ders verme hakkını sa layan
Habilitation, akademik bir derece de ildir. Ancak, bunu
alabilmek için doktoranın üzerinde bir çalı ma yapmak gerekir.
Bazı üniversiteler, Almanca ve/veya
ngilizce lisansüstü
programlar yürüterek MAS (Master of Advanced Studies)
veya MBA (Master of Business Administration) derecelerini
verirler.
Bu
programların
amacı
mesleki
uzmanlık
kazandırmaktır. Avusturya derecelerini di er ülkelerdeki
derecelerle benzer hale getirmek ve ö renci hareketlili ini
kolayla tırmak amacıyla, 4 yıl süreli lisans programlarının
ba latılmasıyla ilgili tartı malar, 1997 yılından beri devam
56
etmektedir. Hazırlanmakta olan yeni yüksekö retim kanununda,
üniversitelerin iki basamaklı sistemi ba latmalarına olanak
sa layacak de i ikliklerin yapılması planlanmaktadır.
• Fachhochschulen
Fachhochschule programları en az dört yıl sürer. Bu süre,
kurulu larda geçen stajı ve proje hazırlı ını da kapsar. Verilen
derece, üniversite derecesiyle aynıdır ancak, derecenin sonuna
“(FH)” ilave edilir. FH mezunları üniversitelerdeki doktora
programlarına devam edebilirler. Bunun için iki ek dönem
içindeki ek sınavlardan ba arılı olmak gerekir.
57
BELÇ KA (Flaman)
Doktoradan önceki yüksekö retim sistemi, ikili ve temel olarak
tek basamaklıdır. Ancak, iki yıldan sonra ara bir derece verilir.
Doktora çalı maları tek basamaklıdır.
• Üniversite
Üniversite tarafından verilen ilk ara derece olan Kandidaat,
izlenen programa ba lı olarak iki veya üç yıllık bir e itimden
sonra alınır. Çok ender durumlarda ise Kandidaat yerine
Baccalaureus derecesi verilir. Kandidaat derecesinden sonra
iki ile üç yıllık bir e itimden sonra Licentiaat derecesi alınır.
Licentiaat, Kandidaat’a göre daha fazla uzmanlık gerektirir.
Birçok programda tez hazırlanır. kinci a ama sonunda verilen
di er derecelere yönelik alanlar unlardır: n aat Mühendisli i,
Di çilik, Eczacılık, Veterinerlik ve Tıp.
Çalı maların üçüncü a aması olan doktora, tez hazırlanmasını ve
sözlü savunmayı gerektirir.
• Hogescholen
Üniversite dı ı kurum olan Hogeschole’lerde iki tür program
bulunmaktadır:
a) Kısa ve tek a amalı programlar: Üç yıl süreli bu programların
amacı, ö rencilere sanayi, ticaret, ziraat, sa lık ve
rehabilitasyon gibi alanlarda mesleki beceri kazandırmaktır.
Programları bitirenlere, “… Alanında Gegradueerde” derecesi
verilir.
b) Uzun ve iki a amalı programlar: Bu programdaki her a ama iki
yıl sürelidir. Birinci a amayı tamamlayanlara, “… Programında
Kandidaat” derecesi, ikinci a amayı tamamlayanlara ise
“… Programında Licentiaat” derecesi verilir. Bu programlar
58
a a ı yukarı tek a amalı üniversite programlarına benzer.
Derslerin yanında pratik uygulamalar ve uygulamalı ara tırma
yapılır.
59
BELÇ KA (Fransız)
Yüksekö retim sistemi ikili ve temelde tek basamaklı bir
modele dayanmaktadır. Doktora çalı maları tek basamaklıdır.
• Üniversite
Yüksekö retimdeki ilk ara derece olan Candidat(e), ilgili
alandaki genel konuları kapsayan iki (bazı alanlarda üç) yıllık bir
e itimden sonra alınır. Candidat(e), e itimin ikinci a amasına
devam edebilmek için gereken ön ko uldur. kinci a ama iki, üç
veya dört yıl sürer. kinci a amanın tamamlanmasından sonra,
devam edilen programa ba lı olarak verilen akademik dereceler
unlardır: Licencié, Pharmacien, Ingénieur, Maître (bilgisayar
bilimleri, ekonomik bilimler ve uygulamalı ekonomik bilimler),
Docteur en Médicine, Docteur en Médicine Vétérinaire. kinci
a amadaki programlar, birinci a amaya göre daha uzmanlık
alanlarını kapsar. Birçok program tez yazımını içerir.
Bir yıl süreli lisansüstü programlar unlardır: Diplôme d’Etudes
Approfondies (DEA) ve Diplôme d’Etudes Spécialisées (DES).
Doktora çalı maları için belirli bir e itim programı yoktur.
Ancak, 1994 yılında kabul edilen kararnameyle, üniversitelerin
doktora
için
bir
yıllık
hazırlama
programı
(DEA)
düzenlemelerine olanak sa lanmı tır. Bazı fakülteler, böyle bir
program hazırlama çalı masına ba lamı lardır. Doktora
derecesi, en az dört yıllık ba ımsız bir çalı ma ve ara tırma
sonucunda tez yazılmasını ve sözlü savunmayı kapsar.
• Hautes Ecoles
Üniversite dı ı bu kurumlarda iki tür program yürütülür:
a) Kısa ve tek a amalı programlar: Bunların süresi üç ile dört
yıldır ve mezunları Gradué derecesini alır.
60
b) Uzun ve iki a amalı programlar: A amalar iki er yıldır ve
mezunları Licencié veya Ingénieur derecesini alır.
Kanuna göre, uzun ve iki a amalı üniversite dı ı programları
bitirenler,
üniversite
düzeyindeki
mezunlarla
e de er
tutulurlar. Uzun ve iki a amalı üniversite dı ı programları
bitirenler,
belirli
ko ullarla
üniversitelerdeki
doktora
programına devam edebilirler.
Hautes Ecoles mezunlarının uygulamalı ara tırma konularında en
fazla iki yıllık lisansüstü çalı ma (Diplôme d’Etudes
Supérieures – DESS) yapma olana ı da bulunmaktadır.
61
DAN MARKA
Danimarka’daki yüksekö retim sistemi ikilidir ve doktora
düzeyine kadar iki basamaklıdır. Doktora derecesi de iki
basamaklıdır.
• Üniversite
Üniversitelerdeki derece yapısı 3+2+3 modeline dayanır.
Akademik programlardaki ilk derece, üç ile üç buçuk yıllık bir
e itim sonucunda alınan Bachelor’dır. Buna ek olarak yapılan iki
ile iki buçuk yıllık e itim ile de, ikinci derece olan Candidatus(a)
verilir. Candidatus programında, altı ay ile bir yıl arasında
tamamlanan tez çalı ması da yapılır. Tıp, eczacılık ve
veterinerlik programları iki a amalı olmayıp be ile altı buçuk
yıllık entegre programlardır. Doktora derecesi, Candidatus
derecesinden sonra üç yıllık çalı ma ve ara tırmayı gerektirir.
Ulusal düzeyde verilen bu derecelerin yanında, birçok üniversite
tarafından giderek artan sayıda yüksek lisans (master)
programları yürütülmeye ba lanmı tır. Danimarka dilinde veya
ngilizce olarak yürütülen bu programların bazıları E itim
Bakanlı ı tarafından çıkarılan kararnamelerle, bazıları ise
üniversiteler tarafından yürütülmektedir. Bazı üniversiteler,
yabancı yüksekö retim kurumları ile i birli ine giderek ortak
diplomalar da vermektedirler.
Doktora derecesi genellikle üç yıl sürer. Doktora programı, az
sayıda ders yükü ile orijinal bir konuda yapılan ba ımsız çalı ma
sonucunda yazılan tezi kapsar.
• Üniversite Dı ı Kurumlar
Danimarka’daki üniversite dı ı kurumlar çok çe itlidir. Bunlar
genellikle iki ile dört yıl süreli, bir veya birkaç program yürüten
62
küçük kurumlar olup, ö retmen yeti tirme, sosyal hizmet,
hem irelik gibi belirli bir mesleki alana yönelik program
yürütürler. Mezunlar, belirli bir mesleki alanda Diploma
derecesinin yanı sıra, hem ire veya fizyoterapist gibi mesleki
unvan da alırlar.
Üniversite dı ı kurulu lar, üniversiteler tarafından verilen
dereceleri veremezler. Ancak, bu kurulu ların bazıları yabancı
yüksekö retim kurumları ile i birli ine giderek yabancı
kurumların verdi i lisans ve yüksek lisans (master) derecelerini
vermeye ba lamı lardır. Bazı kurulu lar, özellikle lisansüstü
düzeyde çe itli diploma programları yürütmektedirler.
Üniversiteler ile üniversite dı ı kurulu lar arasındaki i birli ini
kuvvetlendirmek ve küçük üniversite dı ı kurulu larını
birle tirmek amacıyla hükümet tarafından bazı yapısal
de i ikliklerin yapılması gündemdedir. Dü ünülen di er bir
de i iklik ise, üniversite dı ı kurulu ların mesleki lisans
derecesi verebilmelerine olanak sa lamaktır.
63
F NLAND YA
Yüksekö retim sistemi ikilidir.
• Üniversiteler
1994 ile 1996 yılları arasında, üniversitelerin ço unda iki
basamaklı sistem yürürlü e konulmu tur. Böyle bir de i ikli e
gidilmesinin amacı, ö rencilerin, üniversiteler tarafından
verilecek ilk derece olan Kandidaatti’yi üç yılda, bunu takip
eden iki yıl sonunda da Maisteri derecesini almalarıdır.
Kandidat derecesini alacak ö rencilerden % 75’inin, Maisteri
programlarına devam etmeleri hedeflenmi tir. Tıp, di çilik ve
veterinerlik programlarındaki e itim süresi altı yıldır ve
tamamlayanlara Lisensiaatti derecesi verilir.
Bazı alanlarda iki yıllık bir çalı madan sonra ara doktora
derecesi verilir. Doktora derecesi, üç ile dört yıllık bir çalı ma
ve tez savunması sonucunda alınır. Doktora programlarının
ço unlu u halen lisansüstü okullar içinde organize edilmektedir.
• Ammattikorkeakoulu (Politeknikler)
Finlandiya’daki üniversite dı ı sektörde 1990’lı yıllarda büyük
bir
de i ikli e
gidilmi
ve
meslek
yüksekokulları
ammattikorkeakoulu ekline dönü türülmü tür. Bunun amacı,
mesleki e itimin kalitesini yükselterek uluslararası düzeyde
rekabet edebilecek düzeye çıkarmak ve böylece, mesleki e itimi
daha cazip hale getirmektir. Buradaki programların süresi üç
ile dört yıl arasında de i mektedir.
64
FRANSA
Doktora düzeyinden önceki yüksekö retim sistemi ikilidir ve iki
basamaklıdır. Fransız yüksekö retim sisteminin özelli i,
kendilerine özgü giri ko ulları uygulayan ve çok geni bir
yelpazede programlar sunan de i ik yapıdaki birçok
yüksekö retim kurumuna sahip olmasıdır.
• Üniversite
Geleneksel üniversitelerin bünyesinde, Instituts Universitaires
de
Technologie
(IUT)
ve
Instituts
Universitaires
Professionalisés (IUP) gibi uzmanla mı fakülteler bulunur.
Üniversitelerdeki derece yapısı öyledir: ki yıllık e itimden
sonra verilen DEUG ara derecesi, onu takip eden bir yıllık
e itim
sonucunda
verilen
Licence
derecesi,
Licence
derecesinden sonra bir yıllık e itim sonucunda verilen Mâitrise
derecesi.
DESS, Mâitrise derecesinden sonra verilen bir yıllık lisansüstü
derecedir. Diplôme d’Etudes Appronfondies (DEA), Mâitrise
derecesi sonrasında verilen bir yıllık programdır ve doktora
çalı masının ba langıç noktası olarak kabul edilir.
IUT’lar iki yıllık DUT derecesi verirler. IUT’lara kabul edilme,
üniversitelere nazaran oldukça seçicidir. E itim Bakanlı ı, üç
yıllık e itim sonucunda Mesleki Licence derecesi verecek
programlar ba latmayı önermi tir. Bunun amacı, ö rencilerin üç
yıllık bir e itim sonucunda ara düzeyde i bulmalarına olanak
sa lamaktır. Mesleki Licence programının üçüncü yılında
ö renciler zorunlu olarak bir i e yerle tirilirler. E itim
Bakanlı ı, Mesleki Licence programını takip eden iki yıllık bir
e itim sonunda ise, yüksek lisans düzeyine e de er Mastaire
derecesinin olu turulmasını önermi tir. Bu derecelerin
olu turulmasıyla eski derecelerin kaldırılması öngörülmemi ,
65
aksine bu derecelerin mevcut derecelerle birlikte kullanılması
önerilmi tir.
• Di er Yüksekö retim Kurumları
Bunların ba ında, yönetim ve mühendislik alanlarında programlar
yürüten Grande école’ler gelmektedir. Ço unlu u devlet kurumu
olan Grande école’lere kabul edilme oldukça zordur.
Sections de Techniciens Supérieurs, ileri düzeyde iki yıllık
teknik e itim programları yürüterek Brevet de Technicien
Supérieur (BTS) derecesi verir. Sa lık e itimiyle ilgili birçok
üniversite dı ı kurum bulunmaktadır.
66
HOLLANDA
Üniversiteler ve Hogeschole’lerde yürütülen yüksekö retim,
ikili ve tek basamaklıdır. Doktora çalı ması da tek basamaklıdır.
• Üniversite
Üniversiteler tarafından verilen birinci derece Doctoraal’dır.
Bu dereceye sahip olanlar, Doctorandus, Meester veya
Ingenieur unvanlarını kullanırlar. Bu derece genel olarak, süresi
dört ile be yıl arasında de i en bir doctoraal programı sonunda
elde edilir. Tıp, Veterinerlik ve Eczacılık programları daha uzun
sürer. E itimin birinci yılında, seçilen alan için zorunlu olan
dersler alınır. E itim bir Propedeuse sınavıyla tamamlanır.
Programlar, ara tırma, e itim ve en az altmı sayfadan olu an
bir bitirme tezinden (Scripte) meydana gelir. Üniversiteler,
ayrıca ortaö retim ve HBO ö retmenlerini yeti tirmeye yönelik
bir yıllık lisansüstü dereceler verirler. Bütün üniversiteler,
Doctorate (Dr.) derecesine yönelik dört yıllık ara tırmayeti tirme programları sunarlar.
1998 yılından beri üniversiteler, üç yıllık tam zamanlı e itim
sonunda Kandidaats derecesi de vermektedirler. Söz konusu bu
derece, birinci üniversite derecesi olarak de erlendirilir. Bu
derecenin devamında, bir veya iki yıllık ileri düzeyde e itim
alındıktan sonra Doctoraal derecesinin de elde edilebilece i
dü ünülmektedir. Bu tür derecelere yönelik kaç çe it program
uygulandı ına dair bilgi mevcut de ildir. Kandidaat derecesine
sahip olacak ö rencilerin 2001-2002 akademik yılında mezun
olacakları sanılmaktadır.
• Hogescholen (Mesleki E itim Üniversiteleri)
Hemen hemen her alanda verilen dört yıllık mesle e yönelik
programlardır (HBO). Bu programlar sonunda Ingenieur veya
67
Baccalaureus (bc) unvanlarından birisi verilir. Bu programlara
giri artı, teorik olarak, üniversiteye girmek için tamamlanması
gereken ortaö retim süresinden bir yıl daha azdır.
Yüksekö retim ve Ara tırma Kanunu’na göre, HBO mezunları
PhD derecesine yönelik ara tırma programlarına kabul edilme
hakkına sahiptirler.
Hollanda kurumlarından pek ço u, hem üniversiteler ve hem de
Hogeschole’ler, özellikle Master derecesi olmak üzere
uluslararası dereceler vermektedirler. Hollanda’da Master
unvanının kullanılmasını kısıtlayacak herhangi bir yasal engel
bulunmamaktadır. Ba ımsız bir kurulu olan Dutch Validation
Council, 1996 yılından beri Hogeschole’lerde yürütülen Master
programlarını onaylamaktadır. Pek çok kurum, tanınan herhangi
bir ngiliz Master derecesi vermek için ngiliz üniversiteleriyle
i birli i yapmaktadır. Doctorandus unvanıyla mezun olanların
Master unvanını, Hogescholen mezunlarının da Bachelor
unvanını kullanmalarına izin verilmektedir.
E itim Bakanlı ı, e itimdeki küreselle meyle ilgili olarak
hazırlamı oldu u dört yıllık planda (HOOP2000), u konuları
gündeme almı tır: daha fazla esneklik, derece yapısı
(Bachelor/Master), Sorbon Deklarasyonu, ö renim harçları ve
kalite denetimi.
68
NG LTERE
Yüksekö retim sistemi, doktora derecesine kadar birle ik ve
ikili bir modele dayanır. Doktora düzeyinde çe itli dereceler
bulunmaktadır, Ph.D. bunlar arasında en yaygın olan doktora
derecesidir. Eski politekniklere 1992 yılında üniversite statüsü
verilmi tir.
Üniversitelerde
yürütülen
yüksekö retim
programlarının e itim sürelerine yönelik olarak merkezi veya
resmi herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu nedenle,
derecelere ili kin terminoloji ve yapılanmalar, bir üniversiteden
di erine de i iklik göstermektedir. Bunun yanı sıra, ngiltere,
skoçya ve Galler arasında da farklılıklar bulunmaktadır.
Birle ik Krallık terminolojisine göre, dereceler iki ana
kategoriye ayrılmaktadır: Undergraduate Level (ön lisans ve
lisans düzeyi) ve Postgraduate Level (lisansüstü düzey).
Undergraduate Level, programın süresine bakılmaksızın, bütün
birinci ve alt dereceleri kapsamaktadır. Alt dereceler, iki yıllık
Higher National Diploma ve bir yıllık Higher National
Certificate’dan olu maktadır. Bachelor dereceleri genellikle üç
ya da dört yıllık bir e itim sonunda verilir. Tıp ve Veterinerlik
alanlarındaki e itim süresi be yıldır. Bachelor dereceleri,
programların ko ullarına ve ö rencinin kapasitesi ile
performansına göre sınıflandırılır. Sınıflandırma, ordinary nonhonours degree, third class honours, second class honours (iki
düzeyde) ve first class honours eklinde yapılmaktadır.
Dersler, modüler ve kredi toplama temeline dayanan bir
sistemde verilmektedir.
Postgraduate Level, e itim süreleri bir ya da iki yıl arasında
de i en çok çe itli Master programları (bunlardan bazıları
tamamen derse, bazıları ise ara tırmaya yöneliktir), pek çok
sayıda Postgraduate Diploma programları ve nihayet PhD
derecesine yönelik doktora programlarından olu maktadır.
69
Undergraduate derecelerine yönelik programlar, aynı zamanda
Further Education Colleges (Mesleki E itim Kolejleri)
tarafından da verilmektedir. Belirli bir üniversite tarafından
onaylanan derslerin tamamı ya da belli bir bölümünün, söz
konusu bu kolejlerde verilmesi konusunda düzenlemeler
yapılmaktadır. Bu düzenlemeler sayesinde, yerel kurumlar
olarak kolejlerde e itim yapma imkanını artırmaktadır. Çok
sayıda kolej, Higher National Diploma (HND) ve Higher
National Certificate (HNC) vermektedir. Yüksekö retim
düzeyindeki ulusal mesleki derecelerde (National Vocational
Qualifications - NVQ) büyük bir artı gözlenmektedir.
1997 yılında yayımlanan Dearing Raporu’ndaki önerilerden
birisi, yüksekö retim derecelerine ili kin ulusal bir çerçeve
olu turulması idi. Bu konu, halen tartı ılmaktadır. Quality
Assurance Agency (QAA) kurumu, yüksekö retimdeki derece
ve diplomalara yönelik ulusal bir çerçeve olu turmak ve aynı
zamanda bunların standartlarını güvence altına almak
konularında hükümete bir teklif sunmu tur.
Son yıllarda, Birle ik Krallık üniversiteleri, kolejleri ve özellikle
de deniza ırı ülkelerdeki kurumlarla yaptıkları i birli i
çerçevesinde yürüttükleri programlar, uluslararası ö renciler
tarafından ra bet görmektedir. Yurtdı ında yürütülen
programların kalitesini denetlemek için iste e ba lı bazı
hükümler getirilmi tir.
70
RLANDA
Yüksekö retim sistemi ikili ve iki basamaklıdır. Doktora düzeyi
ise tek basamaklıdır. E itim ve Bilim Bakanlı ı, ikili sistemin
korunmasının rlanda’nın çıkarlarına daha iyi hizmet edece ini
açıklamı tır.
• Üniversite
Üniversiteler tarafından verilen ilk derece olan Bachelor’ın
süresi programa göre de i ir. Bachelor of Arts (BA) derecesi,
üç ile dört yıllık bir e itim gerektirir. Tıp ve Di Hekimli i
programları ise altı yıldır.
Yüksek lisans derecesi olan Master programları üç de i ik
ekilde yürütülebilir: sadece ders alarak, sadece ara tırma
yaparak ve ders ile ara tırmayı birlikte yaparak. Master
programının süresi bir ile üç yıl arasında de i ir. Doktora (Ph.D)
programına ba layabilmek için mutlaka Master derecesine sahip
olmak gerekmez. Bachelor derecesini yüksek not ortalamasıyla
tamamlayanlar da do rudan doktora programına ba layabilirler.
Ders yükü ve tez çalı masını kapsayan doktora programı
genellikle üç ile dört yıl sürer.
• Institutes of Technology (Teknoloji Enstitüleri)
Eskiden Regional Technical Colleges olarak adlandırılan
kurumlar, yeniden düzenerek Institutes of Technology ekline
dönü türülmü lerdir. Bu kurumlar tarafından yürütülen
programları bitirenlere dereceleri, National Council for
Educational Awards (NCEA) tarafından verilir. Bu dereceler
unlardır: National Certificate, National Diploma, bazı
durumlarda Bachelor, Master ve doktora. Dublin Institute of
Technology’nin Bachelor derecesi verme yetkisi vardır. Bazı
kurumlar,
National Certificate + National Diploma + Derece
71
= Bachelor derecesi (2+1+1 yıl)
önermektedirler.
72
eklinde a amalı programlar
SPANYA
Doktora düzeyine kadar olan yüksekö retim sistemi
birle iktir ve tek basamaklıdır. Doktora düzeyi de tek
basamaklıdır. Eskiden üniversite dı ı kurulu lar tarafından
yürütülen programlar, 70’li ve 80’li yıllarda yapılan üniversite
reformları sonucunda üniversite çatısı altında toplanmı tır.
Ayrıca, yüksekö retime olan talebin giderek artması
sonucunda birçok yeni üniversite kurulmu tur. Üniversite
dı ındaki
programlar
sanat
ve
müzikle
sınırlıdır.
Üniversiteler, Escuelas Universitarias (ES), Escuelas Tecnicas
Superiores (EST) ve Facultades (F) eklinde yapılanmı lardır.
Genellikle mesleki alanlarda yapılan iki ile üç yıllık e itim
sonucunda Diplomado, Ingeniero veya Arquitecto Técnicos
derecesi verilir. Toplam olarak dört ile be yıllık ve birbirini
takip eden iki a amalı e itim sonunda ise Licenciatura derecesi
verilir. Licenciatura derecesi sadece facultades tarafından
verilir.
spanyol üniversitelerinin özelli i, programlarındaki ders
yüklerinin ve zorunlu ders sayısının fazlalı ıdır. Derslerin
yakla ık olarak üçte biri hükümet tarafından belirlenir ve
bunlar tüm üniversitelerde aynıdır. Yeni reformlar, ö rencilerin
daha fazla seçmeli ders almalarına ve bireysel çalı ma
yapmalarına olanak sa lamı tır. Pasarela sistemi, herhangi bir
programda ilk a amayı bitiren ö rencilerin, ba ka bir programa
transfer edilerek ikinci a amayı tamamlamalarına olanak sa lar.
Üniversiteler, resmi olarak düzenlenmi sistemin dı ında titulos
propios adı verilen programlar da düzenleyebilirler. Ancak,
verilen bu derecelerin resmi bir statüsü bulunmamaktadır.
Doktora derecesi olan Doctorado, üç ile dört yıllık bir e itim
gerektirir.
73
SVEÇ
Doktora derecesine kadar olan yüksekö retim sistemi, birle ik
ve iki basamaklıdır. ki farklı doktora derecesi bulunmaktadır.
Yüksekö retim, ö rencilerin, ba ımsız ders modüllerini seçerek
kendilerine uygun alana ve diplomalara yönelik e itim almaları
imkanını veren bir modüler kredi esasına göre düzenlenmi tir.
Ö renciler, uygun kombinasyonlardaki gerekli toplam kredi
sayısını ba arıyla tamamladıktan ve her bir modül için gereken
tüm sınavlarda ba arılı olduktan sonra derece almaya hak
kazanırlar. Belirli bir dereceye sahip olmak için, normal olarak
tek bir final sınavına girme zorunlulu u bulunmamaktadır. E itim
süreleri yıl bazında de il, toplam kredi miktarına göre
düzenlenmi tir.
Üniversiteler tarafından verilen ilk dereceler unlardır:
• Högskoleexamen: En az iki yıllık tam zamanlı e itim sonunda
alınır.
• Kandidatexamen: En az üç yıllık tam zamanlı e itim ve buna
ek olarak, en az 10 sveç ders kredi miktarına e it olan ilgili
ana e itim dalına yönelik bir tez hazırlama a amasını da
içeren, en az bir buçuk yıllık bir e itim sonunda alınır (bir
kredi, bir haftaya e de erdir). Kandidatexamen, genel bir
akademik derece olarak de erlendirilebilece i gibi, aynı
zamanda da mesle e yönelik bir derecedir.
• Magisterexamen: Dört yıllık tam zamanlı e itim sonunda
alınır. Bu e itim, altı aylık (20 kredilik) tam zamanlı e itime
e it olan bir tez hazırlama ile ilgili e itim dalında iki yıllık
ders almayı içerir.
Tıp, Pedagoji, Mühendislik gibi mesleki dereceler oldukça farklı
bir yapıya göre düzenlenmi tir. E itim süreleri dört ile be
buçuk yıl arasında de i en elliden fazla mesleki derece
bulunmaktadır.
74
Doktora programları, tüm akademik alanlarda dört yıllık bir
Doktorexamen derecesini kapsar. Bazı alanlarda buna ek olarak
iki yıllık Licentiatexamen e itimi bulunmaktadır. Ders a aması,
tezin yazılması ve savunması, bir doktora programını olu turan
temel a amalardır. Doktora programlarına kabul edilmek için en
az Kandidatexamen derecesine veya e de eri derecelere sahip
olma ko ulu aranmaktadır. Süresi bir yıla kadar olan
Magisterexamen derecesi, Doktorexamen içerisinde sayılabilir.
Yüksekö retim kurumları, hem kendi ö rencilerine ve hem de
uluslararası ö rencilere yönelik her geçen gün artan sayıda
ngilizce Master programları ba latmaktadır. Söz konusu
Master programlarının bir kısmı rutin üniversite dersleri
tercüme edilerek verilmektedir. Bir kısmı ise, özel olarak
düzenlenmi derslerden olu maktadır.
75
TALYA
Yüksekö retimde ikili ve tek basamaklı sistem uygulanmaktadır.
Oldukça geli mi olan talyan üniversitelerinin yapısı, temelde
spanyol üniversitelerine benzer.
• Üniversite
Üniversite dereceleri, e itim süresinin uzunlu una ba lı olarak
üç düzeyde verilir. Kısa süreli derece olan Diploma
Universitario (DU), de i ik meslek sahibi ki ileri yeti tirmeyi
hedeflemektedir (örne in, uzman teknisyen). Programlar, teori
ile pratik çalı mayı içerir. Uzun süreli derece olan Corsi di
Laurea’nın (dört ile altı yıl) ara tırma boyutu da vardır. Süresi
altı ay ile iki yıl arasında de i en tez çalı ması yapılması
gerekir. Laurea derecesine sahip olanların Dottore/Dottoressa
unvanını kullanma hakları vardır.
Üçüncü düzey olan doktora derecesi için Laurea veya e de er
dereceye sahip olmak gerekir. Doktora derecesi iki türlüdür:
Uzmanlık (Scuola de Specializzazione) veya daha genel doktora
derecesi (Dottorato di Ricerca). Yapılan ara tırma sonucunda
yazılan tezin sözlü savunmasından sonra doktora unvanı verilir.
Üniversiteler tarafından Master’a yönelik programlar da
yürütülmektedir.
Ancak,
verilen
dereceler
geçerli
sayılmamaktadır.
Üniversite dı ı kurumlar, talyan terminolojisine göre sanat
programları ile mesleki ve teknik e itime yönelik programları
yürütürler. Eskiden üniversite dı ı kurumlar bünyesinde
yürütülen beden e itimi ve spor programları, halen üniversiteler
bünyesinde yürütülmektedir.
76
Yeni hazırlanan yüksekö retim kanununa göre, gelecekteki
derece yapısı öyle olacaktır: Üç yıllık çalı madan sonra ilk
derece, bunu takip eden iki yıllık çalı ma sonucunda verilecek
ikinci derece, üçüncü derece olan doktora için ise en az üç yıllık
bir çalı ma. Yeni yapılanmada kredi sistemine de geçilecektir.
77
ZLANDA
Yüksekö retim, ikili ve iki basamaklıdır.
• Üniversite
Üniversiteler, üç ile dört yıllık bir e itim sonucunda ilk derece
olarak BA, BS veya BEd derecelerini verirler. Bu dereceleri
alabilmek için bitirme tezi veya projesi yapılması gerekir.
zlanda Üniversitesi, belirli programlarda dört ile altı yıllık
entegre e itimden sonra Kandídatspróf derecesini, BA/BS
derecesinden sonra ise iki ile üç yıllık e itim sonucunda ise
Master derecesini verir. zlanda Üniversitesinin aynı zamanda
doktora derecelerini (PhD derecesi ve yüksek doktora
derecesi) verme yetkisi vardır.
Bu kurumlardaki programların süresi iki ile dört yıl arasında
de i ir.
78
LIECHTENSTEIN
Liechtenstein’daki
yüksekö retim
programları,
devlet
tarafından tanınan özel bir üniversite olan Internationale
Akademie
für
Philosophie (IAP) ve Fachhochschule
Lichtenstein tarafından yürütülmektedir.
IAP’in felsefe alanında yürüttü ü programdaki dereceler üç
a amalıdır: iki yıllık Baccalaureate derecesi, tez çalı masını da
içeren iki yıllık Master programı, en az üç yıllık e itim süresi
olan doktora programı.
Fachhochschule, mimarlık, mühendislik ve bili im alanlarında
dört yıllık programları içermektedir. Pek az sayıda lisansüstü
programın e itim süresi bir buçuk yıldır.
79
LÜKSEMBURG
Lüksemburg’da
yüksekö retim,
derecelerle sınırlıdır:
temel
olarak
a a ıdaki
• Centre Universitaire de Luxembourg tarafından verilen
birinci ara üniversite derecesi,
• E itim, Ticaret ve Teknoloji gibi farklı mesleki alanlarda
çe itli üniversite dı ı kurumlar tarafından verilen iki veya üç
yıllık üniversiter düzeyde olmayan dereceler,
• Institut Universitaire International de Luxembourg
tarafından yürütülen lisansüstü e itim programları ile
ortaö retim ö retmenleri için lisansüstü dereceler.
80
NORVEÇ
Doktora düzeyine kadar olan yüksekö retim sistemi, temel
olarak ikili ve iki basamaklıdır. Doktora derecesi tek
basamaklıdır. Halihazırdaki yüksekö retim, 1994 yılında 98
kamu kolejinin 26 statslige høgskoler (devlet kolejleri) ile
birle tirilmesiyle ve Ocak 1996 tarihinde üniversiteler ve
kolejleri düzenleyici yeni yasanın kabulüyle meydana gelmi tir.
Norveç’te üniversiteler ve üniversite dı ı kurumlar arasındaki
farklılıklar, ikili e itim sistemine sahip di er ülkelerdeki kadar
açık de ildir. Norveç’teki yüksekö retimin ba lıca özellikleri
unlardır:
a) Devlet kolejlerine, E itim Bakanlı ı tarafından tanınması
ko uluyla doktora dereceleri vermeleri için resmi hak
tanınmı tır.
b) Üniversiteler ve devlet kolejleri tarafından verilen Cand.
Mag. derecesi gibi kimi dereceler birbirleriyle benzer
niteliktedirler.
c) Üniversite programları ile üniversite dı ı programlar
arasındaki kredi transferi oldukça kolaydır.
• Üniversite
lk üniversite derecesi, normal olarak dört yıllık bir e itim
süresi sonunda alınan Cand. Mag. derecesidir (Matematik ve
Do al Bilimler alanlarında üç buçuk yıllık bir e itim sonunda
alınır). Bu dereceye yönelik e itim, üç sömestrelik bir e itim
alanını kapsayan iki ya da üç ana konu üzerinde
yo unla tırılmı tır. Program yarım yıllık Philosophicum ile
ba lar. kinci derece ise, Cand. Mag. derecesi konularından
birisine yönelik ileri düzeyde yapılan iki yıllık bir e itim sonunda
alınan Candidatus derecesidir. Bir üniversite derecesine sahip
olmak için, normal olarak bir yıllık bireysel ara tırmaya dayanan
tez yazma a aması gerekmektedir. Tıp, Di Hekimli i, Eczacılık,
81
Psikoloji, lahiyat ve Hukuk gibi alanlara yönelik mesleki
üniversite dereceleri, altı ile yedi yıl arasında de i en bir süre
sonunda elde edilir. Üniversite kolejleri, Mimarlık, Veteriner
Hekimlik, Ziraat,
letme, Müzik, Beden E itimi ve Spor gibi
alanlarda, e itim süreleri dört ile altı yıl arasında de i en özel
mesleki programlar sunmaktadırlar.
Doktora derecesine yönelik iki farklı yol bulunmaktadır:
a) Dr. Philos. Derecesi: Orijinal bir tez hazırlama ve savunma
dı ında özel bir çalı ma programı bulunmayan tamamen
ba ımsız bir programdır.
b) Dr. Art., Dr. Scient v.b. Dereceler: Daha yo un
ara tırmaya yönelik olarak düzenlenmi , tez hazırlama ve
savunma a amalarını da içeren e itim süresi üç ile dört yıl ya
da fazla olan ihtisasla tırma programıdır.
Söz konusu bu iki doktora programı aynı akademik düzeye
sahiptir.
Resmi derece sistemine paralel olarak, Norveç üniversiteleri,
son on yıldan beri Master derecesine yönelik ngilizce
programlar sunmaktadırlar. Aynı ekilde, devlet kolejleri de,
hem Norveç dilinde ve hem de ngilizce olarak Master
programları ba latma izni almı lardır.
Derece sistemi de dahil olmak üzere, yüksekö retimin çe itli
yönlerinin analizini yapmak ve olası de i iklikler hakkında
teklifte bulunmak amacıyla, devlet nezdinde bir komisyon
kurulmu tur. Yüksekö retim alanındaki geli melere bakıldı ında,
E itim Bakanlı ı’nın halihazırdaki e itim sistemine AngloAmerikan modelini uyarlamak konusunda bir yakla ımı oldu u
gözlenmektedir.
82
• Statslige Høgskoler (Devlet Kolejleri)
Daha kısa süreli ve üniversite dı ı dersler veren bu kurumların
ço unlu u, entegre bir e itim süresi içinde belirli bir mesle e
yönelik hizmet vermektedirler: Adaylar, diplomayla birlikte
mesleki unvan da alırlar. Bu programların e itim süresi,
ço unlukla üç ile dört yıl arasında de i mektedir. Bunun dı ında,
Sanat, Sosyal Bilimler, Matematik ve Do al Bilimler gibi
alanlarda Cand. Mag. derecesine yönelik olarak üniversitelerde
verilen
programlara
kar ılık
gelen
programları
da
vermektedirler. Devlet kolejlerinden Cand. Mag. derecesi
almak için Philosophicum derecesine sahip olma ko ulu
aranmamaktadır. ki veya üç yıllık bir e itim sonunda alınan
Høgskolekandidat derecesi, nisbeten daha dü ük düzeyde bir
akademik derecedir ve üniversiteler tarafından verilmez.
83
PORTEK Z
Doktora düzeyine kadar olan yüksekö retim sistemi, temel
olarak ikili ve iki basamaklıdır. Doktora derecesi tek
basamaklıdır. Bazı üniversiteler, üniversite dı ı kurumları ve
dereceleri üniversite sistemine entegre etmeye ba lamı lardır.
• Üniversite
En yaygın birinci üniversite derecesi, süresi dört ile altı yıl
arasında de i en bir e itim sonunda alınmaktadır. Licenciatura
derecesi, hem lisansüstü programlara ve hem de, belli
artlarda, doktora programlarına giri
imkanı veren bir
derecedir. Mestrado derecesine yönelik e itim, genel olarak iki
yıl sürer ve ders a aması dı ında original bir tezin sunulması ve
savunulması a amalarını içerir. Mestrado, aynı ihtisas alanında
Doutor derecesine yönelik tez hazırlama ve savunma a amaları
hariç, di er bütün sınavlardan muafiyet hakkı verir. 1997
yılından beri üniversiteler Licenciatura derecesine yönelik üç
yıllık e itim programları sunmaktadırlar. Sonuç olarak, E itim
Bakanlı ı, gerek üniversitelerde ve gerekse üniversite dı ı
kurumlarda yürütülen sayıları her geçen gün artan iki basamaklı
Licenciatura
derecesine
yönelik
programları
tanımaya
ba lamı tır. Doutor derecesine yönelik ihtisasla ma dersleri
bulunmamaktadır. Ancak bunun yanı sıra, Doktora tezinin
hazırlanması ve müdafası haricinde bazı sınavlara girme
zorunlulu u bulunmaktadır.
• Instituto Politéchnico
Politeknik biçimindeki üniversite dı ı e itim kurumları, kurulu
yılları olan 1973’ten bu yana faaliyet göstermektedirler. Bu
kurumlarda mesle e yönelik programlar yürütülmektedir. Bu
programlar, ö retmen yeti tirme, paramedikal, hem irelik,
turizm, mühendislik ve i letme gibi alanlarda özel okullarda
84
sunulmaktadır. Dersler, genellikle, ilgili e itim kurumunun
bulundu u co rafi bölgenin ihtiyaçları do rultusunda belirlenen
mesleki alanlarda verilmektedir. Bacharelato derecesi
genellikle üç yıllık bir e itim sonunda alınmaktadır. Politeknikler,
ayrıca Licenciatura derecesi de verirler.
85
YUNAN STAN
Doktora düzeyine kadar olan ikili yüksekö retim sistemi tek
basamaklıdır. Doktora derecesi tek basamaklıdır.
• Üniversite
Dört ile be yıllık bir çalı ma sonucunda Diploma
(mühendislik ve mimarlık) veya Ptychio derecesi verilir.
Programlar zorunlu ve seçmeli derslerden olu ur. Bazı
programlarda mezuniyet tezi yapmak zorunludur.
Lisansüstü düzeyde ara bir derece olan Metaptychiakon
Spoudon Exidikefsis, bir ile iki yıllık bir sürede alınır. Bu
dereceyi alabilmek için ara tırma yaparak tez yazmak
gerekir. Metaptychiakon Spoudon Exidikefsis, bazı
alanlarda doktoraya ba layabilmek için ön ko uldur.
Doktora derecesi olan Didaktoriko, en az üç yıllık bir
çalı ma sonucunda alınır ve tez yazımı ile sözlü savunmayı
gerektirir.
• Technologika Ekpaideftika Idrymata (TEI)
Üniversite dı ı bu kurumlar da mesle e yönelik belirli
alanlarda Ptychio derecesini üç buçuk ile dört yıllık bir
çalı ma sonucunda verirler. Üniversite dı ı kurumlardan
üniversitelere geçerek alınmı olan derslerin kredilerini
transfer etmek son derece sınırlıdır. TEI’lar, bazı
yabancı yüksekö retim kurumları ile i birli ine giderek
ortak yüksek lisans (master) programları yürütebilirler.
86
EK-4
AVRUPA B RL
BÜNYES NDE YÜRÜTÜLEN E T M
PROGRAMLARI VE AVRUPA KRED TRANSFER S STEM
Ortak bir Avrupa fikri, 1980’li yılların ba ında Avrupa’da fazla
ra bet görmüyordu. Brüksel, Avrupa Toplulu u fikrini
Avrupa’lılara benimseterek popüler hale getirmek konusunda
ö rencilerin deste ini kazanmak amacıyla 1985 yılında
SOCRATES ve ERASMUS programlarını ba latmı tır. Bu
programların amacı, ö rencilerin kendi ülkeleri dı ındaki
ö retim kurumlarında belirli bir süre e itim görmelerine olanak
sa lamaktır. Ancak, Avrupa’daki ö renci hareketlili inin giderek
artması sonucunda, ö rencilerin yabancı üniversitelerde almı
oldukları e itimlerinin kendi ülkelerindeki yüksekö retim
kurumları tarafından tanınmaması büyük bir sorun haline
gelmi tir.
Ö rencilerin
yurtdı ında
görmü
oldukları
e itimlerinin, kendi ülkelerinde tanınmasını garanti altına alarak
zaman kayıplarını önleyecek düzenleyici kuralların ve
sistemlerin geli tirilmesi zorunlulu u nedeniyle, Avrupa Birli i
(AB) tarafından 1980’li yılların sonlarına do ru Avrupa Kredi
Transfer Sistemi (European Credit Transfer System – ECTS)
geli tirilmi tir.
Avrupa Toplulu u, yurtdı ındaki e itimin sadece farklı ülkelerin
fikirlerini, dillerini ve kültürlerini ö renme açısından de il, aynı
zamanda mesleki ve akademik kariyerlerin geli imine de katkıda
bulunmasını
göz
önüne
alarak,
yurtdı ında
e itimi
yaygınla tırmaya çalı maktadır.
A. SOCRATES PROGRAMI
Socrates programının 1995-1999 yılları arasını kapsayan
birinci döneminde, üniversite ö retim elemanları, ilk, orta ve
87
yüksekö retim ö rencileri, ö retmen ve yöneticileri ile e itim
alanında karar vericileri kapsayan toplam 275.000 Avrupa
vatanda ının ülkeler arasındaki dola ımı ve de i imi
desteklenmi tir.
Bu program ayrıca, yüksekö retim ile ilk ve ortaö retimin,
dil e itiminin, uzaktan e itimin ve halk e itiminin kalitesini
yükseltmek amacıyla, 1500 üniversite, 8500 okul ve 500
ülkelerarası projeye destek sa lamı tır.
Socrates programı, Avrupa ülkeleri arasında e itimin her
düzeyinde çok güçlü ili ki ve i birli i kurulmasına yardımcı
olmu tur. Ayrıca, bu program sayesinde, bilgi ve ileti im
teknolojilerinin
e itimde
yaygın
olarak
kullanımı
sa lanmı tır.
Ülkemizin de katılaca ı ve 2000-2006 yılları arasında
uygulanacak olan Socrates programının ikinci dönemindeki
temel hedefleri unlardır:
•
•
•
•
Her düzeyde e itimin Avrupa boyutunu güçlendirmek,
Avrupa dillerini geli tirmek,
E itimin her alanında i birli ini ve dola ımı sa lamak,
E itimde yenilikleri özendirmek.
Socrates programı bünyesindeki alt programlar ise unlardır:
• lk ve ortaö retim (Comenius)
• Yüksekö retim (Erasmus)
• Halk e itimi ve di er yaygın
(Grundtvig)
• Dil ö retimi ve ö renimi (Lingua)
• E itim ve multimedya (Minerva)
88
e itim
faalliyetleri
B. LEONARDO da V NC PROGRAMI
Leonardo da Vinci programının amacı, Avrupa’da mesleki
e itimin kalitesini yükseltmektir. Bu program kanalıyla, 1997
yılında 15.000 orta ı olan 730 projeye, yakla ık 152,7
milyon Ecu tutarında mali destek sa lanmı tır. Ayrıca,
çıraklık
e itimi
desteklenerek,
gençlerin
istihdamını
iyile tirme yönündeki çalı malara kaynak yaratılmı tır.
kinci dönemine girildi i bugünlerde, Leonardo da Vinci
programının temel amaçları a a ıda sıralanmı tır:
• Mesleki e itime devam eden gençlerin beceri ve
kabiliyetlerini geli tirmek,
• Örgün mesleki e itimin kalitesini iyile tirmek ve bu alanda
ya am boyu e itim yoluyla beceri ve kabiliyetlerin
geli mesine yardımcı olmak,
• Mesleki e itim yoluyla yenilikçi, rekabetçi ve giri imci
olma ruhunu geli tirmek.
Bu program, mesleki e itimdeki yeniliklerin, katılımcı ülkeler
arasında test edildi i ve denendi i bir program olarak
algılanmaktadır.
C. GENÇL K PROGRAMI
Okul sistemi dı ındaki gençlerin e itimine yardımcı olmak
amacıyla tasarlanan Gençlik Programı, 1997 yılında 70.000
genci kapsayan 24,9 milyon Ecu tutarındaki projelere destek
sa lamı tır.
Yaygın e itim yoluyla gençlerin toplumda aktif olarak yer
almasını sa lamaya çalı an bu programın temel hedefleri
unlardır:
89
• Gençler arasında sa lam ve güçlü bir dayanı ma duygusu
yaratmak,
• Gençlerin Avrupa idealinde aktif olarak yer almasını
sa lamak,
• Gençlerde giri imcilik ruhunu geli tirmek.
Bu programın ikinci döneminde, daha çok gençlerle ilgili
alınan kararlar ile örgün e itim ve yeti tirme programları
arasındaki ili kilerin güçlendirilmesine a ırlık verilecektir.
D. AVRUPA KRED TRANSFER S STEM (ECTS)
Avrupa Kredi Transfer Sistemi (ECTS), ö rencilerin
yurtdı ında aldıkları ve ba arılı oldukları ders kredilerinin, bir
yüksekö retim kurumundan di erine transfer edilmelerini
sa layan bir sistemdir. Ba langıçta iki farklı ülkenin
yüksekö retim kurumları arasında yapılan geçi ler için
geli tirilmesine kar ın, ECTS, aynı yüksekö retim kurumu
içerisinde veya aynı ülkedeki farklı yüksekö retim kurumları
arasında da uygulanabilmektedir.
ECTS’nin ö rencilere sa lamı oldu u yararlar unlardır:
• Yurtdı ında yapılan e itim sonucunda alınan kredilerin
ve/veya derecelerin akademik olarak tanınmasını sa lar.
• ECTS’yi di er ö renci hareketlili i programlarından ayıran en
önemli özellik, yurtdı ında e itim yapacak olan ö rencilerin,
ilgili üniversitenin kendi ö rencileriyle birlikte derslere
devam etmelerini sa lamasıdır. Böylece ö rencilerin, ev
sahibi üniversitenin akademik hayatına aktif olarak katılımına
olanak tanır.
• Ö rencilerin yurtdı ında sadece bir süre için de il,
istedikleri takdirde, gitmi
oldukları yüksekö retim
kurumunda programlarını tamamlayana kadar kalmalarına
90
olanak sa lar. Ayrıca, dileyen ö renciler, üçüncü bir
yüksekö retim kurumuna da yatay geçi yapabilirler. Bu tür
taleplerin kabul edilip edilmemesi, derece alma veya yatay
geçi
ko ullarının
belirlenmesi,
ilgili
yüksekö retim
kurumlarının yetkisindedir.
ECTS’nin yüksekö retim kurumlarına sa ladı ı yararlar ise
unlardır:
• Ders programları ve ders içerikleri hakkında detaylı bilgi
verir.
• Akademik tanınma konusunda akademisyenlere yardımcı olur.
• Ders programlarının yapısı, ö rencilerin ders yükü ve ö renim
sonundaki kazanımlarının yeniden gözden geçirilmesine
yardımcı olur.
• Yüksekö retim kurumları, yabancı ö rencilerin akademik
ba arıları ile ilgili tüm konularda karar verme yetkisine
sahiptirler. lgili kurumlar, mevcut ders yapılarında ve
de erlendirme yöntemlerinde herhangi bir de i iklik
yapmaksızın, kendi ö rencileri tarafından alınan derslerin ve
sınavların tümünü yabancı ö renciler için de uygularlar.
ECTS kredisi, ö rencinin bir dersi ba arıyla tamamlayabilmesi
için yapması
gereken çalı maların tümünü (teorik ders,
uygulama, seminer, bireysel çalı ma, sınavlar, ödevler, v.b) ifade
eden bir birimdir. ECTS’de bir akademik yıllık (iki dönem)
e itime 60 kredi, bir dönemlik e itime ise 30 kredi verilir. Bazı
yüksekö retim kurumlarında 1 akademik yılda 3 dönem
uygulaması bulunur. Böyle durumlarda, her bir dönem için 20
ECTS kredisi verilir.
Sınav ve de erlendirme sonuçları genellikle notlarla ifade edilir.
Avrupa’da çok çe itli notlandırma sistemleri bulunmaktadır.
Ö rencilerinin yurtdı ındaki yüksekö retim kurumlarından almı
oldukları notların, kendi ülkelerindeki kurumlar tarafından
91
kolaylıkla anla ılabilmesi amacıyla, ECTS notlandırma sistemi
geli tirilmi tir. Ancak bunun ana amacı, yüksekö retim
kurumlarına ek bilgi sa lamaktır; ilgili e itim kurumunun mevcut
not sistemi yerine kullanılamaz. Yüksekö retim kurumları, söz
konusu bu not sistemini kendi sistemleri içerisinde ne ekilde
uygulayacaklarına kendileri karar verirler.
Notlandırma sistemi ile ilgili kısa bilgi a a ıdaki tabloda
verilmi tir:
ECTS
Notu
Bu Notu Alarak Ba arılı Olan
Ö rencilerin Tahmini Yüzdesi
A
B
C
D
E
FX
F
10
25
30
25
10
Tanım
Mükemmel
Çok yi
yi
Orta
Geçer
Ba arısız
Ba arısız
Akademik tanınmayı sa lamak için ECTS tarafından kullanılan
temel yöntemler unlardır:
• Kılavuz: ECTS’i uygulamak isteyen yüksekö retim kurumları,
kendi kurumlarında verilen dersler hakkında detaylı bilgiler
içeren ve her yıl güncelle tirilen bir kılavuz hazırlarlar. Bu
kılavuzda ayrıca, kayıt-kabul i lemleri, yemek ve barınma
olanakları, akademik takvim gibi, ilgili e itim kurumunu
tanıtıcı genel bilgiler de bulunur. Ders içeriklerinin tam
olarak bilinmesi ciddi bir yurtdı ı e itimi için zorunludur. Bu
sebeple, söz konusu kılavuz, ders içerikleri, derse kabul
artları, haftalık ders saatleri, derslerin türü, ö renme ve
ö retme metotları, sınavlar ve de erlendirme yöntemleri,
92
ilgili kurumun notlandırma sistemi, dereceye yönelik
derslerin yapısı ve dersler için tayin edilen Avrupa Kredi
Transfer Sistemi kredilerinin tamamı ile ilgili tanımların yanı
sıra dersin verildi i bölümün tanıtımına yönelik genel bilgileri
de içerir. Bu kılavuz, ilgili yüksekö retim kurumunun kendi
dilinde ve Avrupa Toplulu u’nun kullandı ı di er dillerde
hazırlanır. Kılavuz, yurtdı ında e itim görmek isteyen
ö renciler ile bu ö rencilere danı manlık yapan profesörlerin
faydalanmaları için Avrupa Kredi Transfer Sistemi’nin
uygulandı ı di er yüksekö retim kurumlarına da ıtılır.
• Ö renim Anla ması: Yurtdı ında yapılacak e itimin içeri ini
açıklayan ve ö renci ile her iki yüksekö retim kurumu
arasında imzalanan anla madır.
• Not Çizelgesi (Transkript): Ö rencilerin yurtdı ındaki
e itim gördükleri sürenin önceki ve sonraki dönemine ili kin
akademik ba arılarını gösteren belgedir. Transkriptlerde,
ö rencilerin aldıkları her ders için belirlenen ECTS kredisi
ile ilgili gerek ECTS notlandırma sistemine, gerekse dersi
almı oldukları kurumun kendi sistemine göre almı oldukları
notlar bulunur.
Yukarıda sözü edilen bu yöntemleri uygulamak amacıyla
yüksekö retim kurumu ve bölüm düzeyinde koordinatörler
görevlendirilir. ECTS’e katılmak isteyen ö rencilere önerilerde
bulunmak ve danı manlık yapmak, koordinatörlerin görevidir.
University of Derby’nin Uluslararası li kiler Fakültesi eski
dekanlarından Profesör Fritz Dalichow, hem ECTS’in yaratıcısı,
hem de 6 yıllık pilot proje uygulamasının düzenleyicisi ve
yöneticisidir. Prof. Dalichow’a göre ECTS, 6 yıllık bir pilot
uygulama dönemi sonunda, yurtdı ı e itimi ile kazanılan
kredilerin tanınmasını kolayla tırmadaki ba arısını kanıtlamı tır.
93
Ancak Prof. Dalichow, ECTS’in mevcut durumunu a a ıdaki
nedenlerle ele tirmektedir:
• ECTS’in ba arıyla uygulanabilmesi, koordinatörler arasındaki
ileti ime ve kar ılıklı güvene ba lıdır. Bu nedenle, ECTS
koordinatörleri arasında kısa aralıklarla toplantıların
düzenlenmesi gerekmektedir. 1997-1998 ile 1999-2000
akademik
yılları
arasında
ERASMUS/SOCRATES
programlarının geni lemesi sonucunda, ECTS koordinatörleri
arasında ileti im sorunları ya anacaktır.
• Birçok yüksekö retim kurumunun ECTS’e ba vurması
sonucunda, kurumlara verilen mali destek azalmı tır.
• Brüksel, ECTS’in altyapısına gereken önemi ve mali deste i
vermemektedir.
Ulusal
koordinatörlerin
fedakarca
çalı maları, bu eksiklikleri kapatmaya yeterli de ildir.
• ECTS ve ERASMUS programlarındaki bürokrasinin giderek
artması sonucunda, bu programlarda yer alan yüksekö retim
kurumları, sistemde kalmaya de er olup olmadı ını
sorgulamaya ba lamı lardır.
Prof. Dalichow, uluslararası i birli ine alı ık olmayan Do u ve
Orta Avrupa üniversitelerinin de sisteme dahil edilmesi
durumunda,
ya anacak
sorunların
çok
fazla
olaca ı
görü ündedir.
ECTS’i geli tirmek ve Avrupalı ö renciler, üniversiteler ve
i gücü piyasasının ihtiyaçlarına göre yeniden düzenlemek
amacıyla, Fritz Dalichow ve Roger Waterhouse tarafından
Avrupa Kredi Toplama ve Transfer Sistemi (European Credit
Accumulation and Transfer System - EUROCATS) adıyla yeni
bir proje geli tirilmi tir.
94
Henüz hayata geçmeyen bu projeyi açıklamadan önce, dünyada
mevcut kredi sistemleri hakkında genel bir bilgi vermekte yarar
vardır.
Temel olarak dünya çapında uygulanan tüm kredi transfer
sistemlerini üç ana ba lık altında toplamak mümkündür:
• Kredi Toplama Sistemleri: Ö rencilerin herhangi bir
yüksekö retim kurumunda aldıkları ve ba arılı oldukları
derslere ait kredilerin, di er bir kuruma transfer edilmesi
esasına dayanan sistemdir. Bu tür sistemlerin, kredi
transferi açısından yeterli oldukları söylenemez. Çünkü, di er
kurumlar, ö rencilerin elde ettikleri kredilerin tamamını
tanımayabilirler. Bu gruba örnek olarak Amerikan kredi
transfer sistemi verilebilir.
• Kredi Transfer Sistemleri: ECTS gibi bu grupta yer alan
sistemlerde ö renci, kendi üniversitesi veya yabancı
üniversiteden kredi toplama amacını gütmeden uluslararası
kredi transferi ve bu kredilerin tanınması için kredi elde
eder.
• Kredi Toplama ve Transfer Sistemleri: Kredi toplama ile
kredi transferi sistemlerinin avantajlarını birle tirerek
uygulayan bir sistemdir. Bu gruba en güzel örnek, halen
ngiltere’de kullanılan CATS’dir (Credit Accumulation and
Transfer System).
Prof. Dalichow’a göre CATS, ya am boyu e itime katılan tüm
ö rencilere, hem imdi hem de gelecekte, en büyük zaman
esnekli i tanıyan bir sistemdir. Ö renci odaklı olan bu sistemin
ana motivasyonu, ö renciye daha fazla seçim ve insiyatif
kullanma hakkı tanımasıdır. Bu sistem, ngiltere’de yaygın olarak
kullanılmakta ve ngiliz ö renciler, Amerikalı ö rencilerin, kendi
üniversitelerinde
Amerikan
kredi
toplama
sistemiyle
yararlandıkları avantajlara ek olarak, eksiksiz bir transfer
95
sistemiyle,
ülke
yakalamaktadırlar.
içerisinde
hareketlilik
fırsatını
da
CATS’in ayrıca sa lamı oldu u yararlar unlardır:
• Bachelor derecesine yönelik programları takip eden tam
zamanlı ö rencilere, her e itim-ö retim yılı sonunda (Master
derecesine yönelik programlarda ise ilk dört aylık dönemin
sonunda) ara diploma/derecelerin verilmesi,
• Ö rencilerin programlara yarı-zamanlı olarak devam
edebilmeleri,
• Ya am boyu e itimi özendirme,
• Lisans programları ile ülkemizdeki meslek yüksekokulu
benzeri programlardaki kredilerin birle tirilerek ortak bir
çerçevede sunulması.
Prof. Dalichow’a göre CATS’in Avrupa’nın tamamında
uygulanması
arttır. Söz konusu bu sistem Avrupa’da
uygulanaca ı için, adı da Avrupa Kredi Toplama ve Transfer
Sistemi (EUROCATS) olmalıdır. EUROCATS, Prof. Dalichow’a
göre ya am boyu e itim kapsamındaki Avrupalı yeti kin
ö rencilerin hareketlili ine katkıda bulunacak en iyi sistemdir.
Gelecekte, sadece yirmi ya larındaki ö renciler de il, aynı
zamanda, yeti kinler de bilgilerini güncelle tirmek ve yenilemek
üzere üniversitelere devam edeceklerdir. EUROCATS, tam ve
yarı-zamanlı ö rencilerin yanı sıra, açıkö retime devam eden
ö renciler için de tasarlanmaktadır. Söz konusu sisteme i gücü
piyasasının ihtiyaçlarının da dahil edilmesi planlanmaktadır.
96

Master - Bartin University

Transkript

Benzer belgeler

The Holy See

Untitled

The Holy See