Mart 1990 No:11 - KKTC Merkez Bankası

Transkript

Kuzey K ıbrı s Türk Cumhuriyeti
Merkez Bankas ı
Bülten
Mart 1990
No:11
IÇINDEKILER
L Bölüm
Bankac ılı
k Hizmetleri, Yeni Teknoloji ve Gelece
ğ e Bak ış
IL Bölüm
K.K.T.C. 'de Merkez Bankas ı
ve Bankac ılı k Faaliyetleri
IIL Bölüm
Sayfa
3 - 12
13 - 37
Ekonomik Geli ş meler
1. Üretim, istihdam ve Fiyatlar
a) Üretim Art ışı
ve Kaynaklar ın Kullanı m ı
b) Istihdam
e) Fiyat Hareketleri ve Ücretler
2. Mali ve Parasal Geli ş meler
a) Mali Geli ş meler
b) Parasal Geli ş meler
3. Ticaret, Pazarlama ve Ödemeler Dengesi
a) Ticaret ve Pazarlama
b) Ödemeler Dengesi
IV. Bölüm
Merkez Bankas ın ın Y ıll ı
k Hesaplar ı
Bilânço
Kılr ve Zarar Hesab ı
Hesaplar Hakk ı nda Aç ı
klamalar
V. Bölüm
Bankac ılı k istatistik eri
VI. Bölüm
Tablolar ın Listesi
40 - 46
40
40
45
47
50
50
55
56
56
62
65 - 70
66
67
68
71 - 78
80 - 81
2
L Bölüm
BANKACILIK HIZMETLERI, YENI TEKNOLOJI
VE GELECEĞE BAKIŞ
3
BANKACILIK HIZMETLERI, YENI TEKNOLOJI VE G
ECEĞE BAKIŞ
Faaliyet Alanlar ı:
Bankalarca yürütülen i şler geleneksel olarak üç faaliyet alanında toplanmaktadı r: Bunlar mevduat kabulü, avans verme ve para nakil i ş emlerinden oluş makta
olup birbirleriyle s ıkı ilişki içindedir. Mevduat kabulü kre ler için fon yarat ır,
para nakit i ş lemleri ise mevduat celbi için gereklidir, fakat faizle borç verilmesi
üçü arası nda karl ı olandı r. Bankalar zamanla bu hizmetlerin aha karmaşık uyarlamalarını ortaya sürerek geleneksel "üçlü" ile direkt ili şkisi lmayan sayısı z faaliyet alanlar ına girmi şlerdir. Neticede ça ğdaş banka, müşter sinin beş ikten mezara
bütün ihtiyaçlar ını,• dış uzmanlar ı da aratmadan, kar şılayabi lecek bir mali supermarkete dönüşmüştür. Bu dönüşüm iki şekilde meydana gel . Önce tam kapsaml ı
hizmet tedariki müşteri ba ğı mlılığı yaratarak, müşterileri üm ihtiyaçlar ını bankadan sağlamaya te şvik etti. Sonra hizmetler kendileri karl ı olmaya başladı.
Para nakil i ş lemleri modern teknolojinin etkisiyle son zam nlarda büyük de ğişikliklere maruz kalm ışt ı r. Şimdiki yazıda bu hususta akla gel n bazı konuları inceleyecek ve ayni zamanda gelecekteki geli şmeler üzerinde dur cağız.
Çekler:
Kaynak transferi yöntemleri aras ında, tek başı na çek, b•kalar ın repertuvar ında
mevcut en önemli kalemdir. Çeklerin artan ölçüde kabul edilebilirli ği ve kullanı mı
ticari bankalar ın büyümesinde önemli bir etken olmu ştur. F ıl 262 Poliçeler Yasasındaki tanı ma göre çek bir banka üzerine çekilmi ş ilk ta epte ödenen bir poliçedir. Pratik aç ı dan bir müşterinin bankaya muhatap ödem talimat ı olup belirli
bir miktar ın belirli bir lehtara veya emrine ödenmesini ifade etmektedir.
Banka, müşterisinin çekini kar şı lamakla yükümlüdür. Öden meyen çek onu ibraz eden
bankaya Iade edilmelidir. Mü şterilerin çeklerinin kabul ve
koşullara bağ l ıdı r, örne ğin:
ödenmesi görevi baz ı
(1) Çeklerin usulüne göre düzenlenmi ş bulunması , bayat ve
çek uzunca bir süre ve al ışı lm ış olarak alt ı aydan fazla
yat, makul olmayan bir süre dola şı mda kal ı rsa günü
olmayan süre bir yorum meselesidir. İsdar tarihinden
de ibraz edilmeyen çekler muhtemelen bu kapsama gire
ünü geçmi ş olmaması
dolaşı mda kalı rsa bageçmi ş sayılı r. Makul
aşlayarak on gün içinektir.
(2) Alacak bakiye veya mutab ık kal ınan bir açık kredi kola lığının mevcut olması.
(3) Ödemeye yasal bir engel bulunmamas ı örneğ in haciz v ya mahkemece verilen
yasaklama emri.
(4) Ödemenin müşteri taraf ından iptal edilmi ş olmaması.
(5) Müşterinin öldüğü, zihni yetersizlik nedeniyle kendi i şle ini idare edemeyecek
durumda olduğu veya aleyhine iflas müracaat ı dosyalan I ş bulunduğu hususlarının bankanın bilgisine gelmemesi.
(6) Müş terinin aleyhine iflâs veya tasfiye emri ç ıkar ılm ış lmaması.
Bir çekin ödenmek üzere ibraz ındaki gecikme izaha muh açt ı r. Böyle bir çekin
keşidecisi gecikme dolay ısıyle herhangi bir zarara düçar ol uşsa ancak o ölçüde
tebriye edilmi ş olur, örne ğin üzerine çek ke şide edilen bank nın ifltısı halinde.
İngiliz idaresi döneminde Birle şik K ı rallığı n 1882 Poliçele Kanunu'ndan uyarlanan Fasıl 262 Poliçeler Yasas ı 16 Mayıs 1989 tarihli Resm Gazetede yay ı mlanan
29/1989 sayıl ı yasa ile az önce de ğiştirilmi ştir. Yeni yasa le getirilen de ğişikliklerin göze çarpan yönleri şunlardı r:
4
(1) Makul bir süre zarf ında; ödenmek üzere ibraz edilmeyen çeklerle neyin makul
süre kabul edilebilece ği hakkı ndaki hükümler iptal edilmi ştir.
(2) Bir bankan ın müşterisi taraf ından o banka üzerine ke şide edilen çeki ödeme
görev ve yetkisinin sona ermesi a şağı daki durumlarla s ınırlandırılm ışt ır:
(a) Çekin kayboldu ğunun veya çal ındığının veya müşteri veya vekili taraf ından
imza edilmedi ğinin ve bu konuda polise şikâyet yap ıldığının ve şikâyetin
polise yap ıldığının polisce belgelendirildi ğinin bankaya bildirilmesi ve polisin verdi ğ i belgenin bankaya verilmesi; veya
(b) Müşterinin öldüğ ünün bankaya bildirilmesi.
Bu suretle çek ödeme emrinin ke şideci taraf ından iptali kaldı r ılm ışt ır.
(3)
Çeklerin ödenmemesi halinde uygulanacak prosedüre ve ayni zamanda Yasadaki
suç ve cezalara ait hükümler getirilmi ştir.
Çekler ve ilk talepte ödenen di ğer poliçeler aras ındaki farklar şöyle izah oluna-
bilir:
(1) Çeklerin üzerine ke şide edildi ği bankalar taraf ı ndan kabulü hiç bir zaman
gerekmez. Bundan ötürü kabul ile ilgili kurallar çeklere Şamil de ğildir.
(2) Ciro müş terek bir karakteristiktir, fakat yaz ı lan çek say ısı dikkate al ındığı nda her hangi bir zamanda pek az çek ciro edilmektedir. Tatbikatta
ciro ile ilgili kurallar ı n çeklerle münasebeti pek azd ı r. Bir düşünce ekoluna göre çekler bütünüyle ciro d ışı bı rakılmal ıdı r. Pek az çek ciro edildiğine göre çeklerde bu karakteristi ğe gerek olmad ığı savunulmaktad ı r.
Kuşkusuz bir çekin ciro edilebilirli ği "ciro edilmez" çizgileri ile gayet
basit tarzda sona erdirilebilmektedir. Bu husus da çeklerin ciro edilebilirli ğinin kaldı rılması yönünde başka bir gerekçe olarak gösterilmektedir.
(3) İ lk talepte ödenen bir poliçeyi ke şide eden ki şi poliçenin ödemeye ibraz ı nı n gecikmesiyle sorumluluktan tahliye edilir. Çünkü gecikme poliçenin
hileli tadil veya çal ınma olasıl ığı nı art ı rmaktad ı r. Çek ke ş ide eden birisi
için durum böyle olmay ıp o sadece gecikme dolayısıyla düçar oldu ğu zarar ölçüsünde tahliye edilmektedir.
(4) Çizgileme kurallar ı sadece çeklere ve banka havalelerine şamildir. Di ğer
poliçeler çizgilenemez.
(5) Baz ı hallerde üzerinde sahte veya yetki d ışı ciro bulunan emre yaz ıl ı bir
çek üzerine ke şide edilen banka taraf ı ndan ödenmek suretiyle tahliye
edilmektedir (Poliçeler Yasas ı Madde 60). Halbuki bir poliçenin kabul
eden taraf ından benzer ko ş ullarda ödenmesi onu tahliye etmez. Haklar ve
mükellefiyetler devam eder.
(6) Banka ile müşterisi aras ı nda var olan akit türü yükümlülüklerin bir poliçede ke şide edenle ke şide edilen aras ında söz konusu olmas ı ihtimal dışı
görülmektedir.
Cari hesap bankac ıl ığı bankalar için caziptir, çünkü husule gelen serbest bakiyeler ödünç verme i şlemlerinin karl ıl ığını art ı rmaktad ı r. Sı radan halk ın daha büyük
sayı larda cari hesap açmaya te şvik edilmeleriyle çek kullan ı m ı paral ı sınıfı n imtiyaz ı olmaktan ç ıkt ı. Bu ise genelde çeklerin kabul edilebilirli ğ ini azaltt ı çünkü
tüccarlar çeklerin kar şılanmaması yla zarar etme tehlikelerinin artt ığı nı düşünmeye
başlam ışlard ı. Unutulmamal ıdı r ki çek dola şı m ı zorunlu para de ğ ildir. Bu itibarla
borç tediyesinde kimse çek kabul etmeye zorlanamaz, özellikle çekin kar şı l ıksız
çı kması ihtimali de varken. Çek kart ı veya banka kart ı ile durum dengelenerek
İngiltere'de şimdi öyle bir
cari hesap kesiminin büyümesine zemin haz ı rlandı.
noktaya ula şı lm ışt ı r ki çek kart ı deste ğ i olmayan ki şisel çeklerin perakente sat ışlarda kabulü hemen hemen mümkün de ğ ildir.
Çek Kartları:
Belirli koşullar yerine getirilmek kayd ıyla çek kart ı , amilin çekinin belirli bir
düzeye kadar ödenmesini garanti eder. Bundan dolay ı ç k kart ı desteğindeki bir
rşılayacak miktarda yeçeki kabul eden ki şi çeki keş ide edenin hesab ında çeki
mek
durumunda de ğildir;
güve
ına
mni
teminat
terli alacak bulunaca ğı hususundaki zı
bunun yerine keşidecinin hesap durumu ne olursa olsun ekin iade edilmeyece ğine
dair banka teminat ına güvenilir.
Özünde çek kartlar ı,
(1) Müşterinin belirli bir düzeye kadar çekinin hesab ın bulunduğu şubeden gayri
şubelerde de ödenmesini sa ğlamak, ve
(2) Çek kart ı usulüne göre kullan ılmak ve her çek bin belirli bir düzey aşılmamak kaydı yla kart deste ğindeki bir çekin müşte inip hesap durumuna bakılmaksızın ödeneceğ ini garanti etmek,
amaçları için bir nevi kimlik belgesidir.
Çek kartlar ını n daha önemli i şlevi çeklere destek sa ğl mak olup kullanı mları iki
ayrı sözleş me içermektedir: Biri banka ile mü şteri aras ı da, di ğeri ise banka ile
ödeme yap ılan kimse aras ındadı r. İlkinde müş teri, kart ı isdar ve kullanı m koşullar ına göre kullanacağını ve çek kart ı ile garanti edilen • i r çekin ödenmesini iptal
edemeyece ğini kabul eder. Geçerli limite tabi olmak şar ıyla banka kart deste ğini
haiz ve alacakl ı tarafından kabul edilen herhangi bir çe i ödemeyi tekeffül eder.
İkincisinde banka alacakl ının geçerli limite kadar, kart d ste ğinde ve üzerinde yazılı talimata uygun olarak kabul etti ği bir çeki karşı lama tekeffül eder.
Çek kart ının arkasında istisnasız olarak aşağıdaki tali at görülmektedir.
erindeki imzaya uymal ı
(1) Çek alacakl ının önünde imzalanmalı , imza kart
veya gerçekten kart sahibinin imzas ı olmalıdır;
(2) Kart günü geçmi ş olmamal ıdır;
(3) Çek formu bankanı n standart basılm ış çek formu üzerine yazılmalı ve kart
üzerindeki s ınıflandı rma kod numarasını taşı malıdı
(4) Çek kart ı numarası çekin arkasına alacaklı tarafı an yazılmalıdır;
(5) Çek garanti edilmi ş belirli miktardan fazla olmam lıdı r.
Örne ğin miktar
50 ' dı r.
Birleşik K ırallı kta limit halen beher muamele için
garanti
yaln ız bir
azılsa
175 olsa ve biri ..<50 di ğ eri 125 olmak üzere iki çek
şartlar ına
m
kullanı
manın
tanesini kapsayacakt ı r. Öte yandan bu şekilde iki çek y
savunulabilir.
Yasal
aykı rı olduğ u ve her ikisi hakk ındaki garantiyi geçersiz ıldığı
ile
desteklenen
çeklerin
durum bazan sarih de ğ ildir, fakat tatbikatta çek kart ı
ödenmesinde banka ancak yeterli para mevcut olmad ığı v ya kart ın yetki dışı veya
usulsüz kullan ıldığı hallerde tereddüt gösterecektir. Bu gi •i halde kart geri al ınmak
ve neticede hesap kapat ı lmak suretiyle sorun basit biçim •e çözümlenir.
Hem adına kredi kart ı ç ıkar ılan müş teri hem de h ı rsı veya çek defterini ilgili
kredi kart ı ile bulan ki şiye çek kartlar ı büyük hile potan ıyeli sağlamaktadı r. Böylece müşterilere çek kart ı ç ıkar ılmadan önce hesaplar ını sorumlu biçimde yürüttüklerini ispatlamalar ı , dirayet ve sorumluluklar ının şüphe ötürmemesi veya bankaya
potansiyel riziko fevkinde kabule şayan teminat sa ğlam ları , örne ğin 30 yapraklık
bir çek defteri için 11500, aranmaktad ı r.
Üzerine tabedilen ihraç ko şullar ında kart ın bankanın al ı olmaya devam etti ği,
özel anlaş ma olmadıkça müşterinin aç ık kredi hakkı bu unmadığı , çek defteri ile
kart ın herhangi birisinin kayb ı halinde sahtekârl ığı önl mek amac ıyla ayr ı yerde
taşınmalar ı gereği belirtilmi ştir. Kart ın kötüye kullanı ması halinde bu ko şullar
bankayı müşterisine kar şı güçlü bir pozisyona koymaktad ı r.
:
6
Birle şik Krallıkta uygulamaya kat ılan bankalarca yekdi ğerinin müşterileri için
mütekabil çek bozdurma imkanlar ı sağlanm ışt ır. Bozdurma limiti herhangi bir günde ;50'dir. Buna uyulmas ını sağlamak için bankalarca ç ıkarılan her ki şisel çek
defterinin sonuna muamele tarihleri için bir sayfa eklenmi ştir. Proje alt ında çek
bozan veznedar muamele tarihini bu sayfaya kaydetmelidir. Bu suretle ayni gün
başka bir yerde çek bozdurmaya te ş ebbüs edilmesi halinde veznedar ikaz edilmi ş
oluyor. İ kinci muameleye izin verilmeden önce hesab ın bulunduğu şubenin onayı
al ınmal ıdı r. Uygulamaya kat ılan bankalardan birinin müş terisi çekini ba şka bir
bankanın şubesinde bozdurması halinde 50 penna ücret ödemek durumundadı r. Bu
suretle şubeleri yayg ın biçimde dağı lm ış bankalara yarar sa ğlanmakta ve küçük ve
yerel şebekeli bankalara kar şı rekabet güçleri art ı rılmaktadı r.
Son yirmi sene zarf ında bankac ılık dünyası nda en çarp ıcı geli ş me bankalar ın ve
di ğer finans kuruluşlar ının müşterilerine teklif ettikleri çe şitli tipte plastik kartların çoğalmasıdı r. Genelde bu kartlar para nakil veya kredi kolayl ığı şeklindeki
geleneksel banka hizmetlerinin biri veya her ikisi ile ili şkilidir. Söylendi ğine göre
bugün Birle şik Krall ıktaki yeti şkinlerin dörtte biri bu kartlar ın bir veya fazlas ına
sahiptir ve 1986 y ılı nda kart sahiplerinin tahsili kabil olmayan borçlar ı ve çal ınm ış
kredi kartlar ının hileli olarak kötüye kullan ı m ı dolayısıyle bankalar ın düçar olduğu
zarar '26 milyonun üstündedir.
Çek Takası:
Başka şubeler üzerine ke ş ide edilen çeklerin ödemelerinin tahsilinde bankalar ın
kendi aralar ında bir ulaşt ı rma yöntemine ihtiyaçlar ı vardı r. Çeklerin ender olduğu günlerde bu i şlem şubeler arasında direkt olarak yap ı labiliyordu, fakat çek
kullan ı m ının artmasıyla bu sistem yetersiz kald ı. Londra'daki Bankalar Takas Odas ı
bankalar arasında günlük çek mübadelesini kolayla ştı rmak ve günlük tesviye için
bir mekanizma oluş turmak amac ıyla 1833 yılında kurulmu ştu. Çeklerin büyük bir
çoğunluğ u genel takasa tabi olup muamele takriben üç gün almaktad ı r. Mümkün
olan her halde banka müş terisinin çekini ödemekle yükümlüdür, fakat bir çek herhangi bir nedenle ödenemezseal ındığı günün sonunda ibraz eden bankaya iade edilmelidir. Özel hallerde çeklerin direkt olarak ibraz' düzenlenebilmekte ve bu suretle bir gün zarf ında çekin kaderinin ne olaca ğı saptanabilmektedir. Çoğ u zaman
bu hizmet için bir ücret talep edilmektedir. Takas Odas ı ayni zamanda .110000 ve
fevkindeki çeklerin City of London'da faaliyet gösteren banka şübeleri aras ında
takasını Şehir Takas ı şeklinde yürütmektedir. Şehir takas ında ödenmeyen bir çek
ibraz eden banka taraf ından ayni gün geri al ınır. Şehir takas ına 12 bankanın takriben 90 şubesi kat ılmakta olup bunlar ı n hepsi Takas Odas ına yürünebilecek uzakl ıktadı r. Bu ş ubeler mesai saatlerini her gün saat 3.00'de yani di ğer bankalardan yarı m saat önce sona erdirirler. Bu suretle şehir takas ı hesap tevsiyesini ayni günde
tamamlamak isteyen müş teri söz konusu çekini bu saatten önce yat ırmak durumundadı r. Bu saatten sonra çekler lehdar ş ubelere direkt olarak gönderilir. Bunlardan ödenmeyip iade edilecek olanlar ibraz eden bankaya Takas Odas ı aracılığı yla saat 4.30'dan önce iade edilmelidir.
K.K.T.C.'de çek takas ı K.K.T.C. Merkez Bankas ı Yasasını n 53 (1) (H) maddesi
uyar ınca çıkarı lan ve 18 Aral ı k 1987 tarih ve 138 say ılı Resmi Gazetede yay ı mlanan K.K.T.C. Merkez Bankas ı Takas Odası Tüzüğ ü alt ında yapılmaktadı r. Takas
Odası , Kuzey K ıbrı s Türk Cumhuriyeti Merkez Bankas ı başkanlığı nda ve onun nezareti alt ı nda üye banka temsilcilerinden olu ş an komite vas ıtası ile yönetilir. Bu tüzüğün yürürlü ğe girdi ği tarihte Bankalar Yasas ı altında bankac ılık hizmetlerini yürüten tüm bankalar ile K ıbrı s Türk Kooperatif Merkez Bankas ı Takas Odasının
şüyesi say ıl ı r. Bankalar ın Takas Odası na kabul veya çekilme istekleri Komite Ba
kan
bu
talepleri
Komiteye
sunar
ve
Komitece
kanlığı na hitaben yaz ılı yapılı r. Baş
gerekli karar al ını r.
7
Ödenmeyen Lefko ş a çekleri ibraz tarihinden itibaren üç gün içinde ibraz eden
bankaya iade edilebilir. Ödenmeyen Kooperatif çeklerini, iadesi ise ibraz tarihinden itibaren be ş gün alabilir.
Kredi Takas ı:
Kredi takas ı Çek Takas sisteminin kar şıt ı olup alacak ann kat ılan bankalar ın şu-
belerine aktar ılmasını Sağlar. Bu hizmet kredi transferi veya banka ciro kredisi
olarak adlandır ılan kredi fişlerinin iletilmesi esas ına da anmaktad ır. Kredi Takas
Sistemi sadece banka müş terilerinin kendi hesaplar ına B 'rleşik Krallı kta herhangi
bir banka şubesine para iletmelerini sa ğlamakla kalmayıp ayni zamanda hem müşterilerin hem de müşteri olmayanlar ı n üçüncü partilerin matlübuna para aktarmalarını da sağlar. Kuşkusuz önce lehtar ın hesabının nered tutulduğ una dair gerekli
tafsilât ın bilinmesi lâz ı mdı r. Birçok kimse gaz, elektrik v telefon hesaplar ını şimdi bu sistemle, üç ayl ık hesaba ilişik olarak gönderile
transfer for munu kullanmak suretiyle ödemektedir. Kre
takası uygulaması na büyük benzerlik arzetmektedir. İş gü
şubeler lehine kabul etti ğ i tüm alacaklar ın sınıflandı rı lm ı
rı Takas Odası arac ılığıyla iletilmek üzere bankan ın kend
Alacaklar Takas Odas ında mübadele edilir ve kabul tar
lehtar şubeye vas ıl olur.
önceden basılm ış kredi
i takası uygulaması çek
ü sonunda her şube başka
listesini ç ıkarı r ve onlatakas bölümüne gönderir.
hini izleyen ikinci günde
Bankalarda Otomasyonlu Takas Hizmetleri:
Para havalesi alanında en önemli geli ş melerden biri d BACS diye bilinen Bankalararası Otomasyonlu Takas Hizmetlerinin kurulmas ı lmuştur. Amac ı bankalar
arasında kağıt fi şlerin kullanı m ına olan ihtiyac ı ortadan kaldı racak ve yerine do-
nelerin bilgisayarlar aras ında teati edilen mesajlara dö üşeceğ i, elektronik para
nakline geçi şi teşvik etmektir. BACS alacak miktarlar ın hesaplara matlup kaydedilmesi talimatlar ının yanısı ra borçlu miktarlar ın hesap ara zimmet kaydedilmesi
talimatlar ını da i şleyebilmektedir. Bundan dolay ı hem ç k hem de kredi transferi
ile ifa edilen i şlevlerin bir ço ğuna rakiptir.
Sistem kat ılan bankalara, belirli şubelerde belirli m terilerin hesaplar ına işlenecek borç ve alacaklara ait bilgisayar malümat ının günl 'k olarak manyetik şeritler halinde aktar ılması esası na dayanmaktadı r. Bu bilgi şeritlerden direkt olarak
her bankanın kendi bilgisayarl ı muhasebe sistemine y di rilmektedir. Bankalar ın
herbirine iletilen BACS ç ıkt ısı , bankaları n kendileri v ya müşterileri taraf ından
ödenecek veya tahsil edilecek miktarla ilgili olarak BAC 'a sağlanan girdi donelerinden olu ş maktadı r. BACS girdi donelerini çe şitli şe illerde kabul edebilir. Bu
itibarla i şlemin manyetik ş erit, kaset ve disk ile veya n yenisi telekomünikasyon
bağ lant ılar ı arac ıl ığı yla direkt olarak BACS bilgisayar s rvisine bağlanarak sağlanması mümkündür.
Alacak ödemelerinin lehdarlar ın hesaplarına direkt ol rak yapılması yayg ın şekilde kabul gören ilk BACS uygulamas ı olmuştur. En al ı imiş kullanı m, memurlar ın
maaş ödemeleridir. Tahmin edildi ğine göre bugün Birl şik Krallıkta ayl ık maaş
alan personelin üçte ikisi banka hesaplar ının BACS arac lığıyla direkt alacaklandırılması şeklinde maş ödenmektedir. Uygulaman ın irdele mesi BACS' ın nasıl çal ışt ığını izah edecektir. i şveren için ilk ad ı m yap ılacak m aş ödemelerinin ayr ınt ılarının hazı rlanmasıdır. Gerekli borçland ı rma ve alacakla dı rma işlemlerinin yapılması işveren ve müstandemin banka hesaplar ına ait a rınt ıların kaydedilmesi ile
mümkündür. ikinci ad ı m olarak bu bilgiler BACS'a bil isayar kayd ı ile elden
gönderilir. Veya bir telekoMünikasyon ba ğ lant ısı ile il tilir. BACS bu doneleri
al ı r almaz normalde i şleme sokar. Yap ı lacak ödemeleri ayrınt ıları şeritlere kaydedilerek kat ılan bankalara ertesi gün gönderilir. Bu suretle donelerin sisteme
yedirildi ği günü izleyen üçüncü günün ba şında miktarlar lehtarlar ın hesaplar ına işlenmi ş olacakt ı r.
8
BACS direkt alacakland ı rma sisteminin kullan ı m ı salt maa ş ödemeleri ile k ısıtl ı
değ ildir. Benzer di ğ er birçok halde örne ğ in bir i şyerinin ticari alacaklar ının ayl ık
veya haftal ı k ödenmelerinde de uygulanabilir. BACS direkt alacakland ı rma sisteminin kullan ı m ıyla çeşitli avantajlar sa ğ lanmaktad ı r. Evvela kağı t fi şle yap ılacak
nakil i şlemine k ı yasla önemli bir tasarruf vard ı r. Sonra paray ı gönderenin hesab ı
lehtarlar ın hesaplar ının alacakland ı rı ldığı gün borçlandı rı lacağı ndan nakit ak ı m ının
denetimi geli ştirilmi ş olacakt ı r.
Takas Odası Otomasyonlu Ödemeler Sistemi:
Elektronik para transferi alan ında en son geli ş me Takas Odas ı Otomasyonlu
Ödemeler Sistemi (CHAPS)'nin ba şlat ı lması olmuş tur. Bu üye bankalar ı birbirine
bağ layan bilgisayara dayand ı rı lm ış otomasyonlu bir şebeke olup, onlar ın kendi aralar ında kağı t fi ş kullanmadan transferler yapmalar ını sa ğ lar.
Kullanı m ı ,i10.000.- ve fevkindeki havalelerle s ını rl ı dı r. Ödeme, kat ı lan bankalar ın herhangi bir ş ubesindeki sisteme yedirilmek suretiyle bankalar ın başka herhangi
bir ş ubesindeki hesaba alacak kaydedilebilmektedir.
Transfer i şlemi, girdinin yap ı ldığı gün tekemmül ettirilecek ve alan şubece
tahsil edilmi ş kabul edilerek lehtar paray ı ayni gün çekebilecektir.
Uzun vadede CHAPS sisteminin mü şteriler aras ı ndaki büyük ödemelerde ayni
gün tamamlanan havaleler meyan ında şehir takas ı na tercih edilerek onun yerini
alaca ğı na inanı lmaktad ı r. Büyük kurumsal müş teriler, bankalar ınca sa ğ lanan "geçi ş
kapı sı " ile CHAPS sistemine direkt giri ş yapabilmekte ve bu suretle kendi bilgisayar terminalleri arac ı l ığı yle hem kendi hem de ticari ortaklar ı aras ında ödemeler
gerçekle ştirebilmektedi rler.
Otomasyonlu vezne Makineleri:
Bunlar asl ında bilgisayara ba ğ l ı terminaller olup müş terilerce çal ışt ı rı lmaktad ı r.
istedi ğ i servise ula ş mak için müş teri Otomasyonlu Vezne Makinesi (ATM) kart ını
i şaretli yere sokar ve ki şisel kimlik numaras ı (PIN) şifresini kullan ı r. Muamele
sonunda kart iade edilir. Verilen hizmetin en önemlisi, nakit ödeme kolayl ığı dı r ve
müşteri istedi ği miktar ı çekmekte serbesttir. Genelde herhangi bir gün zarf ı nda
çekilebilecek azami bir limit vard ı r. Hesapta yeterli para yoksa ve aç ık kredi
kolayl ığı sa ğ lanmam ış sa muamele reddedilir. Bu makineler, bankan ın merkez bilgisayar ı na ba ğ l ı olduklar ı hallerde ba şka kolayl ıklar da sa ğ layabilirler. Örne ğ in yeni
bir çek defteri veya banka ekstresi istenebilir ve bunlar ilgili şubece gönderilir.
Baz ı makineler müşteri ad ı na mevduat da kabul eder, fakat bu kolayl ık gece
para muhafazas ı türündendir. Otomasyonlu vezne makinelerinin mütekabiliyet
esas ı na göre bankalar aras ına te ş mili mümkündür.
Kredi Kartları:
Çek kartlar ın ın cari hesap uygulamas ına özgü bir banka hizmeti olmas ına kar şın,
bir kredi kart ı projesini banka olmayan kurulu şlar da sunabilmektedir.
Birle şik Krall ı k'da ba şl ıca milli kredi kart ı i şletmecileri Access, Barclaycard
ve Trustcard'd ı r. Access, Midland,National Westminster, Lloyds, Royal Bank of
Scotland, Clydesdale, Ulster Bank ve Northern Bank' ı da içeren bir grup bankan ın
kat ı ldığı Joint Credit Card Co. ş irketince yürütülmekte olup, dünyaya yayg ı n
Mastercard ş ebekesine ba ğ l ıd ı r. Barclaycard ve Trustcard International Visa
Organisationla ba ğ lant ı l ı olup s ı ra ile Barclays ve Trustee Savings Bank taraf ı ndan
yürütülmektedir. Kredi kart ı projeye kat ı lan ve "outlets" olarak adland ı r ı lan tedarikçi firmalardan mal ve hizmet tedariki için kullan ı lmaktad ı r. Kat ı lan bankalar ın ş ubelerinclen nakit almak için kullan ı labilece ğ i gibi son geli ş melerle bu kartlar ı n otomasyonlu vezne makinelerinde kullan ı m ı da mümkün k ı l ınm ışt ı r. Her mua9
mele için, muamelenin türü, ödenecek miktar ve kart sahib nin kredi kart ı şirketi
ı r. Bu son
nezdindeki hesab ının tafsilat ını gösteren bir yükleme fi şi h zırlanmaktad
ruya
tafsilat her tedarikci firmaya sa ğlanan özel bir bask ı cih ıyla doğ rudan doğ
ir hesap tutulmaktad ı r;
fi şin üzerine bas ılmaktad ı r. Her kart sahibi için merkezde
a
bu hesap kart sahibinin banka hesaplar ından ayr ı olup asl ın bazı kart sahiplerinin
kart ının
hiçbir banka hesab ı yoktur. Gün sonunda her tedarikçi b lirli bir krediilgili
işsahiplerinden ald ığı tüm yükleme fi şlerinin toplam ını çıkar r ve bunlar ın
ın
bir
bankan
ılan
i
kat
şle
letme ş irketine gönderilmesini düzenler. Bunun yolu fi
ırnka
ciro
alacakland
şubesine tevdi ederek tedarikçi firman ın kendi ad ı na bir b
ması sağ lamaktad ı r.
kaydeYükleme fi ş leri merkezde al ındığı nda kart sahiplerinin esaplar ına borç
dilir. Ayda bir defa, her kart sahibi son ekstreden sonra alı nan bütün kalemleri
. Kart verilirken kart
ve borçlu bulunan miktar ı gösteren bir hesap ekstresi ah
ve
sahibinin durumuna uygun olarak saptanan borçlanma limi i hesaba kaydedilir şan
a
kart sahibi bundan haberdar edilir. Kart sahibi kart ını k llanarak bu limiti
iadesini
ın
ederek
kart
ödemelerde bulunursa, kredi kart ı şirketi sözle ş meyi iptal
isteyebilir. Ayl ı k hesap ekstresinin vusulunde kart sahibi b rçlu bakiyenin tümünü
veya bir kısm ını ödeyebilir. Hükümet k ısıtlamalar ı ayda sgari İ 5 veya borçlu
bakiyenin %5'i kadar bir miktar ı n hangisi fazla ise öden esini gerektirmektedir.
Kart sahibi bu ödemeyi hesap ekstresi tarihinden itibare yirmibeş gün zarf ında
yapmak durumundadı r. Daha sonra borçlu bakiye 'üzerinde faiz talep edilir.
Kredi kart ı, sahibine, daimi olarak hesab ı n limiti kad r banka kolayl ığı sağlamaktadı r. Kredi döner türden olup, borcun bir k ısm ı dendikten hemen sonra
daha fazla al ı m mümkündür.
Diners Club ve American Express kartlar ı gibi yüklem kartlar ı da mevcuttur
ve bunlar kredi kartlar ı na büyük benzerlik arzetmektedir. Bir önemli fark şudur:
Yükleme kart ı sahipleri her ay ın hesap ekstresi al ındığı nd bütün borçlu bakiyeyi
ödemek zorundadı rlar. Yani kredi süreleri yoktur. Keza kr di kartlar ı nda herhangi
bir ısdar masraf ı olmamasına kar şın Yükleme Kartlar ı kum syona tabidir.
Yabanc ı kredi kartlar ını n K.K.T.C.'de kabul ve çal ış ı rılması na dair esaslar
Bakanlar Kurulu'nca 16 Ocak, 1986'da kabul edildikten onra 7 Şubat, 1986
Merkez Bankas ı Yasatarih ve 13 sayılı Resmi Gazetede yay ı mlanm ışt ı r. K.K.T. .in
Kurulu Kredi Kartla.
sı 'nı n (35/1987 Sayılı Yasa) 11(15) maddesi alt ı nda Yönet
rını n isdar ve kabulü hakk ındaki prensip ve ş eraiti saptama la yetkili k ılınm ıştı r.
Yurtdışında Ödemeler:
Yurtdışındaki ödemeler için en yayg ı n yöntem uluslararas ı para transferi yöntemidir. Burada, bankalar aras ında çe ş itli ülkelerde kurul n muhabirlik ili şkilerinden yararlan ılmaktadı r. Bu sistem alt ında yurtdışı ndaki ,ir lehtara ödemede bu-
lunması istenilen banka bu ödeme talimat ını sadece ilgili 'Ikedeki muhabir bankaya aktarmak durumundad ı r. Gönderen bankan ın ödeme t limat ı uçak postas ı ile
yazılı veya telegraf veya telex şeklinde yap ılmaktad ı r. akat mümkün olan hallerde talimat SWIFT şebekesi arac ılığı yle gönderilecekti . Bu bankalar aras ında
uluslararas ı düzeyde bir bilgisayar ba ğ lant ısı ndan ibarettir. SWIFT Dünya Çap ında,
Bankalararas ı Telekomünikasyon Cemiyeti yerine kullan ı lma ta olup kat ı lan bankalar
arası nda mesaj gönderme yöntemidir. Sadece Avrupa'da • - ğil fakat ayni zamanda
Kuzey ve Güney Amerika'da, Japonya'da ve Hong Kong'da otuzun üstünde ülkedeki
bankalar ı birbirine ba ğ lamaktadı r. Mesajlar gönderen ban •daki bir bilgisayar terminaline yedirilmektedir. Kontrol ve tensipten sonra bunl•r sistemin Belçika, Hollanda ve A.B.D.'deki üç bilgisayar merkezinden biri arac ı ığı ile iletilir ve birkaç
dakikada al ıc ı şubeye vası l olur. Sürat ve güvenlik sistemin en büyük avantajlar ıdı r. Mesajlar geçerli bir yetkilendirme girdisi yap ıldı kta sonra iletilebildi ğinden
onlar ın sıhhati hakkı nda al ıc ıya güvence verilmi ş olmakta s ı r. Swift'in kullan ı m ı
sadece yurtd ışı ödemeleri hakk ında bilgi vermekle k ısıtl ı • lmayıp, kat ı lan bankalar
arası nda her türlü mesaj al ış verişini de sağlamaktad ı r.
10
lı
ı .],- 41
H
•
gösteren bir
Baz ı hallerde mü şteriler havaleyi, ödemenin nas ı l hesapland ığını
durumda banka lehyaz ı ile birlikte kendileri göndermek isteyebilirler. Böylenbir
kendisi
yabanc ı ülkeye
ı
lar
ve
onu
havaleyi
yapan
dar ad ı na bir tediye emri sa ğ
gönderi r.
Diğer Hizmetler:
ş hatlar ıyle aşa ğı Bankalar ın müş terilerine sa ğlad ığı di ğer ki ş isel hizmetler geni
dakileri içermektedir:
al ı m ı ,
(1) Yat ı rı m Hizmetleri; çe ş itli tipte mevduat-hesab ı l hazine
hisına
teriler
ad
menkul kı ymet al ı m-sat ı m ı için borsa acentesiyle tan ışt ı rma, müş
portföyse senedi veya benzer de ğ erleri muhafaza etme, yat ı r ı m yöneticili ğ i, planlı
ler ve birim tröstlerini kapsayabilmektedir.
ğ u, Mutemedlik,
(2) Mali Planlama; İ dare Memurlu ğ u, Vasiyeti Tenfiz Memurlu
kapsayabilmektedir.
Vergi Milşavirli ği ve Sigortac ılığı
ığı , döviz ver(3) Seyahat-Hizmetleri; seyahat çeki verme, çek bozdurma kolayl
me ve seyahat sigortas ını kapsayabilmektedir.
Plastik Kart Devrimi:
kça bankalar,
Perakente ödemeler piyasas ı nda plastik kart kullan ı m ı yayg ınlaşt ı
de yeni ba şşkilerin
kişisel müş terileri ve perakenteciler aras ı nda eskiden kalma ili
engelındaki
tan tesbitine ba şlanm ışt ı r. Çeşitli kurulu ş lar, ülkeler ve piyasalar aras
ziyaretler
gibi
ış
lm
ışı
ler kaybolmaya yüz tutmu ş tur. Çekler ve banka ş ubelerine al
ikliklerle
süpürüiş
ğ
bankac ılı k manzaras ı nda çok gerilere giden baz ı özellikler bu de
Doğ u Avrupa ile Sovyetler Birli ğ i'nde, Visa,
lüp götürülece ğ e benzemektedir.
Master-Card ve American Express, turizm piyasas ı gereksinimleri ötesinde para
nakil hizmetleri tesis etmek amac ı yla yerel bankalarla i şbirli ğ i içindedir.
Böylesine dinamik bir piyasada üzerinde durulan husus, yeni ürünler geli ştirme
ş deneyime
ve piyasadan pay koparma yar ışı ş eklinde tezahür etmektedir. Geçmi
ı çevrerultusunda
olup
baz
ğ
ği
do
dayal ı görüş bu yakla şı m ın pahal ıya mal olabilece
lerde ihtiyat anahtar sözcüktür.
ı mc ısı Mr. Gerald
Lloyds Bank' ı n Plastik Kart Politikas ı Genel Müdür Yard
Hawkins'in geçenlerde ş u beyanatta bulundu ğu öğ renilmi ştir:
ıl ık piyasa"Birle şik K ı rallı k plastik Kart piyasas ı tüm dünya perakente bankac
ığıdı r.
r.
En
vurucu
özelliklerinden
biri
de
kapasite
fazlal
sını n bir küçük dünyas ı dı
nda
piyasada
önemli
bir
redistibüsyon
beklentisi
içinÖnümüzdeki birkaç sene zarf ı
oyuncular
saf
d ışı
ı
deyim. Hiç ku şkusuz büyük s ıkınt ı lar olacak ve muhtemelen baz
kalacakt ı r."
ü olmayan
Yeni teknoloji perakentecilerle bankalar aras ı ndaki dengeye, dönü ş
say ı da mali hizmet faalide ğ i ş iklikler getirmektedir. Perakenteciler gittikçe artan
ndaki
artan rekabetten yararı
ra
bankalar
aras
yetleri verebiliyorlar ve bunun yan ı sı
klar
yürütebiliyorlar.
Birleı
pazarl
ıkı
lanarak kartla ili ş kili yeni hizmetlerde daha s
ında
şlar
üzerinden
ödedikleri
ve
1988
ba
şik K ı rall ı k perakentecileri kredi kartlar ı
şarm ışt ı r.
yakla şı k %2.5 olan komisyonu %1.75'in alt ına düş ürmeyi ba
ğ ladığı gelir gittikBankalar ı n kart faaliyetleri dolay ısı yla parakentecilerden sa
ı lığını geri getirn
karl
çe küçülmektedir. Bu suretle bankalar kredi kart ı piyasas ını
için yıllı k harç
mek için yeni çareler aramak zorundad ı r. Bir çare kredi kartlar ı demler
idarecisi
ı
talep edilmesidir. Nat West Bank' ı n kart stratejisi konusunda K
Mr. Ron Williams bankalar kanad ının kuşkular ını ş öyle dile getirmi ştir:
"Plastik kart teknolojisinin ekonomik olabilirli ğ i yoksa taraflardan biri geri çekilka bir alternatif olarak fimek durumunda kal ı r ve proje bu suretle ölebilir. Ba ş
a
geçer."
yatlar herkesi mahvedecek derecede t ı rmanış
11
Bankacılık Mevzuat ı:
Mevcut yasal çerçeve ka ğıda dayal ı bir ödeme sistemin n düzenlenmesini amaçlamaktadı r. Bu itibarla elektronik bankac ıl ığa ili şkin m vzuat gayet yetersizdir.
Teknolojik de ğ i ş meler kanunun paralel tekamülünü çok ger lerde bı rakm ışt ı r. Böyle
olmakla beraber elektronik bankac ıl ığı n önem ve hacim ba ı m ından çekle yap ılan
ödemelere k ıyasla artaca ğı aşikardı r.
Birle şik K ı rall ık Hükümeti yeni teknoloji ve yap ılaş mal rın bankalar üzerindeki
etkisini ara şt ı rmak göreviyle Profesör Robert Jack ba şkanl ı ında bir komite oluşturmuştu. Komitenin Banka Hizmetleri: Hukuk ve i şletme dl ı raporu HMSO (Kraliyet Bası mevi)'nce sat ışa arzedilmi ştir. Komite bankacılık uygulamalar ı ve yasala-
rına uluslararası düzeyde göz att ı. Özellikle Belçika, Fra a, Bat ı Almanya, Danimarka, Avustralya ve Japonya'yı ele alarak herbirinin üst
olduğu uzmanl ık alanını inceledi. Müşterilerin mahremiyetini sa ğlamak ve ö ellikle yeni teknolojide
sahtekarl ık imkanlarını azaltmak raporun geni ş amaçlar ı a asındadı r. Uç alan i ş
sahiplerini özel biçimde ilgilendirmektedir. Bunlar da çek s stemi için teklif edilen
yeni düzenlemeler, yeni teknolojinin banka uygulamalar ın etkisi ve mahremiyet
konusundaki tedbirlerin art ı rılması olarak sı ralanm ışt ı r.
Güncel bankac ıl ıkta çekin
önemini
değ erlendiren eni bir çek kanunu teklif edilmektedir. 1882 Poliçeler Kanunu ile kurulan şimd ki sistemin genelde iyi
çal ışt ığı saptanm ışt ı r. Ciro ve transfer edilemeyen yeni •ir "Banka Ödeme fi şi"
tavsiye olunmaktadır. Bu şekilde çeklerin al ı konularak I htardan gayri şahısların
hesaplar ına ödenmesi sahtekarl ığı na son verilecektir. Çek erin çizgilenmesi uygulamasının incelenmesi sonucu bu konuda birçok yanl ış kan ların söz konusu olduğu
saptandı . Neticede "Ciro edilemez" anlam ı ndaki tek bi çizgileme önerilmi ştir.
Elektronik ça ğda fazla yavaş görünen çek takas i şlemin'n süratlendirilmesi için
raporda, çeklerin ödeyen bankaya maddeten teslim edilm =si gere ğinin kaldı rılması
istenmi ş tir. Bu suretle çekin ödenmesi ile fonun kullan ı m ı rasındaki fasıla daralt ılacak ve ayni zamandabankalar ın masraf ı azalt ılacakt ı r.
Son yı llarda bankalarca birçoğ u yeni teknoloji kullanma suretiyle teklif edilen
yeni hizmetlerde bir patlama olmuş tur. Bir örnek ki şisel k' mlik numaras ı (PIN) ile
kullanı lan Otomatik Vezne Makinesidir. Bu teknolojiyi kap ayacak mevzuat mevcut
değildir. Raporun bir amac ı bu alanı tetkik ederek gere li düzenlemelerin yap ılması idi. Rapor, yasal düzenlemeyi gereksiz k ılmak için ankalar ın gönüllü olarak
"en iyi uygulama standartlar ı nı kullanmalar ını öne sürmek edir.
Rapor yetkisiz olarak otomatik vezne makinesinden ç
sorumluluğunun 150'le s ını rlandı rılmasını önermektedir.
Fon Transferi cihaz ının bozulması ve müşterinin yetki ve
dolayı müşterinin düçar olaca ğı zararlardan bankalar sorum
kilen paralarda müşteri
yni zamanda Elektrikli
medi ği bir muameleden
u tutulmal ıdı r.
Keza bankalar teknolojilerinin sahtekarl ığa meydan vere ek nitelikte olmamas ını
örneğin imzaları tanıyan mekanizmalar getirmek suretiyle sağlamaya teşvik olunmuştur.
Bankalar müşteriler hakkındaki bilgilerle ilgili olarak f
mekle2 özellikle bu gibi bilgileri kendi i ş tirakleri olan emlâ
lerine vermekle ele ştirilmi ştir. Bankalardaki gizlilik görevi
tüm kuruluşlar ve bu kurulu şlar ın tüm hizmetlerini kapsaya
tanması önerilmektedir.
la serbest hareket etcilere ve borsa acentein banka hizmeti veren
ak şekilde kanunla sap-
Teklif edilen önemli de ğişiklikler aras ında bankacılık o budsman müessesesinin,
tüm bankaların kat ılmasını yasa ile zorunlu k ılmak sure iyle güçlendirilmesi de
vardı r.
12
II. Bölüm
KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHUR İYETİNDE
MERKEZ BANKASI VE BANKACILIK FAALIYETLERI
35/1987 sayılı Kuzey K ıbrı s Türk Cumhuriyeti Merkez Bankas ı Yasasında belirtilen çerçevede bankalar taraf ından getirilen k ısa vadeli senet ve vesikalar ı reeskonta kabul ederek veya Kamu Kurum ve Kurulu şlarına Hazine Kefaleti kar şılığında
avans vermek suretiyle, piyasaya para sürme ve bankalara kaynak sa ğ lama görevleri Bankamızca sürdürülmüştür. Yasan ı n 36. maddesi alt ında Merkez Bankas ı tarafından miktarı cari yı l bütçe ödenekleri toplam ının %5'ini geçmemek üzere Hazineye K ısa Vadeli Avans Hesab ı açılması yetkisine kar şılık 1987 yılı sonunda 3500
milyon t miktar ı nda görülen Hazine K ısa Vadeli Avans. Hesab ı 1988 yılında kapat ılm ıştır.
28 Ş ubat 1990 tarihi itibariyle avans ve reeskont i ş lemleri Tablo l'de, avans
ve reeskont i şlemlerinden doğ an borç bakiyelerinin yı llar itibariyle kar şılaştı rması
ise Tablo 2'de gösterilmi ştir.
13
Tablo 1
28 Şubat, 1990 itibariyle Avaas ve Reeskon fşlemleri
Kredi Türü
Hazine Kefaletini
Haiz Bonolar
II
tl
Milyon 2.
Senet
Senet
Borç
B kiyesi Adedi Toplam ı
Borçlu
K.T. Sanayi işletmeleri Holding Ltd.
K.M.S. Cypfruvex İşi. Ltd.
Tarımsal Donat ım Kurumu
Toprak Ürünleri Kurumu
Devlet Üretme Çiftlikleri
K.T. Turizm İşi. Ltd.
303.4
334.4
337.1
000.0
200.0
300.0
2
3
4
1
2
6
3000.0
220.0
4000.0
200.0
300.0
1474.9
18
8370.0
650.0
Küçük Esnaf ve
Sanatkâr Senetleri
K. Vakı flar Bankası Ltd.
938.8
669
1939.0
Sanayi Senetleri
K. Ticaret Bankası Ltd.
40.0
2
40.0
40.0
37.0
607.0
280.5
40.0
100.0
350.0
2
2
22
16
2
4
13
40.0
37.0
607.0
280.0
40.0
100.0
350.0
454.5
61
1454.5
15.0
100.0
1
4
15.0
100.0
115.0
5
115.0
189.0
65
189.0
97.5
17
97.5
286.5
82
286.5
K. Vakıflar Bankası Ltd.
Türk Bankası Ltd.
K. Kredi Bankası Ltd.
35.0
16.0
100.0
151.0
2
4
7
35.0
16.0
100.0
151.0
K. Vakıflar Bankas ı Ltd.
Türk Bankası Ltd.
K. Ticaret Bankas ı Ltd.
Asbank Ltd.
Akdeniz Garanti Bankas ı Ltd.
811.8
351.6
577.7
600.0
347.7
500.0
188.8
20
12
13
23
8
10
86
860.0
385.0
600.0
680.0
350.0
500.0
3375.0
1 649.5
930
15731.0
imalatç ı-İhracatç ı
Senetleri
Ticari Senetler
It
Tarı m Senetleri
It
ihracat Senetleri
Turizm Senetleri
Türk Bankası Ltd.
Asbank Ltd.
Türkiye İş Bankası A. Ş.
Türk Bankası Ltd.
K. T. Koop. Merkez Bankası Ltd.
Genel Toplam
14
1
Tablo 2
Avans ve Reeskont Borç Bakiyelerinin 31 Aralık 1987,
31 Aralık 1988 ve 31 Aralık 1989 itibariyle Karşılaştı rması
Borçlu
Kredi Türü
Hazine Kefaletini
Haiz Avans
It
fl
K.T. Sanayi i şletmeleri
Holding Ltd.
K.M.S. Cypfruvex işi. Ltd.
Tarı msal Donat ı m Kurumu
Toprak Ürünleri Kurumu
Devlet Üretme Çiftlikleri
T.C.M. Konsolide Fonu
Inkişaf Sandığı
K.T. Turizm İşi. Ltd.
31 Aralık 31 Aralık
1988
1987
896.2
1023.6
125.8
4824.9
181.6
Milyon İL
31 Aralık
1989
1421.9
3354.4
2303.5
5334.5
208.4
6279.0
337.7
4914.4
60.7
11263.7
12950.8
802.5
7854.6
Hazineye K ısa
Vadeli Avans
Hazine Cari Hesab ı
Küçük Esnaf ve
Sanatlair Senetleri
641.4
1265.9
2288.8
Türk Bankası Ltd.
Asbank Ltd.
24.1
93.9
34.8
116.8
9.5
99.5
45.7
50.6
78.4
28.6
279.1
180.5
157.6
65.5
27.6
72.6
32.4
198.1
35.6
16.7
Sanayi Senetleri
ıı
ıı
ıı
ıı
ıı
le
ihracat Senetleri
It
It
Ticari Senetler
ıı
Tarı m Senetleri
Türk bankası Ltd.
Türk Bankası Ltd.
K. Kredi bankası Ltd.
Asbank Ltd.
K.T. Koop. Merkez Bankas ı
T.C. Ziraat Bankası
3500.0
117.0
35.8
25.9
11.3
190.0
120.7
159.6
280.3
35.3
116.8
152.4
319.6
64.9
72.1
88.8
55.3
390.3
384.5
445.6
131.4
205.1
21.4
81.7
152.8
286.8
15
İmalâtc ı-ihracatc ı
Senetleri
Turizm Senetleri
II
II
II
11
K. Vakı flar Bankası Ltd.
Türk Bankası Ltd.
T. İş Bankası A. Ş.
Asbank Ltd.
Türk Bankası Ltd.
K. Kredi Bankas ı Ltd
Asbank Ltd.
10.2
502.7
82.3
84.0
101.2
9.9
53.3
878.8
65.8
145.0
579.7
45.2
102.8
790.3
1870.6
316.3
624.4
688.9
373.9
900.0
350.0
2937.2
316.3
Genel Toplam
16
14506.4 21026.3
Para ve Kambiyo İşleri Yasas ındaki tanı ma göre "Yetk ı li Bankalar" Kuzey K ıbrı s Türk Cumhuriyeti'nde faaliyette bulunan ve ithalat, ihracat i şlemleri yapmaya,
döviz almaya, döviz bulundurmaya, döviz satmaya, döviz sat ışına mesnet te şkil eden
turistlere mahsus döviz al ı m bordrolar ı ve/veya makbuz tanzim etmeye Maliye İşleri ile ilgili bakanl ıkça yetkili k ılınan bankaları anlat ı r. K.K.T.C. Merkez Bankası
dışı nda yetkili bankalar şunlardı r:
T.C. Ziraat Bankas ı
Türk Bankas ı Ltd.
Türkiye İş Bankası A. Ş.
K.T. Koop. Merkez Bankas ı Ltd.
K ıbrıs Kredi Bankası Ltd.
Türkiye Halk Bankas ı A. Ş.
K ıbrıs Vakıflar Bankası Ltd.
Limasol Türk Kooperatif Bankası Ltd.
K ıbrıs Ticaret Bankas ı Ltd.
K ıbr ıs Endüstri Bankas ı Ltd.
K ıbrıs Faisal islam Bankası Ltd.
Asbank Ltd.
Akdeniz Garanti Bankası Ltd.
"Yetkili Müesseseler" Para ve Kambiyo İşleri Yasas ı Kuralları uyarınca döviz
al ıp satmaya ve bulundurmaya yetkili k ılınan müesseseleri anlat ı r. Bu müesseselerin Maliye işleriyle görevli bakanl ıktan çal ış ma izni almalar ı zorunludur. Halen
faaliyette bulunan yetkili müesseselerin isim ve kay ıtl ı büro adresleri a şağıda gösterilmi ştir:
Birinci Döviz Al ı m Sat ı m Şirketi Ltd.
158 A Girne Caddesi, Lefko şa.
F ı rıncıoğulları Co. Ltd.
2-4 Asmaalt ı Sokak, Lefkoşa.
Elmaslar Yat ı rı m Şirketi Ltd.
49 F II. Selim Caddesi, Lefkoşa.
Ertuğ rul Akbel And Sons Ltd.
Osman Paşa Caddesi, Mustafa Hac ı Ali Apt. No. 2, Lefko şa.
Sun Döviz Bürosu Ltd.
Abdi İpekçi Caddesi, Lefkoşa.
Nafa Döviz Alı m Sat ı m Şirketi Ltd.
Zafer Çarşı sı No. 10 Atatürk Caddesi, Girne.
Orhan Kâhya Ltd.
3-4 Zafer Çar şısı , Girne.
Merimann Currency Ltd.
49 E II. Selim Caddesi, Lefko şa.
Forex Management Services Ltd.
II. Selim Caddesi Arabac ıoğullar ı Apt. Dükkân No. 4, Lefkoşa.
Er-Tem Yat ı r ı m Şirketi Ltd.
2 G K ışla Yolu Ma ğusa.
Batu Exchange Co. Ltd.
52 istiklâ1 Caddesi, Ma ğusa.
A şardağ Exchange Ltd.
121 B Samsun Yolu, Baykal, Ma ğusa.
17
K.K.T.C. Merkez Bankas ı aşağıdaki bankalarla mu abirlik ili şkileri içinde
olup, bunlardan;
Midland Bank PLC International Division Londra
Commerzbank AG Londra
Commerzbank AG Frankfurt
American Express Bank Ltd. Londra
Bank of Credit and Commerce International S.A. L ndra
National Westminster Bank PLC Londra
bankaları ile döviz, T.C. Merkez Bankas ı ile hem döviz
lar ı yürütmektedir.
em Türk Liras ı hesap-
Döviz rezervlerimiz bankalar ın resmi kurdan tuttu
kurumdan tuttuklar ı dövizlerden olu ş maktadı r. K.K.T.C.
Bankalar sınıflandı rmasına göre Mart 1988 - Ocak 1
Kuru hesabında tutulan dövizler, Tablo 3'de gösterilmi
üzere sözü edilen süre zarf ında Devlet pozisyonundaki d
sek düzeye ula şm ışt ı r. Aral ık 1988 sonu itibariyle to
dolar ı ve serbest 43,461.8 bin ABD dolar ı miktarlar ında
da toplam 62.919.3 bin ABD dolar ı ve serbest 58.907.9
lar ına yükselmi ştir. Bankalar ın döviz pozisyonlar ında
mevcut olmamakla beraber dövizlerin daha çok K.K.T
toplandığı gözlenmektedir.
ları dövizlerle bankalar
erkez Bankas ı ve Diğer
90 döneminde Devlet
tir. Bundan görülece ği
*viz miktarlar ı en yüklam 46,391.0 bin ABD
olan döviz Ocak 1990
in ABD dolar ı miktarherhangi bir s ını rlama
C. Merkez Bankas ında
18
Tablo 3
K.K.T.C. Merkez Bankası ve Diğer Bankalar Tasnifine Göre
Mart 1988 - Ocak 1990 döneminde Devlet Kuru Hesabmda Tutulan
Dövizin ABD Doları Karşılığı ve Mevcut Taabhiltler
Bin ABD $
Tarih
Bankalar
2 Nisan 1988
K.K.T.C. Merkez Bankası
Di ğer Bankalar
Toplam
2 Temmuz 1988
Diğer Bankalar
Toplam
1 Ekim 1988
Di ğer Bankalar
Toplam
31 Aralık 1988
Di ğer Bankalar
Toplam
28 Ocak 1989
Di ğer Bankalar
Toplam
28 Şubat 1989
Di ğer Bankalar
Toplam
1 Nisan 1989
Diğer Bankalar
Toplam Taahhüt
$
Toplam Döviz
$
Serbest
$
34.877.4
6.691.1
8.466.8
34.877.4
(1.775.7)
41.568.5
8.466.8
33.101.7
38.725.8
4.678.8
4.605.1
38.725.8
73.7
43.404.6
4.605.1
38.799.5
39.662.9
3.415.8
3.472.3
39.662.9
(56.5)
43.078.7
3.472.3
39.606.4
42.779.1
3.611.9
46.391.0
2.929.2
2.929.2
43.461.8
40.555.4
3.282.5
3.070.2
40.555.4
212.3
43.837.9
3.070.2
40.767.7 '.
38.031.7
3.038.9
41.070.6
3.346. 6
38.031.7
(307.7)
3.346.6
37.724.0
2.395.2
-
42.779.1
682.7
Toplam
38.812.6
2.395.2
34.733.6
1.683.8
36.417.4 .
29 Nisan 1989
Di ğer Bankalar
Toplam
34.657.6
3.515.3
38.172.9
2.495.2
2.495.2
34.657.6
1.020.1
35.677.7
27 Mayıs 1989
Di ğer Bankalar
33.468.2
2.971.7
1.605.5
33.468.2
1.366.2
36.439.9
1.605.5
34.834.4 -
Toplam
34.733.6
4.079.0
ı
19
1 Temmuz 1989
Diğer Bankalar
Toplam
37.122.8
1.682.9
38.805.7
2.986.1
37.122.8
(1.303.2)
2.986.1
35.819.6
41.237.1
827.4
3.093.2
41.237.1
(2.265.8)
42.064.5
3.093.2
38.971.3
36.382.2
4.335.8
2.308.2
36.382.2
2.027.6
Toplam
40.718.0
2.308.2
38.409.8
30 Eylül 1989
Diğer Bankalar
Toplam
42.850.4
5.227.7
48.078.1
2.880.5
2.880.5
42.850.4
2.347.2
45.197.6
28 Ekim 1989
Diğer Bankalar
43.149.7
6.343.2
2.834.3
2.834.3
43.149.7
3.508.9
46.658.6
46.795.0
7.507.7
54.302.7
3.174.3
3.174.3
46.795.0
4.333.4
51.128.4
51.098.5
7.581.2
58.679.7
3.483.7
3.483.7
51.098.5
4.097.5
35.196.0
56.410.5
6.508.8
62.919.3
4.011.4
4.011.4
56.410.5
2.497.4
58.907.9
29 Temmuz 1989
Diğer Bankalar
Toplam
2 Eylül 1989
Diğer Bankalar
Toplam
2 Aralık 1989
Diğer Bankalar
Toplam
30 Aralık 1989
Diğer Bankalar
Toplam
27 Ocak 1990
Diğer Bankalar
Toplam
20
49.492.9
J
Yine K.K.T.C. Merkez Bankas ı ve Diğ er Bankalar sınıfland ırmasına göre bankalar kurunda özel ve tüzel ki şiler adına açı lan döviz tevdiat ve döviz mevduat hesaplarındaki dövizlere ait bilgiler Tablo 4'de verilmi ştir. Aral ık 1988 sonu itibariyle
83.506.1 bin ABD dolar ı miktarında olan toplam döviz Aral ı k 1989'da 85.705.6 bin
ABD dolarına ulaşmıştır.
21
Tablo 4
K.K.T.C. Merkez Bankası ve Di ğer Bankalar Tasnifine Göre
dan Özel ve Tüzel
Mart 1988 - Aralık 1989 Döneminde Bankalar
t
Hesaplarının
Kişiler adına tutulan Döviz Tevdiat ve M
re Dökilmü
ABD Doları Karşılığı ve Hesap Türüne
Bin ABD $
Döviz Tevdiat
Tarih
Bankalar
Hesap
Adedi
Miktar
$
Toplam
Döviz
$
Döviz Mevduat
Miktar
Hesap
Aded i
$
31 Mart 1988
5.289.0
41.063.0
53.833.0
46.352.0
59.122.0
5.725.0
5.725.0
40.283.2
54.442.2
46.008.2
60.167.2
6.661.4
6.661.4
45.951.1
60.509.0
52.612,5
67.170.4
6.903.0
6.903.0
55.778,8
76.603.1
28663
62.681.8
83.506.1
9-1
6.792.3
6.792.3
al.
Toplam
5.289.0
er
Diğer Bankalar
(Yı
K.K.T.C. Merkez Bankas ı
55.304.6
72.640.6
30405
62.096.9
79.432.9
6.608.2
6.608.2
72.707.1
79.315.3
6.894.2
6.894.2
75.162.4
82.056.6
112
-
-
3082
12.770.0
2244
3082
12.770.0
23567
ı
30 Haziran 1988
1-1
3215
14.159.0
C%1
Toplam
-
-
2377
Diğer Bankalar
119
3215
14.159.0
24967
ı
30 Eylül 1988
_14.557.9
3179
14.557.9
26249
-
2492
Toplam
3179
-
132
Di ğer Bankalar
ON C>
CN1 CNI
M ON
I—I It
CN1
31 Aralık 1988
20.824.3
3413
- 20.824.3
276i
3413
101
Toplam
c•ı,
Diğer Bankalar
-
ınco
O∎0
31 Ocak 1989
17.336.0
3575
17.336.0
28 Şubat 1989
55.061.2
3413
17.645.9
29058
61.669.4
-
31 Mart 1989
-
3331
19.061.6
c■1
Di ğer Bankalar
-
1-1 00
56.100.8
3331
19.061.6
29790
62.995.0
30 Nisan 1989
Di ğer Bankalar
Toplam
22
-
-
1095
6.821.8 .
6.821.8
3423
16.892.5
29002
58.515.5
75.408.0
3423
16.892.5
30097
65.337.3
82.229.8
10
17.645.9
ON ON
Toplam
_
3413
CN1
Di ğer Bankalar
-
OON
r's
293f
3575
10.
Toplam
(NI
Diğer Bankalar
-
Oerı
31 Mayı s 1989
Diğer Bankalar
Toplam
-
-
1113
6.342.0
6.342.0
3466
19.600.7
29694
57.115.2
76.715.9
3466
19.600.7
30807
63.457.2
83.057.9
988
6.514.2
6.514.2
30 Haziran 1989
Diğer Bankalar
Toplam
31 Temmuz 1989
Di ğer Bankalar
Toplam
31 Ağ ustos 1989
Diğer Bankalar
Toplam
30 Eylül 1989
Di ğer Bankalar
Toplam
31 Ekim 1989
Di ğer Bankalar
Toplam
31 Kası m 1989
Diğ er Bankalar
Toplam
31 Aralı k 1989
Di ğ er Bankalar
Toplam
-
-
3335
16.648.7
30130
57.241.8
73.890.5
3335
16.648.7
31128
63.756.0
80.404.7
3451
3451
16.698.4
16.698.4
1016
30679
' 6.462.0
61.063.8
6.462.0
77.762.2
31695
67.525.8
84.224.2
3439
16.373.7
1025
31998
6.433.9
60.313.1
6.433.9
76.686.8
3439
16.373.7
33023
66.747.0
83.120.7
3672
3672
15.118.0
15.118.0
989
33519
34508
6.538.5
62.793.2
69.331.7
6.538.5
77.911.2
84.449.7
3696
3696
15.041.8
15.041.8
984
33559
34543
6.512.4
62.167.4
68.679.8
6.512.4
77.209.2
83.721.6
3936
3936
15.350.0
-
984
33953
6.530.5
60.650.2
6.530.5
76.000.2
15.350.0
34937
67.180.7
82.530.7
6.657.1
63.815.4
70.472.5
6.657.1
79.048.5
85.705.6
-
3925
15.233.1
969
33149
3923
14.233.1
34118
23
Döviz rezervlerimiz devlet kuru ile bankalar kuru olar k iki başlı k altında görülmektedir. Devlet kuru hesab ı nda tutulan dövizler tahsis tabi dövizlerdir. Bankatevdilar kuru baş lığı altı nda gösterilen dövizler ise özel ve t el kiş ilere ait dövizı dövizna
tuttuklar
sapları
n
kendi
nam
ve
h
at ve mevduat hesaplar ı ile bankalar ı
ndaki toplam
lerden olu şmaktad ır. Aral ı k 1988 sonu itibariyle Devle Kuru Hesab ı
n
toplam
döviz
ise 103331.9
döviz 46391.0 bin ABD dolar ı ve Bankalar Kurunda tutul
bin ABD dolar ı değ erindedir. (Tablo 5)
döviz
Buna karşılık Aral ı k 1989 sonu itibariyle Devlet Kur Hesabı ndaki toplam
58679.7 bin ABD dolar ı ve Bankalar Kurunda tutulan öviz ise 124486 bin ABD
doları değ erinde görülmektedir.
24
Tablo 5
Döviz Rezervlerinin Art ış H ızı
Bin ABD $
Tarih - Döviz Niteli ğ i
Miktar
Bir önceki ayla
karşı laşt ı rmas ı
Mart 1988
Devletin Kur Hesab ında
41.568.5
Bankalar Kurunda Tutulan:
a) Özel ve Tüzel Ki şiler
b) Bankalar ı n kendileri
59.122.0
5.191.8
Toplam
64.313.8
105.882.3
Haziran 1988
a) Özel ve Tüzel Ki ş iler
60.167.2
b) Bankalar ı n Kendileri
12.678.7
Toplam
43.404.6
104.41
72.845.9
113.26
116.250.5
109.79
43.078.7
99.24
84.322.9
115.75
127.401.6
109.59
46.391.0
107.68
103.331.9
149.722.9
122.54
117.52
43.837.9
94.50
101.044.7
97.79
144.882.6
96.77
41.070.6
93.69
100.956.3
99.91
142.026.9
98.03
Eylül 1988
67.170.4
b) Bankalar ın Kendileri
17.152.5
Toplam
Aral ık 1988
83.506.1
19.825.8
Toplam
Ocak 1989
79.432.9
21.611.8
Toplam
Ş ubat 1989
79.315.3
21.641.0
Toplam
25
Mart 1989
82.056.6
23.349.8
Toplam
Nisan 1989
Bankalar Kurunda Tutulan;
Toplam
3 8.812.6
94.50
105.406.4
104.40
144.219.0
101.54
38.172.9
98.35
-t
82.229.8
25.991.0
108.220.8
102.67
146.393.7
101.50
Mayıs 1989
b) Bankaları n kendileri
Toplam
Toplam
23.983.7
80.404.7
28.476.0
Temmuz 1989
Toplam
Ağustos 1989
Toplam
95.46
107.041.6
98.91
143.481.5
98.01
38.805.7
106.49
108.880.7
147.686.4
101.72
102.93
42.064.5
108.40
114.908.1
156.972.6
105.54
106.29
40.718.0
96.80
116.998.6
157.716.6
101.82
100.47
83.057.9
Haziran 1989
36.439.9
84.224.2
30.683.9
83.120.7
33.877.9
f
26
4, 4-4,,
,*.11,14
011.4,
E liıi2132_
Devletin Kur Hesabı nda
48.078.1
118.08
120.304.1
168.382.2
102.83
106.76
49.492.9
102.95
120.172.0
169.664.9
99.89
100.76
54.302.7
109.72
a) özel ve Tüzel Ki şiler
84.449.7
35.854.4
Toplam
Ekim 1989
Bankalar Kurumla Tutulan:
b) Bankaları n Kendileri
83.721.6
36.450.4
Toplam
Kası m 1989
Bankalar Kurumla Tutulan:
82.530.7
36.695.8
Toplam
119.226.5
173.529.2
102.28
58.679.7
108.06
124.486.9
104.41
183.166.6
105.55
Aral ık 1989
Bankalar Kurumla Tutulan
Toplam
85.705.6
38.781.3
99.21
27
at Hesaplar ını n Cins ve
k,
1989
tarihinde
Döviz
Tevdiat
ve
Döviz
Mev
en incelendi ğ inde ilk s ı31 Aral ı
vadelerine göre dökümünü gösteren Tablo 6, vade yönün
ında
ve Dö 'z Mevduat Hesaplar
nda
vadesiz
hesaplar
ı
ranın, Döviz Tevdiat Hesaplarından i ş gal edildi ğ ini g örürüL Döviz cinsine göre en
bir y ı l vadeli hesaplar taraf
ve DM görül ektedir.
popüler para sterlin, daha sonra ABD dolar ı
11
er;
C*4
oo N İ-,
‘43 N oz;
In en N
M
O
O
O
ca
oc.) csi
co•
co
CO co
O
ırı
e■I
c-- it.„
<■3
O \C>
ıı-ı
E
t■
N am
N
er
ır;
\C>
"
m
In
ef• :,"-1=
t∎ 12
N In
sO et
NN
31 Aralı k 1989 tarihi
ı-ı ......
O v:)
O.
csi
M M t,
, Cs4 \ O t*
e-4
In c■I \ O d'
re: r4
.
•O C> M O. ırı
00 00
ır,
m
O es,1
CO
C>
ın
•
1- •«-
kr• ıd-.>
~I ,-.1
1-4 ,-.İ
s•••••
Cds err
O
1-1
1-1
ef;
CD O
‘1. 1.
9.-1
••■I
••••■•
et N
,r;
.
er
er
i-ı
ın 0.
- .-....
M O
„6.
M \O
CO O
r••• 4-4
M \O
93.
I
II
E
E
0
D.
0
U)
aı
aı
ııı
29
Endeksinde, ralı k 1988 sonu itibaığı
ıl
na
göre
Hayat
Pahal
in enflasyon oran ı olaAralı k 1987 baz ı
ışı sözü edilen döne ndaki mevduat ı n sat ın
ndaki
art
ı
rı yle kaydedilen %62.57 oran
k 1987' de 111.5 milyar mikta ı
ı
ması gerekrak kabul edersek Aral
k 1988'de 181.3 milya L'ye ula ş
ı
alma gücünü koruyabilmesi için Aral
toplam Türk
ı k 1988 son itibariyle
şkaydedilmemi
mekte idi. Tablo 7'den görülece ğ i üzere Aral
1 art ış
r.
Bu
suretle
r
ı
ındad
TL miktar
inde kaydedilen %47.98
Lirası mevduat 170.9 milyar
k
döne
aylı
n
ilk
onbir
ı
ılınin
IL .miktar ında
tir. Ayn ı yakla şı mla 1989 Y
ık 1988'de 17 .9 milyar
nda
Aral
ığı
ınd
m
in Kası 1989'da 252.9
oran ındaki enflasyon dikkaten al
alma
gücünü
koruyabilmesi
i
ı
olan toplam mevduat ı n sat
milyar TL 'ye ula ş ması gerekmekte idi.
r İL olarak gerçekle şmi ş
an
rakamlara
göre
toplam
mevduat
317.9
mily
Bize ula ş
yani reel art ış sağ lanm ışt ır.
30
Tablo 7
Türk Liras ı Mevduatm Art ış Hızı
Milyon IL
Mevduat ı n Niteliğ ine göre
Dökümü
Bir önceki
dönemle
kar şıla ştı rması
Mart 1988
Resmi
53.818.0
Ticari
10.694.8
Tasarruf
59.098.1
Haziran 1988
Toplam
Resmi
Ticari
Tasarruf
LıngLI
EM
Toplam
Resmi
Ticari
Tasarruf
Aralı k 1988
Toplam
Resmi
Ticari
Tasarruf
Ocak 1989
Toplam
123.610.9
54.481.0
101.23
13.197.3
123.39
69.085.6
116.89
138.763.9
112.25
68.169.6
125.12
15.671.4
118.74
77.518.3
112.20
161.359.3
116.28
73.369.4
107.62
16.044.4
102.38
81.564.3
105.21
170.978.1
105.96
74.655.5
101.75
16.713.6
104.17
81.342.3
99.72
172.711.4
101.01
73.763.8
98.80
18.154.3
108.61
84.124.6
103.42
176.042.7
101.92
72.849.0
98.75
19.831.4
109.23
87.243.0
103.70
179.923.4
102.20
Resmi
Ticari
Tasarruf
ub 1989
Lat
Toplam
Resmi
Ticari
Tasarruf
Mart 1989
Toplam
Resmi
Ticari
Tasarruf
Toplam
31
Nisan 1989
Resmi
71.463.6
98.09
19.914.4
100.41
95.015.1
108.90
186.393.1
103.59
68.693.1
21.692.1
96.12
108.92
102.851.2
108.24
193.236.4
103.67
Haziran 1989
Resmi
73.220.7
106.59
Ticari
24.636.4
113.57
113.259.1
110.11
211.116.2
109.25
81.183.7
110.87
25.214.8
102.34
123.189.9
108.76
229.588.4
108.74
75.202.5
24.871.2
92.63
98.63
133.831.6
233.905.3
108.63
101.88
Ticari
Tasarruf
Toplam
Mayıs 1989
Resmi
Ticari
Tasarruf
Toplam
Tasarruf
Toplam
Temmuz 1989
Resmi
Ticari
Tasarruf
Toplam
Ağustos 1989
Resmi
Ticari
Tasarruf
Toplam
Eylül 1989
Resmi
Ticari
Tasarruf
Toplam
79.736.3
26.086.3
106.02
104.88
150.873.1
256.695.7
112.73
109.74
87.432.0
26.482.5
109.65
101.51
171.893.0
285.807.5
113.93
111.34
103.201.3
25.465.6
118.03
96.16
189.280.2
110.11
111.24
Ekim 1989
Resmi
Ticari
Tasarruf
Toplam
Kasım 1989
Resmi
Ticari
Tasarruf
Toplam
32
317.947.1
Resmi mevduat ı n K.K.T.C. Merkez Bankas
ı ile di ğ er Bankalar aras ı
1986 - Kas ı
nda Aral ık
m 1989 süresindeki bölünümü Tablo 8'de verilmi ş
nüm ortalama olarak Aral ı
tir. Buna göre bölü-k 1986'da 66.7:33.3, 1987'de 65.4:34.6, 1988'de
68.8:31.2 ve 1989 Y ılın ı n ilk onbir
ayl ı
54.3:45.7 olarak gerçekle şmi
tir. Bu suretle K.K.T.C. Merkez Bankaskı döneminde
ş
pay
ını
n
en
dü
ş ük düzeyde oldu ğ ugözlenmektedir.
Milyon İL
Tablo 8
Tarih
Aral ı k 1986
Ocak 1987
Şubat 1987
Mart 1987
Nisan 1987
er B
K.K.T.C. Merkez Bankas ı ve Di ğ
Nezdinde Resmi Mevduat
K.K.T.C. Merkez
I.:
ar
Toplam
Diğ er
Bankal r
Bankas ı
%
66.7
9.191.
33.3
27.565.7
18.374.7
11.434.
33.5
34.177.1
22.742.8
66.5
67.3
11.806.,
32.7
36.157.7
24,350.8
69.3
11.635.'
30.7
37.872.7
26.237.3
25.985.3
10.699.8
10.870.8
29.2
31.0
36.685.1
35.066.3
Mayıs 1987
Haziran 1987
24.195.5
70.8
69.0
24.329.4
64.7
13.294 2
35.3
16.149 1
39.5
Temmuz 1987
Ağ ustos 1987
24.709.7
60.5
37.623.6
40.856.8
60.9
15.128 4
39.1
38.670.0
23.541.6
60.0
15.288 0
40.0
38.262.6
22.974.5
27.135.3
29.903.8
64.7
66.7
14.791.0
14.91 :.8
35.3
33.3
41.926.3
44.822.6
64.5
17.41 .4
35.5
49.057.3
31.644.9
70.3
14.80 2
29.7
49.760.6
34.960.4
70.9
14.71 6
29.1
50.561.0
35.842.4
37.750.3
70.1
16.06'.7
29.9
53.818.0
66.9
17.82 .7
33.1
53.817.1
Nisan 1988
35.993.4
19.32 .7
33.8
Mayı s 1988
Haziran 1988
66.2
57.097.1
37.772.4
65.8
19.321.2
34.2
56.481.0
37.160.4
18.53:.9
30.8
Temmuz 1988
69.2
60.243.8
41.704.9
18.87'.5
30.9
A ğ ustos 1988
Eylül 1988
69.1
61.116.1
42.241.6
70.4
20.217.1
29.6
68.169.6
47.962.5
70.2
22.5 1.6
29.8
75.700.1
53.168.5
59.110.6
70.7
24.5 7.5
29.3
24.9 4.1
34.0
.
Aralık 1988
48.415.3
66.0
83.648.1
73.369.4
26.6 9.7
35.7
Ocak 1989
Şubat 1989
Mart 1989
64.3
74.655.5
48.005.8
58.4
41.6
41.228.4
38.408.0
56.6
53.7
49.7
30.7 0 2.1
31..20.6
33.155.6
73.763.8
43.061.7
43.4
46.3
72.849.0
71.463.6
34. 45.5
50.3
68.693.1
48.5
45.0
73.220.7
81.183.7
Eylül 1987
Ekim 1987
Kası m 1987
Aralık 1987
Ocak 1988
Şubat 1988
Mart 1988
Ekim 1988
Kası m 1988
Nisan 1989
Mayı s 1989
Haziran 1989
Temmuz 1989
A ğ ustos 1989
Eylül 1989
Ekim 1989
Kası m 1989
34.147.6
37.732.8
44.685.4
51.5
55.0
35. 87.9
36. 98.3
50.1
37. 93.9
49.9
75.202.5
37.708.6
su
48.8
47.8
79.736.4
87.432.1
52.2
38.'50.5
41. 94.2
54.3
47.178.1
45.7 103.201.3
40.785.9
45.637.9
56.023.2
Türk Liras ı Mevduat art ış hız
ı ile Plâsman art ış hız
Kası m 1989 dönemindeki kar
ını n Aral ı k 1986 şılaş t ı rması Tablo 9'da, İ
lar Plâsmanlar ını n dökümü ve geçmi
skonto Senetleri ve Bankaş dönemle kar şılaş
gösterilmi ş tir.
t ı rması ise Tablo 10'da
Plâsmanlar ın sektöre! da ğılı
m ı nda Kamu Kurum
Ş ahsi ve
ve Kuruluşlar ı , Tar ı m ve
Mesleki Borçlar sektörleri paylar ı ndaki
sektörlerde art ış lar gözlenmektedir.
nisbi azalmalara kar şı diğ er
Milyon IL
Tablo 9
Türk Liras ı Mevduat Art ış Flızı ile Topl m
Plasman Artış H ızının karşılaştım
Bir önceki
dönemle karşıla ştı rmas ı
Mevduat
Top am
Bir önceki
dönemle kar- Pla•man
şılaş tırmas ı
Aral ı k 1986
62.671.3
43 98.7
177.83
65. • 86.4
149.97
Aral ı k 1987
111.450.1
113.499.3
101.84
Şubat 1988
116.599.6
102.73
68.620.7
68 857.4
104.00
Ocak 1988
Mart 1988
123.610.9
68 087.6
69 898.8
98.88
102.66
128.201.9
106.01
103.71
106.55
68 741.3
98.34
136.610.0
101.58
73.339.8
106.69
138.763.9
7 .527.0
100.26
145.964.0
105.19
103.67
7 .192.9
100.91
151.316.9
161.359.3
106.63
169.298.4
104.92
176.567.6
104.29
7 .281.9
8 .733.9
8 •.693.4
8.354.2
9.086.4
8.703.9
106.515.3
104.16
108.34
103.53
113.45
100.74
99.61
107.91
105.06
102.83
109.37
Toplam İL
Nisan 1988
May ı s 1988
Haziran 1988
Temmuz 198S
A ğ ustos 1988
Eylül 1988
Ekim 1988
Kası m 1988
Aral ı k 1988
170.978.1
Ocak 1989
172.711.4
Şubat 1989
Mart 1989
176.042.7
179.923.4
96.83
101.01
101.92
102.20
Nisan 1989
186.393.1
193.236.4
211.116.2
103.59
103.67
109.25
1 1.905.4
1 5.080.6
1 5.873.7
229.588.4
233.905.3
256.695.7
285.807.5
317.947.1
108.74
101.88
109.74
111.34
111.24
124.395.1
34.013.9
43.233.4
49.499.0
59.524.5
Mayı s 1989
Haziran 1989
Temmuz 1989
A ğustos 1989
Eylül 1989
Ekim 1989
Kası m 1989
36
100.34
98.82
107.73
106.87
104.37
106.70
Tablo 10
İskonto Senetleri ve Bankalar Plasmanlar ınm
Sektöre! Bazda ve Geçmi ş Dönemle Kar şılaştırması
Milyon 1
Aralı k 1988
Miktar
Kası m 1989
Miktar
8.984S
Kamu Kurum ve Kuruluşları
11.5
11.263.8
5.6
Tarı m
16.5
16.251.3
13.1
20.883.1
imalât Sanayii
3.8
3.695.2
4.5
7.103.2
Yük Taşı mac ılığı
0.4
446.6
1.2
1.849.8
44.1
43.425.3
Bina ve Inşaat
2.9
2.877.4
49.2
4.7
78.489.7
7.537.4
Turizm
Şahsi ve Mesleki Borçlar
1.8
1.751.7
4.9
7.879.4
12.8
12.584.1
11.9
18.981.8
6.2
100.0
6.058.8
98.354.2
4.9
7.815.3
100.0
159.524.5
Yurtiçi ve Yurtd ışı Ticaret
İskonto senetleri
Not: Kamu Kurum ve Kurulu şları kalemi kar şısı nda gösterilen miktar Bankam ızca çeş itli sektörlerdeki kamu kurum ve kurulu şlarına Hazine Kefaleti Karşıl ığı verilen avansları da içermektedir. (Bak. Tablo 2).
37
38
III. Bölüm
EKONOMIK GELIŞMELER
›„39
EKONOMIK GELIŞMELER
1. Üretim, Istihdam ve Fiyatlar
a) Üretim Art ışı ve Kaynaklar ı n Kullanım
ı:
1987, 1988 ve idi y ıllar ı nda G.S.M.H.'n ı
n dağılım,'
lerinin —
arı Tablo 11'de cari üretici fiya ve sektörel katma de ğerları ve Tablo 12'de sabit
üretici fiyatlar ı ile kar şılaştı rmalı
olarak gösterilmi tir.
1977 sabit fiyatlar ı yla 1987'de 5684.1
milyon
olan G.S.M.H. 1988'de
6084.0 milyon 11, 1 ye ulaşm ış
ve
1989'da
6576.9
mil on TL olarak gerçekle
ceği tahmin olunmaktad ı
şer. Bu itibarla sabit fiyat! da büyüme
hızı
%7 ve 1989'da %8.1 olarak görülmektedir.
1988'de
Sabit üretici fiyatlar ı ile hesaplanan1987, 1988 ve 1
89 yıllar ı G.S.Y.I.H.'smın
sektör paylar ına göz att ığım ızda her üç y
ılda
Ka
u Hizmetlerinin %21.2,
%20.0 ve %18.8 oranlar ı ile ilk s
oranlar ı ile ikinci s ırayı işgal etti ğırayı ve Ticareti %18.7, %18.1 ve %18.2
ve %12.1 oranlar ı ile üçüncü s ı ini görürüz. 1987 ve 1988'de tar ı m %12.1
rada ve sanayi %11 4 ve %11.7 oranlar ı
dördüncü s ı rada görülmektedir. 1989'da
ile
Tar ımı n pa
%11.7'ye
dü
nayinin pay ı %14.0'a yedmelmi ştir. Bunlar
ş
Saı %10.9, %11.6 ve %11.6erken
ile Ulaştı rma- Haberle ş
oranlar
ı
me sektörü izlemektedir.
40
41
Tablo
1988-1989 y ılları na ait Kar şılaşt ı rmal ı Kaynaklar-Harcamalar Dengesi
1988'de
ı
13'tedir. Gayri Safi Milli Has ıla'nı n Toplam Kaynaklar içindeki pay
%97.5 iken bu oran 1989'da %98.6'ya yükselmi ş Dış açığı n payı ise %2.5'ten %1.4'e
bir geli şme
düş müş tür. Böylece Toplam Kaynaklarda Yurtiçi Kaynakları nlehine
%16.9'u Yat ı rı molmuş ve dışa bağı ml ı l ık azalm ışt ı r. 1988'de Toplam Kaynaklar
ra ile %16.5 ve %83.5
lara ve %83.1'i Tüketime gitmi ş olup 1989'da bu oranlar s ı
ı rı mlar ın payı ise
Yat
ış
artm
olarak görülmektedir. Bu suretle Tüketimin pay ı
%23.2'den
%26.9'a yükselı
azalm ışt ı r. Sabit sermaye yat ı r ı mlar ı nda Kamunun pay tür. Toplam Tüketimde Kaş müş
mi ş Özel Sektörün pay ı ise %76.8'den %73.1'e dü
,
Özel
sektörün pay ı ise %76.8'den
ş
munun pay ı %23.2'den %23.4'e yükselmi
%76.6'ya dü ş müş tür.
43
•
It
00
O 00 CV '4•
•
d od,-1
o o o.
1■
CO
00
1-ı
,c1. 1-1 en
\d
(Y>
et!.-i
•0
•
N N 00
crı
dd
O. .4• vi
•\C> on un •<> C• 00 O. O.
t: vg o4 .4 .4 c5 c5
M 00 un r.
4
•r> C> •\CD er
("4 d
,4
CD CD CN
O.
•
-
u4
hg er
00 ,ı •D
4
O.
1-1
■Ço 00
er>
'd'
L'0
1-1
0000d .4!
I el.
1! Ni
er
N
ON
er et!
N N N
•
•
‘t.
0,3
c4
ı
on e> 1".1 C> C%1
00 OD OD 00 m
i4 c•hci İA
.21 cd ef; d d d O N d cd
t. so t. o. \O C•1 N r. t. t. t.
C> C•
N
O. o• o o 0.
In
■cı
■43 cc; 00 er; t: vi t-4 cNi N °Z c4
M'D
CNt.. C• CN
er OD on eh
UD un eh
CD Ö N
\15
■45
.4 .4
•
*
O.
00
C> er •D CN
C4 C4
glr
c•-• o •0 O
InMNO
Iı";
:45
5
IQ I-1
O.
O.
1-ı 1-1 O0D O.
d'd'Ö ir;
00 C■ ts C>
O.
C• 00
•43 vg vg
1- en C•1
CO OD 00
Cd
E
t.- O L' ■
N d'00
C4 14 t■ el! 14
CC;
N et C■1
00 •D
er O. •D on er CD ,t
orı
00 .4 .4:
on CN
ci
<cej
,r;
.N
i
O
Cd
5!
-
N
c4 oc; •et!
eh 1-1 N
0• N r•••
oocs \c;
t. un N
ır;
•c>
N en O. eh er un 00 t-- O. en ,o
Mo5 v4 (.4 vg 1: r-: N d'sz; d •c;
O ,t •D 00 un t■ O. •ID on t■ O. 00
M OD CD t,- er C• N
r..er00 • D ri CP
vi Oh •3 N Mv4
CNOD r■
05
44
(1) G. S. M. H. (a. f. )
TOPLAM KA YNAKLAR
er er er
un
d- 00
•0
,ı; •O
\c;
OC;
vi
OD O 00 ON
... tz o5 .4! .4:
CO
t‘I t, in I...1
P
E-
eq
M>
en O. M Le-)
•
F.-,
.-1
• .........
1•■■1
•
eN1 t, kr> C)
OZ U4 • CZ
.--4 00 r.... .-t un
cy
CNI
vgod
M
•
t-.
IV. TOPLAM YURT İÇİ TASARRUFLARI
•43 vi
in
Özel Tüket im
N 0 O.
■0 Co.
Kamu Tüketim i
O O 1--ı O. O
\c;
co
co
•
E
o o
EE
VY ,
Q) Q)
C> C>
1. 1.
Q)
* *
*
b) istihdam
1987, 1988 ve 1989 y ıllarında istihdam ı n sektöre! da ğılı m ı karşılaşt ı rmalı
ıolarak Tablo 14'te verilmi ştir. Her üç yı lda yaklaşı k %30 payla Tar ı m birinci s
k
%22
payla
Kamu
Hizmetleri
ve
%10
payla
Sanayi
rayı iş gal etmekte bunu yakla şı
trendi gösterirsektörü izlemektedir. Tar ı m ve Kamu Hizmetleri sektörleri dü şüş
ken Sanayi, Ticaret ve Serbest Meslek ve Hizmetler Sektörlerinde yükseli ş göze
çarpmaktadı r.
1987'de 66212 olan çal ışan nüfus, 1988'de 67733 ve 1989'da 69685'e yük-
selmi ş tir. Bu suretle i ş sizlik oranı 1987'de %1.8, 1988'de %1.3 ve 1989'da %0.9
olarak görülmektedir.
45
N
in C
c-:
Nt
N
■0
It
1-1
2
ı
1
1 65035
...
,-1
Toplam Nüfus
ıımme~~11
12 10
N N
M ‘0
16725 6
88 1
67733 100. 0
N
Işsiz Sayısı
N N I
In
66212 100. 0
169272
645 *
6968 5
1 00. 0
EZ ES T
N \O
Toplam Çalışan Nüfus
0 -ZZ
LZAS
................m
.
S*8
Si78 1
179LT
1 rs.
9*Z
1-1 10 9-1
6"/
1- I
8. Kamu Hizmetleri(K IT ve
Belediyeler dahil)
I-9179T '-
,IS917
1 O In I
en ,cl• arı 1-1
N
NO
in 1-1
I-1
•C>
VJ
917S S
I
I
z
00 N
N
00
0.
•0
I-I
ts3 d
,-;
o:-:
c N
N
‘f•
17 -
.
1 08917
N
d
rt■ 1
\O
<...:
7. Serbest Meslekve Hizmet ler-
\O
In
6. Mali Müesseseler
1-1
e•.4
N
1-1 1.1 O '
0. VS*
N
CN N \O
0 ıfı
5. Ulaştırma-Haberleşme
N
Otelcilik Lokantac ılık
t•-•
<>
Toptan ve Pe rakente ticaret
o:
.-1
4. Ticaret-Turizm
N
d
O
3. Inşaat
‘t•
.-7
sO
I 0
e ) Elektrik-Su
N
«3
0%
Imaltıt Sanayii
00
.
1-4
6'9
(.1
İ.
Madencilik ve Taşocakçıl ığı
ı
d
.-1
.-1
O'L,j
CN
2. Sanayi
1989 (ön tahm in)
Toplam Çal ışan
Sayı Nüfus Oranı
kr)
oıi
1-...
<N1
1. Tarı m
.-1
O'■
A
1:6
l
N
11
r
Se kt ör le r
1988
Toplam Çal ışan
Sayı Nüfus Oranı
O t■
O
sO
-
9Z S 9
N
t'6
,-I
t7S ZL
N
17'0 T
1
108 IT
M
L,EL 9
IÖ
N
O
1987
Toplam Çal ışan
Sayı Nüfus Oranı
b) a)
ı
b) a)
,
46
N
c) Fiyat Hareketleri ve Ücretler
1986-1989 y ıllar ı ile 1990 y ılını n ilk iki ay ındaki fiyat hareketleri kar şılaşt ı rmal ı olarak Tablo 15'de verilmi ş tir. Devlet Plânlama Orgütü'nce yeni bir tüketim harcamalar ı anketi yapılm ış ve bu anket sonucu belirlenen e ğilimlere göre ağı rl ıklı , yeni bir tüketim kal ıbı hazı rlanarak 1 Ocak 1988'den itibaren baz
olarak kullan ı lmaya haglsı nm ı st ı T_
1987'de
Hayat Pahal ılığı 1984'de %70.72, 1985'de % 43.04, 1986'da %48.09
%43.01, 1988'de %62.57 ve 1989'da %51.81 olarak saptanm ış olup bunun mal ve
hizmet gruplar ına göre da ğıl ı m ı Tablo 16'da gösterilmektedir.
Yüksek enflasyonist ortamda maa ş ve ücretlerin sat ı n alma gücünü korumak
r. 1985 y ılı
düş üncesiyle 1983 y ıl ından. beri e ş el mobil sistemi uygulanmaktad ı
sonuna kadar her dört ay sonundaki hayat pahal ılığı art ışı dikkate al ınarak
maaş ve ücretlere yans ıtılan art ışlar 1986 y ılından itibaren her üç ay sonundahi duruma göre ayarlanmaya ba şlanm ışt ı r.
Asgari ücret Saptama Komisyonunca al ı nan tavsiye kararlar ı uyar ınca asgari
ücret,
90.000.-3,
1 Ocak 1987'den itibaren ayda
121.000. - 11
1 Ocak 1988'den itibaren ayda
1 Ocak 1989'dan itibaren ayda
205.000.-11
1 Ocak 1990'dan itibaren ayda
340.500. - 11
olarak saptanm ışt ı r.
47
Hayat Pahalılığı
1986
%
198:
%
1989
%
1990
%
Ocak
7.10
3.18
8.0
5.71
6.44
Şubat
11.54
4.43
17.0'
İL07
16.89
Mart
19.01
9.05
24.1
16.47
Nisan
Mayıs
19.15
10.00
26.5:
20.78
20.69
11.35
28.5
Haziran
Temmuz
21.07
31.75
17.12
19.33
31.4
36.4
Ağustos
Eylül
36.47
36.68
19.77
24.43
44.7
48.1
Ekim
38.81
34.54
53.5
24.09
25.17
32.82
40.43
41.73
43.97
Kasım
41.48
38.40
57.8
47.98
Aralık
48.09
43.01
62.5
51.81
Kaynak: Devlet Pltınlama örgütü
48
1987
%
Tablo 16
Hayat Pahal ılığını n Mal ve Hizmet Gruplar ına
Göre Da ğılımı
1984
%
1985
%
1986
%
1987
%
Yiyecek ve içecek
45.48
16.89
30.83
Ev ve ev masraf ı
19.63
6.70
5.03
Giyim
3.23
5.53
12.34
7.74
6.11
7.68
0.62
0.46
0.41
0.39
0.60
0.33
0.11
0.47
3.47
0.79
0.66
3.63
0.18
43.01
Ilaç ve Tıp
Eğ itim
Taşı t
6.36
3.93
Hizmetler
1.45
1.32
1.25
Eğ lence ve Okuma
1.34
0.93
0.35
0.92
3.03
2.31
1.88
0.15
0.15
0.18
43.04
48.09
Sigara
Şahsi Harcamalar
Toplam
1 Ocak 1988 den
itibaren yeni döküm uygulanm ışt ı r, ş öyleki:
1988
%
G ıda
Giyim
Ev Eşyası
Sağl ı k ve Ki şisel Bak ı m ile ilgili
Harcamalar
Ulaşt ı rma ve Haberle şme
Kültür, E ğ itim ve E ğlence
1990
(Ocak- Şubat
27.53
27.87
8.79
5.57
5.66
2.46
6.49
3.10
1.85
3.36
2.21
0.05
9.62
6.96
0.48
1.66
1.48
2.88
1.56
1.47
0.22
51.81
16.89
4.78
Konut ve Konut ile ilgili Harcamalar 3.15
Sigara
2. 07
Toplam
-6275
7
Kaynak: Devlet PUnlama Örgütü.
1989
2. Mali ve Parasal Geli ş meler
a) Mali Geli ş meler
ı, 1987'de 0 6.1 milyar TL ve 1988'
Bütçe harcamalar ı 1986'da 70.5 milyar T
olarak
, 1989 rakam ı i e 271.6 mi
ş
şmi
olarak
gerçekle
de 150.7 milyar
n yerel gelir katk ısı n a 1986'da 47.2, 1987'de
ı
tir.
Bu
harcamalar
ş
tahmin edilmi
m kaydedilmi ş tir. 1989'da
%55.6 ve 1988'de %72.5 oranlarlyla, istikrarl ı bir geli ş
r. Yerel gelirleri G.S.M H. ile kar şılaş t ı rd ığı m ızı
göze
çarpmaktad
şüş
cüzi bir dü
%24.4 e 1988 ve 1989 y ıllar ında yerel gelirlerin G.S.M.H.'ya oran ın ı n 1987'de
unu görürüz. (Tablo 1 ve 18).
da s ı ra ile %22.5 ve %21.9 oldu ğ
ğ
bütçe aç ıklar ı 93.1 milyar TL'na bali
ş
sonu
itibariyle
birikmi
ılı
1988 y
nr: 1987'den itiış gösteren bütçe aç ıklar ı
sonuna
kadar
art
ılı
tur.
1986
y
ş
olmu
baren dü şüş e geçti ğ i gözlenmektedir. (Tablo 19).
ından sa ğ lanan krediler, faizler
Bütçe aç ıklar ına kar şıl ı k T.C. Ziraat Bankas r. 1987 y ılı ndan sonra T.C.
tutar ındad ı
hariç 1987 y ılı sonunda 55.9 milyar TL
ıklar ı iç b rçlanmalarla kar şılanm ışZiraat Bankas ı ndan borç al ınmam ış , bütçe aç
t ı r. (Tablo 20).
•
f
In U)
■.0 C) Q. 00 .4
Ir; o: tri
ıH N
ı n ıf
od c4 ,c;
(Yı
orı
Q. (D et
on Ir on o. 1t
ıri ,4 .4 c4 oc;
N
.4
crisd ı ri
eq\ON
Q. un
.4 odO. od ng
2.
ON 00 O
M
1«1
op
ug
1.
N
eg og N on N 1-4 N \O \O o°
Nt: M c4 .4 od ng .4 cg cd
(14og
Ni Ni
oo
r. t. Mt.
717
• 0)
3.
00
c5
-
NI N
1..1
un
O. 00 C> 4 cp un 1-4 ,t
c4 od
cip
co(D
...I t, t, 00 O. eq O. un un CŞ
t:
N
CN
od
Og
u-ı
t, c4 cv
ad•
QP ••••■•ir> u4
un or, vD
un
og
Q.
cx;
1-1 N 00
.4 t
nr) eq: M 04 "
ori
1'
00
•
et)
■0 vs O
•
•
•
•
Cq 00 et et
•
Cş Cş
Devlet Planlama Örgüt ü
.4 un eq on \O \O un
ı
61)■ co,
Q> <U
:..» E
•
(3 t4
tg
O
O. er er
•
t■
,r
od .4 c4 c4
,r eq
11).
'g
vi :9
tOD
O.
l•-1
d >4
I
"54
4>
cı. E
I .
<D 4>
0
••••1
1` C% O In et 1..-1
eh •C; O\ t': tv)
N
.4
\C; OZ
t* el. •••1 •D M et) O
• c4 M od eh c4 vj
on N .4 .4
.4
c> N <NIoo
O. oazO.,x;o en (.4
.4 d, ,(3, (.4
.Ö(
in
er N N ••••I C> CO
en
cn
ıc; cı■
N •••I
.O
N ••••1
N
c;
er NI N
.-ı un et C> •0 1-ı t■ "1 un C> Ch 1-1 •0 00
•
• t: •d M •3 o: ,t N Mug N Mo:
on
E
ad
M on un 00
:o
1■1 1■1 OD
ır:
O.
vi vi
00 00 M
1.1 N
co o.
00 Go co
o, 0, 0, 0,
1.4
Not: G. S. M. H.
III.D ış Yardı m ve Borç lanmalar
Yatı rı m lar
2. Savunma Giderleri
Cari Giderler
Di ğer Gelirler
II. Bütçe Giderleri
o
. Bütç e Yere
cn un O e, 00 un un C> C> un <N
M •C; .4! • t,: Ö cd; t,: el! vi 1144 C;Ir; t': t':
M N1-1
Ncgı
▪
OD 00
O
Ö
d
O
ın O. 't
co.
el»
en
\O
od
•
▪
O
d
O
•
co
N
cıs
et
,
O
zt!
1-1
t,
h
o co
d cf;
o o
N
1-1
T-ı O
O 00
In o \O in N 0% \O
00
1-1
OZ
•1- NN 1-1 N N
c•I
N
N
in N
cıD
O
O
C4
s
ç•1
d
O
Go
O
1-
N 1-1
ın
‘0 't O
ır;
N N 1-1
O
■- ı
N O
•-1.
O cs ıri 1.4 d
O
O N
•
O'■
er;
K)
O 00
O
o en
\O O
C;
ın
O c0
1.-4 O
1-1
n O C In
it$
Ca riHarcama la r
Ye re lKaynaklar
E-
Bütç e F inansm anı
0
'.4
e;
00
►
00
O eq
c;
c;
vı
c;
E
o
o
cd
es
Devlet Plânlam a örg üt ü
0
d
d
c•i
O
Mal iye Bakanl ı ğı
1-1
ri
Savunm-a---14-aream-aları
Yat ı rı m Harc am aları
N
N
Tablo 19
Yı llar Itibariyle Bütçe Aç ıklar ı
Milyar It
Bütçe Aç ığı
G.S.M.H. Yüzdesi
1975 yı lı aç ığı
0.1
1976 y ılı aç ığı
0.2
0.3
0.3
8.6
5.8
7.2
5.5
1980 yıl ı aç ığı
1982 y ı l ı aç ığı
1983 yı l ı açığı
1985 yılı açığı
1986 yıl ı aç ığı
1988 yılı açığı
0.7
7.8
1.5
8.8
2.0
8.3
2.9
8.3
3.7
7.9
6.8
9.2
12.5
9.9
22.6
20.2
19.4
11.6
1988 sonu birikmi ş bütçe aç ığı
93.1
Kaynak: Ekonomi ve Maliye Bakanl ığı
Devlet Plilnlama Örgütü
7.0
4.0
Tablo 20
T.C. Ziraat Bankas ından sa ğlanan Kredi' rin
(faizler hariç) y ıllar itibariyle döküm
Milyar 11
1975
1976
1977
1978
1979
1980
1981
1982
1983
1984
1985
1986
1987
1988
0.1
0.1
0.1
0.3
0.4
1.4
2.0
3.0
5.3
6.4
8.8
18.0
10.0
55.9
Kaynak: Ekonomi ve Maliye Bakanl ığı
Devlet Planlama Örgütü
54
b) Parasal Geli ş meler
Kuzey K ıbr ı s Türk Cumhuriyeti ile Türkiye Cumhuriyeti aras
ı nda ,imzalanan
Ekonomik i şbirli ğ i Protokolünün Para, Kambiyo, Bankac
ılı k Bölümü alt ı nda yer alan
maddeler peyder pey uygulama alan ı na konulmaktad ı r.
26/1987 say ılı Kuzey K ıbrı
s Türk Cumhuriyeti Bankalar (De ğişiklik) Yasas ı
1 Haziran 1987, 35/1987 say ılı yeni Merkez Bankas
ı Yasas ı 26 Haziran 1987 ve
22/1987 say ılı Para ve Kambiyo İşleri
(De ğiş iklik) Yasas ı ise 1 Kas ı
m 1987 tarihinden itibaren yürürlü ğ e konmu ştur.
22/1987 say ılı yasa ile de ğiş ik ş
38/1982 say ılı Para ve Kambiyo I ş leri Yasas
ekliyle
ı
nda verilen yetkilere dayan ılarak
Bakanlar Kurulunca yap ılan Para ve Kambiyo İşaltı
leri Tüzü ğ ü de 2 Kas ı m 1987 tarih
ve 116 say ılı Resmi Gazetede yay ı
mlanarak ayni gün yürürlü ğ e girmi ştir.
r Böylece
öngörülen yeni düzenlemeler için gerekli alt yap ı haz ı
rlanm ış bulunmaktad ı .
55
3. Ticaret, Pazarlama ve Odemeler Dengesi
a) Ticaret ve Pazarlama
Toptan ve perakente ticaret K.K.T.C. ekonomisinde o emli
bir yer işgal
etmekteir.
i n IL
er cari fiyatlarla 1987 de 51468.5 mlyomilğ
an
katma
de
ğ
Bu sektörden do
.5
olarak gerçekle şmi ş , 1989 a ise 138.696
ve 1988'de 84.780.4 milyon IL
nda
toptan
ve
ndan b k ıld ığı
yon il olarak tahmin edilmektedir. Istihdam aç ısı
1 de 4651 ve 1988 'de 4691 olarak
perakente ticaret sektöründe çal ış anlar 1987tur. Bu sure le ki şi başına katma
ş
saptanm ış , 1989'da ise 4880 tahmin olunmu
18.1
milyon t v= 1989'da 28.4 milyon
değ er 1987'de 11.1 milyon İL , 1988'de
ş eklinde ortaya ç ıkmaktad ır.
itibariyle ışal ım ın %41 - 49 araTablo 21 incelendi ğ inde 1981-1989 y ıllar ı
den,
ı ndaki bölü ünün di ğ er ülkeler
bölümünün
Türkiye'den
ve
%51-59
aras
böı ndaki
sı ndaki
ndaki bölümünün Türkiye'ye 78-88 aras
ı
22
aras
%12
n
ise
ı
ım
dış sat
görürilz.
lümünün ise di ğ er ülkelere yap ıld ığını
ı rken onu irleş ik Krall ı Birl eDışal ımlar ı mızda Türkiye birinci sirayi al
ğu (il kelerik, izl emi ş,
ndaki
Avrupa
Ortak
Pazar
(ilkeleri
ve
Uzak
D
ş ik Krall ık d ışı
Türkiy ve
ao
ığe a 9; sonra
Krall
k
şi
zda
ise
en
büyük
pay
Birle
ı
dışsat ımlar ım
ş tir. (Tablo 22)
diğ er Avrupa Ortak Pazar (ilkelerine gitmi
ı n a de ğişen bir oran ını
n
%56
ile
%78
aras
ızı
ı
m
mlar
ı
ışsat
Tarı m ürünleri d
ürünlerinden
ında de ğiş en bir oran ı d sanayi
tururken
%22
ile
%43
aras
oluş
l %90
şık %10 tar ımsal fı rünle e kar şı ık
oluşmu ştur. D ışal ı mda ise yakla
ve mineral ürünleri görülmektedir. (Tablo 23 ve 24).
lda 166 milyon ABD $'na yükselmi şı
y
ında
z
dolar
baz
ı
m
ığı
D ış ticaret aç
ışal ım' kar şı lama oran ını n %2 ve %47
tir. 1979-1989 döneminde d ışsat ımın d
aras ında de ğişti ğ i görülmektedir. (Tablo 25).
etkenlerş mesinde ula şı m ve haberle ş e en büyük
Dış ticaretimizin geli
dendir. Politik ve ekonomik nedenlerle K.K.T.C. deniz ve hava limantarma
ulusuçak ve gemi
ekilde
düzenli
ş
ği
n
gerektirdi
ı
lararası ticarette mevcut ko şullardünya ile haberle ş me imktinlar ı m ız da
ülke ile ticari
seferleri yap ı lamamaktad ır. D ış
şı n çok say ı da yabanc ı
edilen düzeyde de ğ ildir. Bütün bunlara kar ştirilmesi y ünde çalı şmala ı. sürolup durumun iyile
ilişkiler tesis edilmi ş
dürülmektedir.
56
Qi
o.
In t•-• 00 en O
%d
O.
d cc;
..«1 ‘t
c4 N c4
Mm
in ar)
O
›••
113
CO h O. ‘t en N t∎
Ö
00 00
«i 03 03 LA
00
■A 03 <4
00
00 00 co 00
•14
41)
CIO
M1-1
d d
en en en
m
.D
,
.-ı
,c3
t-OD en O en
"4
1-4
1-1
1-4 •-a.
9-4 cin in 'd.'d'
t: t: %d oc; tr:
•-ı O.
OZ
ıd
o
o
et
O■
M
en O N C>
LA
■43
1-1 1-1
er)
en
od er;
',cf. ,n
1-1 00
1-.1 N N
•1
E-:
c.
.3 ir;
tr,
vi
O. d- O Go
c;
C••• 00
N en en •O
• Ö
1rı arı in tr ı
t.:
vs•
N
C••• c0
1
-1
en cn O 1-i M CO t-. t-- '1"
c•i
kr;
ır; N :A
t■43
d' et et' V •4•
4
•tt-
aı
N iri en in ry •- ı en O. \O
az Ir; • N
Ö
et
•z/ko
c> O.
cd
1-1
00
O.
9,
N en
t•••
00 ON
00 00 00 00 CO 00 CO CO :Z
O.
O. O\
O\
O. O. O. Cd
ti
1-1 1-1 1-1
T-I
U >b
cd
O
57
M ilyon A BD$
>50
45
t,z,
ça 1-$
:
5d 0
d
E
zs e
aı
<d
aı• o>
d ^5
U
c•I
O
cd
58
G)
d
Milyon ABD $
-
-
o\
tA
ef:
1/40
cf:
,_, c.1
N <t
M
-
00
■0
O
I
.4-
■zt.
ın
1-1
m
N. 00
•;1!
Rt!
Ir;
0\
.-7 .1! (-4
ı ı
,-1
g).
cıp
d
O
O
O
[
l
ver ef;
oN
ıNı c•I
uı
•zi-ÖD' M
Nd(4
r1
CO C■I en C■1
•-■
•
ae
0
00
O.
O.
„c3
O.
c.i
■CD
1-4
er
co•
‘0 r .,4.0!
1-ı
cc;
ırı
O
Ö
C■1
en
<4
er
cs4
1-1
0
‘r>
casi
Cs4
•ig 1--: •:1! •t
O
d
."-i I d
ir>m ocı tn
N N•„4...
oz;
c.i
ın
‘0
cd
ef
00 efı er
t-.
oc;
c.ı
d er
00
O.
O.
c.i
C)
o
V”)
.0 O
•
•
t's
.4-•
O.
• O.
az .o•m•
{N
•
CN1
d
1-4
cis
••-•
i.
to
iıı
.-a•
.>,
:
.c"3
,-
E
E
-." r.: ..,.
d d
cti, ;:" 2 Hc
....
a, :g
i., . .v.>., ,,,d._.
co Fc-,*r.:
v) .....
• ..
a)
,..,
4El .22:
czJ
od d ..... 5.-. ›,
ıci>
,t„c,...,
Ev
,.. --..
c aı .g
(1)
,t0 ',....
o.,
C".) al 77» .(5
...--„ ..-„,-.. ,--,
_o (.> Ii vc91) .::
-7-s -.-n-'
z
id
O
59
•
•
tX; it;
in
l■l!
N
T-1
N
1.•
N O
∎C;
d
ın m CO
A cCi
cfı N
\O M er)
•
•
00
ef;
ec';
v
o
'
\c;
aZ
d
erı N
d
c:f:
;
cı.
14-
1-1 CO
,A
d
v,
ig
•
07%
9"•
M
m o O.
Ö cc;
∎cı In N
1-1
ıf;
N IO
1-1
•d
cc3
rn N. 0,
co
O
d
o
‘0
O
11. 1.`
•
•
CO 1■1
1-4
•
• Ir; o.
*-1
<•1
‘t. v) vi
c; c;
•-ı en
‘,
en
er;
M O N
•
1-1
c•I
N 1-4
lı
N• *
m N
O
•
o
O
N
irı cıp
d .a
•
•
ın
ın
N 00 en
•-ı O
O.
O,
rz
CO
ef;
1 1
14
er;
ed- M e-I
-
-
44-1
cd
...
ca
E
al
•
4 :9
evi...,
-
01.
O
:5 1;-,'
0./ (~ cd
bLı O
>
aı
o
aı
aı
•-•
Cı>
... :64
bı3
ı-l•
7.,
cd •=
5)
Cl> "ID .
..g :::: Ci) «t TA
aı
aı
-o ,..,
>, 0.)
> >.
-0 4>
ca.
•
P
g
ca
.
aı
g
.
,... :f., E •-• n, CD > E g
aı
ı
llı mi
E E :—
.ra E
.--.1 N eA
60
›.-5
.....
vı
04
g
d!
vi
■0 t:
z
Çeşitli Mam ulle r
ei
›.
.
!.-..)
›, 1-e "
cd cd al
ıt,4
;7;:p
Cli
=
›+
8. Makine ve
O
a$
cı:
O
E-
Devlet Plânlam a örgüt ü
M O
Tablo 25
Ticaret
1979-1989
Di ş
Milyon ABD $
Yıllar
D ış Al ı m
D ış Sat ı m
Aç ık
D ışsat ı m ın Dışal ı m ı
Karşı lama Oranı
1979
90.8
35.8
55.0
%39.4
1980
94.4
44.5
49.9
%47.1
1981
104.1
36.9
%35.4
1982
119.9
1983
1984
1985
1986
1987
1988
145.3
135.6
141.7
153.2
221.0
39.5
41.0
38.4
45.8
52.0
55.1
67.2
80.4
104.3
97.2
165.9
%32.9
%28.2
%28.3
%32.3
%33.9
%24.9
218.1
52.4
165,7
%24.0
1989
183.3
41.7
141.6
%22.7
Ocak-Eylül)
95.9
101.2
61
b) ödemeler Dengesi.
1987, 1988, 1989 y ıllarında ticaret açığı , 166-169 mil on ABD doları dolaylar ında seyret mi şti r.
Genelde dışsatımlar ı mız dışalımları mızın yüzde 31 ini karşılayabilmi ştir.
1979-1989 dönemi d ış ticaretini gösteren tablo 25 incele diğ inde en iyi performansın, ihracat ın, ithalat ın %47.1'ini karşıladığı 1980 Yıl 'nda, en kötü performansın ise ithalat ın sadece %24.0'fınü karşılayabildi ği 1988 Yıll'nda oldu ğu
.
görülür.
Görünmeyen i şlemlerde Turizmin katkısı 1987'de 103 milyon ABD doların
dan 1988'de 118.0 milyon ABD dolar ına yükselmiş ve 1989'da 126.8 milyon
ABD dolarına ulaşacağı tahmin olunmaktadır. Diğer gör meyenlerin de katk ısıyla Cari işlemler Dengesindeki aç ık 1987 Yıllindalci 20. milyon ABD dolarından 1988 Yıllinda 8.8 milyon ABD bolarına düş müş ve b açığın 1989 yılında
5.4. milyon ABD dolar ına ineceği tahmin olunmuştur. 19 9 Yılı 'nda K.K.T.C.'
ye gelen turist sayısı 274073 rakam ı ile en yüksek düze dedir. Bunun %78.3'ü
Türkiye'den %21.7'si ise di ğer ülkelerdendir.
Diğer görünmeyen i şlemler kalemi yurt d ışından ge
Gücünün K ıbrıs'taki harcamaları ve Birleşmiş Milletler B
Bölgesinde çal ışanların kazançlarından sivil uçak kiralanm
ler, yabanc ı ülkelerde okuyan ö ğrencilerin masraflar ı, y
olanların harcamaları ve Hükümet görevlileri ile d ış tem
çıkt ıktan sonra kalan miktar ı göstermektedir.
62
n havale, Türk Barış
rış Gücü ve İngiliz Üs
sı için yapılan ödemebancı ülkelerde tedavi
"lciliklerin harcamalar ı
Tablo 26
Ödemeler Dengesi
Milyon ABD $
1987
De iş me %
*
1987 -88
1988-89
1988
1989*
55.1
52.4
57.0
-4.9
8.8
221.0
218.1
225.5
Dış Ticaret Dengesi
-1.3
3.4
-165.9
-165.7
-168.5
B. Görünmeyen İş lemler
1. Turizm (net)
-0.1
1.7
103.5
118.0
126,8
14.0
7,5
41.7
38.9
36.3
-6.7
-6.7
145.2
-20.7
156.9
163.1
8.1
-8.8
-5.4
-57.5
4.0
_38,6
35.5
10.9
2. Diğer D ış Yardı mlar
16.1
-69.3
47,7
8.3
5.8
3. Bedelsiz D ışal ı m
4. Kı sa Vadeli Di ğer
Sermaye Hareketleri
3.5
-30.1
-39.7
63.9
61.9
62.6
-3.1
1.1
-63.9
-40.4
38.6
-36.8
Sermaye Hareketleri
Dengesi
-9.4
43.8
38.2
43.6
Genel Denge
-12.8
14.1
23.1
29.4
38.2
27.3
-26.2
29.9
-33.0
39.5
26.0
20.0
3.1
3.6
I. Cari i şlemler
A. D ış Ticaret
1. Dışsatı m
2. D ışsal ı m
2. Diğ er Görünmeyenler
(net)
Görünmeyen İşlemler
Dengesi
Cari İş lemler Dengesi
II. Sermaye Hareketleri
1. TC Yardı m ve Kredileri
III. Rezerv Hareketleri
(- Art ış +Azal ış)
IV. Net Hata. ve Noksan
-
-
1.4
* Gerçekle ş me Tahmini
Kaynak: Devlet Pliinlama örgütü
63
N M er CO CO N NO O O N et.
a.
aR
c3 t.: t: 01
N
g C g
1-1
N N
1-1 1-ı N
14
N
tn d ■0 N t. t.,
.-4
N %0 m
N O o
c% 00 O c% 1-1 ‘0 O CO V3
t-. en en in
1.4 C•1 l".• 't V) d O. CV
In y%
CN 1'1 V:, V:<
CO ıcb Nt' In O O
N N «3 In
N 9-4
1-1
9-4 9-4
T.C. den Turist
o o M m>
m
GO t••• V) N N
<A <4 irf; <3 <3
<4 d
4
CO CO 00 N IN
< Go 00 00 t% IN 03
C>.
GO ın coo 00 t-.
%O \O O. %0
M 1-1 O V3 iri V> r-ı 0%
ın
d N O O. ın
.-4CO V3 0 d
en
en
t-. t - en gie
ı
an
ac
N
ın O.
%0
%0
V3
t<13.
O
O
It
N
1-1
O.
1 - 4 1- 4 N
1-1 1-1
1-4
8
CO
0%
Go o.
1-1 N en d In kızı
CO 03 CO CO 00 00 00 GO 00
0.
O■
0% 0%
0% O■
e■4
Iri Iri
O
N GO
O%
1-4 1.4 1-4
64
9-1 1.-4 1-1
IV. BSliim
MERKEZ BANKASININ YILUK HESAPLAR!
65
er
•zi: e■i
oO
00
00
ON d
re) N OD
t■
00
d v-: t-•1
o O.
O.
00 0 "İ O
cV .-1 0. 00
0:3 c.; ıf; rf; d' 1-1
.-4
1• d- gzt
•:1-
ev
ef
In
'3'1"
In
.-1
■0 ON
'I"
cs ,-; oc; ef:
•4'
1-... r..- ..t.
er)
crı in ,zı IÖ O■ 0
. 1
ir;
t•-•
c°.
In
•zt 00
c:,
«S
-
in
'zt
N
t--
■tD t'-•
i•
CariHes abı (5 )
,
N
ın
N
N
E
et!
2
•—••
co
cd
8
\O '4" t ■
ad
L-N
\11
CD
In t•••
Q\
•
mo
1-ı
\m o t,
1-1
O
O
Cs1
("V
4CI'd
•••
0.1
cu
oı
:O
03)
cd
1-8
r3:1
Di ğe r A kt i fle r ( 4)
.•••-∎
66
•••••a.ı.•+.4...•••,•••••,.
▪
co
O
1
Izt
co <v>
co 00
0o.
er \İ.D
ıı-ı
tr ;
m t% N N
M N 1-1
rı
1-<
O
co
cNi
N CO d- an
.
Vi
t> en
co
co
ıNı
0.,
<
1.-91 ef;
1-1
<
Z e"
<
lii„ı
• 1.1
°4
•c
R;
Sair Gelir ler
1:4
<
r.t.1 N
CO
00
aNi
1-ı
00 ef>
OD I
O\ 00
1-ı 00.
1-1
1-ı
o o
d d
o o
0 O Cs O. 00
oz sc; er;
•
902
1-1
lat N 9-1
O.
O. 1.-1
c•-•
ar;
14
14-
e.:
O.
L'.4 00
11!)
er:
et
eri
erı
an
ef;
,«?
roz
GO
O.
CO
ri
O.
M %.0 en in
00
m 94.
N Oa
O rrı
o
1 o ,r
M
O.
VZs
an
ri
4.4
•-■
a...
• -•
1-91
. ı
.....
.4
•••••
.9-..
.1...4
aa.
m cg
. -4 •—• O
<D ......
a4
144
>
'O 4>
U
...
<V
iz
Tı .c.,
C
rA
•■
4,04
am
«I
<D .i,
il.
.:
.t
O
fzi
a_9,
co
O
>
g O
ad E
a . .. 4.1 :
aı 4 "ti
O Cd cis
a.•
...4
O>
E : tala
W iii
> <
Faiz Farkı Fonu
00 9-a
Ca.
67
HESAPLAR HAKKINDA AÇIKLAMALAR
Milyon It
1988
Aralık
1989
Aralık
(1) DÖNER DE Ğ ERLER
5.172.3
6.592.0
Kasa
3.3
Altın Kasası
Efektif Deposu
4.751.4
9.601.2
4.566.7
3.332.8
(Dolar kar şılıkları 31.12.88'de 5.295.703
31.12.89'da 6.388.478 ABD Dolar ıdı r)
Hariçteki Bankalar ( İL)
Hariçteki Bankalar (Yabanc ı Para)
(Dolar kar şılıkları 31.12.88'de 66.093.608
31.12.89'da 75.986.279 ABD Dolar ıdı r)
(2) KREDILER
Hazine Kef. Haiz Bonolar Üzerine Avans
Ihracat Senetleri Üzerine Avans
Küçük Sanat Erbab ı Senetleri Üzerine Avans
Ticaret Senetleri Üzerine Avans
Sanayi senetleri Üzerine Avans
Tarı m Senetleri Üzerine Avans
Turizm Senetleri Üzerine Avans
(3) BINA VE TEÇHIZAT
175.456.9
119.829.0
201.367.0
137.938.6
12.950.8
11.263.7
88.9
152.4
2.288.8
1.265.9
445.6
384.5
2.028.2
970.8
286.8
2.937.2
316.3
21.026.3
14.506.4
Teçhizat
174.2
46.7
105.5
30.1
Eksi: Amortisman
127.5
75.4
635.5
654.3
729.7
Bina
Eksi: Amortisman
763.0
(4) DI Ğ ER AKTIFLER
Muvakkat Borçlular
2.698.3
Ilk Tesis Giderleri
Eksi: Amortisman
K ı rtasiye ve Matbua Deposu
1.261.9
20.8
0.2
16.4
2,719.1
1.278.5
68
-ı-
1989
Aralık
(5) HAZINE CAR1 HESABI
1988
Aral ık
48.300.4
48.404.18
33.908.7
15.395.0
35.623.1
27.547.4
0, 5 314
42.942.4
75.448.5
43.280.7
7.134.2
439.0
2.878.9
Bu kalem Hazine Cari Hesab ı başl ığı alt ı nda yer
alan hesaplar ı n bakiyesini göstermektedir. Maliye
Bakanl ığın ı n 8.4.87 tarih ve 36/79 - 54/87
sayılı
kararı ile Döviz İ stikrar ve Fiyat İ stikrar fonlar
ı
hesapları Hazine Cari Hesab ı bünyesine al ınm ış-
t ı r. 31.12.1989 tarihi itibariyle Döviz İstikrar
Fonunda 90.917.988.501.-1 Fiyat İ stikrar Fonunda ise 22.174.459.199.-1mevcuttur.
(6) MEVDUATLAR
Türk Paras ı
Yabancı Parası
(7) MEVDUAT MUNZAM KAR ŞILIKLARI
Bankalararas ı mevduat hariç, tüm Bankalar ın li
mevduatlar ını n'%15'i ile Döviz Tevdiat ve mevduatları nı n %20'sinin Merkez Bankas ına yat ı rı lacağı hakk ı nda 35/1987 say ıl ı Yasanın
24.
maddesi uyar ınca yat ı rı lan miktarlar ı gösterir.
(8) FONLAR
Faiz Fark ı Fonu
Turizm Geli ş tirme ve Tan ı tma Fonu
K ıbrı s Türk Elektrik Kurumu
26.4
200.0
7.573-2
3.105.3
(9) DIĞ ER PAS1FLER
Muvakkat Alacakl ı lar lt, ve Kby. ile Alacakl ı
Transituar Hesab ını gösterir.
976.6
(10) ÖZ KAYNAKLAR
Sermaye
2.000.0
İ htiyatlar
6.930.3
Sigorta Fonu
2.877.5
11.807.8
1.1.88-30.6.88 devresi.kar ı
Sigorta Fonu
K.K.T.C. Merkez Bankas ı Fonlar ı
1.807
5.562.0
5.901.3
773.8
24.044.9
69
1988
19;'
1.1.89-3 .12.89 1.1.88-31.12.88
(11) PERSONEL G İ DERLERİ
Yönetim Kurulu Maa şları
1.4
38.3
5 r0.5
294.0
1 ı 0.0
79.5
8 0.9
565.0
76.7
935.7
974.0
6. i 02.1
597.5
140.7
116.2
28.5
15.2
10.5
6.6
49.5
13.5
Personel Maaş lar (Asli maa ş - Mem. Öd. + H.P.)
Emekli Sand ığı
Diğer
(12) 'DAR İ GIDERLER
Sigorta
K ıymet Yollama Giderleri
K ı rtasiye, Matbu
Telex, Telefon
Diğer
6.31
(13) VERILEN FA İZLER
Banka Mevduatlar ı
Mevduat Munzam Kar şılıklar ı
Döviz Hesaplar ı
749.0
3.5 3.0
1.900.8
5. 24.5
3.009.9
1. 25.1
1.016.0
5.9267
10.' 2.6
(14) ALINAN FA İZLER
D ış Muhabirler
Yerel Faizler
(15) ALINAN KOMISYONLAR
Yabancı para
Türk Liras ı
70
18. 21.7
10.397.6
7. 74.5
25, 96.2
5.039.8
08.8
215.7
15.8
159.7
375.4
15.437
V. Bölüm
BANK ACILIK İSTATİSTİKLERI
71
BANK ACILIK ISTATISTIKLER'.
b • nkaları n verilerinden
Müteakip sayfalardaki tablolar aşa ğı da listesi verilen
derlenmi ştir.
T.C. Ziraat Bankas ı
Türk Bankas ı Ltd.
Türkiye i ş Bankas ı A. Ş.
K.T. Kooperatif Merkez Bankas ı Ltd.
K. Kredi Bankas ı Ltd.
Türkiye Halk Bankas ı A. Ş.
K. Vak ı flar Bankas ı Ltd.
K. Endüstri Bankas ı Ltd.
K. Faisal Islam Bankas ı Ltd.
Asbank Ltd. (Haziran 1986 tarihinden itibaren faaliye e ba şlam ıştı r)
Ltd (Mart 1989 tarihinden i ibaren faaliyete ba şlaAkdeniz Garanti Bankas ı
m ışt ı r)
72
CO
00
,,r3
t■
‘o
t-,
NO
,c;
O
O
ir;
Ö
N
O
.d
00
1-4
Ö
en
az
ri
,..ı
L....
0`.
\O
az
1-4
ri
I-4 cv N ON \O o \O en \O
0‘
`
L-
cd /2 t: v:3 .4 og 03 v4 d ,c., 00
.":4.. -0 * vı
3 O
:4'! 4-. !.4. ? ul,'"-i ■;:', 2:: 1; ....; `45
-• 0.) ...-:,
.-,..5•-•
•
E:
r-4
ir;
In
od
N
d
VI 00 et en
• L.3 s.3 r....
In
Cli
In
L-s•
1-4
t,. VD N 0 f ■ InC)
eg
eg
N
o3
N
0%
Oco
oo
vs
M
‘C)
(4
Ö
on
cı,
1,1
ıd
...4
.- 1
it ı
O
\c;
og
t-...
N
M
,:t.
en
0.
et"
E 'z'
...4
(.4
oz
o
O.
cc;
‘43
er
00
un
in
c...)
..--,
I-. csi C •..:4
v
o
'
_
f-,
00 t--o. N w) " r" .4.
i ir; • ir;
rs
•-•
CNI
Or>
00
r.:
c•i
M
ı--..
.
444
c ',O d i.:
'4".: \O °C) C>
o, *;.1^-,
--d. .-I • -.
od ei:
ı....0 2,. 0 ej
Cd
en .-I en \O 0\ \O c. , er ir> C.-. °
0..,
N vi 03 .4„; 03 . ir;
,..:. ce; ,7,
cv
.4
• -'
CV
Ir-1
ts.)
CO
...... al . ,,.5
...,
td ,.
l'.ON ...
-,... co
o. o. cv 0 o■ 00 cì
0.., • .4 (--.
„; .4. ,L.I.
,43 ....: 0,4, ,.....i c;
0% ■C> In
.
N
c4 el ı- \O
c0
" .<2.
i <S' CO
es
.-4 `0
\ C> CD
a \ "/
1.->
C.
O
r,\O
o. r, N 'C' w.
„c.) ir; \c; ıOen
rz \d od rs: t..... 00cd t..,
C)
M\d,
C,/
N
CO
O
CO
't en in .1- \O cv °D \cı 44-) ON M
• • •
ON
00
o.
00
Ir-1
CO
ch o. :t,
N
M
0
.4
or.,.
en
In
.L:g
sO
cr
sO
O\
.Ş.
V3
LA
en
t■
1.1
ır-1
ır,
az
d-
c..1
\O
t-,
en
t-.
csi
,t
L,:
M
‘0
et!
irı
.-ı
s-ı
•
,t ,t
,-.
.--4
In
td
t.Ni
O
on
on
t''.
0.
0.
4.,;
c.... en
►-4
,
ı ee:, --' L." c
OS Lr) GO In ••-• 1,44-, <D er en \o
d :.-• 1:: 1.-• ••-•
&.1
, •...1
•
M d'! tNi rg iri cd d 0.: /2
••••
4,..L..
-L:,3 .....:
..:ı:
43
sO
C,
+ in c., e. cn ef E.1 cl- N \O Ch
M
L's ON ‘t C. M 00 on, •••-• :O O\ 00
vi •
5 .. . . E
N....,
.--.
•
Ic.3
s1 m
eg
v)
(4 ,o
d ,c,
,..e , ,,, c.0
.1.! 10\
r: (:)
'( 0
03
M
.. İ. I.,.: . E
.-...
1...1 ....1 1.1 ,-.1 v.-1 ır.-1,...4 ,.., /-.1 IN Nr: d ,..:.0 9
ıo
1.-1
'1 ■
(--- o t -. o L-4
c0
u
in
,zi:
O
t■
o
cr;
ON \ d CI"' O \ iri Nd .z1. 114 O \ es; 00
et tv ev o o .-.1 --4 .4- o •z2 ,.
'''''
00 co ci.1-- <x) ,1- .4- N •0
N'. '
C4 M ,.icin eg w3 iriug ,...--: i•
r.1
ON M 1...1 M C'i
t, CO t's rn C, N en .--1 er " "a
c0
O
v.4 .
ef
0
cNi
o: t-: < ■i o!. vi ..1.,-; (-.: ef; .- : ,_
cd
er et .--t0. prı vD un cn ...-. (-.
4 -Oh ti.) C) ON. O. oo c::,
c--.
0
,
•
• • .
•
. •
.
• N CS.'
1.i
Mi..
t' ■
,c.,
kr)
,...,
1.....
u
03
f,
t■
■0
csi
CN
O■
CO
as
M
,ct!
.4
l',. 0 r■ \c) N .--1 1-.1 1 -. 1-1
°C;
s.O t, 'O L'.• t, c0 co co O ("":
O• C'\
en C".1 t*. .-4 C> C) t. t`.1
0N C) 0%
•-:
,., C"
00 \O
.c> o: <4 en' e•-: ei o ■ d v,3
e■.1 r..) t•-• rn \C> 0'. \O m c0
CN 1 .-• ■c.; rıj t■ et c",
(4 c4
0 \, o
.,
t. og
o3 cı: 0.:
o..
...-4
.-1 ....1
O
N ,t4 .....
1.r!
I'..
.
un
az
CD
•
4-1
...4
(2) aı -..3 E
,
....,.
C ..0 -..
in
....4
uı
7_, L: C
d
d -N4 -cjı -^*
,..1 ....2
O v.,
en
.4..
t-,
N
v<
d
r:
". •-•
...., •-•
c,) .şt
c,:i
5...; U
,4
9. 4 ..«4 re "I ' «"I "/ .--. ...;
cd
'I'
6 7t. : E - -:
F. -. a.>
-...;
-.{.
:-3 ._ uı 4, N
~G
0)
...N4 c, 'Tl
e:
ır) c>, en et er 'zı"
't
en en
Ir>
• • • • • • • 4.2
o
.t"
d O
C7: Eal
er
oz d ir; ır:
,,, -NA
:::' d
<'d
h.
• ....
%;
*r., O .W. !...' N
u» ,":" i.....:
c ',ve.
,
•
-; 'r
‘,.;
\O
er
el"
CNI (-‘4 C•4
M
er,
.
en
4.,,,:
lf:
c--.
<4
oc;
LA
o:
ef;
ef;
• .
iii
CD
E: v a.) (?) :O
tv 1: E o ''''
co
c;
.
1-0
•
r-.2
cf.)
;ts.1.)
a;
-:
.... ._.., --4 - ='C..
ef CD C■ O •-• cv c■ o, c/3 cv 't
0\ ef et CO en 1--4 I;) 00 •-"' .-e
,,NO
d oc;
rz ıç; az cs4 ii. d az oc; ,ci
CO 00 ON O O cV esi er/ M .4- 111.
VI
d
O
N enc n i. trı
t-: .....
C7\ <.,1
°
«..4 .--1 Iri .--4 r .-1 r - 1 r.-1 r-1 -•...
•
CO
03
9-4
-:-..
tı. •-3
,--4 .-I .--1 .-- ı .--+ .-I ,--1 1-1
„c;
fr
M
N
VI
r...;
\O
14,
C>
CS,„.ib-.
•-;
:-■
. N .....
o.
VI
t"
cı
V00 ON 0, ‘0 N.0 O \O N .44,
f, 00 ON cn \O et• ■,o \O en en ',
0
0.
ı
.."
M
en
/-
N
m
o: Ncci cci Q egi c,, .12 .1! vi
o;
.--I
O
O
r:i E
.:4 :ft" --• 4-,
N -*J d
•
ci
:F: eıl ..!:-. ."
P4
O "-) r".:] g".
• c
U -.
E": ?'
5„: '-',,;
(... .;::
, ,...:
"
E:
-• - e".:
1.4• cn
c_j . 1./' . .7,,
-.
d 4• , c
E ,,...
-• Cr ....,
,..., , d
cri› v)
.1.' ... rzl d d "<
.C.1
• ••• ••••• '•' -•
•d N
eı
. (.»
I•• t;
....'"
el • --' c
4,
Erj
-2 u
<1; .0
>.
. r....
c'i
^4 ,czI
E: 7
....
--. :
d • d „, 7 Ol
Z: E_:
t5. ''4 Ei
d • -(3 :
..:4 :.. ....
rıı '''
-C,
rf.
td
::1
E-'
001
14-1 I <
scı
00
14
I <o. <
d
co
O%
r4
00
d O
‘' CN
<
r. (o
'
.x (% 4..' ,../
:-• ....i.
rl _O
.-', ..d
IN)
eri (4 dı
o•:-.1
• .-.
.
O v-ı. Z
X
v)
C
o
,.. E
E ,-.
<A 75 t
E
. . ..... '7,
aı
G) )ti ...N
4
I
ts.1
4-1
E- < r_T-1 LE]
73
•
•
▪
•
I
I
(1)
(1)
.-• (:`.. :O 4-1
(r)
t
1/4° C;r:
.-1 e.1 e.) o. vo o .0 en
o: NCog
o: ,g ,i ifj g;
cd o
o vpM- ,- -,.4- co o. o. vo N .0
,
o- oo o. on .0 .4. vp vD on
„,,
t.
v5
.4
eg
cd
te
c3
'd
.°3
cd ,g
eq .4- r, o
VD
VD
-'
ln
un
ın
,r .4- ,r u-)
M
1-t
t--
,o
o
d
e.ı
vs
o.
'.0
OD
..4
.-.
•
on
.41
.4,
ey
N
cı■
4:0
0.
00
00
t•-:
v,
C>
t•-:
vn
VD
r•••
f■
CO
CO
,43
oVJ
ez
O
O
t.:
en
en
,r
c4
14,
Un
CN
d•
c4
r:
■
o.
t,
,13
c3
un
\Ovı O C° re) in
v3v-: Ccd cd '''
o- .-1 o. c-• o- t...tr, ,:e 00 c) cì
,zt 1-1 0
d.
cn ori, .4 c$ d cina,
- od t ot) _ VD(.100NC:N
_, :1 zı,
"--f.1 ch- 14.
....1 ri 1--.. .1 ,."4 k,' ''''
. § r•I 1 4
.0 co en c•-• C-0 .4
ug t■ tZ :5
,i!
CV
.-.1
-
-
-
.^. A ,
--e5
`,)- U
o e... • ...,.
.' d C I
.s•rı G) E
E z-0
e% :
. 0 4-'
ni 0.
Qo....
....
L,
..-4.:: o
0
d
4.«; „.... e ..-.
- -d E
:
C. -"c"4-o as
... .., .. .54
c•J` at
w
cad00
C J:.,;,,
2 " .I 7)
U/ .. ,..4 d
lz:1 aS <•/ „3
1-1
CN
ef;
d
03
on
en
c>
co
en
cl.
...,
.-4
. CD In N N N N 00
• N
(3 vi -4 ,g d
r4 114 CIZ,
o. N 4.4 ,r 0, ii, r-•
e.1 vn e.1
ON
en In on «. oo cı, on .0 en .4-
1/40 01/4 1/40
CO
-
•• 1
9 O ro
C
.
...". 1 cd
(i) ...%4 5: ‘ij
li' ed 'Z Z3ı
(.1
BAN KAL ARINPASİFOZETL ER I
E .'"tZi
00
on
OD
O
1-4
O
,g
.4
cV
N
u,
...
N1-4
.0
cd
Ov6 c4 •
CN on VD CN ,D d N N .-.\10
ts ; O>ZO.
:c1): eu'-; ur: .•.:\ :; tr er: crlı O
■
c•1
,r
.4?
N
.-1 co
VD
.4"
,r c■I ■0
fq
Cs
.4
e-4
,r
...
t.,
M
eq
o4
00
VJ
og
en
.4
ırı
cd
,1-
In et N ap --1 •*0
o, en o
CO O er>
krı
tn °C)
O` en
. co yo vn en VD eV en
cN ın el- un 00 N eq
00 ON rs •
u4 .43 v3
e4 0,-; .4? • ..g. ug ug IA
..
21)o :7-1
(e;£5
•.- 1. d :4'4 .
E .k N6' E-.
cl)"kC
-
(h514,)
-E E g v
"ü3 ..cw'l d .z . 0
6 • >50
U
•.... > ki> e:1 •C .D tl)
'g
E
,a) C
e ...,
'O "I .7)
.4 . c
4r. ı b*/),..`:". 2...0
al •••••
•- •-,
... -• co
cr) :
_. a
E a)
...., '-o' <cd
.
,, o
e4 O) !r,2E
il ,.54 .-.
s
rn.el 'V:'
cri -d
„.
• 4 ..:4 .
CN
en
C
un
..:,
un
ın
eg
0:
V3
..4
M r,,...›.4, 0rd
E-4
d
d
•d
v,
cp
en
N‘0
co
en
,p
oz
,g
VD
r,,c5,
VD
on
un
er
..-4
v3
r-
,-.1
(n
.-.
Nv.:
M
>
..4
oc> 0,
In en .4" C> ...1 ır, ın csı ın
od 03 ,g e4 ce., .4.? c: c3 r.: od 06
e-• •
• 0:. • „_.; ir: as • csi
vn on .-İ
,t. un o- oo o. .--$ on ct vp CN ,-■
•-1
VD Nin CD 0D 00 f- CN eVi\eV
OD eV .4» on V3 OS '..0 O oD on
N N
Ni
N N on en on en on .'4'
uı
on
U4
d
C■
O•
t.....
4-, E
ccı -
-C' d d C
N.c
d ei
zı el c, . ■-• •_.,
2 -o N ti3,0
U 6;
›.. ei -. (3
o
...4 G
'.i.,
...
d 5 ce;F' a
ca - ••c •F'
es
(.4 E .
C•I
cpz
zd, F-4
f■
o:
oo
vi
od
v,
eq
0D
d
on
on
u.;
4t•
ech
0t--:
.--I
.--,
1
cd
c ro
-«*
<d
031
1.
74
" 0%
,
4;;:c)
4 :' "
§c cd .... :.?,-,
..• o .0 co T: E
,. ..
ed • 9, .=.... -4
'et co ,O en -4- .4- o ,Ivo o
rs..
a:
-:.1 (E-. ) o
o:
,i
N1
.c5
C3
c5
eg
..
,g
.4 eg
ch t.
: >'.5 Pn ..;:;13
ı
•ov
,.,,?. (-tl ... O on O N:
o.
Od
o ... .,,o,,, . .44 eq ..-1 u., \ot, r, O
.1 ) 8 tn,
- ;.e , .: .c,4 ..
,g
4 . •i,, t, t . ' , ., , ın Ir> .ı ,A,
4.
t
..%d -ES
et et
4-,
en
.-1
•
CU
.. .
.. VY
. 14 Cd i-. .
Ci NI 71• 7:>,, (6)^
• ı
›N
l•-•:
A 4-,
Cil C3 .....
o 1.3. -Ne
«1 N
t;
o,
vD
vp
vi
.44
On
.ec
ed
toS " 001 -.
0
.-ı
N_
5.
2 , E
c
d >i E<1.)
cNd
<ti:
z
O
1
•
E
c>
VD
C.
et
ef
d
c>
ad
v5
c.,
cn
o
dr•
t:
M
m,
vz
r.
N
eh
O
Cİ
od
$
o
M
.4!
t.:
'.D
er
4,
so
W4
o.
VD
N
I:0
1".1 ¥.4 1."4 ~İ
2), -0
1-4 ...I ,i 1-0
-W
c5
\d o: 1
vd
bN bts„. ,O cıd ,....:
1-1
el!
00
un
et GO en Ch t% en ■40 1.-... 00 N O
ef! : d ,ı3 • d .4.! c.,1 .4!
cl Oı V> en V) en o. en 40 ev 00
Cl N cın In O en 1 ı t■ N 00 0%
t..... OL)°d
c:,.°
o ..n
•-• ■co
N
cN
a ,..,
ed
gi ".."I
>04 al
ed 1-4
-
c4
..4
rn <
aı
1D 47
N N 0404 .4 v3 t: t: o: t: ??
....4
...4 1.4 ...I ••••1 Iri 1.-1 1-4 ••-•I 1.-4 -
"â,
_,
c...;
..E .
03...;
CN un00 v3 o. O v3 :t4 :ni ,:!-:
ii.r;
cd ir; c; ci; cc;
v, O%d
Ny3 er un eq et SON
c4.5,»3
Q> al
Cf»
00 tq ev
e4 e4 e4c4 et: .12 V er m' 45 t
'
eq
O OO e-c C. O 00 un c.
o
•
C>
.-ı
.
'"e
gii!
CN
en
v4
ey
:
er;
.-ı
N
N A It
4 od : •
el ...
= ) 0,0."
E eans j'
N - ...
•• 44 E
....1 o, t, .-■ 0. cv c. 0 en Cıı c..
'it
er er erv, v.) vl un mD
E
.. "`
ca r(>> al 0>
E3
‘ci 1 t!
, ir; el: cg3 c,: o: Lt4 ,,d o;
un OD Iner et VD
CD 00 eD .4 po
k0 1-4 d:N Izt• N N Co V .4- er
re; vi OZIa!
.7: -4.• cı: ...: 05
er
E
. ciı e r:
:i5 -Nd
o.) cti
d: :
ev .:- 0•In t. CD et eN ch
o. on
40 00 .,4 et V03 c0 00 ev un N
N Neri 11'4 eri eri ei: •4 vi vi1....:
co
,-.1
un
04 c4 c4
N ev on et et hn
....1
'-'
.4!
00
N
b
E c
..E., ,o
,,,
et on un .1- VD eg 00 O. un cn M
03
e4 !g 04°3 ori • ..4 -:
44
N
co on v0 ..4 r. rq co oo vo c> '""
o0%000Nrfı o. r, N voco
en
vı
.`' 3
00
eh
.4
oo
c4
00
.4 u4 kr: ,g ,g
t> cN kt;
c> .4 .4
c, „,
,4 eri o: ,İ,
.4
CN N
cp o. un CN C> CO on CD en
ey ,r un
Vb
00
.
IN.
it:
O
.1- Chon et VD t. ,..1 A,I.
4:0:
03
wi
,43
.
0
v3 n4 u4 u4 (3 04 if:
00 C> .4 0 00 t. eN
c.1
ir;
N
"1
eg
eg
te,
on
A
vı
...;
un
Ch
.4
CQ
u4
Nr
i<4
O■
af
VD
N
ci
on
t-
o>
V
CNon
on
e4
t:
.4
00
1-1
cNı
00
N00
.4
et:
M
O:
.-I
af
00
CN
ri4
V,
M
Oı
CN•
CD O
"O
C),.
C
C.> •.,
\C> r" C%
ı'tsiti . „c
• e. FA o...
71.1 0.)
V3
t::::
I-ı
N
M
t.
.4
V.
v3
Wi
N
4
Nt.
•-ı
Ch C. 00.4 03 00 cv uı CN CD 03
• oz jrz v.; c4, ir; d
c5 • o:
,,,
0..4. 0. t■ N CN ki4
fe) 1-1 VD er
In N ....1..1 V> 'Cr
V o. 00 A op
,..; ...; 1-.;
r%
✓
,..7
Z5.
t••••
00
t. .c> In vo
...4
O•
CN
.
VD
•
A
V>
o
.-: ,-7 -7 -7 .-7 ,-;
.-■ en o en N o N
A 45 Cr; 144 C5 CP:
v3 uS .4 .-4 04
00 Nen
N
in N co V--4 N O
O eV t'. 1
g
E
a. :--• "O
1.. S
...M :15
.4.9
AND
tz
c•İ
5 '''»c
ei ..
...V 0.') •el
>01■ :-
4E, -0
ey
as •r:'
•
,
e) N eq en un t■
..,
er; er; rr; re;
er;
VU
.:":' -54
ir; \c; \d
ez
e
ez et vi
C
(7, ''l c‘:$
es f. CQ
er;
..-Y .0 4.,
E
in
In
er
CD
14
Nİ
b
en
d
A
N
ir>
.1!
e.
N
u4
OD
!O
c>
c.
v5
o
M
,r
04
000000 oo 00 o
d
dc:Sc3c3diddd ddd
V eq eq tr, ,..., (..4 \CD 1.,
on
•4
un
V u4 e4
VD
VS
on
OZ
er
c:
v3
oo
e. 44
e.. t.
on 00
l".... on OD C, 00
,,,,;
N«4
44... c; ir; ev
d!
. \c; rs; c.:
li,
1- ı
.
en
,..;
N
....;
\O OD GO '0 M ...4 00 '0 flr) 00 00
Vı kr) C4 ts l'... CD m cv .4
• CN
ı-4
ı-1
e-ı
..I ••■I ~I
-;I
4.4
00 00 %0 ON ..-1 N kr) C•C 00 CD po
"I
v3
‹.3 t. un V3 on vp t. C... VD cr OD
,43 er .4:3 t: .d c3 o: o: 05 C4
r4 11..4 ...) ..4 ..-4 eJ . -I rl ...I N (3
•-e
1..4
.
Z
...0
sd
N
..:Y.
00
1-4
"
cf
.
.-1
vo
o
r•••
,3
1.4
er
44
..Nd
c2 71' C°0
711
,o,
M vD .4
'1:1: 05 CP: C5 04 05 05 .
ı••
r,
ao
Ch
N
!D
lc o
3
< .tel<
'd C) 03
%
cı
.0
4"' 4.• C
al .5
(d
ed ad ..--; c4 c4 c4 Oö
c g ,,
,n
E .7.,,, - , E
›,•C1) CS!
at
() )r1.3
g ,,
, O cd
.
r: ,,.,,
4, --, 'rçl'
c4 (1,-1
■-',1 -. ci
N CC; L:
E '.
(.3 2 . E
E.-: Z....(-:
Q ) Cd r::
-4
d :c1 c(4>
F-: 2- E
d
2 `4), :1..>
Ö
..12
Ouı. ›ZZE-.< LIJW4
75
r.
▪
- 01.
o
o
co
,cı
c 4) ....
e
O 14
in
o:
0,) C°
...Nd
ti v)
0 0
C) C> -0 0 0 C) 0 0
d d .. (3 d c3 d d d d
00..00000 000
o
O
d
0
0
d
0
0
d
0
O
d
o
at
▪
g
.4
...5 c
Qat
t. 1:D
..W Z-0
...4 ...t ...4 ...I ..* ....1 ...I .-I
rl 1-4
E C°N
ca .-..
-1,h
-- \O O
N O■ <-4 lın <-1 L
O.
C■
un•
v3
w. t: e: c':
9. e:
'' e' '. el '3.'■0
■0 un un in d■0 ın
v3. u-:
,/,
o
,r NO
e..1 e.4 e..1 ef.: ,r:
,-,
d;
Ii
(1) •••••
•vi
0
e
OD
en 0.
N1-1
CD
CD e.' e, N c.") vp eq CD
1.-4 N CN CO N et. O. a■
e4 (-4
,.ı .-1
I-. I-. .--, .-1 ■--1 1-1 ....1 1.--1
\O O N,* ,.., , İ.
0. on .• 1-4 .-- ı
N es) 0.,
t, ef:, - N c,4 o0 11- •ZI"
u4
u4
cr:
c-,1
...4
e4
..4
E
e.)
un
O.
c,i
CN
OD
5
d
d
d
eg c41 lö.
ceı
v>.
•
O
c,
.4
03
>1)W17*
cıl
0
Q> cd
-1:3 E
O cd .
...,
:-•... ..,..,
'' .4 •
•=4l tis,
.0
4) ■e
,„
vı• E ...'
co c
rıl 7t43 ....
'-f5 cts "c2
4:
e•I c,I e.1 (4 ,I! 04 re: e.i ,.., „g .
E-.
1-01
d
•
.,„
O d
... ., .<.
t,.
co -- .c
,...
•..,
[ir
c.>, 4) tl l;
...
..., > t-:
-.>.
>-'
>4
E--■
CN
•-.1
M
en
c\I
0
i.4
en
CN
C)
tf)
et
c.-1
d .:(1
C .1.
E cd • .-•
cd 73 r:
O
on
.4
O.
O.
t,
t"
<4
O.
.4
‘1.
in
v-4
C, t■ Izt 'cr 1-4 O.
c,1
d'
Li• •3 od O
VD CO Ò O O
Mr: r:
<1
d' ,r d' et ,r d ' ,4- ‘r
,r
en
T-1
06 1.- O.
.1- '1- -4-
5
(>
1L, .cıı
Q>
o
aı c- cr
-0
:=.
o
.o 1-. <dN5c
....,
-,to.„
.... 1/4, •- ■
ra
-• C
o)
.
d
., 1;i1
43
d cp
V) OD orı r. oo
ı
>4 tâ''..0
zn -
‘.
on
un CN CD OD N N CD Ir, CN on
OD CO CD C> CD CD ON ‹) yp r, ı....
co
c4 c.1 cf; ...-: ty; (A er: M M re; •z
r.
en
Ö
N
d
vn
'q-
e,1
d.
r.
v-,
Ö
NO
d
O
co t-o
eq en ,-1
v) .. O C> ‘t ...I N en
.
• • • • .. ,4 .4 .4 .4
d
vn rn o o \c> .-1 ■0
'J --, -..••
,,
C N d
, t1Q..-4
aı c
^cd -c ed
R O.,2
. ,,,,, ,r. .4, ,İ!
.m - 'c. '
E-4
d -.
4-a • -•
as
co
d
c•I
NO
e.:
04
. . . • • •
CN
,f
N
'4
..4
E §
... Cri
.4-
0\0 NO ,:t. cq '1
-
-E -g ._.--:
N-o N
•-
.54
d
_.,
C.) ı C,0
d U
.--1
00
O
0
d
CD
0
d
d
C,
C>
d
C% 6 CD
CD 4. CD C> C) C> C) (..)
da, CD C> CD CO C) 6 C% C) C)
O
C>
d .:dddc:;c3 c3 O
d
O
O
E--4
C
ei -a. F5"
„1 •
c,
0
v)
o:
C
cA
•D
N
uı
in
<t
.-1
u3 •
<--,
;
r-,
,e,
..,
C)
...1
cd
u4
o
In
...:
ı,
C)
In .-4 oo
O
VO
.--1
1-1
■1
O\ 00 ("
t.,
co.
,en co .•• .■ en
•
• • .4
Ln 0. O.
C) 0\ O'
d' Ki .1: Ki
1.-I I-I ••••4 ••■1 ....1 ,...4 1-1 •--I 1-4
...
r.
rıi
d d C
■
•
.:>,
el c14.,:d
(TJ
N ..-s4 d
C
„' d 0.)
\-1 . d
E-: Tv.
c-4
e4
N
..4
1 M
CN C■ K) .T...-4 CO 1O •D
1.--4 OD ın M M•Ch
O • ,c; 4. ,,,,3 M ,c; ir:
• • •
en en
,,n
.4.
,...;
-
,4
(1) "
>...,.£)
-›N O
V....
d
F-7.
c. i.
•
...-,
■-•
(1)
:t.4' zn
t ,' rı)
o
E E
52 ■ • E 4-.
,.. cd >,•-•
4-'- ,...,,,,rjrn,E--....
v) :, _.
7;;
.cı
c
Kı
•d
O
ed
...z
;,,51
--,'-•
o.
d
,r) İ
00
o.
‘o i
-,A 03 e•-4j
0%
<C ..-4 <
1 ..:-.
oo
O'
‘--4 <C .41
CO d
1,-.
ŞZT
Cr%
ı
...• -,:
,,,,, ,
.!
..v
O(?), 2
-
x Etl>, )., L=J-13 :G
76
ti
yC E .4.f.
:4
o
Top lam Mevdua t
o
.t■İ
Z
00
N
Or)
cc.,
CC;
er
et
,<:;
t-.
ON
•-1
d'
ts
ON
1-1 el• N Os on 1-1 CO O 0\ O et
t.. CD O% en <%1 •••• In ON Vj OD ON
Ö
1,-1
1".
N
•-1
•ı-ı
N I'`. ts CO O. 1-1 N en In 00 •--ı
....ı .-4 i-ı I•ııı 1-ı1 N N N c\1 N m
M
on\O 0,-4 r4 .-1 O. \O ,-1 CD e\1
•
N
sO
it f". tr •-ı et Net e rı t-- N. -1
c4 • eg, ‘c.. ,c; cd ır: ıi4 1,.... tz
O
un
\O
•
'İ'
Cg
1-1
d
.-;
.-1
oz \<::; •
•4
<:".z M
ir; tz
U
Z
›U
tz2
Z
Z
z
Tasarru f Mevduatı
0
N
oz
N
oz
en
,43
00
d
t•••
tı•
m
CO
in
\O
LA
e4
N
■43
sc;
N
e4
.4
.,1
.4
In
et
00
e4 „4. cf; v; • oz az • • • di
et N et vı•I in leı co en t-- 0\ c4:ı
cı 00 N ,İ 00 OD 00 ev
nr) 1...4 cq
• et IN:
vi
NM
• • d • oz
00 OD 00 0. 0 1-1 N en U..> t, 0D
.-1 .-ı .-1 .--ı .-1 •- ■ ,--1
tı.
Em
C4
Z
d
CO
Res m i Mev duat
CıJ
Ticar i Mevduat
d
t,
UD
en
.43
o4
cı:
UD
0
N
O
.4
\O
-
O
e\I
•-,4
00
Mcd
o.:
t,
N
CD
vi
e
ev
00
o.
v~1
.o>
\c;
.-,
,et
en
'
■Co
un
tel
CD
cpz
N
et
t-•
00
O.
or› er er
ı et
ı el'
,et
%et
4:3 op ey en un
(.4 \O
„
İ! .4
N on O. on
t, 00 00 \O
1-1 CO O. \O %0 rq 00 C> et er
\C;
od
OZCİZ
••i
N
‘A
co
O •c>
er; oz er;
.4
eq cy eq N (.1 c.1 es ı
er; c:::
Ir> er C). ef)
•40
on
N \O et \O O. N 00 0c'r› 0
00
1 1- N.
d'«.;
•
cs4• • '0
03,ıNı• . N
• --•
t-
t. t\ t. t, .4o t, 00 t, t, 00 C)
U
7-1
00
00
ON
1.1
NI u)
O
''
E 4
- - ,i e4 t" ; ,4- .' . o ci '; . ', - il E c' T 5 E E
-O •£:: ed •ri2 al . id a) A:,,c, 7,,':.:-• as
(12 @,
O Cr>, > Z =
E-, < w w Nd
•
00
eg
cd
cd
w4
en
c3
4
•d
e.. et .-ı er <4 er Crı
.-ı
.4
r.
9t.
od
O.
d
1-1
t".•
Ö
un
VD
e4
•D
.4-
Vadeli Mevduat
N
•• <c
h e. 00
1-1
.-■
e% le.. IN. CO 00 0% 0 ..4 e4
1.4 lowl r4 11..1 o ■I
4>
O
4- o. 41. C4 vocNc.4
r: 04 4: od 04
%; .4 og 03 • OZ
nNevIO.NN
0.
N an c■1 00 ı
ı
NI• t. I-. •0 O. 00 in ‘e an en .-
u4
•43 %d t.: t.: o: t.: od o:1-4
d .4
4:
.-1 .-4
04
00 1.4 ın ,r en r . un 00 ,rr- ,r
cd c4 d m3 ele
c5 v4 .4
ei N co en O 00
N
5
re;
Ql
N
g*
o4
e4 eq ,c4 c.4
c:; d 1A 4e 1A .-1 o: ol cd
o: v5
It. <1.İ t..• 0% 1 ‘I" Cş M .0 ,-, o,
N 00 1-4 CO 'It en in gt o 4- on
c4 er: v3 d t-: ,A er: <4 .c; c4 (.4
e...
d
N
00 it N 1:3■ CO In. It CT Cş 1.4 It
c..
•0
.
O.
4
eh •4 c.4 en in 03
04 04 4.4 04
C.
t:
d
1■
04 vd m3 0,3 u4
4- N O. en loot co o 0,"
CD 0% en t.1
(44 • •
Ndl v3 04 wi
eg
I-. 00 ...1 en
aı
ihbarl ı Mevduat
oi
04
a3
aı 4.9
-o oi
-o
d
O
E
en
00
V3
en
,o
ND
<4
.4
00
>
d
0. in .-1 c0 00 en 0. 00 N N
C; '4'
.4 mf ir+
9-1 ori t.4 N N C4 N N en en en
v5
• cd o:
N O. .-ı
d .4 ud ,c; ı ı l' I I I
d E
.4
UN
ON
N
o4
r-ı
tz
en
en
ın
m
on .4 go- r. 00 ...I
I" tn 1/1 91' 0N
ug cAr: .4 ..i. o: m3 ■c>
4-e4 1-..
.4co N3
o. t-- t-.. .... o. on tv oo
44o,
o.
o,
t-4
o
..
o.
;,..,
O 00
e*
t... .
M Nefe:o. •
t: •3 o. •3 v4
c>
es r■ r, t■ Cs CID O. 00 00 O. ...1
t•-.
CN
t-.
iı,
in
aS
O
00
o.
.-ı
78
g
.54
a Ilt; •
od
:
oo
ch
gg
4C
CN
...I
tı
d
••.
cd e$ a> 0:10
VI. Bölüm
TABLOLARIN LISTESI
79
TABLOLARIN
LtsrF.st
Tablo 1 Avans ve Reeskont i ş lemleri
2 Avans ve Reeskont Borç Bakiyeleri
11
nda Tutulan Dövizin ABD D •lar ı
et
3 Devletin Kur Hesab ı
Karşı lığı Olarak Dökümü
ğ u Dövizin BD
4 Bankalar ı n, Bankalar Kurundan Tuttu
Dolar ı Kar şıl ığı Olarak Dökümü
ış 1-l ızı
5 Döviz Rezervlerinin Art
Mevduat Hesaplar ını n Ci s ve
6 Döviz Tevdiat ve Döviz
Vadelerine Göre Dökümü
ızı
7 Türk Liras ı Mevduat ı n Art ış H
ğ er Bankalar N =zdinde
8 K.K.T.C. Merkez Bankas ı ve Di
Resmi Mevduat
ızı ile Tuplam Pla man
9 Türk Liras ı Mevduat Art ış H
Art ış H ızın ı n Karşı laşt ı rmas ı
Plasmanlar ını n Dök . mü ve
10 İ skonto Senetleri ve Banka rmas ı
Geçmi ş Dönemle Kar şılaş t ı
ve Sektörel Katma De ğ eri rin Bü11 GSMH e nın Da ğılı m ı
ı yla)
yüme H ızlar ı (cari üretici fiyatlar
ve Sektörel Katma De ğ e erin Bü12 GSMHin ın Da ğılı m ı
ı yla)
yüme H ızlar ı (sabit üretici fiyatlar
11
13 Kaynaklar - Harcamalar Dengesi
ı m ı ve Nüfus
14 istihdam ı n Sektörel Da ğıl
it
15 Hayat Pahal ıl ığı
ı na Göre
16 Ilayat Pahal ıl ığını n Mal ve Hizmet Gruplar
Da ğıl ı m ı
Bütçe Analizi
17 GSMH ile Kar şıla şt ı rmal ı
18 Kar şılaşt ı rmal ı Bütçe özeti
11
19 Y ı llar itibariyle Bütçe Aç ıklan
lanan Kredileri (faiz
20 T.C. Ziraat Bankas ı 'ndan Sa ğ
hariç) y ı llar itibariyle Döküm
ış
21 K.K.T.C.'nin Türkiye ve Di ğ er Ülkelerle Ola D
Ticareti
■1
22 Ülkeler itibariyle D ış Ticaret
23 D ış sat ı m ın Yap ısı
24 Mal Gruplar ı na Göre D ışal ı m
Dış Ticaret
26 ödemeler Dengesi
27 Türkiye ve Di ğ er Ülkelerden Gelen Turistle
n Bilânçosu
28 K.K.T.C. Merkez Bankas ı 'nı
25
80
14
15
19
22
25
29
31
34
36
37
41
42
44
46
48
49
51
52
53
54
57
58
59
60
61
63
64
66
)10 29
tl
30
11
31
32
II
33
It
34
1,
35
ı
K.K.T.C. Merkez Bankası 'nı n Ktı r ve Zarar Hesab
Bankalar ı n Aktif özetleri
Bankalar ı n Pasif Özetleri
n Sektörel
iskonto Senetleri ve Bankalar Plasmanlar ını
Da ğılım ı
n Sektörel
iskonto Senetleri ve Bankalar Plasmanlar ını
Yüzde (%) Da ğıl ımı
n Niteli ğ ine Göre
Bankalar Türk Paras ı Mevduatlar ını
Analizi
n Vadelerine Göre
Bankalar Türk Paras ı Mevduatlar ını
Analizi
67
73
74
75
76
77
78
81

Mart 1990 No:11 - KKTC Merkez Bankası

Transkript

Benzer belgeler

Ankara - 23 Ocak 2014, Hilton Otel

PPK - Mayıs 2016

Cardtek Group ve İş Bankası arasında imzalanan anlaşmaya göre İş

Piyasalarda Bugün

Küresel Ekonomik Kriz Sürecinde İnsan Kaynakları`nın Kritik Rolü

TCMB