ORTOPEDİ VE İNTERNET

DERLEME / REVIEW
Vol. 13, No. 4, (273-287), 2002
ORTOPEDÝ VE ÝNTERNET
Akif Muhtar ÖZTÜRK*, O. Þahap ATÝK**
ÖZET
Otuz yýl kadar önce Amerika Birleþik Devletleri’nde
olasý bir nükleer saldýrý sonrasýnda ülke genelinde
haberleþme ihtiyacýný karþýlamak amacýyla temelleri
atýlan internet, tüm dünyada yeni bir haberleþme
ve bilgi transferi sistemini meydana getirmiþtir.
2005 yýlý sonu itibari ile dünya çapýnda 720 milyon
kiþinin internet kullanýcýsý olacaðý tahmin
edilmektedir. 10,000’den fazla hekim ile yapýlan
bir anketin sonuçlarýna göre; hekimlerin %63’ünün
günlük olarak e-mail kullandýklarý, %33’ünün
hastalarý ile e-mail ile haberleþtikleri, bu sayýlarýn
bir yýl öncesine göre %200 ve çalýþma sonrasýnda
3 ay içerisinde Ýnternet kullaným oranýnýn %20
arttýðý ortaya çýkmýþtýr. Ýnternet üzerinde týbbi
amaçlar için oluþturmuþ bir çok site vardýr. Bu
makalede internetin geliþimi, e-mail, haber
gruplarý, mesaj gruplarý, telemedicine, www (World
Wide Web), internet ve hastalar, net-etiði gibi
internet üzerinden sunulan hizmet türleri ve
bunlardan faydalanma kurallar konusunda bilgi
verilmesi amaçlanmýþtýr. Ayrýca internet üzerinde
halen yayýn yapmakta olan baþlýca ortopedi ve týp
sitelerinin adresleri sýnýflandýrýlarak sunulmuþtur.
Anahtar Kelimeler: Ýnternet, Ortopedi,
Ortopedi’de Ýnternet Kullanýmý.
SUMMARY
ORTHOPAEDICS AND INTERNET
Establishment of internet was started 30 years ago
in the USA in order to provide a communication
network within nation wide after a possible nuclear
attack. For today, internet became a source of new
means of communications, and an information
transfer system worldwide. It is estimated that by
the end of the year 2005, approximately 720
million people will be using internet. According to
the results of a survey conducted among more
than 10,000 medical doctors: 63% of these were
using e-mail daily, 33% maintain correspondences
with their patients by means of e-mail. These
figures reflect a 200% increase comparing the
previous year’s figures; 20% increase was found
in these figures after 3 months of the survey
concerned. Through this article, it is intended to
provide a short history of internet, and usage rules
of services provided by internet such as; e-mail,
news groups, message groups, telemedicine, www
(World Wide Web), internet and patients, netetiquette, etc. Also a list of web addresses of useful
medical and Orthopedics and Traumatology
related web sites are included.
Key Words: Internet, Orthopedics, Internet Usage
in Orthopedics.
GÝRÝÞ
Otuz yýl kadar önce Amerika Birleþik
Devletleri’nde; olasý bir nükleer saldýrý sonrasýnda
ülke genelinde haberleþmeyi saðlayacak bir
haberleþme aðý oluþturulmasýna karar verildi. Bu
aðý oluþturma fikrini ortaya atan RAND firmasýnýn
önünde ciddi sorunlar vardý. Nükleer saldýrý
sonrasýnda bu að üzerinde bir çok hasar oluþabilir,
ve iþe yaramaz hale gelebilirdi. Sorun çok basit
bir yolla çözüldü, að üzerinde hiçbir nokta merkez
olmayacak, bilgiler bir noktadan diðerine paketler
halinde gönderilecek ve her bir paket üzerinde
gönderen ve alýcý merkezin adresi olacak, her bir
paket að içerisinde kendi kendine yolunu
bulabilecekti. Bilgi paketinin gittiði rotanýn hiçbir
önemi yoktu, bütün mesele paketin doðru adrese
ulaþmasý idi, paket doðru adrese ulaþýncaya kadar
bir noktadan diðerine yollanacaktý1,2.
Ýlk kez 1968’de Ýngiltere ulusal fizik enstitüsünde
laboratuar ortamýnda bu að gerçekleþtirildi.
Pentagon’a baðlý olan “Advanced Research
Projects Agency” daha geniþ bir aðý oluþturmaya
kara verdi2. 1969 sonbaharýnda ilk nokta UCLA’da
(University of California at Los Angeles)
oluþturuldu. Aralýk 1969’da Pentagon’un destekleri
ile bir süper bilgisayarýn omurgasý üzerinde
ARPANET, kuruldu. Bu að ile bilim adamlarý uzun
mesafelerde birbirleri ile bilgi deðiþimi
yapabiliyorlardý. 1971’de 15, 1972’de 37 merkez
bu aða baðlanabildi.
Ýkinci yýlýn sonunda kullanýcýlar bu aðý devlet
tarafýndan desteklenen bir posta ofisine
* Araþ. Gör. Dr., Gazi Üniversitesi Týp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalý.
** Prof. Dr., Gazi Üniversitesi Týp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalý.
274
ARTROPLASTÝ ARTROSK
OPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY
ARTROSKOPÝK
dönüþtürdüler, her bir kullanýcýnýn kendine ait
kullanýcý hesaplarý ve posta adresleri oluþtu. Bu
adresler ile bilimsel bilgiler kadar, hatta daha çokça
kiþisel mesajlar, dedikodular, þakalar iletilmeye
baþlandý. Bir mesajýn birden çok hesaba
gönderilebileceðinin öðrenilmesi ile tartýþma
gruplarý oluþmaya baþladý, oluþan ilk grup “bilim
kurgu” mesaj grubu idi ve bu ARPANET’in
oluþturulma gayesi dýþýnda idi. Bir çok að idarecisi
bunlarý yasaklasa da, aðýn merkezi kontrol birimini
olmamasý, kontrolü imkansýzlaþtýrýyordu. Merkezi
birimlerin olmamasý, özel þirket aðlarýnýn aksine
paket gönderme protokollerini bilen her makine
ile aða baðlanabilme yeteneði, aðýn geliþmesini
hýzlandýrdý.. ARPANET’in ilk protokolü olan NCP,
“Network Control Protocol,” yerini daha geliþmiþ
olan TCP/IP “Transmission Control Protocol”’ye
verdi. Bu yeni protokol ile bilgiler kaynaðýnda
parçalara ayrýlýyor ve daha sonra ulaþtýðý yerde
tekrar birleþtirilebiliyordu. IP, “Internet Protocol”
ise paketlerin adresleme iþlemini kolaylaþtýrdý1,2.
1983’de askeri kuruluþlar ARPANET’den ayrýlarak
MILNET’i oluþturdular. Aslýnda büyüyor gibi
görünen ARPANET küçülmeye baþladý. Ýlk kez
1981 yýlýnda ortaya atýlan ÝNTERNET adý gün
geçtikçe kabul gördü ve ARPANET 1989 senesinde
resmen fesh edildi. O yýllarda Ýnternet üzerinden
bilgi akýþý “Gopher” adý verilen program ile
yapýlabiliyordu ve bu program sadece metin
belgelerinin transferine izin veriyordu. 1991
senesinde Ýsviçre’de Tim Berneres-Lee tarafýndan
HTML (hypertext markup language) geliþtirildi, bu
dile uygun olarak tanýmlanan http protokolü ile
multimedia dosyalarýnýn da að üzerinde transferi
mümkün hale geldi. Ýlk Ýnternet sörf programý
Mozaik 1993’de kullanýma açýldý.
Olasý bir nükleer savaþ sonrasý, haberleþme aðý
olarak kullanýlmak üzere yapýlandýrýlan Ýnternet,
soðuk savaþ sonrasý kontrolden çýkmýþ bir þekilde
hýzla geniþlemektedir. 2005 yýlý sonu itibari ile
dünya çapýnda 720 milyon kiþinin Ýnternet
kullanýcýsý olacaðý tahmin edilmektedir. ABD’de
hekimlerin %85’i günlük iþlerinde interneti
kullanmaktadýr. Ýnternet; oluþturulma biçimi ile
gerçek anlamda bir özgürlük ortamýdýr, TCP/IP
protokollerine uyduðunuz sürece her yere, her
þekilde ulaþabilirsiniz.
Ýnternet’te TCP/IP protokolü üzerinde çalýþan belli
baþlý paylaþým protokolleri; dosya alma/gönderme
protokolü (FTP, File Transfer Protocol), Elektronik
posta iletiþim protokolü (SMTP Simple Mail
Transfer Protocol), TELNET protokolü (Internet
üzerindeki baþka bir bilgisayarda etkileþimli çalýþma
için geliþtirilen *login* protokolü) olarak
tanýmlanabilir.
Her bir Ýnternet adresine 4 haneli bir numara
karþýlýk gelir. a.b.c.d seklindeki bu numaralara IP
(Internet Protocol) numaralarý denir. Burada, a,b,c
ve d 0-255 arasýnda deðiþen bir tam sayýlardýr.
(32 bit adresleme sistemi). Örnek olarak
titan.ehb.itu.edu.tr
için
bu
numara
160.75.27.250‘dir.
Her Ýnternet adresinin ilk kýsmý, bulunduðu
domain’in network adresini, son kýsmý ise
makinanýn (host) numarasýný verecek þekilde ikiye
bölünür. Bir bilgisayar aðýnda bulunan makinalarýn
miktarýna göre makine numarasý için ayrýlan kýsmýn
daha büyük veya daha küçük olmasý gerekebilir.
Deðiþik ihtiyaçlara cevap verebilmesi açýsýndan IP
adresleri aþaðýdaki þekilde gruplanmýþtýr.
• Class A network adresleri 1.0.0.0 adresinden
127.0.0.0 a kadar olan aralýðý kaplarlar. Her
networkte kabaca 1.6 Milyon makine
bulunabilir.
• Class B network adresleri 128.0.0.0 adresinden
191.255.0.0 adresine kadar olan aralýktadýr:
16065 network adresi ve her networkte kabaca
65500 makine bulunabilir.
• Class C network adresleri 192.0.0.0 adresinden
223.255.255.0 adresine kadar olan aralýktadýr.
Her biri 254 makinadan oluþan yaklaþýk 2
milyon network adresi barýndýrýr.
• Class D 224 ve 254 arasýnda kalan adresler
herhangi bir network tanýmlamazlar, ileri
kullanýmlar için ayrýlmýþtýr.
Bu domain adreslerinin daðýtýmý NIC (Network
Information Center) tarafýndan yapýlýr, daha sonra
her domain sahip olduðu adresi kendi ihtiyaçlarýna
göre parçalayarak daðýtabilir. (Son zamanlarda,
sýnýrlý sayýdaki Ýnternet adres uzayýnýn bitebileceði
düþüncesi ile, yeni bir adresleme stratejisine doðru
da gidilmektedir. Önümüzdeki yýllarda, yeni tip IP
adreslerinin (128 bit) or taya çýkmasýný
bekleyebiliriz.
Bu IP numaralarýna (domain adreslerine) karþýlýk
düþen bir makine ismi de bulunur. Bu sayede
makinalarýn isimleri daha kolay akýlda kalýr. Her
domain’de o domaine ait IP numaralarý ile bu
isimler arasýnda geçiþi saðlayan bir servis (Domain
Name Service) bulunur. Bu servis ayný zamanda
diðer domain’lere ait isimleri ilgili DNS’lere sorarak
öðrenir.
ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY
DNS, ayrýca, Ýnternet adresini sayýsal adrese çevirir.
Domain’ler hiyerarþik DNS adresleme sistemi
içindeki farklý yapýlarý temsil ederler. Her domain
kendi içinde baðýmsýz bir topluluktur. Doðal olarak,
herkes kafasýna göre geliþi güzel Ýnternet domain
ismi ve IP numarasý alamaz. Network Information
Center (NIC)’e bunun için baþvurmak gerekir.
Internet adreslerinde görülen kýsaltmalar ne
anlama gelir?
gov : Hükümet kuruluþlarý
edu : Eðitim kurumlarý (üniversiteler gibi)
org : Ticari olmayan, kar amacý gütmeyen
kuruluþlar
com : Ticari kuruluþlar
mil : Askeri kuruluþlar
net : Ser vis Sunucularý (Internet Servis
Saðlayýcýlarý gibi)
ac : Akademik kuruluþlar (bazý ülkelerde “edu”
yerine kullanýlmaktadýr)
int : Uluslararasý kuruluþlar
ftp : FTP Arþiv Sitesi (ön ek)
www : World Wide Web Sitesi (bazen web de
kullanýlýr) -ön ek
Bazý ülke kýsaltmalarý: tr: Türkiye, jp: Japonya, uk:
Ingiltere, it: Ýtalya, ch: Isviçre, ca: Kanada, ru:
Rusya, id: Endonezya, nl: Hollanda, de: Almanya,
fr: Fransa, il: Ýsrail, no: Norveç, se: Ýsveç, fi:
Finlandiya, gr: Yunanistan, hr: Hýrvatistan, yu: Yeni
Yugoslavya, br: Brezilya, bg: Bulgaristan
Genel olarak bu sýnýflamaya uyulsa da, bazý
domain adlarýnda daha farklý sözcük gruplarý da
olabilir (rl.ac.uk (uk=Ýngiltere), www2.itu.edu.tr
gibi). Özellikle “com” domainlerindeki sýkýþmadan
dolayý, yeni global domain adlarý oluþturma
çalýþmalarý 1997 ortalarýnda tamamlanmýþtýr. Yeni
kullanýma açýlan alan adlarý þunlardýr:
arts : Sanat ve kültür ile ilgili siteler
firm : Ticari Firmalar
info : Bilgi servisi sunan siteler
nom: Kiþisel domainler için kullanýlan adresler
rec : Eðlence siteleri
stor : Alýþveriþ merkezleri, ticari ürün satýlan yerler
web : www ile ilgili servis sunan siteler
Internet’teki bilgi iletim hýzlarý çeþitlilik gösterir.
Bilgisayarlarý ve deðiþik aðlarý birbirine baðlayan
hatlar, kablo (çoðunlukla fiber optik), uydu ya da
radyo link (yakýn birimler için) baðlantýlý olabilir.
Ýnternette hat hýzý, saniyede iletilen “bit” sayýsý ile
(bps, bit/san) ölçülür. Örneðin, 64 kilobit/saniye
hýzýndaki bir hat saniyede 64kbit=65556 bit
275
iletebilir. Bu da, ideal þartlarda, yaklaþýk 8 kilobyte/
saniye hýzýna denk gelmektedir. Söz gelimi, böyle
bir hat ile, tam kapasite kullanýmýnda, 1
Megabyte’lýk bir dosya yaklaþýk 2 dakikada
iletilecektir. Bir birimin, baðlantýlarýnda
kullanabileceði en fazla hýza “Band Geniþliði”
denir. 64kbit/saniye bant geniþliði olan bir hattý
ayný anda 10 birime kullandýrýrsak, buna göre
hýzýmýz, en fazla hýzýn ortalama %10’una kadar
düþer.
Ýnternet Ortamýnda Sunulan Hizmetler
Internet, bilgiye ulaþmayý kolaylaþtýrmak için
deðiþik ‘bilgi arama/tarama’ yöntemleri de sunar.
Internet’in sunduðu hizmetler çok geniþtir ve bu
kadar bilgi arasýnda, bilinçsiz bir kullanýmla, insan
yolunu çok kolay kaybedebilir. Internet’ten
alýnabilecek servisler, temel kullanýmlar vb ile ilgili
olarak Ýnternet’in sunduklarý; onu kullananlarýn
istekleri, hayal güçleri ve teknoloji ile sýnýrlýdýr.
Ýnternetin þu anda sunduðu temel hizmet biçimleri
þunlardýr:
E-Mail
Ýnternetin en önemli hizmetlerinden biri olarak
kabul edilebilir. Ýnternet servis saðlayýcýlarý
tarafýndan saðlanan bu hizmet ile, bir Ýnternet
servis saðlacý adý ve bu adresde tanýmlanmýþ bir
kullanýcý adý bulunmak zorundadýr. Böylece, verilen
adrese ileti gönderilmiþ olur, bu adrese ulaþan
mesajlar kullanýcý tarafýndan alýnýncaya kadar
saklanýr ve kullanýcýya iletilir.
Netscape firmasý tarafýndan 10,000 hekim üzerinde
yapýlan anket sonuçlarýna göre hekimlerin, %63’ü
günlük olarak e-mail kullandýklarý, %33’ünün
hastalarý ile e-mail ile haberleþtikleri, bu sayýlarýn
bir yýl öncesine göre %200 artýðý ve çalýþma sonrasý
3 ay içerisinde rakamýn %20 artýðý gösterilmiþtir.
American Medical Information Association (AMA)
tarafýndan hazýrlanan e-mail ile hasta takibi ile ilgili
düzenleme çalýþmasý þu anda AMA tarafýndan
deðerlendirilmektedir. Buna göre e-maillerde dijital
bir güvenlik kodu bulunacak ve gelen e-mailler
basýlmýþ olarak hastanýn takip dosyasýna
iþlenecektir. Bunlarý Ýnternet ortamýnda okumaya
açanlar yasal soruþturmalara muhatap
olabileceklerdir. Ancak þu anda, e-mail’lerin
güvenliðini saðlayan bir yasal koruma yoktur, bu
nedenle gizli bilgiler e-mail ile aktarýlmamalý; gerekli
ise þifrelenmiþ olarak gönderilmelidir3.
276
ARTROPLASTÝ ARTROSK
OPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY
ARTROSKOPÝK
Mail Gruplarý
Belli üyeler tarafýndan gönderilen maillerin grup
üyelerine ulaþtýrýlmasýna izin veren sistemlerdir,
böylece ortak ilgi alanlarýnda kiþilerin bilgilenmesi
ve haberleþmesi saðlanýr. Ortopedi Dünyasýnda
kullanýlan beli baþlý mail gruplarý, Orthopod, The
scoliosis mail group, AAOS tartýþma grubu,
Electronic Journal of Orthopaedics Mailing List
olarak sýralanabilir.
Haber Gruplarý
Haber gruplarý duyuru panolarý gibi kabul edilebilir,
mail gruplarýnýn aksine haber gruplarýnda üyeler,
istedikleri haber grubuna kendileri ulaþarak,
istedikleri mesajlarý okurlar. Burada kiþisel adreslere
herhangi bir mesaj gönderilmez. Haber gruplarý
ile ilgili taramalar, www.dejanews.com adresinden
öðrenilebilir. Moderatörlü gruplarda, gelen mesajlar
konu hakkýnda bilgili kiþilerce kontrol edilerek
panoya aktarýlýr, kontrolsüz haber gruplarýnda
mesajlar hemen panoya eklenir.
TeleMedicine
Geliþen teknoloji ile hekimler arasýnda dayanýþma
ve elektronik ortamda konsültasyon programlarý
ortaya çýkmaya baþlamýþtýr. Dijital ortama aktarýlan
hasta bilgileri baþka bir merkezde bulunan hekime
danýþýlabilir. Sigorta þirketleri tarafýndan bu
uygulamalar halen desteklenmese de, gelecekte
sigorta þirketlerinin bu konuya sýcak bakmalarý
beklenmektedir.
WWW (World Wide Web)
Zaman zaman Ýnternet ile eþ anlamlý olarak
kullanýlsa da, www Ýnternet deðildir, onun bir
parçasýdýr. Ýnternette oluþturulan web siteleri, birer
kitaba benzetilebilir. Burada bir indeks sayfasý yani
giriþ bölümü vardýr, daha sonra sitenin içeriðine
göre týpký kitaplarýn bölümleri gibi site
yapýlandýrýlarak kullanýcýya açýlýr. Aslýnda her sayfa
bir dosyadýr, her dosyanýn kendine ait bir adresi
vardýr. Bu sayfalarý bulup görüntüleyen
programlara Web Browser denir. (IE, yada
Netscape gibi).
Bir bilgi deryasý olarak kabul edilen internette
aradýðýný bulmak kolay bir þey deðildir, ancak
unutulmamasý gereken bir nokta insanýn internetde
aradýðý her þeyi bulabileceðidir. Bu konuda
yardýmcý olmak üzere arama motorlarý yada web
sayfalarýnýn adreslerinin oluþturulduðu veri
tabanlarý vardýr. Ýntrenete aradýðýnýz bilgiye
ulaþabilme genelde tecrübe ile olur, ancak bu
konuda yardýmcý olabilecek 3 teknikten
bahsedilebilir, 1. belli baþlý sayfalarý sýk kullanýlanlar
klasörüne kaydetmek, 2. iþinize yarayan sayfalarý
bilgisayarýnýza kaydetmek, 3. aradýðýnýz konuyla
ilgili web adreslerini size sunan link sayfalarýný
bulmak. Unutulmamasý gereken bir baþka nokta
ise; doðru bilgiyi doðru sitede aramak, doðru
arama motorunu kullanmaktýr. Bunlarýn belli
baþlýlarý: Yahoo, Webcrawler, Infoseek, Lycos,
Northernligth, Altavista’dýr. Bu konuda kapsamlý
bilgi ve benzer siteler hakkýnda bilgi
“www.searchengines.com” adresinde ve burada
bulunan arama motorlarý hakkýnda bilgi sunan
diðer sitelerde bulunabilir.
Týp ve Ortopedi tarama motorlarý
Ortopedi ve genel týp kaynaklý aramalarda
yardýmcý olmak üzere www.orthosearch.com,
www.worldmedicus.com, www.medmark.org,
www.citeline.com., www.medmatrix.com.
www.medmatrix.org, www.medscape.com. gibi
siteler önerilebilir.
Medline Tarama
Günümüzde týp konusunda yayýnlanan bir
makaleye kolayca ulaþmak için kullanabileceðimiz
medline taramalarý bir hekimin günlük iþleri
arasýnda yer almaya baþlamýþtýr. Bu konuda en
güvenli kaynaklardan biri olarak kabul edilen
Pubmed sitesi American National Biotechnology
Information (NCBI) tarafýndan National Library of
Medicine (NLM) veri tabanlarýndan faydalanarak
hazýrlanan bir sitedir. Normalde yazýlan her bir
kelime arasýnda AND (ve) baðlacý otomatik olarak
eklenir, ancak OR, NOT, gibi Boolean terimleri
kullanýlarak tarama yapýlacak ise mutlaka bunlar
büyük harfler ile yazýlmalýdýr.
Sitede sunulan “Limits” adý altýndaki sayfadan
arama sonuçlarý üzerinde kýsýtlamalar yapýlabilir,
bunlar yazar adý [au], dergi baþlýklarý [ta], týbbi
konu baþlýklarý [Mesh terms] veya [text word],
Derginin tam adý [Journal name], belirtilen kelime
grubunu “radius fracture” gibi istenilen indekslerde
tarama yapýlabilir. Normalde Pubmed ile tarama
yapýlýrken Pubmed önce aranan kelime grubunu
“Mesh” listesinde daha sonra sýrasý ile dergi adý
listesinde, kelime grubu olarak, yazar adý listesinde
ve son olarak hala sonuç bulunamadý ise bütün
kelimelerin arasýnda AND baðlacý var gibi
düþünülerek tüm listelerde tekrar tarama yapýlýr.
Tarama yapýlýrken bir kelimenin sonuna “*” iþareti
ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY
konulur ise, o kelime ve onun ekleri 150 farklý
deðiþikliðe kadar Pubmed dizininden aranýr.
Zaman aralýðý yerleþtirmek için, tarama sonuna
sene/ay/gün [dp] formatý kullanýlmalýdýr. Belli bir
zaman aralýðý içerisindeki sonuçlar taranacak ise
yapýlmasý gereken, 1993: 1995 [edat] formatýnda
olduðu gibi süreler arasýna “: ” konulmasý gerekir.
Basým tarihi için [dp], [pubmed’e kayýt tarihi için
[edat], Mesh terimleri listesine indekslendiði tarih
için [MHDA] gibi baðlaçlar eklenebilir.
Limits penceresinden ayrýca makalenin yazým dili,
tarama yapýlacak bölümler, makale tipi, çalýþmanýn
yapýldýðý hastalarýn yaþ grubu, hayvan yada insan
çalýþmalarý, cinsiyet, tarih aralýðý, Pubmed veri
tabanýnýn farklý bölümleri üzerinde tarama yapmak
gibi seçenekler belirlenebilir.
“Preview Ýndex” penceresi ile istenilen tarama ile
ilgili bilgiler yazýldýktan sonra Pubmed listesinde o
grup ile ilgili ek kelime gruplarý belirlenir tarama
üzerinde yeni deðiþiklikler yapýlarak sonuçlar
üzerinde ek deðiþiklikleri yapmak mümkün olur.
“History” penceresi kullanýlarak, yapýlan farklý
tarama sonuçlarý üzerinde eklentiler yapýlabilir, bu
menü ile toplam 100 adet tarama sonucu sizin
adýnýza Pubmed tarafýndan 1 saat süre ile saklanýr,
1 saat sonunda geçmiþ çalýþmalarýnýz silinir. Bu
özellik sayesinde tarama sonuçlarý birleþtirilerek tek
bir tarama sonucu gibi listelenebilinir.
“Clipboard” penceresi ile yapýlan farklý taramalarýn
sonuçlarý burada bekletilerek tamamý tek bir
tarama sonucu gibi basýlabilir. “Clubby” seçeneði
ile yapýlan taramanýn tam olarak uzun tarama
stratejisi saklanabiliri Bu ileride yapýlacak taramalar
için kullanýlabilinir. Bu özelliðin kullanýlabilmesi için
Pubmed’e üye olunmasý gerekir. Bu konuda daha
geniþ bilgi http: //www.ncbi.nlm.nih.gov/entrez/
query/satatic/help/pmhelp.htlm sayfasýndan
bulunulabilir.
Pubmed dýþýnda medline taramalarý, Biomednet
(www.bmn.com), Medscape (www.medscape.com),
Healthgate (www.healtgate.com), gibi farklý
sitelerden de yapýlabilinir.
ORTOPEDÝ WEB SAYFALARI
Organizasyonlar
AAOS
Akademinin web sayfasý Ýnternet üzerinde bulunan
önemli sitelerden birisidir. Üyelerine toplantýlara
katýlým kaydý yapmaktan, ürünlerini alabilmeye,
277
sürekli týp eðitimi vermeye kadar uzanan bir
yelpazede web sitesini kullanan akademi, ayrýca
tartýþma gruplarý ve medline tarama gibi
hizmetlerde vermektedir4.
Ayrýca AAOS tarafýndan üyelerine kendi web
sayfalarýný AAOS sitesinde hazýrlayabilme ve
burada sunma imkaný da vermektedir. AAOS
dýþýnda belli baþlý ortopedi organizasyonlarýnýn web
adresleri ise þöyledir.
Kitaplar
Wheeless
Textbook
of
Or thopaedics
“www.medmedia.com” C.R. Wheeless,MD ve
Eugene Sherry, MD tarafýndan WorldOrtho ekibi
ile birlikte Avustralya’da geliþtirilmiþtir. Bu
kitaplarda sunulan makalelerin dünyanýn farklý
köþelerinden havuzlanmasý mümkündür ve yer
kýsýtlamasý yoktur. www.eatonhand.com el cerrahisi
içerikli benzer bir sitedir. South Medical Association
tarafýndan da Ýnternet üzerinden eriþimi mümkün
olan hem hasta hem de hekimlerce kullanýlabilecek
yeni bir elektronik ortopedi kitabý ile ilgili çalýþmalar
devam etmektedir. Bu konuda “www.sma.org”
sitesinde bulunan bilgilerden faydalanýlabilinir.
Dergiler
Dergiler Ýnternet ortamýnda yayýn yapmanýn
gerekliliði konusunda henüz tam bir fikir birliðine
varamamýþlardýr. Ancak bir çok dergi bugün
internetten ulaþýlabilen elektronik sayýlarýný ortaya
koymaya baþlamýþlardýr.
Elektronik Dergiler
“The Electronic Journal of Orthopaedics”, Ýnternet
ortamýnda yayýnlanan ilk elektronik dergidir. Dr.
Reuben tarafýndan geliþtirilen dergide yayýnlarýn
elektronik ortamda hazýrlanmasý, elektronik
ortamda dergiye ulaþtýrýlmasý ve hakemlere
ulaþtýrýlan yayýnlarýn www ortamýnda yayýnlanmasý
amaçlanmýþtýr.
Link sayfalarý
Bazý ortopedi cerrahlarý tarafýndan hýzla geliþen
ortopedi sayfalarýna ulaþmak için link siteleri
oluþturulmuþtur. Bunlar benzer çalýþmalar ile
zaman kaybedilmemesi için OWL (Orthopaedics
Web Links) adý ile birleþtirilmiþ ve her kýtada açýlan
sitelerde yansýlarý alýnmýþtýr. Böylece bilgiye eriþim
hýzlandýrýlmýþtýr5.
278
ARTROPLASTÝ ARTROSK
OPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY
ARTROSKOPÝK
Diðer ortopedi kaynaklarý
Bonehome adý ile yayýn yapmaya baþlayan site
daha sonra Medscape tarafýndan satýn alýnmýþ ve
Medscape’in Ortopedi bölümü haline gelmiþtir.
Sitede ortopedi ile ilgili son geliþmeler yanýnda
ortopedi eðitimine yardýmcý multimedia
materyalleri bulunmaktadýr. Bu site üzerinden
abone olunarak elektronik posta ile haftalýk
ortopedi haberlerine ulaþmak mümkündür, sitede
ayrýca CME (Continuous Medical Education)
makalelerine ulaþýlabilir.
Bir diðer site, E-Radius sitesidir. Buradan Ýnternet
ortamýndan radius distal uç kýrýklarýna ait vaka
tartýþmalarýna ulaþmak mümkündür. Bu sitede
haftada bir vaka tartýþmasý yapýlmasý amaçlanmýþ
ise de, bu konuda site ile ilgili sýkýntýlar vardýr.
Ýnternet ve Hastalar
Ýnternet ve bilgisayar hasta doktor iliþkisini tam
olarak
oluþturamasa
da,
hastalarýn
bilinçlenmesinde önemli bir araçtýr. Hastalarýn
bilinçlendikçe tedaviye uyumlarýnýn arttýðý bir
gerçektir.
Ýnternet hastalara yönelik birçok eðitim ve
bilgilendirme sayfalarý ile doludur. Bu sayfalarda
sunulan bilgilerin büyük bir bölümü ise bilimsel
doðruluktan yoksundur. Ýnternet ortamýnda yapýlan
bir çalýþmada sunulan bilgilerin büyük bir
bölümünün yetersiz ve alternatif týp bilgilerini
hastalara sunduðu belirlenmiþtir. Bu konuda
Ýnternet ortamýnda hastalarýn doðru bilgiler ile
bilgilendirilmesi için profesyonel hekimlerce
hazýrlanan sayfalarýn www’de sunulmasý
zorunludur. Ýnsanlarýn, içtikleri suyun bile kaynaðýný
araþtýrdýklarý bir dönemde, saðlýklarý ile ilgili olarak
kendilerine sunulan bilgilerin doðruluðu
konusunda dikkatli olmalarý gerekir.
Hastalar üzerinde yapýlan bir anket ise, 50 yaþ
altýnda bulunan hastalarýn %98’inin internetde
sunulan bilgilerin doðruluðuna ve güvenilirliðine
inandýðý, 50 yaþ üzerinde bulunan hastalarýn
%29’unun ise güvenilirlik konusunda þüpheleri
olduðunu göstermiþtir5,6.
Hastalar standart týp kitaplarýnýn karýþýklýðý ve
eriþim zorluklarý nedeniyle Ýnternet gibi kendilerine
eriþilmesi kolay bir kaynakta sunulan bilgilere itibar
edebilirler. Bu konuda hastalara hekimler
tarafýndan sunulan eðitim imkanlarýnýn azlýðý da
önemli bir eksikliktir.
Bu konuda Pedro ve arkadaþlarý, “Karpal Tünel
Sendromu” ile ilgili 5 Ýnternet arama motorundan
yapýlan tarama sonrasýnda bulunan 175 siteyi,
konunun uzmaný iki hekim tarafýndan
incelemiþlerdir. Bulunan siteler, yazarlarýnýn
güvenilirliði, site içeriði, bilgilerin doðruluðu
açýsýndan 1-100 puan arasýnda deðerlendirilmiþtir.
Bunun sonucunda; sitelerin %30’unun ticari
olduðu ve ürün pazarlama amacýyla hazýrlandýðý,
%30’unun yine ticari olduðu ancak ürün
pazarlama amacý gütmediði, ancak %23’ünün
akademik merkezlerden yada hekimler tarafýndan
hazýrlandýðý tesbit edilmiþtir. Sitelerin yarýsýndan
azýnýn klasik bilgiler sunduðu, %23’ünün yanlýþ ve
hatalý bilgiler sunduðu, ortalama içerik puanlarýnýn
28.4 olduðu belirlenmiþtir6.
Tamara ve arkadaþlarý tarafýndan yapýlan bir baþka
çalýþmada ABD’de bulunan ortopedi eðitim
merkezleri tarafýndan sunulan sayfalarýn içerikleri
deðerlendirilmiþtir. Toplam 154 web sayfasýný
içeren çalýþmada; sayfalarda klinik de sunulan
hizmetlerin tanýtýmýn yapýlýp yapýlmadýðý, klinik
personeli ile ilgili bilgiler verilip verilmediði,
akademik eðitim programlarýnýn sunulup
sunulmadýðý, diðer ortopedi sitelerinin adreslerine
yer verilip verilmediði, elektronik ortamda eðitim
materyallerinin bulunup bulunmadýðý (tartýþma
vakalarý, eðitim modülleri gibi), bölümün yayýnlarý
ve akademik ilgi sahalarý hakkýnda sunulan bilgiler,
hastane istatistikleri, asistan listeleri, siteye arama
motorlarý vasýtasý ile ulaþýmýn mümkün olup
olmadýðý gibi kriterlere dikkat edilerek
deðerlendirme yapýlmýþtýr.
Sonuç olarak sayfalarýn sadece %73’ünün
American Medical Association veri tabanýnda
kayýtlý olduðu, %57’sinin öðretim elemanlarýnýn
isim listesini verdiði, %53’ünün telefon numarasý
ve bölüme eriþim adreslerini sunduðu, sitelerin
sadece %32.7 hekimlerin e-mail adreslerini verdiði,
%21.7’sinin ortalama olarak sitelerinin en son
yenilenme zamanýný sunduðu, buna göre sitelerin
ortalama 4.5 ayda yenilendiði (0-14 ay arasý),
sitelerin sadece %1.8’nin tüm arama motorlarý
tarafýndan gösterilebilirken, %46.9’unun herhangi
bir tarama motoru tarafýndan gösterildiði ortaya
konulmuþtur5.
Ýnternetde sunulan bilgilerin, bölümlerin tanýtýmý
dýþýndaki bilgilere dýþarýdan kim olduklarý
bilinmeyen kiþilerce ulaþýlabilmesinin doðruluðu
tartýþýlabilinir. Eðitim modülleri, asistan eðitim
programlarýnýn detaylarý gibi konularda þifre ile
korunmuþ sayfalarýn ortaya konulmasý daha uygun
olabilir, böylece belki Ýnternet ortamý daha etkin
ve güvenli olarak kullanýlabilir.
ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY
Etkili ve eðitici bir site hazýrlanmýþ olsa bile bu
siteye arama motorlarý yolu ile kolayca
ulaþýlabilmesi gereklidir. Bu saðlanamaz ise
beklenen etki alýnamayabilir. Çalýþmada kullanýlan
3 arama motorunun sadece sitelerin %1.8’ini
bulanabilmesi, herhangi 3’ü tarafýndan adreslerin
sadece %46’sýnýn bulunabilmesi son derece
düþündürücüdür.
Çok daha fazla sayýda hekim tarafýndan
kullanýlmaya baþlandýkça, medikal firmalarýnýn
Ýnternet ortamýnda reklam hizmetleri artacaktýr.
Belki yakýn gelecekte elektronik posta mesajlarý
üzerinde firma reklamlarýný ve ürün tanýtýmlarýný
görmek mümkün olacaktýr.
Týp sitelerinin, týbbi içeriklerinin deðerlendirildiði
ve puanlandýðý bir kalite belgelendirmesi
yapýlmalýdýr. Bu konuda çalýþmalar var ise de
henüz kayda deðer sonuçlar alýnmamýþtýr5,7.
Sonuç olarak 20,000’den fazla saðlýk ile ilgili web
sayfasýnýn bulunduðu, aylýk olarak ortalama 1500
web sayfasýnýn hazýrlandýðý 1999 yýlýnda, 70
milyon Amerikalýnýn saðlýk ile ilgili konularda
yardýmýna baþvurduðu Ýnternet ortamý, Ýnternet’in
doðduðu yer olan ABD’de bile, ortopedi akademik
birimleri tarafýndan tam olarak kullanýlamamaktadýr. Böyle bir sitenin hazýrlanmasý
ekonomik olmasa da kuruluþlarýn kendilerini
tanýtma, hasta eðitimi sunma, asistan eðitimi ve
sürekli týp eðitimi gibi konularda etkinlik
kazanabilmeleri açýsýndan önemlidir.
Net-etiði
Ýnternet ortamý kendi aralarýnda elektronik trafiðe
izin veren binlerce bilgisayar aðýnýn birleþmesi ile
oluþmuþ bir sistemdir. Bu sistem içerisinde
kullanýcýlar yaptýklarý her bir hareketin
sorumluluðunu kendileri taþýrlar ve að yöneticileri
tarafýndan konulan kurallara uymak zorundadýrlar.
Kullanýcýlarýn Ýnternet ortamýnda yapabildikleri her
þey, yapmalarýna izin verilmiþ olmayabilir. Ýnternet
ortamýndan faydalanma bir hak deðil, insanlara
sunulmuþ bir hizmettir. Bu nedenle Ýnternet
ortamýndan faydalanýrken uyulmasý gereken
kurallar vardýr. Bu kurallar net-etiði olarak bilinir.
Bu kurallara uyulmasý, bilgi ortamýnýn geliþmesine
yardým edecektir.
Elektronik posta kullanýmý sýrasýnda, posta kutusu
sýk sýk kontrol edilmeli, kullanýmýna izin verilen disk
büyüklüðüne uyulmalý, gereksiz mesajlar silinmeli,
ileride kullanýlabilecek mesajlar ve dosyalar, kiþisel
bilgisayara indirilerek kaydedilmelidir. Elektronik
279
posta mesajlarýnýn sadece sizin ve alýcý tarafýndan
okunabileceði sanýlmamalý, baþkalarý tarafýndan da
mesajlarýn okunabileceði unutulmamalýdýr.
Virüslerin yayýlmasýna neden olmamak için sýk sýk
virüs taramasý yapýlmalýdýr. Mesajýn büyük harfler
ile yazýlmasý “Baðýrma anlamýna gelir”. Anlamsýz
maillerin bir çok kiþiye gönderilmesi onlarla alay
etme “spamming” olarak kabul edilir, bu tür
hareketlerden kaçýnýlmalýdýr.
FTP (File Transfer Protocol) sitelerine
baðlanýldýðýnda þifre “Password” istenildiðinde
elektronik posta adresi girilebilir, bu kabul edilmez
ise o zaman “Guest” denenmelidir. Arþiv siteleri
tarafýndan uygulanan zaman sýnýrlamalarýna,
sunucu bilgisayarýn bulunduðu yerel saatler
içerisinde uyulmalýdýr. Bu sitelerden kaydedilen
programlarýn kullanýmý tamamen kullanýcýnýn
sorumluluðundadýr. Ücretli programlarýn ücretleri
ödenmelidir.
Elektronik tartýþma listelerinde ve haberleþme
listelerinde mesaj yollanýrken paragraflar kýsa
tutulmalý, her bir mesajda sadece tek konuya
deðinilmeli, baþkalarý hakkýnda görüþ bildirirken
dikkatli davranýlmalýdýr. Elektronik mesajlar
kolaylýkla baþkalarýna iletilebilir. Gönderdiðiniz
mesajlarýn sonunda, adýnýzý, pozisyonunuzu,
baðlantýlarýnýzý, Ýnternet adresinizi içeren kiþisel
bilgilerinizi belirtiniz. Sadece kelimelere vurgu
yapmak için büyük harf kullanýn, bu amaçla kelime
baþlarýna ve sonuna “*” yýldýz iþareti kullanýlabilir.
Gruplara mesaj gönderilirken dosya eklentileri
mümkün olduðunca gönderilmemeli, dokümanýn
alýnabileceði Ýnternet adresi belirtilmelidir. Ýlk
göndericinin izni olmaksýzýn bir iletiyi haberleþme
listesine göndermek çok kaba bir hareket olarak
kabul edilir. Lisans sözleþmelerine uygun
davranýlmalý, yüz yüze konuþulamadýðýndan
yapýlan espri ve gönderilen komik materyallerin
yanlýþ anlaþýlabileceði unutulmamalýdýr.
Tartýþma listelerinde grubun ilgi sahasý ile ilgili
konularda kýsa sorular sorulmalý, diðer liste
üyelerini kýnayýcý yazýlardan kaçýnýlmalýdýr.
Sorunuzun cevabýnýn sizin adresinize yollanmasýný
isteyin, daha sonra size gelen cevaplarýn bir özetini
gruba yollayýn. Bir mesaja cevap verirken adresin
doðruluðunu kontrol edin. Yeni bir gruba üye
olduðunuzda, kabul mesajýný ileride referans olarak
kullanmak üzere saklayýn.
Web siteleri ile alakalý sorularýnýzý sayfa
oluþturuculara göndermeden önce, sýkça sorulan
sorular “FAQ” bölümüne bakýlmalýdýr8.
280
ARTROPLASTÝ ARTROSK
OPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY
ARTROSKOPÝK
Bilgisayar Kullanýmý ile ilgili 10 Emir8
1. Bilgisayarý diðer insanlara zarar vermek için
kullanma,
2. Diðer insanlarýn bilgisayar kullanýmýný
engelleme,
3. Baþka insanlarýn dosyalarýný karýþtýrma,
4. Bilgisayarý hýrsýzlýk yapmak için kullanma,
5. Bilgisayarý yalancý þahitlik yapmak için
kullanma,
6. Ücretini ödemediðin yazýlýmlarý kopyalama,
kullanma,
7. Ýzin almadan baþkasýna ait bilgisayarlarý
kullanma,
Anatomi
3-D Anatomy for Students
http: //sprojects.mmi.mcgill.ca/anatomy3d/
Anatomy and Histology
http: //www.mic.ki.se/Anatomy.html
Anatomy
http: //www.library.unisa.edu.au/internet/
pathfind/anatomy.htm
Diagnostic Imaging for the Physical Therapist
http: //www.ptcentral.com/radiology/
8. Diðer insanlarýn emeklerine saygý göster,
eAtlas of Pathology
http: //155.37.5.42/NAV/Title.HTM
9. Yazdýðýn programlarýn sosyal sonuçlarýný
düþün,
Global Anatomy
http: //www.anatomy.wisc.edu/
10. Bilgisayarý dikkatli ve saygýlý kullan.
REFERANSLAR
1. Golladay G.G.J. KIH, Matthews L. S. J. Current Concepts
Review: Internet Resources for Ortopaedic Surgens. J Bone
and Joint Surgery. 1988; 80 (A): 1525-1532.
2. [email protected]. Short History of Ýnternet. The
Magazýne Of Fantasy And Scýence Fýctýon. 1993.
3. Clough JFM. Evolution of orthopaedics on the internet:
http: //www.3iwc.riken.go.jp/CONGRESS/POSTER/
BU0221/CLASS.HTM
4. Gelberman R. H. The Ortopaedic Forum; The Academy
On the Edge: Taking Charge of Our Future. J Bone and
Joint Surgery. 2001; 83 (A): 946- 950
Vesalius.Com
http: //www.vesalius.com/
InforMed Anatomy resources
http: //funsan.biomed.mcgill.ca/~funnell/
InforMed/anatomy.html
Musculoskeletal Atlas
http: //eduserv.hscer.washington.edu/hubio553/
atlas/content.html
The Virtual Pelvis Museum
http: //synaptic.mvc.mcc.ac.uk/Pelvis/
pelvis356.wrl
5. Rozental T. D. lJH. The Ýnternet as a Comminucation Tool
for Academic Orthopaedic Surgery Departments in the
united States. J Bone and Joint Surgery. 2001; 83 (A): 987991.
UNSW Embryo- Skeletal Muscular System
http: //anatomy.med.unsw.edu.au/cbl/embryo/
Notes/skmus.htm
6. Beredjýklýan P. K BDJ, Steýnberg D. R., Bernsteýn J.
Evaluating The Source And Content Of Orthopaedic
Information On The Internet The Case Of Carpal Tunnel
Syndrome. J Bone and Joint Surgery. 2000; 82 (A):
1540-1543.
Visible human cross sections
http: //www.meddean.luc.edu/lumen/MedEd/
GrossAnatomy/cross_section/index.html
7. Weiland A. J. Beyond Fera- Forging a New Path. J Bone
and Joint Surgery. 1998; 80 (A): 985-940.
Web-Based Surgical Simulators and Medical
Educational Tools
http: //synaptic.mvc.mcc.ac.uk/simulators.html
8. Netiquette: ftp: //ftp.unm.edu/ethics/netiquette/
ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY
Arama
- 37.com –
http: //37.com/
AltaVista
http: //www.altavista.com/
AOL NetFind
http: //www.aol.com/netfind/
Arabul
http: //www.arabul.com/
Debriefing
http: //www.debriefing.com/
Excite
http: //www.excite.com/
ftpsearch.lycos.com.
http: //ftpsearch.lycos.com/
HotBot
http: //www.hotbot.com/
Google
http: //www.google.com/
Metacrawler
http: //www.metacrawler.com/
Northernlight
http: //www.northernlight.com/ veya http: //
www.nlsearch.com/
Profusion
http: //www.profusion.com/
Infoseek
http: //www.infoseek.com
Ixquick Metasearch
http: //ixquick.com/eng/
LookSmart
http: //www.looksmart.com/
281
TürkMeta.
http: //www.turkmeta.com/
Yahoo!
http: //www.yahoo.com
Ayak-Ayakbileði
http—gait.aidi.udel.eduhttp: //gait.aidi.udel.edu/
Podiatry
http: //www.library.unisa.edu.au/internet/
pathfind/podiatry.htm
RPSLMC-Dept. of Orthopedic Surgery - Gait
Laboratory
http: //www.ortho.rush.edu/gait/
Birlikler
Academic Orthopaedic Society
http: //www.a-o-s.org/
American Orthopaedic Foot and Ankle Society
http: //www.aofas.org/
Connective Tissue Oncology Society
http: //www.cancer.med.umich.edu/ctos/
index.html
Orthopaedic Trauma Association
http: //www.ota.org/
Scoliosis Research Society
http: //www.srs.org/
Société Internationale de Chirurgie
Orthopédique et de Traumatologie (SICOT)
http: //www.sicot.org/
American Academy of Orthopaedic Surgeons
http: //www.aaos.org/
Netbul
http: //www.netbul.com/
American Association of Hip and Knee
Surgeons
http: //www.aahks.org/
Searchengines.com
http: //www.searchengines.com
American Medical Informatics Association.
http: //www.amia.org/
282
ARTROPLASTÝ ARTROSK
OPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY
ARTROSKOPÝK
American Orthopaedic Association
http: //www.aoassn.org/
American journal of orthopedics
http: //www.amjorthopedics.com
American Orthopaedic Society for Sports
Medicine
http: //www.sportsmed.org/
BioMechanics The Magazine of body
movement and medicine
http: //www.biomech.com/
American Society for Surgery of the Hand
http: //www.hand-surg.org/
Arthroscopy Association of North America
http: //www.aana.org
Australian Orthopaedic Foot and Ankle Society
http: //www.ozemail.com.au/~christob/
Australian Society of Orthopaedic Surgeons
http: //www.ozemail.com.au/~asos/
British Orthopaedic Association
http: //www.boa.ac.uk/
EFORT
http: //www.efort.org/
ICRS International Cartilage Repair Society
http: //www.cartilage.org/
Medical Student
http: //medicalstudent.com/
Orthopaedic Research Society
http: //www.ors.org/
http: //www.biomaterials.org/
http: //www.biomaterials.org
The International Center for Orthopaedic
Education
http: //www.icoe.aoassn.org/
The International Society for Fracture Repair
http: //fractures.com/isfr/default1.htm
Turk Ortopedi ve Travmatoloji Dernegi
http: //www.aott.org.tr/
Turk Tabipleri Birligi
http: //www.ttb.org.tr/
Dergiler
American journal for sports medicine
http: //www.ajsm.org/
Clinical Orthopaedics and Releated Research
http: //www.corronline.com/
eBMJ collected resources Orthopaedic and
trauma surgery
http: //www.bmj.org/cgi/collection/
orthopaedic_and_trauma_surgery
International Orthopaedics (SICOT)
http: //www.link.springer.de/link/service/journals/
00264/index.htm
Internet Journal of Emergency and Intensive
Care Medicine
http: //www.ispub.com/journals/ijeicm.htm
Internet journal of orthopedic surgery
http: //www.rz.uni-duesseldorf.de/WWW/
MedFak/Orthopaedie/journal/
Journal of bone and joint surgery (American)
http: //www.jbjs.org/
Journal of bone and joint surgery (British)
http: //www.jbjs.org.uk/
Journal of Emergency Medicine and Acute
Primary Care
http: //www.ccspublishing.com/j_er.htm
Journal of orthopaedic research
http: //www.ors.org/
Journal of prosthetics and orthotics
http: //www.oandp.org/jpo/
Journal of Shoulder and Elbow Surgery
http: //www.harcourthealth.com/scripts/om.dll/
serve?action=searchDB&searchDBfor=home&id=se
Journal of the American Academy of
Orthopaedic Surgeons
http: //www.jaaos.org
ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY
Journal of the Southern Orthopaedic
Association
http: //www.smaservicesinc.com/soa/2001/
jsoasp01/index.htm
MDCONSULT
http: //www.mdconsult.com/
University of Pennsylvania Ortho Journal
Online
http: //www.uphs.upenn.edu/ortho/oj/index.htm
Orthopedics today
http: //www.slackinc.com/bone/ortoday/
othome.asp
Orthopedics
http: //www.orthobluejournal.com/index.asp
Spine-Surgery
http: //www.spine-surgery.com/
The American Journal of Knee Surgery
http: //www.slackinc.com/bone/ajks/
ajkshome.htm
283
Hacettepe Ortopedi dergisi
http: //www.journals.hacettepe.edu.tr/ortopedi/
Eðitim Mataryelleri
A Simple guide to orthopaedics and trauma
http: //www.worldortho.com/database/intro-orth/
index1.html
Approaches to differential diagnosis in
musculoskeletal imaging
http: //www.rad.washington.edu/mskbook/
index.html
Clinical Case Presentations from du Pont
Hospital
http: //gait.aidi.udel.edu/res695/homepage/
pd_ortho/educate/clincase/clcasehp.htm
Cmecourses - Gateway Home
http: //www.cmecourses.com/Gateway/
index.cfm?PID=56
The Free Medical Journals Site
http: //www.freemedicaljournals.com/
Edinburgh Orthopaedic Internet Presentation
Centre
http: //www.orthopaedic.ed.ac.uk/
presentations.htm
The New England Journal of Medicine
http: //content.nejm.org/current.shtml
Guide to total hip replacement
http: //www.bostontotaljoint.com/
The Physician and sports medicine online
http: //www.physsportsmed.com/
MedFacts medical library
http: //www.medfacts.com/medlib.htm
AAOS Bulletin
http: //www.aaos.org/wordhtml/bulletin.htm
Online medical dictionary
http: //www.graylab.ac.uk/omd/
The Electronic Journal of Hand Surgery
http: //www.leeds.ac.uk/handsurgery/
ejhome.htm
OWL Publications
http: //owl.orthogate.com/publica.html
European Journal of OrthopaedicSurgery and
Traumatology
http: //link.springer.de/link/service/journals/
00590/index.htm
Regional Anesthesia CME
http: //www.pain.com/regional/racme_jan98/
default.cfm
WorldOrtho educational database
http: //www.worldortho.com/database.html
Journal of Arthroplasty and Arthroscopic
Surgery
http: //arthroplasty-arthroscopy.mc.metu.edu.tr/
Kitaplar
Acta Orthopaedica et Traumatologica Turcica
http: //www.aott.org.tr/
Electronic Orthopaedic Textbook
http: //www.worldortho.com/database/etext/
index.html
284
ARTROPLASTÝ ARTROSK
OPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY
ARTROSKOPÝK
eMedicine Online Text - Emergency Medicine
http: //www.emedicine.com/emerg/contents.htm
http—www.eatonhand.com
http: //www.eatonhand.com/
orthotextbook
http: //www.orthotextbook.net/
Wheeless’ Textbook of Orthopaedics
http: //www.medmedia.com/med.htm
Baðlantýlar
Orthopaedic Links Page Link page from
British Columbia
http: //www.virtualkamloops.com/cloughs/
orthlink.html
ACL Home Page
http: //www.math.ufl.edu/~sfm/ACL/acl.html
Southern California Orthopedic Institute
http: //www.scoi.com/
Hand surgery
http: //www.handsurgery.com/
Cumulative Trauma Disorders
http: //www.sechrest.com/mmg/ctd/stuff.html
Orthopaedic Surgery Database
http: //www.proservices.com/pas_user/
orthopaedics/quest.html
Orthopaedic Grand Rounds FTP site
http: //www.sechrest.com
Trauma Protocols
http: //www.ortho.uab.edu/sub_spclty/trauma/
trauma.html#Protocols
The University of Washington
http: //www.orthop.washington.edu/Bone and
Joint Sources/Sources.idx.html
Anesthesia for Orthopedic Surgery
http: //www.anes.ccf.org: 8080/pilot/ortho/
orthintr.htm
Animations
http: //courses.washington.edu/bonephys/
opmovies.html
Anthropometry
http: //www.library.unisa.edu.au/internet/
pathfind/anthropo.htm
Biomechanics World Wide
http: //www.per.ualberta.ca/biomechanics/
bwwintro.htm
BioSupplyNet- Biomedical Research Supply
Information Source
http: //www.biosupplynet.com/index.cfm
Bone Links
http: //www.osteo.org/links.html
ClinicalTrials.gov
http: //clinicaltrials.gov/ct/gui/c/r/
Dr. Pribut’s Sports Page
http: //www.clark.net/pub/pribut/spsport.html
Greenspoon Orthopedics Patient Education Page
http: //www.greenspoonortho.com/ortho.htm
Hardin MD The Medical Information Hub
http: //www-sci.lib.uci.edu/~martindale/
MedicalSurgery.html
Hip Implant Law Premier Site on Hip
Replacement Recalls
http: //www.hipimplantlaw.com/
Internet Society of Orthopaedic Surgery and
Trauma’s maitrise-orthop
http: //www.isost.org/
Martindale’s Health Science Guide
Anesthesiology & Surgery Center
http: //www-sci.lib.uci.edu/~martindale/
MedicalSurgery.html
MedicineNet.com
http: //www.medicinenet.com/hp.asp?li=MNI
MedMark Orthopedics
http: //medmark.org/os/
Medscape
http: //www.medscape.com/
Musculoskeletal Diseases
http: //www.mic.ki.se/Diseases/c5.html
Musculoskeletal system - CHORUS
http: //chorus.rad.mcw.edu/index/6.html
ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY
Medsite
http: //www.medsite.com/
Orthopaedic Links
http: //www.hvousa.org/links/orthl.htm
Orthopaedics - Best Practice - Online Resources
http: //www.stjames.ie/best_practice/
bporthopaedics/orthresources.html
Orthopaedics Portal
http: //orthopaedics.com/orthopaedics/portal/
default.asp
Sarcoma.org
http: //www.sarcoma.org/
Shriners Hospitals
http: //www.shrinershq.org/Hospitals/index.html
Trauma Department
http: //www.swsahs.nsw.gov.au/livtrauma/
default.asp
UW - Madison - Department of Radiology Medical StudentTeaching Files
http: //www.radiology.wisc.edu/Med_Students/
TEACH.HTM
UW Orthopaedics and Sports Medicine
http: //www.orthop.washington.edu/listing_alpha
Bonetumor.org
http: //www.bonetumor.org/
Türk Ortopedi-Net
http: //www.turk-ortopedi.net/
Türk-Asami
http: //www.asami-turk.org/
285
Medscape
http: //www.medscape.com/
PubMed
http: //www.ncbi.nlm.nih.gov/PubMed/
Süreli Yayýnlar Toplu Kataloðu Tarama Motoru
http: //www.ulakbim.gov.tr/servisler/
sureliyayinlar/sykatalog/
Ortopedi Arama Siteleri
Belgian orthoweb
http: //www.belgianorthoweb.be/noie.htm
Internet Portal for Orthopaedic Specialists
http: //www.orthopaedics.com/orthopaedics/
MedWeb Plus Orthopedics
http: //www.medwebplus.com/subject/
Orthopedics.html
Orthogate
http: //www.medwebplus.com/subject/
Orthopedics.html
orthoguide
http: //www.orthoguide.com/ortho/
Orthoknow
http: //www.orthoguide.com/ortho/
OrthoSearch
http: //www.orthosearch.com/
Orthoseek - pediatric orthopedics and pediatric
sports medicine for parents
http: //www.orthoseek.com/splash.html
Türkiye spor hekimleri derneði
http: //www.sporhekimi.org/
OrthoWorld. The Orthopaedics Portal for
orthopaedic-orthopedic information.
http: //www.orthoworld.com/
Medline
OWL Orthopaedic web links organisations site
http: //owl.orthogate.org/org.html
BioMedNet
http: //biomednet.com/db/medline
The OrthoPeople
http: //www.theorthopeople.com/home.htm
HealthGate
http: //www.healthgate.com
Virtual hospital
http: //www.vh.org/
286
ARTROPLASTÝ ARTROSK
OPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY
ARTROSKOPÝK
WorldOrtho
http: //www.worldortho.com/
Orthopod Hand List
http: //www.mailbase.ac.uk/lists/hand/
Yahoo Orthopedics
http: //dir.yahoo.com/Health/Medicine/
Orthopedics/
Orthopod Mailing List
http: //www.orthopaedic.ed.ac.uk/orthopod.htm
Tartýþma Gruplarý
AAOS online
http: //www.aaos.org/wordhtml/discuss.htm
Arthroplasty
http: //www.mailbase.ac.uk/lists/arthroplasty/
Orthopod Spinal
http: //www.mailbase.ac.uk/lists/spine/
Orthopod Sports
http: //www.mailbase.ac.uk/lists/sportmedorth/
Sportmedorth
http: //www.mailbase.ac.uk/lists/sportmedorth/
BeneluxOrth Mailing List
http: //www.belgianorthoweb.be/newsgroup.htm
Scoliosis Mailing List Scoliosis
http: //www.ai.mit.edu/extra/scoliosis//
scoliosis.html#subscription
Extensive List of Related Mailing Lists and
Newsgoups - an
http: //owl.orthogate.org/mailnews.html
Electronic Journal of Orthopaedics Mailing List
http: //www.nmis.com/onm/html/mboard/
mailers.htm
IndiaOrth Mailing List
http: //www.indiaorth.org/orth/index.htm
Limbrecon
http: //www.mailbase.ac.uk/lists/limbrecon/
Groupshl=en&group=medlux.medsci.orthopaedics
(groups.google.com)
http: //groups.google.com/
groups?hl=en&group=medlux.medsci.orthopaedics
medlux.medsci.orthopaedics
news: medlux.medsci.orthopaedics
turk_orthopod
http: //groups.yahoo.com/group/turk_orthopod/
Newslist-aaos.news-updates
http: //www.aaos.org/cgi-bin/newslist?aaos.newsupdates
Týbbi Arama
NewsRounds Personalized News for the
Business of Medicine
http: //www.newsrounds.com/
Orthogate’s Mailing List
http: //www.aaos.org/wordhtml/ota_info.htm
Orthopaedic Trauma Association
http: //www.aaos.org/wordhtml/ota_info.htm
Orthopedia Mailing List
http: //ortopedia.rediris.es/
Orthopedic Surgery Mailing List
http: //www.sechrest.com/ortho/index.html
Orthopod Arthroplasty
http: //www.mailbase.ac.uk/lists/arthroplasty/
CiteLine
http: //www.citeline.com/
CliniWeb
http: //www.ohsu.edu/cliniweb/
MedHunt (www.hon.ch)
http: //www.hon.ch/MedHunt
Medical Matrix
http: //www.medmatrix.org/index.asp
Medmark
http: //www.medmark.org/
MedWeb
http: //www.cc.emory.edu/WHSCL/
medweb.html
ARTROPLASTÝ ARTROSKOPÝK CERRAHÝ / JOURNAL OF ARTHROPLASTY & ARTHROSCOPIC SURGERY
Yahoo Health
http: //www.yahoo.com/Health/
Yayýnevleri
Amazon.com
http: //www.amazon.com/
Blackwells online bookshop
http: //bookshop.blackwell.co.uk/
http—www.amapublications.comhttp: //www.amapublications.com/
Lippincott, Williams & Wilkins
http: //www.wwilkins.com/
MedbooksNOW.com
http: //www.doody.com/Rev450WebScripts/
main.asp?ShoppingCartID=0LBPLAB1118840072899-224709-0
Publishers and booksellers
http: //www.library.unisa.edu.au/techser/
publist.htm
Publishers’ catalogues home page
http: //www.lights.com/publisher/
SLACK Incorporated
http: //www.slackinc.com/areas.asp
287