PDF Indir

Aile irketlerini bekleyen büyük tehlike
Eren GÜLER yaz yor
hurriyet.com.tr
Dr.Haluk Alacakl o lu, Türkiye ve dünyada aile irketlerinin anayasalar n haz rlayan
bir isim. Bu irketlerin bir sonraki nesile geçi süreçlerini yönetiyor ve
kurumsalla malar n sa l yor.
Türkiye'de yakla k 750 bin aile irketi oldu unu ancak çok büyük bir k sm n n yok olup
gidece i uyar s n yapan Alacakl o lu, dünyada aile irketleri konusunda birçok çal ma
olmas na ra men Türkiye'de konunun dikkate al nmad ndan yak n yor. Konunun
ciddiyetine dikkat çekmek için de her sene bir kez Aile $irketleri Zirvesi düzenliyor. Kar
amac güdülmeyen zirvelerin yedincisi bu y l 26 May s'ta düzenlenecek.
Alacakl o lu ile aile irketlerinin ya ad zorluklar , di er nesillere geçi lerini, yap lmas
gerekenleri ve ya ad ilginç olaylar konu tuk.
- $irketlerin ne kadar ikinci ve sonraki ku aklara geçebiliyor?
Birinci ku aktan ikiye geçebilenlerin oran yüzde 30. Üçüncüye yüzde 14'ü, dördüncü ku a a
ise yüzde 4'ü geçebiliyor. Dünyadaki oranlar ile a a yukar ayn .
- Neden bu kadar dü ük?
Her dilde öyle bir laf vard r: Birinci ku ak yarat r, ikinci ku ak götürür, üçüncü bat r r... Bu
kader de il elbette ama genelde nesilden nesile geçi te kay plar oluyor.
Mesela 10 bine yak n bir irketle yap lm bir ara t rmaya göre çok belirleyici iki olay var:
Birincisi ailede adil yakla m var m ? 5kincisi de finansal planlama do ru yap l yor mu? Yani
ailenin kendisine ve i ine ay rd para aras ndaki denge... Genelde aileler ya kendilerine ya
da i e fazla ay r yorlar ve bir süre sonra sorunlar ç k yor.
5kinci bir ara t rmaya göre de bir aile irketinin faaliyetlerini sürdürebilmesi veya
sürdürememesi gelecek nesil planlamas n n yap l p yap lmad na ba l . Bir de sonuç
itibariyle aile duygusal bir yumak. Ama di er tarafta da rasyonel olunmas gerek, hesap
verilebilir olunmas gerek. Fakat gelin de o lunuzdan hesap sorun bakal m.
- O zaman bir aile irketinin devam edip etmeyece i esas olarak bu üç faktöre ba l ....
Bir de son yap lan ara t rma var. Bu ara t rma bilinenlerin d nda ilginç bir sonuç ç kard .
Biz aile içinde uyum ve harmoninin çok önemli oldu unu biliriz. Ama dördüncü nesli a m
irketlerde yap lan ara t rmada bu uyumdan ziyade ailenin esnek olup olmad öne ç km .
BABA B*Z* SABOTE ETMEYE ÇALI$TI
- O ne demek?
Yani sen genç nesile gerekli esnekli i tan y p onlar n kendi imzalar n koymalar na, yeni bir i
yapmalar na imkan tan yor musun, ortam sa l yor musun? Birinci nesil olan lider ku a n
yeni nesile bu yolu aç p açmad ve nas l açt çok önemli.
5nsanlar i leri bir türlü ikinci ku a a devredemiyor, bat r r diyor. Ara t rmalara göre ilk
jenerasyonun yüzde 45'i yeni nesilin i i devam etirebilece ine hiç inanm yor. Yüzde 30'u
inan yor ama '5 y ldan sonra haz r olurlar' diyor. Bu böyle k s r döngü halinde gidiyor.
Mesela biz geçenlerde yapt m z bir çal mada gençleri ba ar ile organize ettik ama baba
kat lmak istemedi ve biz de ay rd k. Organizasyonu kurmak ve yap land rmak için üç sene
u ra t k. Sonuçta kurduk ama baba sabote etmeye ba lad . Bir o lunu ça r yor ba ka
anlat yor, di erini ça r yor ba ka anlat yor. Resmen ikilik yaratmaya çal t ama neyseki biz
yeni nesile tek bir a z olmay ö retebilmi tik.
- Baba neden böyle yap yor?
Bazen babalar egolar ndan dolay böyle yapabiliyor. 'Benden sonrakiler yapamaz' deyip onlar
ba ar nca da sabote etmeye ba l yorlar. Psikolojide de yeri var, pasif direnme diyorlar buna.
Bazen de diyorlar ki, " irketten ayr lan aileden de ç kar. Onu tamamen sileriz." Böylece di er
ku a n ba ka i yapma yolunu tamamen t k yor.
Ama di er tarafta ba ka bir irketle olas senaryolar konu abiliyoruz. 5 te 'o lun ayr l p
kendine irket kurarsa sizinle rekabet edebilir mi, al p satabilir mi, bayin olur mu...' Buna aile
karar veriyor, oturup konu uyoruz.
PATRONUN O6LU OMUZUMDA A6LADI
Mesela benim Anadolu'da çok büyük irketlerden biriyle yapt m bir çal ma ayn birinci
senaryo gibiydi. Asla ikinci ku a a ba ka i ler için izin vermediler. Hatta patronun o lu gelip
omuzumda a l yordu. Diyor ki, 'ben burada olmak zorunda m y m, kendi fikirlerim var ama
korkuyorum.' Biz de patronlara anlatt k, hem kendisini körelteceksin hem de irkete zarar
vereceksin dedik. Nitekim verdi de...
5kinci ku ak belki olmayabilir ama üçüncü ku akta art k yeni giri imciler yaratmak
zorundas n z. Bu ille d ar ya giri imcilik olmak zorunda da de il, içeride yeni i ler yaratmak
eklinde de olabilir.
- O zaman birinci nesil ikinci ku a n kendi yolunda yürümesine izin verecek ve karar
onlara m b rakacak?
Kendi yolunda gitmelerine olanak sa lamalar önemli ama karar ikinci ku ak vermeyecek.
Burada bir önceki nesilin de onay gerekiyor. $irket nereye gidecek, nereye yat r m yap lacak,
paran n ne kadar cebe girecek? Bunlar dü ünmeden ilerinin planlamas olmuyor.
- Türkiye'deki aile irketleri nesil
de i ikliklerine ne kadar haz r?
Önümüzdeki 10 y lda sadece Körfez
bölgesinde 150 trilyon dolar el de i tirecek,
yani nesilden nesile geçecek. Ama hiçbir
altyap s olmad için büyük ço unu u yok
olacak. Ayn ekilde Türkiye'de de büyük bir
varl k el de i tirecek ve tüyler ürpertici bir
ekilde buna haz r de iller. Ben imdiye kadar
100 irketle çal t m ama Türkiye'de tam 750
bin tane aile irketi var. Fakat bu irketlerin
gelece ine kafa yoran say s çok az...
A*LE $*RKETLER* SEFERBERL*K
*LAN ETMEL*
- Ne olacak peki?
Haluk Alacakl o lu kimdir?
Lisans derecesini Bo aziçi Universitesinde,
yüksek lisans n Harvard'da yapt ktan sonra
American University of London'da “ Aile
$irketlerinde Kurumsal Yönetim” teziyle
Doktora çal mas n tamamlad . Birçok
uluslararas firmada yönetici pozisyonunda
çal t ktan sonra Family Business Advisors'
(Aile $irketleri Dan manl ) kurdu.
Alacakl o lu, Bat Avrupa, Türkiye ve Orta
Do u ülkelerinde aile irketlerinin
kurumsalla malar n ve Yönetim Kurullar n n
en etkin hale getirilmesini sa lama çal malar
yap yor, bu irketlerin anayasalar n
haz rl yor.
E gidecek i te. Hepsi nesil de i iklikleriyle dökülecek. Ama bu durumun ekonomiye,
istihdama büyük zarar var. Bir irket bat yor yerine yenileri kuruluyor fakat istatistiklere göre
yeni giri imlerin yüzde 60' ilk 5 senede yok oluyor. Sonuçta yeni bir giri im yap p da Koç'un
seviyesine getiremiyorsunuz...
Tablo karanl k maalesef.
- Ne yap lmas gerekiyor?
Burada en önemli olay bilinçlenme ve e itim. Bu insanlar n e itilmesi laz m. Mesela bizim 26
May s'ta yapaca m z seminerin tek amac da bu. Kar amac güdülmeyen bir seminer ve
isteyen kat labilir. Tek art aile irketi olacaks n. Ben bunu y lda bir kere yapabiliyorum fakat
hiçbir ekilde yeterli de il. Ba kalar n n da yapmas ve aile irketlerine özel e itimlerin
verilmesi gerekiyor.
Bir aile irketi önce bu i e motive olacak, bir karar verecek, 'ben bu irketi gelece e ta mak
istiyorum' diyecek. 5kinci ad m, kendi iç de erlendirmesini yapacak. Üçüncüsü uygulama.
Be sene sonra hangi aile üyesi nerede olacak? Ayr ayr kariyer planlar n n yap lmas
gerekiyor. Burada bilgi aktar m da çok önemli. Mesele ' u gördü üm adamla i yapabilir
miyim yapamaz m y m?' Bunu ilk neslin anlamas belki de 30 y l sürüyor. 5 te bu bilgiyi yeni
nesile aktarmak gerekiyor.
Bence Türkiye'deki aile irketleri bir an önce aile meclislerini ve yönetim kurullar n toplay p
seferberlik ilan etmeli.
ABD'N*N EN ESK* $*RKET* BU TOPRAKLARDAN DO6DU
- Türkiye'nin en eski irketi kim?
Türkiye'nin en eski irketi Hac Muhittin Hac Bekir. $u anda yedinci nesil i ba nda. Ayr ca
Kurukahveci Mahmut Efendi, Vefa Bozac s , Sultanahmet Köftecisi gibi çok köklü
irketlerimiz var. Ama bunlar n hepsi g da sektöründe ve belirli bir boyutta kalm irketler.
Bu arada ABD'deki en eski aile irketinin kökeninin bu topraklar oldu unu biliyor
muydunuz?
- Yok hay r. Hangi irket o?
Zildjian Cymbal isminde bir irket. 1600'lü y llarda Osmanl topraklar nda, 5stanbul'da
kurulmu . Osmanl ordusuna mehteran zil ve simballerini yap yorlarm .
1929 y l nda da ABD'ye ta nm lar ve halen müzik endüstrisinde faaliyetlerine devam
ediyorlar. Üstelik o simballerde kullan lan ala m da aile s rr ve kimseye vermiyorlar.
D ar daki insanlar çok bilmez belki ama müzikle ilgilenenler Zildjian Cymbal'in ürünlerinin
ne kadar iyi oldu unu bilirler. Dünyan n en iyi orkestralar nda onlar n yapt simballer
kullan l yor.
Ben ABD'de aile irketleri konusunda konferanslar verdi imde bu hikayeyi hep anlat yorum
ve her seferinde salonda büyük bir a k nl k ya an yor.