1 Đçerik: Bilgi çağı parametreleri Bilgi okur

1 Đçerik: Bilgi çağı parametreleri Bilgi okur

Bilgi Çağında Bilgiye Erişim
Özgürlüğünün Đşlevleri ve
Veri Saklama Hukuku
Av. Avniye TANSUĞ
Internet ve Hukuk Platformu
BilgiedinmeHakki.Org
Galatasaray Üniversitesi, 2. Teknoloji ve Đletişim Günleri
“TEKĐL 02”- 3 Mayıs 2006
“ĐNTERNETĐN ÖZGÜRLÜĞÜ VE ĐNTERNETTE ÖZGÜRLÜKLER”
Oturumu
Bilgi çağı parametreleri
• Altyapısal
: Bilgi oranı, bilgi endeksi, bilgi akışı...
• Ekonomik: Bilgi sektörünün istihdam, ithalat ve
ihracattaki payı, GSMH’a katkısı...
e-Devlet, (“ICT”) Bilgi ve Đletişim Teknolojileri
politikaları
•Toplumsal: “Yeni okur-yazarlık türlerine uygunluk”
• Bilgisayar okur-yazarlığı
• Kelime işlem, tablolama, görsel sunumlar
hazırlama, veri tabanı oluşturma,
• Web sayfaları tasarlama, kişisel yayıncılık...
•Dijital okur-yazarlık
•Bilginin sayısallaştırılması ve saklanmasının mantığı
ve pratiği
•Bilgi okur-yazarlığı
•Siyasal:
“Kamu bilgisi”
• “Yüksek kaliteli, güvenilir” birincil kaynak
• Katma değeri yüksek, yeni kuşak bilgi ürünleri için önemli
bir “sermaye”
• Dijital uçurumu azaltıp, ekonomik fırsatlar yaratacak bir
“potansiyel”
Đçerik:
• 1. Bilgi Çağı
• 2. Kamu bilgisi
• 3. Bilgiye erişim özgürlüğünün işlevleri
• 3.1. Özgürlüğün sınırları
• 3.2. Türk hukukunda durum...
• 3.3. Avrupa Birliği yaklaşımı
• 3.4. ABD yaklaşımı
• 4. Veri Saklama Hukuku: Özel yaşamın gizliliği
• 4.1. “Gizlilik” Tanımı
• 4.2. Đzleme teknolojileri
• 4.3. “Kişisel bilgi üzerinde mülkiyet hakkı”
• 5. Bilgi çağının hukuku
• Sonuç
Bilgi okur-yazarlığı
“ĐÇERĐK OLUŞTURMA YETENEĞĐ”...(*)
• Bilgiyi (içeriği) etkin bir biçimde ve
beceriyle bulabilme,
• Đçeriğe, eleştirel gözle yaklaşıp, onu ustaca
geliştirebilme,
• Đçeriği, doğrulukla ve yaratıcı bir tarzda
kullanabilme,
• Nitelikli içerik yaratma ve yaratım sırasında
başkalarıyla işbirliği yapabilme...
(*)
Gerry Mc Govern, “White Paper”- www.nua.com
Kamu bilgilerine erişim
•• Kamu bilgilerinin
“demokratik”
kullanımı
• Kamu bilgilerinin
“yeniden” kullanımı
• Kamu yönetimi ile vatandaşlar arasındaki bilgi akışını ve
hizmetleri geliştirebilecek “bir araç”
• Sayısal, elektronik ortama taşınmış, işlenmiş ve
yeniden üretilmeye ve geliştirilmeye elverişli
“içerik” (bilgi toplumu bağlamında)
• Kamu bilgilerinin
“ticari” kullanımı
• Oder (2005) Devletin
bilgiyi erişilir kılması
(“aktif yükümlülük”)
• Devletin bilgiye
erişecek bireyi
engellememesi (“pasif
yükümlülük”)
• Birey açısından “talep
olanağı”nın bulunması
1
BM Đnsan Hakları Evrensel
Bildirgesi, Madde 19
• “Her insanın, düşüncelerini özgürce açıklamaya
hakkı vardır. Bu hak, düşüncelerinden ötürü rahatsız
edilmemek, ülke sınırları söz konusu olmadan bilgi ve
düşünceleri, her türlü araç ve yollarla aramak, elde
etmek ve yaymak hakkını gerektirir.”
Bilgiye erişim: III. Kuşak
temel hak ve özgürlüklerden...
• Bilgiye erişimin ilk yasal düzenlemesi:
Đsveç -1766 Basın Özgürlüğü Yasası
• 80’lerden bu yana Anayasal koruma - özgün
güvenceler (yeni demokrasilerde)
• Bu güvencelerin bilgiye erişim hakkının
genellikle yeni yasalarla düzenlenmesini
gerektirmesi...
• www.article19.org
Đçerik:
• 1. Bilgi Çağı
• 2. Kamu bilgisi
• 3. Bilgiye eriş
erişim özgü
zgürlü
rlüğünün iş
işlevleri
• 3.1. Özgürlüğün sınırları
• 3.2. Türk hukukunda durum...
• 3.3. Avrupa Birliği yaklaşımı
• 3.4. ABD yaklaşımı
• 4. Veri Saklama Hukuku: Özel yaşamın gizliliği
• 5. Bilgi çağının hukuku
• Sonuç
Özgürlüğün sınırları
• “Yasal Sınırlamalar” – Kişisel bilgiler,
Devlet Sırrı, Ticari Sır
• “Gizlilik Kültürü”
Bilgiye erişim
özgürlüğünün işlevleri
• Devletin “Şeffaflık”, “Hesap sorulabilirlik”, “Azami
ifşa”, ”Yayınlama” yükümlülükleri
• “Düşünce, Đfade, Basın ve Haberalma
özgürlükleri”
• “Savunma ve Adil yargılanma”
• “Bilim, sanat ve araştırma özgürlüğü”
• “Katılımcı demokrasi”, “Çok taraflı iyi yönetim”
• “Ekonomik Güc”
Türk hukukunda durum...
• 1982 Anayasası, Md. 74- Dilekçe hakkı
• TBMM Đnsan Haklarını Đnceleme Komisyonu
• 1982 Anayasası, Md. 125- “Đdari yargı yolu””
• “Toplumsal Özellikler”
• “11 Eylül”
• “Bilgi Edinme Hakkı Kanunu”- s.
4982/2004
(www.Bilgiedinmehakki.Org)
• Kişisel Bilgilerin Korunması, Devlet Sırları,
Ticari Sır Kanunları (taslak)
2
Avrupa Birliği yaklaşımı
• Bilgi endüstrisini teşvik
• Kişisel veri ve bilgileri koruma (“Yeterlilik”
standardı- Bağışıklık Sözleşmeleri)
ABD yaklaşımı
• Bilgi endüstrisini teşvik
• “Minimalist” ve “teknoloji-nötr”
“Birlikte” veya “Öz düzenleme”
• Veri ve bilgilerin serbest ulaşımı/dolaşımı
• “Green Paper” – Bilgi Toplumunda Kamu Sektörü Bilgileri-
• Đdari Usul Kanunu-1946
COM (1988) 585 – Avrupa Komisyonu, “e-Avrupa 2002: Kamu
• Hükümeti Gereksiz Belgelerden Arındırma Yasası-1967
Sektörü Bilgilerinin Kullanımı Đçin Avrupa Birliği Çerçevesi”
• “Bilgi Edinme Özgürlüğü Yasası”-1967
COM (2001) 607 - 23 Ekim 2001, Direktif - “Kamu Sektörü
• Hükümeti Gereksiz Đşlemlerden Arıdırma Yasası-1998
Belgelerinin Ticari ve Yeniden Kullanımı” COM (2002) 207
• “Günışığı Yasası” – 1974
5.06.2002, “Veri Koruma Yönergesi” (95/46/EC), “Özel Hayatın
• "Küresel ve Ulusal Ticarette Elektronik Đmzalar Yasası“-2000
Korunması ve Elektronik Đletişim Yönergesi” (2002/58/EC)
• “OPPA” (“Çevrimiçi Gizliliğin Korunması Yasası” -Taslak2005- HR-84)
• “E-Europe, “e-Government”, “eContent+”, IST (Bilgi Toplumu
Teknolojileri) FP7 (Future Research - ICT),”i2010” projeleri
Veri Saklama Hukuku:
Özel yaşamın gizliliği
Đçerik:
• 1. Bilgi Çağı
• 2. Kamu bilgisi
• 3. Bilgiye erişim özgürlüğünün işlevleri
• 4. Veri Saklama Hukuku: Özel yaş
yaşamı
amın
gizliliğ
gizliliği
• 4.1. “Gizlilik” Tanımı
• 4.2. Đzleme teknolojileri
• 4.3. “Kişisel bilgi üzerinde mülkiyet hakkı”
• 5. Bilgi çağının hukuku
• Sonuç
• 1948- Birleşmiş Milletler Evrensel Đnsan Hakları
Bildirgesi – Madde 12
• 1950- Avrupa Konseyi Temel Hak ve
Özgürlüklerin Korunması Sözleşmesi- Madde 8
• OECD “Rehber”
• Özel yaşam/Kişisel Alan/Mahremiyet
• Avrupa’da: Bir “temel hak”
• ABD’de: Anayasal koruma altında, özel mülkiyete
bağlı bir “savunma aracı”...
VERĐ KORUMA ALANINDA YAPILAN YASAL DÜZENLEMELER
-BÖLGESEL DAĞILIM-
-Avrupa Konseyi “Kişisel Verilerin Otomatik Đşleme Tabi Tutulması Karşısında
Bireylerin Korunması”na ilişkin 1981/108 sayılı Sözleşme ile yaygınlaşanBatı Avrupa
1970’ler
1980’ler
1990’lar
Đsveç-1973
Batı Almanya-1978
Danimarka -1978
Avusturya -1978
Fransa -1978
Norveç -1978
Lüksemburg -1978
Izlanda -1981
Birleşik Krallık - 1984
Finlandiya -1987
Đrlanda -1988
Hollanda -1988
Portekiz -1991
Đspanya- 1992
Đsviçre -1992
Belçika -1992
Monako -1993
Italya -1996
Yunanistan -1997
Slovenya -1990
Macaristan -1992
Rusya -1995
Estonya -1996
Litvanya -1996
Polonya -1997
Slovak Cumhuriyeti- 1998
Latvia - 2000
Doğu ve Orta Avrupa
Kuzey Amerika
Güney Amerika
ABD -1974
Kanada -1982
Avusturalya ve civarı
Yeni Zelanda -1982
Avusturalya -1988
Orta Doğu ve Asya
Đsrael -1981
Japonya -1988 (2004
yenileme)
Şili - 1999
Arjantin - 2000
Güney Kore -1994
Hong Kong -1995
Tayvan -1995
Tayland- 1998
“Gizlilik”
Gizlilik” Tanı
Tanımı
• Üzerinde en yaygın biçimde anlaşılan tek
tanım: “Kişisel bilgi gizliliğinin tanımının
yapılamayacağı”.
• Veri saklama hukuku açısından: Internet
ve her türlü iletişim ortamında “çevrimiçi”
yer alan bireyin kişisel veri ve bilgilerinin
gizliliği ve korunmasını ve kişisel verilerin
“işlenmesi”, “elde tutulması”...
3
115 yıllık gönderme: “Gözden
ırak kalabilme”
“Kişisel bilgi üzerinde mülkiyet
hakkı”
• Yargıç Cooley (ABD): “Yalnız kalma
hakkı” (“to be let alone”) -1888
• Brandeis ve Warren: “...dünya hızla
değişiyor, mülkiyet hakkı elle dokunabilen
şeyler üzerinde olduğu kadar, elle
dokunulamayan şeyleri de kapsar” -1890
• 115 yıldır gönderme yapılan tanım:
“Gözden ırak kalmayı talep etmek”!
• Kişisel bilgilerin transferi - küresel
ekonomi
• ABD: “Eğer bu bilgiler ekonomi için değerli
Boşluk/uzay teorisi...
Đletişim kanalında bir soyut akış..
• Marlin-Bennett, R.(2005): “Gizlilik bireyin
etrafında, onu çevreleyen, ona
yapıştırılmış bir boşluktur. Birey içerden
dışarıya çıkanlarla, içeri girenleri
denetlemekte özgürdür...”
• Druey (2004) -Đsviçre-Avrupa: “Kişisel bilgi
ise, sahiplerinin de onlar üzerinde bir
mülkiyet hakkı olmalıdır. Birey isterse
adresini, hatta isterse daha hassas
verilerini satabilir, bunu yapamayan
Avrupalı tüketici kötü ürünleri pahalıya
satın almak zorunda kalmakta”
özel mülkiyete konu olamaz. Bilgi bir ‘nesne’, bir
‘mesaj’ değil fakat ‘çağdaş iletişim kanalları
içinde soyut bir akış’tır. Kişisel bilgi bir yana,
iletişim kanalları üzerinden akan herşey gibi
hukukun kendisi bile bir bilgidir, bu kimin özel
malı olabilir ?”
R.F.I.D
VeriVeri-Chip
ve
diğerleri...
Đzleme teknolojileri
• “Kişisel bilgilerin gizliliğini ihlal eden” teknolojiler
• “Veri madenciliği”
• “Surveillance”= “Đzleme”
• “Dataveillance”= “Veri+izleme” (Clarke, 2004)
• Avrupa Komisyonu Bilimsel ve Yeni
Teknolojilerde Etik Grubu (EGE)
20 No’lu Rapor- 16 Mart 2005 - (“Ethical Aspects of
ICT Implants in the Human Body”- Professor Stefano Rodotà and
Professor Rafael Capurro)
Mexico City
Başsavcılık
Personeline yonga
takılıyor...
Kaynak:
http://www.tldm.org/New
s4/VeriChipInserted.jpg
Baja Beach Club-VIP Chip http://www.baja.nl/
Kaynak: 16/03/2005- Avrupa Komisyonu
Bilimsel ve Yeni Teknolojilerde Etik Grubu
(EGE) 20 No’lu Raporu
4
Vahim olan...
Đçerik:
• Kişisel alanın gizliliğini gün geçtikçe
ortadan kaldıran teknolojilerin, teker teker
değil de bir arada kullanıldığında ortaya
çıkacak tablonun masum bireylere olası
etkisi.
• Temel sorun: Bu bilgileri elinde tutanların
-“hükümet”lerin-, bunları nasıl
kullanacağı!
Bilgi çağının hukuku
Internet
• Sınır tanımayan doğa
• Merkezi olmayan mimari
• Ulus-ötesilik
Yeni yasal düzenleme
kavram ve yöntemleri
• Çok taraflı yönetim,
• Pozitif ve negatif
düzenleme,
• Risk değerlendirme ve
çözümlemeleri,
• Öz- düzenleme, birlikte
düzenleme...
Ve disiplinlerarası işbirliği ağları...
Benkler (2006): “Ağların Refahı” www.benkler.org
•
•
•
•
1. Bilgi Çağı
2. Kamu bilgisi
3. Bilgiye erişim özgürlüğünün işlevleri
4. Veri Saklama Hukuku: Özel yaşamın gizliliği
•
5. Bilgi çağın
ğının hukuku
• Sonuç
Avrupa Adalet Divanı’ndan
2 Mayıs 2006 tarihli bir karar:
• Bilgi ve ağ güvenliği, Avrupa ekonomisinin istikrarı,
toplumumuzun güvenliği ve yeni teknolojiler içindeki
tüketicilerimizin güvenini sağlamak için, hayati önem
taşımaktadır. Bu amaçla kurulmuş “Bilgi Teknolojileri
Güvenliği Ağı”nın (ENISA) varlığı, Avrupa Topluluğu
Antlaşması’nın “Tek Pazar”ı düzenleyen 95. Maddesi’ne
uygundur. Esas olarak düzenleyici yetkisi bulunmamakla
birlikte ENISA’nın çalışmalarıyla, telekomünikasyon
hizmetleri alanında tek pazarı oluşturmayı amaçlayan AB
elektronik haberleşme çerçeve düzenlemeleri arasında
sıkı bir bağ bulunmaktadır.
ECJ- 2006-05-02 C-217/04, United Kingdom v Parliament and Council
Sonuç
ABD, Avrupa’yı “veri saklama hukuku”
gerekçesinin ardında “pederşahi” bir tavırla
“değişime karşı durmak”la, “bilgiye erişim
özgürlüğünü engellemek”le suçluyor...
“Süzülmüş bir demokrasi ve insan hakları
yaklaşımı” sergileyen Avrupa gerçekten samimi
mi yoksa zaman mı kazanıyor?
Bu sunumda temel olarak yararlandığım kaynaklara
Güncel Hukuk Dergisi’nin Nisan 2005 sayısında
yayınlanan şu yazıdan ulaşabilirsiniz:
AB’nin yeni ekonomik silahı: “Veri
Saklama Hukuku”
Avniye Tansuğ
Atansug (at) bilgiedinmehakki.org
www.ivhp.org.tr
www.bilgiedinmehakki.org
5